Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vefd Partisi (Arapça: حزب الوفد Hizb'ul-Vefd), Mısır'da 1919 yılında kurulmuş, 1923-1952 arasında Mısır siyasetinde belirleyici olmuş siyasî parti. 1952 yılında gerçekleşen Hür Subaylar Darbesi sonrası dağılmış ve 16 Ocak 1953 tarihinde yasaklanan siyasî partiler arasında yer almıştır. Koyu yeşil zemin üzerine beyaz hilâl ve beyaz haç olan bir sembolü parti bayrağı şeklinde de kullanmışlardır. Vefd kelime anlamı olarak "heyet" demektir.
Vefd Partisi حزب الوفد | |
|---|---|
 | |
| Genel başkan | Sa'ad Zaglul Paşa (1919–1927) Mustafa Nehhas Paşa (1927–1952) |
| Kurucu | Saad Zaglul |
| Kuruluş tarihi | 1919 |
| Kapanış tarihi | 23 Temmuz 1952 dağılma 16 Ocak 1953 yasaklanma |
| Merkez | Kahire, Mısır Krallığı |
| İdeoloji | Milliyetçilik Ulusal liberalizm Liberal muhafazakârlık Anti emperyalizm |
| Siyasi pozisyon | Merkez sağ |
| Resmî renkler | Yeşil |
| Mısır Meclis Seçimleri 1923-1924 | 188 / 215 |
| Mısır Meclis Seçimleri 1925 | 86 / 215 |
| Mısır Meclis Seçimleri 1926 | 150 / 215 |
| Mısır Meclis Seçimleri 1929 | 198 / 236 |
| Mısır Meclis Seçimleri 1936 | 169 / 232 |
| Mısır Meclisi Seçimleri 1942 | 240 / 264 |
| Mısır Meclisi Seçimleri 1945 * | 29 / 264 |
| Mısır Meclisi Seçimleri 1950 | 225 / 319 |
| Mısır | |
Kuruluşu
1880'lerin sonundaki Arabi Paşa Ayaklanması Mısır'daki İngiliz varlığına karşı çıkışın ilk ciddi işaretlerinden biri olarak kabul edilir. I. Dünya Savaşı'nın ardından Mısır'daki İngiliz işgaline karşı bağımsızlık talebiyle milliyetçi ve bağımsızlık taraftarı itirazlar giderek artmaktaydı. Saad Zaglul ve arkadaşları da bir heyet oluşturarak ile görüşmüş ve Mısır'daki İngiliz işgalinin sona ermesi ve Paris Barış Konferansı'na Mısır heyeti olarak katılma taleplerini iletmiştir. Adını bu heyet talebinden alan Vafd yani Heyet Partisi, 1920'li yıllardan 1952'de dağılmasına kadar Mısır siyasetinin meclis ayağının en önemli aktörü olmuş ve liderleri de başbakan olarak görev yapmıştır. Bu istekleri ileten heyette ayrıca Ali Şaravi Paşa, Abdulaziz Fehmi Bey, Muhammed Ali Bey, Abdullatif al-Makabati Bey, Muhammed Mahmud Paşa, Sinut Hanna Bey, Hamd Paşa al-Basil, Gurg Hayyat Bay, Mahmud Abu al-Nasr Bey, Mustafa Nahhas Bey ve Dr. Hafiz 'Afifi Bey bulunmaktaydı.
Bu arada halk nezdinde de bağımsızlık talebi destek bulmuş, mevcut İngiliz işgaline karşı büyüyen öfke Vefd Partisine yönelik desteğe dönüşmüştü. Halktan destek bulan eylemlerde göstericiler"Çok yaşa Sa'ad! Yaşasın bağımsızlık!" sloganlarıyla partiye ve taleplerine destek vermişlerdir. Ayrıca sivil itaatsizlik esasına dayalı direniş de giderek yayılmıştır. Bu desteği kesmek isteyen İngilizler Zaglul ve diğer iki yöneticiyi 8 Mart 1919 tarihinde Malta'ya sürdü. Temmuz ortasına kadar can kayıplarının arttığı ve giderek şiddetlenen eylemler 1919 Mısır Devrimi olarak adlandırılır. Partinin kurucuları ve yöneticileri, özellikle Saad Zaglul Paşa, Mustafa Nahhas Paşa ve diğer önde gelen liderler sürgünle Mısır'dan uzaklaştırılmıştır. Maltaya sürgün edilen partinin ileri gelenleri 1921-1923 yıllarında da Hint Okyanusu'ndaki Seyşeller'e sürgün edilmiştir.
İktidara Gelişi
Lord Milner Misyonu'nun hazırladığı rapor doğrultusunda Birleşik Krallık hükûmeti 1922 yılında Mısır'ın bağımsızlığını tek taraflı olarak ilan etmiştir. 22 Şubat 1922 tarihindeki bu ilan sonrasında Mısır Krallığı bağımsız bir devlet olarak kurulmuştur. Vafd Partisi de 1923 anayasası ile kabul edilen parlamenter sistem içerisinde en geniş destek bulan siyasi parti olarak ilk seçimlerden zaferle çıkmıştır. 1927 yılında ölene kadar partinin genel başkanı ve Mısır Krallığı'nın başbakanı olarak hizmet eden Saad Zaglul halen milliyetçilik, bağımsızlık ve özgürlük kahramanı olarak anılagelmektedir. Saad Zaglul sonrasında partinin başına Mustafa Nahhas Paşa geçmiş ve parti kapatılana kadar başında kalmıştır.
Vafd Partisi neredeyse 30 yıl boyunca Mısır siyasetinin meclis ve iktidar ayağının temel belirleyicisi olmuştur. İngiltere nüfuzu ve İngiliz, Mısır Kralı ve Vafd Partisi arasındaki üçlü güç mücadelesi de Mısır siyasetinin bu dönemdeki bir özetidir. 27 Eylül 1923 tarihinde 38.00 temsilcinin seçildiği genel seçimin ilk turu 27 Eylül 1923 tarihinde yapılmıştır. 12 Ocak 1924 tarihindeki ikinci turda temsilcilerin verdiği oylar sonucunda 215 mebusluktan 188 tanesini Vafd Partisi ezici üstünlükle kazanmıştır. 27 Ocak 1924 itibarıyla Saad Zaglul hükûmeti kurarak göreve başlamış ve Mısır Krallığı'nın ilk başbakanı olmuştur.
İktidar Dönemi
İktidardan Düşüşü
Geçen yıllar içinde Müslüman Kardeşler veya bazı sol partilerin kurulması ile Vafd Partisine yönelen eleştiriler bu muhalif hareketlere kaymıştır. Mısır siyasetine hakim olan Kral-İngiltere ve Vafd arasındaki üçlü güç mücadelesi, ekonomik istikrarsızlık, artan işsizlik ve yoksulluk, 1922 bağımsızlık ilanı ve 'na rağmen tam manasıyla elde edilemeyen bağımsızlık, özellikle Süveyş'te devam eden İngiliz askeri varlığı ve Vafd Partisine yönelik suçlamalar ve iddialar giderek partinin güç kaybetmesine neden oldu. 1948 Arap-İsrail Savaşı'nda İsrail'e karşı alınan ve Arap dünyasında büyük tramva yaratan yenilginin sorumluluklarından biri olarak görülmesi Vafd Partisi için sonun başlangıcı, hükûmeti bir darbe ile indirecek Hür Subaylar Hareketi için ise önemli bir kıvılcım oldu. 1950 yılında son kez genel seçimlere giren Vafd Partisi diğer muhalif grupların temsil edilmemesi ve katılanların da yeterli desteği bulamaması ile zafer elde etti ve mecliste çoğunluğu sağladı.
Yaşanan destek kaybının farkında olan Nahhas Paşa önemli iç ve dış politikaya ait hedeflerle çalışmaya başladı. İçeride dar gelirlilere yönelik sosyal reformlara öncelik verilirken dış politikada İngiltere’nin Süveyş Kanalı’ndaki üslerini boşaltması ve Sudan’ın yönetimini Mısır’a devretmesi hususu öne çıkmaktaydı. İngiltere ile uzun süre devam eden müzakerelerden netice alınamayınca Nahhas Paşa, Ekim 1951’de 1936 antlaşmasını ve Sudan’la ilgili maddeleri tek taraflı olarak feshetti ve 16 Ekim 1951’de I. Faruk Mısır ve Sudan kralı ilân edildi.
İngiltere'nin itirazları, Mısır'da artık patlama noktasına gelmiş İngiliz karşıtlığı ve Mısır tarafının kararlılığı neticesinde yaşanan küçük kargaşalar giderek büyüdü. İngiliz askerlerinin 25 Ocak 1952’de merkezinin bulunduğu İsmailiye’de çok sayıda Mısır polisinin ölümüyle sonuçlanan bir saldırı gerçekleştirmesi ülkede büyük bir infiale ve olayların hükûmetin kontrolünden çıkmasına yol açtı. Ertesi gün büyük bir kalabalığın Kahire’nin zengin ve ecnebi meskûn kesimlerine saldırması ve birçok binada yangın çıkması üzerine Nahhas sıkıyönetim ilân etti ancak olayları önleyemediği gerekçesiyle Kral Faruk tarafından 27 Ocak 1952’de başbakanlıktan azledildi. Tarihte olarak iz bırakan bu olaylar Vafd Partisi'nin zayıflığını bir kez daha göstermiştir. Ayrıca 1952 Mısır Devrimi'ne giden yolda genç subaylar için son işaret olmuştur. Çünkü Mısır ordusu haricinde böyle bir infiali ve halk kalkışmasını bastırmaya, halkı teskin edip olayları yatıştırmaya ne hükûmetteki Vafd Partisi'nin ne de Kral'ın gücü yetmemiştir.
Cemal Abdünnasır liderliğinde 23 Temmuz 1952 tarihinde iktidarı ele geçiren genç, idealist ve milliyetçi subaylar eski rejimin kalıntılarını tasfiye etmiştir. Ocak 1953 tarihinde ise kendi siyasi yapıları haricindeki bütün siyasi partileri yasaklamıştır. Böylece 1919'da kurulan parti sona ermiştir. Son başkanı ve son başbakanlardan Nahhas Paşa yeni rejimin gücünü sağlamlaştırma döneminde yargılandı; bir yıla yakın süre boyunca ev hapsinde tutuldu, malları müsadere edildi ve 1960 yılında kadar siyaset yasağı getirildi.
Seçim Sonuçları
| Mısır Meclisi | |||||
| Seçim Yılı | Oy | % | Sandalye | +/– | Lider |
|---|---|---|---|---|---|
| Bilinmiyor (#1) | 188 / 215 | ||||
| Bilinmiyor (#1) | 86 / 215 |  102 | |||
| Bilinmiyor (#1) | 150 / 215 |  64 | |||
| Bilinmiyor (#1) | 198 / 236 | 48 | |||
| Bilinmiyor (#1) | 169 / 232 | 29 | |||
| Bilinmiyor (#1) | 240 / 264 | 71 | |||
| Bilinmiyor (#3) | 29 / 264 | 211 | |||
| Bilinmiyor (#1) | 225 / 319 | 196 | |||
Kapanması sonrası
"Yeni Vafd Partisi" adıyla 1978 yılında Mısır'da kurulan ve mısır milliyetçiliği ile ulusal liberalizmi savunan siyasi parti kendisini Vafd Partisi'nin ardılı olarak ilan etmiştir. Ancak fikirsel olarak böyle bir bağlılık ve devamlılık iddia edilebilse dahi hukuken böyle bir bağlantı söz konusu değildir.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- ^ James Jankowski, Egypt: A Short History, Oxford, 2000, s. 112.
- ^ İslam Ansiklopedisi, Cilt.32, s.543.
- ^ Sicker, Martin (2001). The Middle East in the Twentieth Century. Greenwood Publishing Group. s. 107. ISBN . 6 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Temmuz 2010.
- ^ a b İslam Ansiklopedisi, Cilt.32, s.544.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Vefd Partisi Arapca حزب الوفد Hizb ul Vefd Misir da 1919 yilinda kurulmus 1923 1952 arasinda Misir siyasetinde belirleyici olmus siyasi parti 1952 yilinda gerceklesen Hur Subaylar Darbesi sonrasi dagilmis ve 16 Ocak 1953 tarihinde yasaklanan siyasi partiler arasinda yer almistir Koyu yesil zemin uzerine beyaz hilal ve beyaz hac olan bir sembolu parti bayragi seklinde de kullanmislardir Vefd kelime anlami olarak heyet demektir Vefd Partisi حزب الوفدGenel baskanSa ad Zaglul Pasa 1919 1927 Mustafa Nehhas Pasa 1927 1952 KurucuSaad ZaglulKurulus tarihi1919Kapanis tarihi23 Temmuz 1952 dagilma 16 Ocak 1953 yasaklanmaMerkezKahire Misir KralligiIdeolojiMilliyetcilik Ulusal liberalizm Liberal muhafazakarlik Anti emperyalizmSiyasi pozisyonMerkez sagResmi renkler YesilMisir Meclis Secimleri 1923 1924188 215Misir Meclis Secimleri 192586 215Misir Meclis Secimleri 1926150 215Misir Meclis Secimleri 1929198 236Misir Meclis Secimleri 1936169 232Misir Meclisi Secimleri 1942240 264Misir Meclisi Secimleri 1945 29 264Misir Meclisi Secimleri 1950225 319MisirKurulusu1880 lerin sonundaki Arabi Pasa Ayaklanmasi Misir daki Ingiliz varligina karsi cikisin ilk ciddi isaretlerinden biri olarak kabul edilir I Dunya Savasi nin ardindan Misir daki Ingiliz isgaline karsi bagimsizlik talebiyle milliyetci ve bagimsizlik taraftari itirazlar giderek artmaktaydi Saad Zaglul ve arkadaslari da bir heyet olusturarak ile gorusmus ve Misir daki Ingiliz isgalinin sona ermesi ve Paris Baris Konferansi na Misir heyeti olarak katilma taleplerini iletmistir Adini bu heyet talebinden alan Vafd yani Heyet Partisi 1920 li yillardan 1952 de dagilmasina kadar Misir siyasetinin meclis ayaginin en onemli aktoru olmus ve liderleri de basbakan olarak gorev yapmistir Bu istekleri ileten heyette ayrica Ali Saravi Pasa Abdulaziz Fehmi Bey Muhammed Ali Bey Abdullatif al Makabati Bey Muhammed Mahmud Pasa Sinut Hanna Bey Hamd Pasa al Basil Gurg Hayyat Bay Mahmud Abu al Nasr Bey Mustafa Nahhas Bey ve Dr Hafiz Afifi Bey bulunmaktaydi Bu arada halk nezdinde de bagimsizlik talebi destek bulmus mevcut Ingiliz isgaline karsi buyuyen ofke Vefd Partisine yonelik destege donusmustu Halktan destek bulan eylemlerde gostericiler Cok yasa Sa ad Yasasin bagimsizlik sloganlariyla partiye ve taleplerine destek vermislerdir Ayrica sivil itaatsizlik esasina dayali direnis de giderek yayilmistir Bu destegi kesmek isteyen Ingilizler Zaglul ve diger iki yoneticiyi 8 Mart 1919 tarihinde Malta ya surdu Temmuz ortasina kadar can kayiplarinin arttigi ve giderek siddetlenen eylemler 1919 Misir Devrimi olarak adlandirilir Partinin kuruculari ve yoneticileri ozellikle Saad Zaglul Pasa Mustafa Nahhas Pasa ve diger onde gelen liderler surgunle Misir dan uzaklastirilmistir Maltaya surgun edilen partinin ileri gelenleri 1921 1923 yillarinda da Hint Okyanusu ndaki Seyseller e surgun edilmistir Iktidara GelisiSaad Zaglul Pasa Lord Milner Misyonu nun hazirladigi rapor dogrultusunda Birlesik Krallik hukumeti 1922 yilinda Misir in bagimsizligini tek tarafli olarak ilan etmistir 22 Subat 1922 tarihindeki bu ilan sonrasinda Misir Kralligi bagimsiz bir devlet olarak kurulmustur Vafd Partisi de 1923 anayasasi ile kabul edilen parlamenter sistem icerisinde en genis destek bulan siyasi parti olarak ilk secimlerden zaferle cikmistir 1927 yilinda olene kadar partinin genel baskani ve Misir Kralligi nin basbakani olarak hizmet eden Saad Zaglul halen milliyetcilik bagimsizlik ve ozgurluk kahramani olarak anilagelmektedir Saad Zaglul sonrasinda partinin basina Mustafa Nahhas Pasa gecmis ve parti kapatilana kadar basinda kalmistir Vafd Partisi neredeyse 30 yil boyunca Misir siyasetinin meclis ve iktidar ayaginin temel belirleyicisi olmustur Ingiltere nufuzu ve Ingiliz Misir Krali ve Vafd Partisi arasindaki uclu guc mucadelesi de Misir siyasetinin bu donemdeki bir ozetidir 27 Eylul 1923 tarihinde 38 00 temsilcinin secildigi genel secimin ilk turu 27 Eylul 1923 tarihinde yapilmistir 12 Ocak 1924 tarihindeki ikinci turda temsilcilerin verdigi oylar sonucunda 215 mebusluktan 188 tanesini Vafd Partisi ezici ustunlukle kazanmistir 27 Ocak 1924 itibariyla Saad Zaglul hukumeti kurarak goreve baslamis ve Misir Kralligi nin ilk basbakani olmustur Iktidar DonemiIktidardan DususuMustafa Nahhas Pasa Gecen yillar icinde Musluman Kardesler veya bazi sol partilerin kurulmasi ile Vafd Partisine yonelen elestiriler bu muhalif hareketlere kaymistir Misir siyasetine hakim olan Kral Ingiltere ve Vafd arasindaki uclu guc mucadelesi ekonomik istikrarsizlik artan issizlik ve yoksulluk 1922 bagimsizlik ilani ve na ragmen tam manasiyla elde edilemeyen bagimsizlik ozellikle Suveys te devam eden Ingiliz askeri varligi ve Vafd Partisine yonelik suclamalar ve iddialar giderek partinin guc kaybetmesine neden oldu 1948 Arap Israil Savasi nda Israil e karsi alinan ve Arap dunyasinda buyuk tramva yaratan yenilginin sorumluluklarindan biri olarak gorulmesi Vafd Partisi icin sonun baslangici hukumeti bir darbe ile indirecek Hur Subaylar Hareketi icin ise onemli bir kivilcim oldu 1950 yilinda son kez genel secimlere giren Vafd Partisi diger muhalif gruplarin temsil edilmemesi ve katilanlarin da yeterli destegi bulamamasi ile zafer elde etti ve mecliste cogunlugu sagladi Yasanan destek kaybinin farkinda olan Nahhas Pasa onemli ic ve dis politikaya ait hedeflerle calismaya basladi Iceride dar gelirlilere yonelik sosyal reformlara oncelik verilirken dis politikada Ingiltere nin Suveys Kanali ndaki uslerini bosaltmasi ve Sudan in yonetimini Misir a devretmesi hususu one cikmaktaydi Ingiltere ile uzun sure devam eden muzakerelerden netice alinamayinca Nahhas Pasa Ekim 1951 de 1936 antlasmasini ve Sudan la ilgili maddeleri tek tarafli olarak feshetti ve 16 Ekim 1951 de I Faruk Misir ve Sudan krali ilan edildi Ingiltere nin itirazlari Misir da artik patlama noktasina gelmis Ingiliz karsitligi ve Misir tarafinin kararliligi neticesinde yasanan kucuk kargasalar giderek buyudu Ingiliz askerlerinin 25 Ocak 1952 de merkezinin bulundugu Ismailiye de cok sayida Misir polisinin olumuyle sonuclanan bir saldiri gerceklestirmesi ulkede buyuk bir infiale ve olaylarin hukumetin kontrolunden cikmasina yol acti Ertesi gun buyuk bir kalabaligin Kahire nin zengin ve ecnebi meskun kesimlerine saldirmasi ve bircok binada yangin cikmasi uzerine Nahhas sikiyonetim ilan etti ancak olaylari onleyemedigi gerekcesiyle Kral Faruk tarafindan 27 Ocak 1952 de basbakanliktan azledildi Tarihte olarak iz birakan bu olaylar Vafd Partisi nin zayifligini bir kez daha gostermistir Ayrica 1952 Misir Devrimi ne giden yolda genc subaylar icin son isaret olmustur Cunku Misir ordusu haricinde boyle bir infiali ve halk kalkismasini bastirmaya halki teskin edip olaylari yatistirmaya ne hukumetteki Vafd Partisi nin ne de Kral in gucu yetmemistir Cemal Abdunnasir liderliginde 23 Temmuz 1952 tarihinde iktidari ele geciren genc idealist ve milliyetci subaylar eski rejimin kalintilarini tasfiye etmistir Ocak 1953 tarihinde ise kendi siyasi yapilari haricindeki butun siyasi partileri yasaklamistir Boylece 1919 da kurulan parti sona ermistir Son baskani ve son basbakanlardan Nahhas Pasa yeni rejimin gucunu saglamlastirma doneminde yargilandi bir yila yakin sure boyunca ev hapsinde tutuldu mallari musadere edildi ve 1960 yilinda kadar siyaset yasagi getirildi Secim SonuclariMisir MeclisiSecim Yili Oy Sandalye LiderBilinmiyor 1 188 215 Ilk Secim Saad ZaglulBilinmiyor 1 86 215 102 Saad ZaglulBilinmiyor 1 150 215 64 Saad ZaglulBilinmiyor 1 198 236 48 Mustafa NahhasBilinmiyor 1 169 232 29 Mustafa NahhasBilinmiyor 1 240 264 71 Mustafa NahhasBilinmiyor 3 29 264 211 Mustafa NahhasBilinmiyor 1 225 319 196 Mustafa NahhasKapanmasi sonrasi Yeni Vafd Partisi adiyla 1978 yilinda Misir da kurulan ve misir milliyetciligi ile ulusal liberalizmi savunan siyasi parti kendisini Vafd Partisi nin ardili olarak ilan etmistir Ancak fikirsel olarak boyle bir baglilik ve devamlilik iddia edilebilse dahi hukuken boyle bir baglanti soz konusu degildir Ayrica bakinizSa ad Zaglul Pasa Mustafa Nahhas Pasa Misir Cumhuriyeti 1919 Misir DevrimiDis baglantilar James Jankowski Egypt A Short History Oxford 2000 s 112 Islam Ansiklopedisi Cilt 32 s 543 Sicker Martin 2001 The Middle East in the Twentieth Century Greenwood Publishing Group s 107 ISBN 978 0 275 96893 9 6 Mayis 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Temmuz 2010 a b Islam Ansiklopedisi Cilt 32 s 544 ol section