Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zend Hanedanı (Farsça: سلسله زندیه Silsilah-i Zandīyah), 1750-1794 yılları arasında İran dolaylarında hüküm sürmüş İran devletidir. Hanedan, Luristan'da Nadir Şah Afşar tarafından doğu İran'a sürülmüş fakat onun ölümünden sonra tekrar geri gelmiştir.
Zend Hanedanı ممالک محروسهٔ ایران | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1751-1794 | |||||||||
 1776'da Zand hanedanının haritası. | |||||||||
| Tür | Egemen devlet (1751-1794) | ||||||||
| Başkent | Şiraz | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Farsça | ||||||||
| Resmî din | İsnâaşeriyye | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Han | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Lek kökenli Zend aşiretinin başkanı Kerim Han tarafından kurulmuştur.
Kerim Han ve Alimerdan Han Bahtiyarî 1747 yılında Nadir Şah'ın ölümünden doğan karmaşa ve yönetim boşluğundan yararlanarak orta İran´ın yönetimini ele geçirmişlerdir. Daha sonra ikisi birlikte Safevî hanedanından olan bir şehzade seçerek kendileri için III. İsmail adında bir kukla hükümdar oluşturdular. Kerim Han askerî kumandan olmayı seçerken, Alimerdan Han sivil bir yönetici olmayı seçti. Bir süre sonra hem III. İsmail adındaki kukla hükümadarı hem de ortağı Alimerdan Han'ı bertaraf eden Kerim Han 1760 yılında kendi hanedanı, Zendi Hanedanı kurdu. Hiçbir zaman hükümdar sıfatını kullanmadı ve kendini Halkın Vekili olarak adlandırdı.
Kerim Han devletinin başkentini Şiraz kenti olarak ilân etmiştir. Dışişlerinde Azerbaycan'da bulunan 'a ve Osmanlı Devleti'ne karşı sürdürdüğü politikalar Azerbaycan ve Basra'yı kendi yönetimi altına almasına yardımcı olmuştur. Yine de Nadir Şah'ın torunlarından birine Horasan'da özerk bir yönetici olarak kalmasına izin vermişse de baş düşmanı Kaçarlar ile mücadeleye hiç ara vermemiştir. Kaçarlar'ın önderi Muhammed Hasan Han Kaçar Kerim Han ve oğulları tarafından sonunda mağlûp edilerek Şiraz'a tutsak olarak getirilmiştir.
Dışişleri politikası olarak Kerim Han, Safevîler dönemindeki canlı ticaret yaşamını geri getirmek düşüncesi ile İngilizler'e Buşehr limanında ticaret yapmaları için bir merkez kurmalarına izin vermiştir. Bu İngiltere'nin Hindistan ile olan bağlantısını güçlendirmiş ve İngilizler'in İran üzerindeki etkisini arttırmıştır.
Kerim Han'ın yaptırdığı önemli eserler Şiraz'da bulunan Vekil Kalesi, Velik Pazar ve birçok cami ile bahçedir. Ayrıca kendilerinden sonra işbaşına geçecek olan Kaçarlar'ın başkenti olacak Tahran'daki saray da Kerim Han tarafından yaptırılmıştır.
Kerim Han´ın 1779'da ölmesinin ardından ülkede yaşanan boşluk ve karmaşa, ülkeyi düşmanlardan gelecek her türlü saldırıya açık hâle getirmişti. Kendisinden sonra tahta geçen oğlu Ebu el-Feth ülkeyi yeterince iyi yönetememiş ve üvey amcası Zeki Han (Kerim Han'ın başkumandanı) tarafından yönlendirilmiştir. Ali Murad, Cafer Han gibi diğer hükümdarlarda Kerim Han'ın hükümdarlığı süresince izlediği politikayı yakalamakta başarısız olmuşlardır.
Zend Hanedanı'nın en büyük düşmanları Kaçarlar'dı.[] Kaçarlar´ın önderi Ağa Muhammed Han, krallığın yıkılması için büyük çalışmalarda bulunuyordu. Sonuçta, 1779´da, Kerim Han´ın yeğenlerinden Lütf Ali Han kendini yeni kral olarak ilân etti. Lütf Ali´nin 1794'e kadar süren hükümdarlığının büyük bölümü Kaçarlar hanı ile savaşarak geçti. Fakat daha sonra bir savaş sırasında Kaçarlar'a tutsak düşerek Bam Kalesi'nde öldürüldü ve Zend Hanedanı yıkıldı.
Zend Hanedanı'nın yönetiminde, Safevîler döneminde Osmanlı Devleti'ne kaptırılan bazı topraklar da geri alınarak ülke sınırları genişletilmiştir. Hanedanın kısa egemenlik dönemine karşın bu dönemde sanat alanında kayda değer eserler verilmiş, Zend sanatı doğmuştur. Kendilerinden sonra gelen Kaçarlar'ı sanat konusunda etkilemişler ve Kaçarlar'ın verdikleri eserler Zend sanatından esintiler taşımıştır.
Çıkarlar doğrultusunda Zendlerin izlediği bir başka politika da kendilerini Hükümdar yerine Vekil'el Ro'aya - Halkın vekili olarak adlandırmalardır. Bu propagandayı yapmalarındaki amaçlardan biri de daha önce hüküm sürmüş olan Safevîler'in yaptığı gibi halktan bütünü ile kopuk bir hükümdar olmamak ve dönemin isteklerine karşılık vermektir.
İran'da 1979 yılında yapılan İslâmi Devrim'in ardından adları yeni cumhuriyetçi hükûmet tarafından ülkedeki cadde, sokak, anıt ve diğer topluma açık yerleden kaldırılmayan tek hanedandır.[]
Zend Hanedanının hükûmdarları
| Zend Hanedanı (1751–1794) | |||||||||
| Taht ismi | Asıl isim | Resim | Unvan | Doğum-Ölüm | Hükümdarlık başlangıcı | Hükümdarlık sonu | Aile bağlantıları | Not | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kerim Han | Muhammad Kerim |  | Han, Vekil-i Reayaa | 1705–1779 | 1751 | 6 Mart 1779 | İnak Han ve Bay Ağa'nın oğlu | ||
| Muhammed Ali Han Zend |  | Han | 1760–1779 | 6 Mart 1779 | 19 Haziran 1779 | Kerim Han'ın oğlu | |||
| Ebu'l-Feth Han Zend | | Han | 1755–1787 | 6 Mart 1779 | 22 Ağustos 1779 | Kerim Han'ın oğlu | |||
| Zeki | | Han | ?–22 Ağustos 1779 | 6 Mart 1779 | 22 Ağustos 1779 | Budak Han ve Bay Ağa'nın oğlu | |||
| Sâdık Han | Muhammed Sâdık | | Han | ?–1782 | 22 Ağustos 1779 | 14 Mart 1781 | İnak Han ve Bay Ağa'nın oğlu | ||
| Ali Murad Han Zend | | Han | 1720–1785 | 14 Mart 1781 | 11 Şubat 1785 | Allah Murad (Keytas) Han Zend Hazareh'in oğlu | |||
| | Han | ?–1789 | 18 Şubat 1785 | 23 Ocak 1789 | Sâdık Han'ın oğlu | ||||
| | Han | ?–1789 | 23 Ocak 1789 | 10 Mayıs 1789 | Hüda Morad Han Zend Hazareh'in oğlu | ||||
| Lütf Ali Han |  | Han | 1769–1794 | 23 Ocak 1789 | 20 Mart 1794 | oğlu | Kaçar Ağa Muhammed Şah tarafından tahttan indirilme, kör edilme ve katledilme. | ||
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". iranicaonline.org. 31 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Şubat 2021.
- ^ the bulk of the evidence points to their being one of the northern Lur or Lak tribes, who may originally have been immigrants of Kurdish origin., Peter Avery, William Bayne Fisher, Gavin Hambly, Charles Melville (ed.), The Cambridge History of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic, Cambridge University Press, 1991, , p. 64.
- ^ Windfuhr, Gernot, (Ed.) (13 Mayıs 2013). "The Iranian Languages". doi:10.4324/9780203641736.9780203641736. S 587
- ^ Rüdiger Schmitt (2000). Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte (in German). 200. p. 85. .
- ^ Hamzehʼee, M. Reza (1990). The Yaresan: A Sociological, Historical and Religio-historical Study of a Kurdish Community. p. 64. .
- ^ Minorsky, V. (24 Nisan 2012). "Lak". Encyclopaedia of Islam, Second Edition (İngilizce). 4 Haziran 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Şubat 2021.
- ^ . 21 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2007.
- ^ Rabasa, José; Sato, Masayuki; Tortarolo, Edoardo; Woolf, Daniel (2012). The Oxford History of Historical Writing: Volume 3: 1400-1800. Oxford University Press. s. 189. ISBN .
- ^ The Cambridge History of Iran, c. 7, 1991, s. 961.
Ayrıca bakınız
- (Zend Hanedanı Hükümdarları listesi(1751-1794))
- Kaçar Hanedanı
Dış bağlantılar
- http://www.iranchamber.com/history/zand/zand.php23 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.friesian.com/iran.htm#zand2 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Zend Hanedani Farsca سلسله زندیه Silsilah i Zandiyah 1750 1794 yillari arasinda Iran dolaylarinda hukum surmus Iran devletidir Hanedan Luristan da Nadir Sah Afsar tarafindan dogu Iran a surulmus fakat onun olumunden sonra tekrar geri gelmistir Zend Hanedaniممالک محروسه ایران1751 1794Ustte Devletin bayragi Altta Ya Kerim yazili bayrak Arma1776 da Zand hanedaninin haritasi TurEgemen devlet 1751 1794 BaskentSirazResmi dil ler FarscaResmi dinIsnaaseriyyeHukumetMonarsiHan 1751 1779Kerim Han Zend ilk 1789 1794Lutf Ali Han son Tarihce Kurulusu1751 Dagilisi1794Onculler ArdillarAfsar Imparatorlugu Kacar DevletiVekil Camii SirazZend Hanedani donemine ait sanat ornegi 1790 Lek kokenli Zend asiretinin baskani Kerim Han tarafindan kurulmustur Kerim Han ve Alimerdan Han Bahtiyari 1747 yilinda Nadir Sah in olumunden dogan karmasa ve yonetim boslugundan yararlanarak orta Iran in yonetimini ele gecirmislerdir Daha sonra ikisi birlikte Safevi hanedanindan olan bir sehzade secerek kendileri icin III Ismail adinda bir kukla hukumdar olusturdular Kerim Han askeri kumandan olmayi secerken Alimerdan Han sivil bir yonetici olmayi secti Bir sure sonra hem III Ismail adindaki kukla hukumadari hem de ortagi Alimerdan Han i bertaraf eden Kerim Han 1760 yilinda kendi hanedani Zendi Hanedani kurdu Hicbir zaman hukumdar sifatini kullanmadi ve kendini Halkin Vekili olarak adlandirdi Kerim Han devletinin baskentini Siraz kenti olarak ilan etmistir Disislerinde Azerbaycan da bulunan a ve Osmanli Devleti ne karsi surdurdugu politikalar Azerbaycan ve Basra yi kendi yonetimi altina almasina yardimci olmustur Yine de Nadir Sah in torunlarindan birine Horasan da ozerk bir yonetici olarak kalmasina izin vermisse de bas dusmani Kacarlar ile mucadeleye hic ara vermemistir Kacarlar in onderi Muhammed Hasan Han Kacar Kerim Han ve ogullari tarafindan sonunda maglup edilerek Siraz a tutsak olarak getirilmistir Disisleri politikasi olarak Kerim Han Safeviler donemindeki canli ticaret yasamini geri getirmek dusuncesi ile Ingilizler e Busehr limaninda ticaret yapmalari icin bir merkez kurmalarina izin vermistir Bu Ingiltere nin Hindistan ile olan baglantisini guclendirmis ve Ingilizler in Iran uzerindeki etkisini arttirmistir Kerim Han in yaptirdigi onemli eserler Siraz da bulunan Vekil Kalesi Velik Pazar ve bircok cami ile bahcedir Ayrica kendilerinden sonra isbasina gececek olan Kacarlar in baskenti olacak Tahran daki saray da Kerim Han tarafindan yaptirilmistir Kerim Han in 1779 da olmesinin ardindan ulkede yasanan bosluk ve karmasa ulkeyi dusmanlardan gelecek her turlu saldiriya acik hale getirmisti Kendisinden sonra tahta gecen oglu Ebu el Feth ulkeyi yeterince iyi yonetememis ve uvey amcasi Zeki Han Kerim Han in baskumandani tarafindan yonlendirilmistir Ali Murad Cafer Han gibi diger hukumdarlarda Kerim Han in hukumdarligi suresince izledigi politikayi yakalamakta basarisiz olmuslardir Zend Hanedani nin en buyuk dusmanlari Kacarlar di kaynak belirtilmeli Kacarlar in onderi Aga Muhammed Han kralligin yikilmasi icin buyuk calismalarda bulunuyordu Sonucta 1779 da Kerim Han in yegenlerinden Lutf Ali Han kendini yeni kral olarak ilan etti Lutf Ali nin 1794 e kadar suren hukumdarliginin buyuk bolumu Kacarlar hani ile savasarak gecti Fakat daha sonra bir savas sirasinda Kacarlar a tutsak duserek Bam Kalesi nde olduruldu ve Zend Hanedani yikildi Zend Hanedani nin yonetiminde Safeviler doneminde Osmanli Devleti ne kaptirilan bazi topraklar da geri alinarak ulke sinirlari genisletilmistir Hanedanin kisa egemenlik donemine karsin bu donemde sanat alaninda kayda deger eserler verilmis Zend sanati dogmustur Kendilerinden sonra gelen Kacarlar i sanat konusunda etkilemisler ve Kacarlar in verdikleri eserler Zend sanatindan esintiler tasimistir Cikarlar dogrultusunda Zendlerin izledigi bir baska politika da kendilerini Hukumdar yerine Vekil el Ro aya Halkin vekili olarak adlandirmalardir Bu propagandayi yapmalarindaki amaclardan biri de daha once hukum surmus olan Safeviler in yaptigi gibi halktan butunu ile kopuk bir hukumdar olmamak ve donemin isteklerine karsilik vermektir Iran da 1979 yilinda yapilan Islami Devrim in ardindan adlari yeni cumhuriyetci hukumet tarafindan ulkedeki cadde sokak anit ve diger topluma acik yerleden kaldirilmayan tek hanedandir kaynak belirtilmeli Zend Hanedaninin hukumdarlariZend Hanedani 1751 1794 Taht ismi Asil isim Resim Unvan Dogum Olum Hukumdarlik baslangici Hukumdarlik sonu Aile baglantilari NotKerim Han Muhammad Kerim Han Vekil i Reayaa 1705 1779 1751 6 Mart 1779 Inak Han ve Bay Aga nin ogluMuhammed Ali Han Zend Han 1760 1779 6 Mart 1779 19 Haziran 1779 Kerim Han in ogluEbu l Feth Han Zend Han 1755 1787 6 Mart 1779 22 Agustos 1779 Kerim Han in ogluZeki Han 22 Agustos 1779 6 Mart 1779 22 Agustos 1779 Budak Han ve Bay Aga nin ogluSadik Han Muhammed Sadik Han 1782 22 Agustos 1779 14 Mart 1781 Inak Han ve Bay Aga nin ogluAli Murad Han Zend Han 1720 1785 14 Mart 1781 11 Subat 1785 Allah Murad Keytas Han Zend Hazareh in ogluHan 1789 18 Subat 1785 23 Ocak 1789 Sadik Han in ogluHan 1789 23 Ocak 1789 10 Mayis 1789 Huda Morad Han Zend Hazareh in ogluLutf Ali Han Han 1769 1794 23 Ocak 1789 20 Mart 1794 oglu Kacar Aga Muhammed Sah tarafindan tahttan indirilme kor edilme ve katledilme Kaynakca Arsivlenmis kopya iranicaonline org 31 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Subat 2021 the bulk of the evidence points to their being one of the northern Lur or Lak tribes who may originally have been immigrants of Kurdish origin Peter Avery William Bayne Fisher Gavin Hambly Charles Melville ed The Cambridge History of Iran From Nadir Shah to the Islamic Republic Cambridge University Press 1991 ISBN 978 0 521 20095 0 p 64 Windfuhr Gernot Ed 13 Mayis 2013 The Iranian Languages doi 10 4324 9780203641736 9780203641736 S 587 Rudiger Schmitt 2000 Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte in German 200 p 85 ISBN 3895001503 Hamzehʼee M Reza 1990 The Yaresan A Sociological Historical and Religio historical Study of a Kurdish Community p 64 ISBN 9783922968832 Minorsky V 24 Nisan 2012 Lak Encyclopaedia of Islam Second Edition Ingilizce 4 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Subat 2021 21 Subat 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Mart 2007 Rabasa Jose Sato Masayuki Tortarolo Edoardo Woolf Daniel 2012 The Oxford History of Historical Writing Volume 3 1400 1800 Oxford University Press s 189 ISBN 9780198738008 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim The Cambridge History of Iran c 7 1991 s 961 Ayrica bakinizZend Hanedani Hukumdarlari listesi 1751 1794 Kacar HanedaniDis baglantilarhttp www iranchamber com history zand zand php23 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www friesian com iran htm zand2 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde