Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Câmiu't-Tevârîh (Arapça: جامع التواريخ; ǧāmiu't-tawārīḫ), Mahmud Gazan'dan, Moğollar ve onların hanedanlığını, sonraları Âdem'den Reşîdüddîn Hemedanî’nin yaşadığı döneme kadar olan tüm tarihi kayıtları içeren bir kitaptır.
Yazarı ve Yazım Süreci
Camiü't-Tevârîh'in yazarı olarak bilinen Reșîdüddîn Fazlullah Hemedanî (1247 – 1318) Yahudi asıllı hekim, yazar, tarihçi ve İlhanlıların Farslı bir veziridir. Ancak Reșîdüddîn Fazlullah Hemedanî bu yazmanın doğrudan yazarı değil, yazım sürecini yöneten kişidir. İlhanlı hükümdarı Gazan Han, Reșîdüddîn Fazlullah Hemedanî'ye Tebriz yakınlarında Rab-ı Reşidi adlı bir mahalle kurdurmasını emreder. Kayıtlarda mahalle içinde yirmi dört kervansaray, bin beş yüz dükkân ve otuz bin konutun yanında hamam, darphane, boya ve kâğıt atölyeleri gibi bilim ve sanat faaliyetleri için gerekli ihtiyaçları karşılayacak birimlerin de yapıldığı bilinmektedir.
Rab-ı Reşidi'nin kurulmasından sonra Gazan Han'ın emri ile hazırlanan Câmiu't-Tevârîh tarafsız ve modern anlamda ilk dünya tarihi eseri olarak kabul edilmektedir. Eser ilk olarak Moğol tarihi olarak düşünülsede sonradan esere dünya tarihi ve coğrafya kitabı da ilave edilmiştir. Câmiu't-Tevârîh'in yazımına Gazan Han'ın ölümünden sonra yerine gelen Sultan Olcaytu'da destek olmuştur. Câmiu't-Tevârîh'in tarafsız bir eser olmasındaki en önemli etken iki Çinli, bir Budist rahip, bir moğol ve bir Hristiyan papazdan oluşan bir komite tarafından hazırlanmasıdır.
İçerik
Cami’üt-Tevarih, dört farklı ana bölümden oluşur:
Birinci bölüm
Ta'rikh-i Gazani, en kapsamlı birinci bölüm,
- Moğol ve Türk boyları: Onların tarihi, soy ağaçları ve destanları
- Cengiz Han'dan Mahmud Gazan'nın ölümüne kadar dönemin Moğol tarihini içerir.
İkinci bölüm
Kitabın ikinci cildinde yer alan "Tarih-i Oğuzân ve Türkân" adlı bölümüne dayanılarak Zeki Velidi Togan tarafından "" adıyla yayımlanmıştır. Reșìdeʿd-dìn Fazlullāh, bu eserinde Uygurca Oğuz Kağan’dan istifade etmemiştir. Reșìdeʿd-dìn kendisine yazılı olarak verilen Tarih-i Oğuzan’ı değiştirmemiş, yalnızca Kur’an’dan ayetler, bazı tarihi kayıtlar, İran edebiyatından ve Şehnâme’den şiirlerle süslemiştir. Kendisince bilinen bazı isimlere ekler yapmaktan hoşlanmıştır. Destanın eski zamanlara ait kısımlarında Orta Asya’nın Çin ile münasebetleri derin bir bilgiye dayandırılmıştır. Bu bir kitaptan alınmamış, halkın hatırında yaşayan rivayetlerden çıkarılmış olabilir. zamanından önceki hanlara ait kısmının ravilerin hafızasından ziyade, rivayetlere dayandığını gösteren izler vardır. Oğuz Kağan’nın seferleri arasında en dikkat çekeni Ön Asya (İran, Mezopotamya) seferidir.
Peygamberler tarihininde olduğu ikinci bölümde Muhammed'in hayatından minyatürlenmiş olan on sahne bulunmaktadır. Edinburgh Üniversitesi Kütüphanesi (Or. Ms. 20) ve Khalili Koleksiyonu'ndaki (MSS. 727) nüshalarda bulunan bu tasvirler; Miraç, Hacer’ül Esved'in Kabe’deki yerine yerleştirilmesi, Muhammed’in Bedir Savaşından önce ailesi ile görüşmesi, Muhammed’in Rahip Bahira ile karşılaşması, Muhammed’in Kaynuka kabilesine karşı Hamza ve Müslümanlara önderlik etmesi, Muhammed ve Ebubekir'in Medine’ye hicreti, Muhammed'e Peygamberliğin Tebliğ Edilişi, Beni Nadir Kabilesi Kuşatması ve Muhammed'in Doğumudur. Resimli bir ikonografik geleneğin gelişmediği İslam sanatında Muhammed'e Peygamberliğin Tebliğ Edilişi, Beni Nadir Kabilesi Kuşatması ve Muhammed'in Doğumu konulu sahnelerde Bizans resim sanatının etkilerinin görülmesi oldukça dikkat çekicidir. Resim-metin ilişkisi dışında resimlenen bu sahnelerde eserin yazımında yer alan komitede ki Hristiyan papazların etkisi olduğu düşünülmektedir.
Üçüncü bölüm
Shu'ab-i panjganah (MS 2937) ismindeki Arap, Yahudi, Moğol, Frenk ve Çinlilerin soyağacı içerikli el yazması kitabı İstanbul'da Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde bulunmakta ve şimdiye kadar hiç yayınlanmamıştır.
Dördüncü bölüm
Suwar al-akalim, bir coğrafi incelemedir. O bilinen el yazması günümüze kadar ulaşamamıştır.
Cami’üt-Tevarih'e eşzamanlı el yazmaları
Arapça el yazmaları
İki bölüme ayrılmış, birisi Edinburgh Üniversitesi'nde (151 sayfa) ve ikincisi Profesör Nasser Davud Halili derlemelerinde (59 sayfa) bulunan eşzamanda yazılmış iki farklı baskı Arapça el yazmaları bulunur.
Edinburgh'daki bölüm, 41.5 × 34.2 santimetre ölçüsünde, sayfa başına 35 satırı kapsar ve Nesih (Arapça: نسخ, nasakha, naskh) el yazısı ile yazılıdır.
Farsça el yazmaları
İki adet Farsça kopyaları İstanbul'da Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde saklanmaktadır.
- Ms. H 1653, 1314 tarihli Büyük Timur İmparatorluğu Sultan Şahruh daha geç dönemin toplamalarını kapsar.
- Ms. H 1654, 1317 tarihli, 118 resimli, 21 sayfalık Çin imparatorları betimlemesini içerir. Herhalde Reșìdeʿd-dìn Fazlullāh için kopyelenmiş olacaktır.
Notlar
- ^ Özgüdenli, Osman Gazi (2003). "Bir İlhânlı Şehir Modeli: Rab-ı Reşîdî'de Meslekler, Görevliler ve Ücretler". ss. 105-126.
- ^ a b Ramazan Şeşen (1993). "Câmiu't-Tevârîh". TDV İslam Ansiklopedisi 7. ss. 132-134.
- ^ Güner İnal (1976). Türk Minyatür Sanatı (Başlangıcından Osmanlılara Kadar).
- ^ Mustafa Çetinaslan, Ali Can Özçelik (2021). "Câmiu't-Tevârîh Yazmalarındaki Hz. Muhammed Konulu Minyatürlerin Bizans Resim Sanatındaki Kökenleri". Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 6. ss. 21-43.
Kaynakça
- S. Blair, A compendium of chronicles : Rashid al-Din’s illustrated history of the world, 1995, 2006 (İngilizce)
- S. Blair and J. Bloom, The Art and Architecture of Islam 1250 – 1800, Yale University Press, 1994 (İngilizce)
- O. Grabar, Mostly Miniatures: An Introduction to Persian Painting, Princeton University Press, 2000 (İngilizce)
- B. Gray, Persian painting, Macmillan Publishers, 1978 (İngilizce)
- B. Gray, The 'World history' of Rashid al-Din: A study of the Royal Asiatic Society manuscript, Faber, 1978 (İngilizce)
- D. T. Rice, Basil Gray (ed.), The illustrations to the “World History” of Rashid al-Din, Edinburgh University Press, 1976 (İngilizce)
- A.Z.V. Togan, The composition of the history of the Mongols by Rashid al-din, Central Asiatic Journal, 1962, pp 60 – 72. (İngilizce)
- O. G. Özgüdenli, "Bir İlhanlı Şehir Modeli: Rab‘-i Reşîdî’de Meslekler, Görevliler ve Ücretler", Osmanlı Öncesi ile Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri, İstanbul, 2003, 105-126.
- R. Şeşen, “Câmiu’t-Tevârîh”. TDV İslam Ansiklopedisi 7, İstanbul, 1993, 132-134.
- G. İnal, Türk Minyatür Sanatı (Başlangıcından Osmanlılara Kadar), Ankara, 1976.
- M. Çetinaslan & A. C. Özçelik, "Câmiu’t-Tevârîh Yazmalarındaki Hz. Muhammed Konulu Minyatürlerin Bizans Resim Sanatındaki Kökenleri", Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 6, 2021, 21-43.
Dış bağlantılar
- Paul Lunde ve Rosalind Mazzawi, A History of the World7 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Saudi Aramco World, Ocak 1981 (İngilizce)
- Folios from the Jami' al-tavarikh26 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Timeline of Art History, Metropolitan Museum of Art (İngilizce)
- Türk Tarihinin Ana Kaynaklarından Cemiüttevarih, Ord.Prof. M. Şemseddin Günaltay24 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
| Wikimedia Commons'ta Câmiu't-Tevârîh ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Camiu t Tevarih Arapca جامع التواريخ ǧamiu t tawariḫ Mahmud Gazan dan Mogollar ve onlarin hanedanligini sonralari Adem den Residuddin Hemedani nin yasadigi doneme kadar olan tum tarihi kayitlari iceren bir kitaptir Residuddin Hemedani nin Cami ut Tevarih inden bir minyatur yak 1335 605 yilinda Muhammed in Haceru l Esved i Kabe ye yerlestirme hikayesini tasvir eder Yazari ve Yazim Sureci Camiu t Tevarih in yazari olarak bilinen Reșiduddin Fazlullah Hemedani 1247 1318 Yahudi asilli hekim yazar tarihci ve Ilhanlilarin Farsli bir veziridir Ancak Reșiduddin Fazlullah Hemedani bu yazmanin dogrudan yazari degil yazim surecini yoneten kisidir Ilhanli hukumdari Gazan Han Reșiduddin Fazlullah Hemedani ye Tebriz yakinlarinda Rab i Residi adli bir mahalle kurdurmasini emreder Kayitlarda mahalle icinde yirmi dort kervansaray bin bes yuz dukkan ve otuz bin konutun yaninda hamam darphane boya ve kagit atolyeleri gibi bilim ve sanat faaliyetleri icin gerekli ihtiyaclari karsilayacak birimlerin de yapildigi bilinmektedir Rab i Residi nin kurulmasindan sonra Gazan Han in emri ile hazirlanan Camiu t Tevarih tarafsiz ve modern anlamda ilk dunya tarihi eseri olarak kabul edilmektedir Eser ilk olarak Mogol tarihi olarak dusunulsede sonradan esere dunya tarihi ve cografya kitabi da ilave edilmistir Camiu t Tevarih in yazimina Gazan Han in olumunden sonra yerine gelen Sultan Olcaytu da destek olmustur Camiu t Tevarih in tarafsiz bir eser olmasindaki en onemli etken iki Cinli bir Budist rahip bir mogol ve bir Hristiyan papazdan olusan bir komite tarafindan hazirlanmasidir Icerik Mahmud Gazan Han in Islam a donusu Cami ut Tevarih Cami ut Tevarih dort farkli ana bolumden olusur Birinci bolum Ta rikh i Gazani en kapsamli birinci bolum Mogol ve Turk boylari Onlarin tarihi soy agaclari ve destanlari Cengiz Han dan Mahmud Gazan nin olumune kadar donemin Mogol tarihini icerir Ikinci bolum 1310 yilina kadar Olcaytu Muhammed Hudabende saltanat donemi tarihi Avrasya daki Mogol olmayan irklar Adem ve ogullari Islam oncesi Pers hukumdarlari Muhammed ve Halifeler Fars da Islami hanedanliklar Gazneliler Harezm sahlari Ismailler Turkler Cinliler Yahudiler Frenkler Hintler gibi konulari icerir Kitabin ikinci cildinde yer alan Tarih i Oguzan ve Turkan adli bolumune dayanilarak Zeki Velidi Togan tarafindan adiyla yayimlanmistir Reșideʿd din Fazlullah bu eserinde Uygurca Oguz Kagan dan istifade etmemistir Reșideʿd din kendisine yazili olarak verilen Tarih i Oguzan i degistirmemis yalnizca Kur an dan ayetler bazi tarihi kayitlar Iran edebiyatindan ve Sehname den siirlerle suslemistir Kendisince bilinen bazi isimlere ekler yapmaktan hoslanmistir Destanin eski zamanlara ait kisimlarinda Orta Asya nin Cin ile munasebetleri derin bir bilgiye dayandirilmistir Bu bir kitaptan alinmamis halkin hatirinda yasayan rivayetlerden cikarilmis olabilir zamanindan onceki hanlara ait kisminin ravilerin hafizasindan ziyade rivayetlere dayandigini gosteren izler vardir Oguz Kagan nin seferleri arasinda en dikkat cekeni On Asya Iran Mezopotamya seferidir Peygamberler tarihininde oldugu ikinci bolumde Muhammed in hayatindan minyaturlenmis olan on sahne bulunmaktadir Edinburgh Universitesi Kutuphanesi Or Ms 20 ve Khalili Koleksiyonu ndaki MSS 727 nushalarda bulunan bu tasvirler Mirac Hacer ul Esved in Kabe deki yerine yerlestirilmesi Muhammed in Bedir Savasindan once ailesi ile gorusmesi Muhammed in Rahip Bahira ile karsilasmasi Muhammed in Kaynuka kabilesine karsi Hamza ve Muslumanlara onderlik etmesi Muhammed ve Ebubekir in Medine ye hicreti Muhammed e Peygamberligin Teblig Edilisi Beni Nadir Kabilesi Kusatmasi ve Muhammed in Dogumudur Resimli bir ikonografik gelenegin gelismedigi Islam sanatinda Muhammed e Peygamberligin Teblig Edilisi Beni Nadir Kabilesi Kusatmasi ve Muhammed in Dogumu konulu sahnelerde Bizans resim sanatinin etkilerinin gorulmesi oldukca dikkat cekicidir Resim metin iliskisi disinda resimlenen bu sahnelerde eserin yaziminda yer alan komitede ki Hristiyan papazlarin etkisi oldugu dusunulmektedir Ucuncu bolum Shu ab i panjganah MS 2937 ismindeki Arap Yahudi Mogol Frenk ve Cinlilerin soyagaci icerikli el yazmasi kitabi Istanbul da Topkapi Sarayi Muzesi Kutuphanesinde bulunmakta ve simdiye kadar hic yayinlanmamistir Dorduncu bolum Suwar al akalim bir cografi incelemedir O bilinen el yazmasi gunumuze kadar ulasamamistir Cami ut Tevarih e eszamanli el yazmalari Arapca el yazmalari Iki bolume ayrilmis birisi Edinburgh Universitesi nde 151 sayfa ve ikincisi Profesor Nasser Davud Halili derlemelerinde 59 sayfa bulunan eszamanda yazilmis iki farkli baski Arapca el yazmalari bulunur Edinburgh daki bolum 41 5 34 2 santimetre olcusunde sayfa basina 35 satiri kapsar ve Nesih Arapca نسخ nasakha naskh el yazisi ile yazilidir Farsca el yazmalari Iki adet Farsca kopyalari Istanbul da Topkapi Sarayi Muzesi Kutuphanesinde saklanmaktadir Ms H 1653 1314 tarihli Buyuk Timur Imparatorlugu Sultan Sahruh daha gec donemin toplamalarini kapsar Ms H 1654 1317 tarihli 118 resimli 21 sayfalik Cin imparatorlari betimlemesini icerir Herhalde Reșideʿd din Fazlullah icin kopyelenmis olacaktir Notlar Ozgudenli Osman Gazi 2003 Bir Ilhanli Sehir Modeli Rab i Residi de Meslekler Gorevliler ve Ucretler ss 105 126 a b Ramazan Sesen 1993 Camiu t Tevarih TDV Islam Ansiklopedisi 7 ss 132 134 Guner Inal 1976 Turk Minyatur Sanati Baslangicindan Osmanlilara Kadar Mustafa Cetinaslan Ali Can Ozcelik 2021 Camiu t Tevarih Yazmalarindaki Hz Muhammed Konulu Minyaturlerin Bizans Resim Sanatindaki Kokenleri Selcuklu Medeniyeti Arastirmalari Dergisi 6 ss 21 43 KaynakcaS Blair A compendium of chronicles Rashid al Din s illustrated history of the world 1995 2006 ISBN 1 874780 65 X Ingilizce S Blair and J Bloom The Art and Architecture of Islam 1250 1800 Yale University Press 1994 ISBN 0 300 05888 8 Ingilizce O Grabar Mostly Miniatures An Introduction to Persian Painting Princeton University Press 2000 ISBN 0 691 04941 6 Ingilizce B Gray Persian painting Macmillan Publishers 1978 ISBN 0 333 22374 8 Ingilizce B Gray The World history of Rashid al Din A study of the Royal Asiatic Society manuscript Faber 1978 ISBN 0 571 10918 7 Ingilizce D T Rice Basil Gray ed The illustrations to the World History of Rashid al Din Edinburgh University Press 1976 ISBN 0 85224 271 9 Ingilizce A Z V Togan The composition of the history of the Mongols by Rashid al din Central Asiatic Journal 1962 pp 60 72 Ingilizce O G Ozgudenli Bir Ilhanli Sehir Modeli Rab i Residi de Meslekler Gorevliler ve Ucretler Osmanli Oncesi ile Osmanli ve Cumhuriyet Donemlerinde Esnaf ve Ekonomi Semineri Istanbul 2003 105 126 R Sesen Camiu t Tevarih TDV Islam Ansiklopedisi 7 Istanbul 1993 132 134 G Inal Turk Minyatur Sanati Baslangicindan Osmanlilara Kadar Ankara 1976 M Cetinaslan amp A C Ozcelik Camiu t Tevarih Yazmalarindaki Hz Muhammed Konulu Minyaturlerin Bizans Resim Sanatindaki Kokenleri Selcuklu Medeniyeti Arastirmalari Dergisi 6 2021 21 43 Dis baglantilarPaul Lunde ve Rosalind Mazzawi A History of the World7 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Saudi Aramco World Ocak 1981 Ingilizce Folios from the Jami al tavarikh26 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Timeline of Art History Metropolitan Museum of Art Ingilizce Turk Tarihinin Ana Kaynaklarindan Cemiuttevarih Ord Prof M Semseddin Gunaltay24 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Wikimedia Commons ta Camiu t Tevarih ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir