Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bir patlayıcı, piroteknik donanımda ya da askeri mühimmatta, fitil (veya tapa) işlevi başlatan bir donanım parçasıdır. Genel olarak, fitil kelimesi gelişigüzel kullanılır. Ancak, belirli olduğunda (ve özellikle de askeri bağlamda), fitil terimi, bir üzerindeki fitil gibi basit bir piroteknik ateşleme tertibatını tanımlarken tapa terimi bir top mermisi için , bir deniz mayınında manyetik/ tapa, yaylı el bombası tapası, ya da gibi mekanik ve/veya elektronik bileşenleri içeren daha gelişmiş bir ateşleme tertibatını belirtmek için kullanılır.
Tarihçe
Fitilin en basit şekli olan yanan fitilin 10. yüzyılda Çin’de üretildiği sanılmaktadır. Sıkıştırılmamış, gevşek haldeki barut ile doldurulmuş ve hafif kâğıttan yapılan bu basit fitil, havai fişeklerde ateşleme geciktiricisi olarak işe yaradı. Yanan fitilin bu basit şekli bugün hala birçok modern piroteknik uygulamalarda bulunabilmektedir. Bu basit fitilin bir çeşidine adı verilmektedir. Vizko fitil dayanıklılık ve su geçirmezlik için parafin ya da vernikle kaplanmış yanan çekirdekten oluşur. Yanan bir fitilin ticari ve askeri çeşidi ( tarafından icat edilmiştir) olarak tanınır. Emniyetli fitil yanıcı madde ile doldurulmuş olup yanan çekirdeğin dış etkilere maruz kalmasını önlemek için sarılmış dokuma bir kılıftır. Emniyetli fitiller, bir kullanılmasıyla patlatılan patlayıcı maddelerin, patlamasını başlatmak için kullanılır.
Fitiller
Günümüz emniyetli fitilleri genellikle madencilik ve askeri faaliyetlerde kullanılmaktadır. Ateşlemeden önce bir zaman gecikmesi sağlamak ve çoğunlukla da daha büyük ve kararlı ana patlayıcıyı patlatmak için gerekli olan zincirleme reaksiyonu başlatacak olan patlayıcı fünyesini patlatmak için kullanılır. Primacord gibi renkli ya da şeffaf renkte olan ayırt etmek için emniyetli fitiller genellikle siyah (askeri) veya floresan turuncu (ticari) renkte olurlar.
Kullanımı
Fitiller havai fişekler, model toplar, ateşli silahlar, bazı el yapımı patlayıcılar ve birçok piroteknik uygulamalarında kullanılır.
Türleri
Yanan fitiller
- potasyum nitrat gibi bir oksitleyici emdirilmiş kenevir ya da pamuk ipinden oluşan çok yavaş yanan bir fitildir. Yavaş fitiller, silahlar ya da karabarut toplarındaki fitiller gibi diğer aygıtları elle tutuşturmak için bir ateşleme kaynağı olarak kullanılmıştır. Darbeli kapsüllerden önce, yavaş fitiller her atış için teker teker kullanılmaya gerek olmadığı için ve sadece büyük bir alev yerine küçük bir kor ucu taşıyarak ki böylece yakındaki barut levazımatını tutuşturma olasılığı kalktığından dolayı karabarut silahlarının kullanımında en uygun oldular.
- karabarut ve tutkal bulamacı ile kaplanarak kurutulmuş olan pamuk ipinden oluşan bir fitil türüdür. Bu fitilin yanışı bir geçiş ateşi olarak rol oynar ve bu yüzden de antika topları ateşlemek için kullanılmıştır. Kara fitiller günümüzde havai fişek yapımında kullanılırlar.
- ya da saniyede 30-90 metre hızla çok çabuk yanan, bir karabarut fitil türüdür. Hızlı fitiller gevşek bir kâğıt sargı (boru) ile sarılı kara fitilden oluşur. Yandığında, alev yanan barut tarafından üretilen sıcak gazlardan itibaren kâğıt boru boyunca hızla ilerler. Hızlı fitiller profesyonel havai fişek gösterilerinde kullanılan düzenekler arasında neredeyse anında ateşi geçirmek için kullanılır. Havai fişek düzenekleri gösterinin sonundaki final atışı gibi atışlarda aynı anda ateşleme yaparken, fiziksel olarak ayrılmalıdır. Art arda ateşlenmesi gereken düzenekler tek bir asıl fitilden dallanmış olabilir. Bu fitillerin dallandırılmasında, zaman gecikmeleri için değişik uzunluktaki vizko fitillerle hızlı fitillerin iki ucu birleştirilir.
- bir ya da birden çok dokuma sargıyla sarılmış karabarut çekirdeğine sahiptir. Dış tabakaları, suya karşı dayanıklı olması için parafin ya da nitroselüloz vernikle kaplanmış olabilir. Bu fitiller, muntazam bir hızda ve kolayca görünen bir dış alevle yandıklarından dolayı modern piroteknikte yaygın olarak kullanılırlar. Dış yüzeylerindeki işleme bağlı olarak, daha nitelikli ve suya dayanıklı olan vizko fitiller, karabarut çekirdeği yakıt ve oksitleyicisinin her ikisini de içerdiğinden dolayı bir kez yandıktan sonra su altında sönmeden yanabilir.
- zift ya da diğer su geçirmez madde ile kaplanmış olan dokuma bir kılıf içerisindeki karabarut çekirdeğinden oluşur. Emniyetli fitil dokuma ya da plastik bir dayanıklı dış sargıya sahiptir. Emniyetli fitiller, patlatma kapsüllerinin içine sıkıştırılacak şekilde tasarlanmış olarak, standart bir çapta yapılır. Ateşlendikten sonra, emniyetli fitiller su altında yanacak ve ayrıca maden ocakları ya da diğer endüstriyel ortamlar gibi yerlerde olabilecek metan ya da diğer yakıtları tutuşturacak bir dış alevle yanmayacaktır. Emniyetli fitiller her bir 30 cm için belirtilen yanma sürelerinde üretilmektedir. Örneğin, 60 saniyelik bir fitil denildiğinde, 30 cm uzunluğunda bir fitil 60 saniyede yanacak demektir. Üreticiler muntazam yanış hızı sağlamak için her türlü çabayı göstermelerine rağmen, emniyetli fitiller değişen koşullara bağlı olurlar ve mevcut olan yeterli güvenlik önlemleri ile birlikte kullanılmalıdır.
- bir elektrik akımı tarafından etkinleştirildiğinde bir ana fitil ya da düzeneği yakar. Elektrikli kibritler genel olarak, ince bir direnç teline akım verildiğinde ısınmasına yol açan bir çift telden oluşur. Direnç teli bir parça piroteknik bileşimle kaplanmıştır. Mekanik bir bağlantı ya da direkt olarak düzenekten geçerek ana fitili güvenilir bir şekilde ateşlenmesi için yeterli alev sağlayan piroteknik bileşim telin ısınmasından dolayı ateşlenir. Estes model roket motorları bir tür elektrikli kibritle ateşlenir. Büyük havai fişek gösterilerindeki karmaşık zamanlama sıralamaları, ayrık olan fitil düzeneklerine bağlı elektrikli kibritlerini etkinleştiren bir bilgisayar kullanarak yapılır.
- fitili (yaban arısı) havai fişek bileşeninin alışılmadık bir türüdür. Uçan balık fitili, vizko fitil gibi yapılmışsa da karabarutun yerine metalik bir kıvılcım bileşimi ya da diğer efektleri içerir. Bu nedenle uçan balık fitili sadece bir tetikleyici yerine ana bir efekt olarak da uygulanabilir. Örneğin, yerde sadece yanan kısa bir parça uçan balık fitili, havada yandığında kıvılcımlar ve ses çıkarırken rastgele yönlerde yüzer gibi görünerek gökyüzünde uçar. Bir gök bombası havada pek çok sayıda uçan ve kıvılcım çıkarmaya yol açacak bu türde birçok parçalarla doldurulmuştur.
Ayrıca bakınız
Yararlanılan kaynaklar
- ^ "Junghans Feinwerktechnik - Modern Fuzes for Today's Armed Forces". Army Technology. 15 Haziran 2011. 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Kasım 2011.
- ^ "Chapter 14 Fuzing". Fas.org. 30 Mayıs 2008. 4 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Kasım 2011.
- ^ "Grenade fuze - Patent 4063514". Freepatentsonline.com. 20 Aralık 1977. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Eylül 2013.
- ^ "DUAL SAFETY GRENADE FUZE - Patent 3618522". Freepatentsonline.com. 29 Eylül 1969. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Eylül 2013.
- ^ DuPont Blaster's Handbook, Fifteenth Edition, Wilmington, Delaware, E.I. DuPont de Nemours and Company, Inc., 1969, pp 97-99
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bir patlayici piroteknik donanimda ya da askeri muhimmatta fitil veya tapa islevi baslatan bir donanim parcasidir Genel olarak fitil kelimesi gelisiguzel kullanilir Ancak belirli oldugunda ve ozellikle de askeri baglamda fitil terimi bir uzerindeki fitil gibi basit bir piroteknik atesleme tertibatini tanimlarken tapa terimi bir top mermisi icin bir deniz mayininda manyetik tapa yayli el bombasi tapasi ya da gibi mekanik ve veya elektronik bilesenleri iceren daha gelismis bir atesleme tertibatini belirtmek icin kullanilir Yanan bir fitilTarihceFitilin en basit sekli olan yanan fitilin 10 yuzyilda Cin de uretildigi sanilmaktadir Sikistirilmamis gevsek haldeki barut ile doldurulmus ve hafif kagittan yapilan bu basit fitil havai fiseklerde atesleme geciktiricisi olarak ise yaradi Yanan fitilin bu basit sekli bugun hala bircok modern piroteknik uygulamalarda bulunabilmektedir Bu basit fitilin bir cesidine adi verilmektedir Vizko fitil dayaniklilik ve su gecirmezlik icin parafin ya da vernikle kaplanmis yanan cekirdekten olusur Yanan bir fitilin ticari ve askeri cesidi tarafindan icat edilmistir olarak taninir Emniyetli fitil yanici madde ile doldurulmus olup yanan cekirdegin dis etkilere maruz kalmasini onlemek icin sarilmis dokuma bir kiliftir Emniyetli fitiller bir kullanilmasiyla patlatilan patlayici maddelerin patlamasini baslatmak icin kullanilir Fitiller Gunumuz emniyetli fitilleri genellikle madencilik ve askeri faaliyetlerde kullanilmaktadir Ateslemeden once bir zaman gecikmesi saglamak ve cogunlukla da daha buyuk ve kararli ana patlayiciyi patlatmak icin gerekli olan zincirleme reaksiyonu baslatacak olan patlayici funyesini patlatmak icin kullanilir Primacord gibi renkli ya da seffaf renkte olan ayirt etmek icin emniyetli fitiller genellikle siyah askeri veya floresan turuncu ticari renkte olurlar Kullanimi Fitiller havai fisekler model toplar atesli silahlar bazi el yapimi patlayicilar ve bircok piroteknik uygulamalarinda kullanilir TurleriYanan fitillerpotasyum nitrat gibi bir oksitleyici emdirilmis kenevir ya da pamuk ipinden olusan cok yavas yanan bir fitildir Yavas fitiller silahlar ya da karabarut toplarindaki fitiller gibi diger aygitlari elle tutusturmak icin bir atesleme kaynagi olarak kullanilmistir Darbeli kapsullerden once yavas fitiller her atis icin teker teker kullanilmaya gerek olmadigi icin ve sadece buyuk bir alev yerine kucuk bir kor ucu tasiyarak ki boylece yakindaki barut levazimatini tutusturma olasiligi kalktigindan dolayi karabarut silahlarinin kullaniminda en uygun oldular karabarut ve tutkal bulamaci ile kaplanarak kurutulmus olan pamuk ipinden olusan bir fitil turudur Bu fitilin yanisi bir gecis atesi olarak rol oynar ve bu yuzden de antika toplari ateslemek icin kullanilmistir Kara fitiller gunumuzde havai fisek yapiminda kullanilirlar ya da saniyede 30 90 metre hizla cok cabuk yanan bir karabarut fitil turudur Hizli fitiller gevsek bir kagit sargi boru ile sarili kara fitilden olusur Yandiginda alev yanan barut tarafindan uretilen sicak gazlardan itibaren kagit boru boyunca hizla ilerler Hizli fitiller profesyonel havai fisek gosterilerinde kullanilan duzenekler arasinda neredeyse aninda atesi gecirmek icin kullanilir Havai fisek duzenekleri gosterinin sonundaki final atisi gibi atislarda ayni anda atesleme yaparken fiziksel olarak ayrilmalidir Art arda ateslenmesi gereken duzenekler tek bir asil fitilden dallanmis olabilir Bu fitillerin dallandirilmasinda zaman gecikmeleri icin degisik uzunluktaki vizko fitillerle hizli fitillerin iki ucu birlestirilir bir ya da birden cok dokuma sargiyla sarilmis karabarut cekirdegine sahiptir Dis tabakalari suya karsi dayanikli olmasi icin parafin ya da nitroseluloz vernikle kaplanmis olabilir Bu fitiller muntazam bir hizda ve kolayca gorunen bir dis alevle yandiklarindan dolayi modern piroteknikte yaygin olarak kullanilirlar Dis yuzeylerindeki isleme bagli olarak daha nitelikli ve suya dayanikli olan vizko fitiller karabarut cekirdegi yakit ve oksitleyicisinin her ikisini de icerdiginden dolayi bir kez yandiktan sonra su altinda sonmeden yanabilir zift ya da diger su gecirmez madde ile kaplanmis olan dokuma bir kilif icerisindeki karabarut cekirdeginden olusur Emniyetli fitil dokuma ya da plastik bir dayanikli dis sargiya sahiptir Emniyetli fitiller patlatma kapsullerinin icine sikistirilacak sekilde tasarlanmis olarak standart bir capta yapilir Ateslendikten sonra emniyetli fitiller su altinda yanacak ve ayrica maden ocaklari ya da diger endustriyel ortamlar gibi yerlerde olabilecek metan ya da diger yakitlari tutusturacak bir dis alevle yanmayacaktir Emniyetli fitiller her bir 30 cm icin belirtilen yanma surelerinde uretilmektedir Ornegin 60 saniyelik bir fitil denildiginde 30 cm uzunlugunda bir fitil 60 saniyede yanacak demektir Ureticiler muntazam yanis hizi saglamak icin her turlu cabayi gostermelerine ragmen emniyetli fitiller degisen kosullara bagli olurlar ve mevcut olan yeterli guvenlik onlemleri ile birlikte kullanilmalidir bir elektrik akimi tarafindan etkinlestirildiginde bir ana fitil ya da duzenegi yakar Elektrikli kibritler genel olarak ince bir direnc teline akim verildiginde isinmasina yol acan bir cift telden olusur Direnc teli bir parca piroteknik bilesimle kaplanmistir Mekanik bir baglanti ya da direkt olarak duzenekten gecerek ana fitili guvenilir bir sekilde ateslenmesi icin yeterli alev saglayan piroteknik bilesim telin isinmasindan dolayi ateslenir Estes model roket motorlari bir tur elektrikli kibritle ateslenir Buyuk havai fisek gosterilerindeki karmasik zamanlama siralamalari ayrik olan fitil duzeneklerine bagli elektrikli kibritlerini etkinlestiren bir bilgisayar kullanarak yapilir fitili yaban arisi havai fisek bileseninin alisilmadik bir turudur Ucan balik fitili vizko fitil gibi yapilmissa da karabarutun yerine metalik bir kivilcim bilesimi ya da diger efektleri icerir Bu nedenle ucan balik fitili sadece bir tetikleyici yerine ana bir efekt olarak da uygulanabilir Ornegin yerde sadece yanan kisa bir parca ucan balik fitili havada yandiginda kivilcimlar ve ses cikarirken rastgele yonlerde yuzer gibi gorunerek gokyuzunde ucar Bir gok bombasi havada pek cok sayida ucan ve kivilcim cikarmaya yol acacak bu turde bircok parcalarla doldurulmustur Ayrica bakinizPatlayicilarin patlama hizlarinin listesiYararlanilan kaynaklar Junghans Feinwerktechnik Modern Fuzes for Today s Armed Forces Army Technology 15 Haziran 2011 29 Mayis 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Kasim 2011 Chapter 14 Fuzing Fas org 30 Mayis 2008 4 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Kasim 2011 Grenade fuze Patent 4063514 Freepatentsonline com 20 Aralik 1977 21 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Eylul 2013 DUAL SAFETY GRENADE FUZE Patent 3618522 Freepatentsonline com 29 Eylul 1969 21 Subat 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Eylul 2013 DuPont Blaster s Handbook Fifteenth Edition Wilmington Delaware E I DuPont de Nemours and Company Inc 1969 pp 97 99