Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ahmet Zeki Velidi Togan (Başkurtça: Әхмәтзәки Әхмәтшаһ улы Вәлиди, Əxmətzəki Əxmətşah ulı Wəlidi / Әхмәтзәки Туған, Əxmətzəki Tuğan; 10 Aralık 1890 - 26 Temmuz 1970), Başkurt, Türk tarihçi, Türkolog, Başkurt devrimi ve bağımsızlık hareketi önderi. Asıl adı Ahmet Zeki'dir. Rusya'da iken Validov soyadını kullanmış, Türkiye'ye geldikten sonra Togan soyadını almıştır. "Togan" sözcüğü "doğan" sözcüğünün Başkurtça şeklidir.
Zeki Velidi Togan | |
|---|---|
 1918-20 yılları arasında Togan | |
| Doğum | Ahmet Zeki Velidi 10 Aralık 1890 Başkurdistan, İşembay ili |
| Ölüm | 26 Temmuz 1970 (79 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Milliyet |  Başkurt |
| Vatandaşlık |  Rus İmparatorluğu → Sovyetler Birliği → Türkiye Cumhuriyeti |
| Meslek | Tarihçi Türkolog Oryantalist Politikacı |
| Önemli eser(ler) | |
| Evlilik | Nazmiye Togan |
| Çocuk(lar) | İsenbike Togan |
| İmza | |
 | |
Rusya yılları
10 Aralık 1890 tarihinde Başkurdistan'ın İşembay iline bağlı Küzen (Başkurtça: Көҙән) Köyü'nde doğdu. Daha ilk medrese tahsilini yaparken bir yandan da özel Rusça dersleri alıyordu. Öğretmen olan annesinden Farsça öğrenmeyi de ihmal etmedi. 1902 yılında orta tahsil için Ütek'e bulunan dayısı Habib Neccar'ın medresesine gitti. Buradaki öğrenimi sırasında Arapça dersleri alarak dil bilgisini geliştirdi.
1908'de köyünden kaçarak Kazan'a gelip burada özel dersler aldı. Bu arada Katanov ve Aşmarin gibi bilginlerle tanıştı. 1909 yılında mezun olduğu Kasımiye Medresesi'ne “Türk tarihi ve Arap edebiyatı tarihi muallimi” oldu. 4 yıl süren bu öğretmenliği sırasında 1911 sonlarında yayınladığı Türk ve Tatar Tarihi adlı kitabı sayesinde meşhur olmaya başladı. Bu eserin iyi yankıları sayesinde Kazan Üniversitesi Arkeoloji ve Tarih Cemiyeti'ne üye seçildi.
Akademik çalışmaları
1913 yılında Fergana'ya, 1914 yılında Buhara'ya araştırmalar yapmak için gönderildi. Fergana'da Yusuf Has Hacip'in 11. yüzyıla ait Kutadgu Bilig adlı eserinin bir el yazması nüshasını buldu. Bu seyahat neticelerine ait hazırlamış olduğu raporlar başta olmak üzere Kazan ve Taşkent Arkeoloji cemiyetleri mecmualarında yayınlandı. Bu arada Prof. Katanov'un şimdi İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsünün esas nüvesini teşkil edecek kitaplarının Türkiye'ye gönderilmesine vesile oldu.
Siyasi yaşamı
Daha sonra Rus Millet Meclisi Duma'da Ufa Müslümanlarının temsilcisi olarak bulunmak üzere Petersburg'a gitti. Bilimsel çalışmalarına siyasi çalışmalarını da eklemiş oluyordu. Bu sırada Bolşevik İhtilâli patlak verince o da Türklerin durumunun düzelmesi için mücadeleye girişti.
Bolşevik İhtilâli'nden 22 gün sonra 29 Kasım 1917 tarihinde Başkurdistan ilinin özerkliği ilan edildi. Orenburg'u 18 Şubat 1918 tarihinde işgal eden Bolşevikler onu tutukladılarsa da 7 Haziran 1918 tarihinde hapisten kaçtı. Başkurt hükûmeti kurulduğunda Togan, harbiye nazırı oldu. Bundan sonra Lenin, Stalin ve Troçki ile defalarca görüştü fakat olumlu sonuç alamayınca Türkistan'a çekilip orada mücadeleye devam etme kararını verdi.
Basmacı hareketi
Türkistan Millî Özerk Hükûmetinin bastırılmasından sonraki Basmacı Hareketi'nin içinde bulundu. 1920-23 yıllarında Türkistan'da amansız bir mücadeleye giriştiyse de başarılı olamadı. Türkistan’daki mücadele Rusların büyük askeri hamleleriyle sona ermek üzereyken 21 Şubat 1923’te İran’a geçti. Meşhed’deki kitaplıkta o zamana kadar metni bilinmeyen İbn Fadlân’ın eserini buldu. 'nin kurucusu ve ilk başkanıdır.
Türkiye'ye geliş
Paris, Londra ve Berlin'deki birçok Orta Asya tarihçisi onunla çalışmak istemesine rağmen, devrin Türkiye Millî Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi, Fuad Köprülü, Rıza Nur, Yusuf Akçura'nın istekleri sayesinde Türkiye'den davet aldı. 20 Mayıs 1925 Türkiye’ye geldi ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı oldu.
20 Mayıs 1925 tarihinde geldiği Türkiye'de, Telif ve Tercüme Encümenine tayin edilmiştir. O zamanki Ankara'nın kitap açısından yetersiz olması yüzünden kendi isteği ile İstanbul Darülfünunu Türk Tarihi Müderris Muavinliği'ne tayin edildi. Bundan sonra İstanbul ve Anadolu kütüphanelerinde hummalı çalışmalarına başladı fakat 1932 yılında 'nde tıp doktoru Reşit Galip'in sunduğu Orta Asya'da iç deniz olduğu ve bunun sonradan kuruduğu konusu hakkındaki tebliğini eleştirince Togan aleyhine bir kamuoyu oluştu. Kendisine takınılan bu kötü tutum üzerine ülkeyi terk etme kararını verdi.
Avrupa yılları
1932 yılında I. Türk Tarih Kongresi'nde tıp doktoru Reşit Galip'in sunduğu ‘‘Orta Asya'da iç deniz olduğu ve bunun sonradan kuruduğu’’ konusu hakkındaki sunumunu eleştirdi. Togan aleyhine bir kamuoyu oluştu. Kendisine karşı ortaya çıkan kötü tutum üzerine 8 Temmuz 1932 tarihinde istifa ederek Viyana'ya gitti. Togan çalışmalarına Viyana’da devam etti. 1935 senesinde doktora çalışmalarını tamamlayarak Bonn Üniversitesinde ders vermeye başladı. 1938 de Göttingen Üniversitesinde ders verdi.
Türkiye'ye dönüş
1939 yılında o zamanın Millî eğitim bakanı olan Hasan Ali Yücel’in daveti üzerine tekrar Türkiye'ye geldi, İstanbul Üniversitesi'nde Umumî Türk Tarihi Kürsüsünü kurdu.
II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru 1944 yılında, Türkiye'de Sovyetler aleyhine faaliyet ve Turancılık suçundan tutuklanıp mahkeme edildi. Bu Irkçılık-Turancılık Davası sonucunda 10 yıl hapse mahkûm edildiyse de askerî mahkeme kararı bozdu ve Togan beraat etti.
1948 yılında yeniden döndüğü üniversitedeki görevine ölümüne kadar devam etti. 1951 yılında İstanbul'da toplanan XXI. Müsteşrikler Kongresi'ne başkanlık etti. Bu onun bilimsel alandaki şöhretini çok daha artırdı. 1953 yılında İstanbul Üniversitesi'nde İslam Tetkikleri Enstitüsü'nü organize etti. 1967 yılında kendisine Manchester Üniversitesi tarafından bir onur doktorası verildi. 26 Temmuz 1970'te İstanbul'da hayatını kaybetti.
Oğlu , Bilkent Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi İktisat Bölüm Başkanlığı yapmış iktisat profesörü, kızı İsenbike Togan Boğaziçi Üniversitesi'nde tarih profesörü, torunu Harvard Üniversitesi'nde akademisyendir.
Yapıtları
- , El-Matbaatü'l-Arabiyye ve El-Matbaatü'l-İtimad, Kahire, 1929
- , Devlet Basımevi, 1938
- , 1939
- , 1946
- , İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1946
- , İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul, 1951
- . İstanbul, 1968
- , Kayı Yayınları, İstanbul, 1972
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Әхмәтзәки Вәлиди Туған. Тарихи-биографик китап".
- ^ Türk Lehçeleri Sözlüğü 17 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Doğan, toğan söz varyantları
- ^ Село Кузяново Ишимбайского района Республики Башкортостан
- ^ Paksoy, H.B. (1995). . Nationalities Papers. 23 (2). ss. 373-399. 6 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2014.
- ^ "İsenbike Togan | Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü". hist.boun.edu.tr. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2022.
- ^ Writer, Steve Bradt Harvard Staff (4 Ağustos 2010). "Quantum connections". Harvard Gazette (İngilizce). 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Ekim 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ahmet Zeki Velidi Togan Baskurtca Әhmәtzәki Әhmәtshaһ uly Vәlidi Exmetzeki Exmetsah uli Welidi Әhmәtzәki Tugan Exmetzeki Tugan 10 Aralik 1890 26 Temmuz 1970 Baskurt Turk tarihci Turkolog Baskurt devrimi ve bagimsizlik hareketi onderi Asil adi Ahmet Zeki dir Rusya da iken Validov soyadini kullanmis Turkiye ye geldikten sonra Togan soyadini almistir Togan sozcugu dogan sozcugunun Baskurtca seklidir Zeki Velidi Togan1918 20 yillari arasinda ToganDogumAhmet Zeki Velidi 10 Aralik 1890 Baskurdistan Isembay iliOlum26 Temmuz 1970 79 yasinda Istanbul TurkiyeMilliyetBaskurtVatandaslikRus Imparatorlugu Sovyetler Birligi Turkiye CumhuriyetiMeslekTarihci Turkolog Oryantalist PolitikaciOnemli eser ler EvlilikNazmiye ToganCocuk lar Isenbike ToganImzaZeki Velidi Togan in mezariRusya yillariZeki Velidi Togan Kutuphanesi Ufa da merkez yurdu 10 Aralik 1890 tarihinde Baskurdistan in Isembay iline bagli Kuzen Baskurtca Koҙәn Koyu nde dogdu Daha ilk medrese tahsilini yaparken bir yandan da ozel Rusca dersleri aliyordu Ogretmen olan annesinden Farsca ogrenmeyi de ihmal etmedi 1902 yilinda orta tahsil icin Utek e bulunan dayisi Habib Neccar in medresesine gitti Buradaki ogrenimi sirasinda Arapca dersleri alarak dil bilgisini gelistirdi 1908 de koyunden kacarak Kazan a gelip burada ozel dersler aldi Bu arada Katanov ve Asmarin gibi bilginlerle tanisti 1909 yilinda mezun oldugu Kasimiye Medresesi ne Turk tarihi ve Arap edebiyati tarihi muallimi oldu 4 yil suren bu ogretmenligi sirasinda 1911 sonlarinda yayinladigi Turk ve Tatar Tarihi adli kitabi sayesinde meshur olmaya basladi Bu eserin iyi yankilari sayesinde Kazan Universitesi Arkeoloji ve Tarih Cemiyeti ne uye secildi Akademik calismalari 1913 yilinda Fergana ya 1914 yilinda Buhara ya arastirmalar yapmak icin gonderildi Fergana da Yusuf Has Hacip in 11 yuzyila ait Kutadgu Bilig adli eserinin bir el yazmasi nushasini buldu Bu seyahat neticelerine ait hazirlamis oldugu raporlar basta olmak uzere Kazan ve Taskent Arkeoloji cemiyetleri mecmualarinda yayinlandi Bu arada Prof Katanov un simdi Istanbul Universitesi Turkiyat Enstitusunun esas nuvesini teskil edecek kitaplarinin Turkiye ye gonderilmesine vesile oldu Siyasi yasami Sankt Peterburg daki Petersburg Universitesi bahcesinde dikili Zeki Velidi Togan aniti Daha sonra Rus Millet Meclisi Duma da Ufa Muslumanlarinin temsilcisi olarak bulunmak uzere Petersburg a gitti Bilimsel calismalarina siyasi calismalarini da eklemis oluyordu Bu sirada Bolsevik Ihtilali patlak verince o da Turklerin durumunun duzelmesi icin mucadeleye giristi Bolsevik Ihtilali nden 22 gun sonra 29 Kasim 1917 tarihinde Baskurdistan ilinin ozerkligi ilan edildi Orenburg u 18 Subat 1918 tarihinde isgal eden Bolsevikler onu tutukladilarsa da 7 Haziran 1918 tarihinde hapisten kacti Baskurt hukumeti kuruldugunda Togan harbiye naziri oldu Bundan sonra Lenin Stalin ve Trocki ile defalarca gorustu fakat olumlu sonuc alamayinca Turkistan a cekilip orada mucadeleye devam etme kararini verdi Basmaci hareketi Turkistan Milli Ozerk Hukumetinin bastirilmasindan sonraki Basmaci Hareketi nin icinde bulundu 1920 23 yillarinda Turkistan da amansiz bir mucadeleye giristiyse de basarili olamadi Turkistan daki mucadele Ruslarin buyuk askeri hamleleriyle sona ermek uzereyken 21 Subat 1923 te Iran a gecti Meshed deki kitaplikta o zamana kadar metni bilinmeyen Ibn Fadlan in eserini buldu nin kurucusu ve ilk baskanidir Turkiye ye gelisZeki Velidi Togan aniti Istanbul Paris Londra ve Berlin deki bircok Orta Asya tarihcisi onunla calismak istemesine ragmen devrin Turkiye Milli Egitim Bakani Hamdullah Suphi Fuad Koprulu Riza Nur Yusuf Akcura nin istekleri sayesinde Turkiye den davet aldi 20 Mayis 1925 Turkiye ye geldi ve Turkiye Cumhuriyeti vatandasi oldu 20 Mayis 1925 tarihinde geldigi Turkiye de Telif ve Tercume Encumenine tayin edilmistir O zamanki Ankara nin kitap acisindan yetersiz olmasi yuzunden kendi istegi ile Istanbul Darulfununu Turk Tarihi Muderris Muavinligi ne tayin edildi Bundan sonra Istanbul ve Anadolu kutuphanelerinde hummali calismalarina basladi fakat 1932 yilinda nde tip doktoru Resit Galip in sundugu Orta Asya da ic deniz oldugu ve bunun sonradan kurudugu konusu hakkindaki tebligini elestirince Togan aleyhine bir kamuoyu olustu Kendisine takinilan bu kotu tutum uzerine ulkeyi terk etme kararini verdi Avrupa yillari1932 yilinda I Turk Tarih Kongresi nde tip doktoru Resit Galip in sundugu Orta Asya da ic deniz oldugu ve bunun sonradan kurudugu konusu hakkindaki sunumunu elestirdi Togan aleyhine bir kamuoyu olustu Kendisine karsi ortaya cikan kotu tutum uzerine 8 Temmuz 1932 tarihinde istifa ederek Viyana ya gitti Togan calismalarina Viyana da devam etti 1935 senesinde doktora calismalarini tamamlayarak Bonn Universitesinde ders vermeye basladi 1938 de Gottingen Universitesinde ders verdi Turkiye ye donus1939 yilinda o zamanin Milli egitim bakani olan Hasan Ali Yucel in daveti uzerine tekrar Turkiye ye geldi Istanbul Universitesi nde Umumi Turk Tarihi Kursusunu kurdu II Dunya Savasi nin sonlarina dogru 1944 yilinda Turkiye de Sovyetler aleyhine faaliyet ve Turancilik sucundan tutuklanip mahkeme edildi Bu Irkcilik Turancilik Davasi sonucunda 10 yil hapse mahkum edildiyse de askeri mahkeme karari bozdu ve Togan beraat etti 1948 yilinda yeniden dondugu universitedeki gorevine olumune kadar devam etti 1951 yilinda Istanbul da toplanan XXI Mustesrikler Kongresi ne baskanlik etti Bu onun bilimsel alandaki sohretini cok daha artirdi 1953 yilinda Istanbul Universitesi nde Islam Tetkikleri Enstitusu nu organize etti 1967 yilinda kendisine Manchester Universitesi tarafindan bir onur doktorasi verildi 26 Temmuz 1970 te Istanbul da hayatini kaybetti Oglu Bilkent Universitesi ve Orta Dogu Teknik Universitesi Iktisat Bolum Baskanligi yapmis iktisat profesoru kizi Isenbike Togan Bogazici Universitesi nde tarih profesoru torunu Harvard Universitesi nde akademisyendir Yapitlari El Matbaatu l Arabiyye ve El Matbaatu l Itimad Kahire 1929 Devlet Basimevi 1938 1939 1946 Ismail Akgun Matbaasi Istanbul 1946 Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi Istanbul 1951 Istanbul 1968 Kayi Yayinlari Istanbul 1972Ayrica bakinizAbdulkadir Inan Fuat Koprulu Hamdullah Suphi Tanriover Sadri Maksudi Arsal Yusuf Akcura Ziya Gokalp Resit Galip Isenbike Togan Nikolay KatanovKaynakca Әhmәtzәki Vәlidi Tugan Tarihi biografik kitap Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Turk Lehceleri Sozlugu 17 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dogan togan soz varyantlari Selo Kuzyanovo Ishimbajskogo rajona Respubliki Bashkortostan Paksoy H B 1995 Nationalities Papers 23 2 ss 373 399 6 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Ocak 2014 Isenbike Togan Bogazici Universitesi Tarih Bolumu hist boun edu tr 17 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2022 Writer Steve Bradt Harvard Staff 4 Agustos 2010 Quantum connections Harvard Gazette Ingilizce 17 Ekim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Ekim 2022