Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Olcaytu (Farsça: محمد خدابنده الجایتو; 24 Mart 1280 - 13 Aralık 1316, Sultaniye), İlhanlı hükümdarı. Şiîlik ilk kez onun döneminde İran'ın resmi mezhebi ilan edilmiştir.
| Olcaytu Han | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Olcaytu'nun Yuan heyetini kabul etmesi (1438, Majma' al-Tavarikh) | |||||
| İlhanlı hükümdarı | |||||
| Hüküm süresi | 1304 - 1316 | ||||
| Önce gelen | Mahmud Gazan | ||||
| Sonra gelen | Ebu Said Bahadır | ||||
| Doğum | 24 Mart 1280 | ||||
| Ölüm | 13 Aralık 1316 (36 yaşında) Sultaniye, İlhanlı Devleti | ||||
| Defin | Olcaytu Han Türbesi | ||||
| Çocuk(lar)ı | Ebu Said Bahadır Bistam Bayezid Tayfur Süleyman Şah Ebu'l-Hayr | ||||
| |||||
| Hanedan | Börçigin | ||||
| Babası | Argun Han | ||||
| Dini | Şii İslam | ||||
Olcaytu'nun Hayât hikâyesi
İlhanlı hanedanının kurucusu Hulagu'nun torunlarından Argun'un oğluydu. Hristiyan olarak vaftiz edilmiş ve annesi tarafından Nikolas adı verilmişti. Gençliğinde önce Budist, sonra Sünni Müslüman oldu ve Muhammed Hudabende adını aldı. Yedinci İlhanlı hükümdarı olan ağabeyi Mahmud Gazan'ın ölümü (1304) üzerine iktidarı ele geçirdi. Hükümdarlığı sırasında 1307'de Hazar'daki Gilan eyaleti fethedildi. Herat'ta (bugün Afganistan'da) çıkan bir ayaklanma bastırıldı. 1312'de Memluk topraklarına karşı düzenlenen seferden, Avrupalı hükümdarlardan beklenen yardımın gelmemesi üzerine vazgeçildi.
Şahsiyeti
Mahmud Gazan’ın kardeşi Olcaytu dinsel inançlarını yaşamı boyunca birkaç kez değiştirmişti. Sünniliği benimsemesine karılarından birinin neden olduğu söylenir. 1307-1308 kışında Hanefi ve Şafiiler arasında dinsel çatışmalar çıktı. Olcaytu bu çatışmalardan etkilenerek Budizmi benimsemeyi düşündüyse de, siyasal açıdan böyle bir şey olanaksızdı. Şii din bilgini İbnü'l-Mutahhar el-Hilli'nin etkisinde kalarak bu mezhebe geçti. 1309'da Irak'ta Ali bin Ebu Talib'in mezarını ziyaret ettikten sonra Şiiliği İran'ın resmi mezhebi ilan etti. Daha önce onu "Hudabende" (Tanrıkulu) olarak anan Sünniler, mezhep değişikliğinden sonra "Harbende" (Eşekkulu) adını taktılar.
Olcaytu sanatçıları koruyan bir hükümdardı. Kurduğu yeni başkent Sultaniye İlhanlı mimarlığının başyapıtı oldu. Büyük bir dünya tarihi yazan Reșîd'ed-Dîn Fazl'ûl-Lâh Hemedânî'yi ve İranlı şairleri destekledi.
Olcaytu’nun İsnâ‘aşer’îyye mezhebine girişi
Gazan Han vezir Emîr Nevrûz’un ölümünden sonra fazla yaşamadı. Henüz İslâmiyet’in nüfuzu lâyikiyle Moğol saraylarına yerleşemeden "Olcaytu" İlhanlı tahtına oturdu. Orta Asya’dan batıya doğru durmadan akın eden İbâh’îyye, Hulûl’îyye ve Tenasüh akideleri taşıyan bazı garip kıyafetli Bâtınî dervişlerinin faaliyetlerinin çok arttığı bu devirde, vezir Sâd’ed-Dîn Kazvinî Alevî’nin himayesinde bulunan Seyyid Tac’ed-Dîn Saveci’nin yoğun çabaları sonucunda birçok Şiî âlimi de Moğol hükümdarı Olcaytu’nun sarayına gelmişlerdi. Kelâm ve felsefe konularına derin ilgi duyan bu hükümdar, Horasan’dan gelen “Hanefî Kelâmcıları”, Vezir Hoca Reşid’ed-Dîn’nin ekibinde yer alan “Şâfiî Eş’ârîleri” ve daha birçok çeşitli değişik mezheplere mensup olan “Şîʿa-i Bâtınî’yye âlimleri” mevcuttu. “Kadı’ûl-Kudât Hoca Abd’ûl-Melîk Şâfiî” ile Hanefîyye’nin meşhurlarından “Sadri Cihân” arasında geçen çok şiddetli bir Kelâm tartışması üzerine Gazan’ın kardeşi Olcaytu meşhur âlimlerden İbn-i Mûtahhar’ın tesirleri ve Seyyid Tac’ed-Dîn Saveci’nin de telkinleriyle, Şia’nın İmamiye-i İsnâ‘aşer’îyye mezhebini kabul etti. (H. 707 / M. 1307)Vezir Hoca Reşid’ed-Dîn ile Tac’ed-Dîn Şah arasında vuku bulan siyasi çekişmeler neticesinde Olcaytu’nun sarayı zamanla nezahetini yitirmiş olmakla beraber, burada îlmen ve ahlâken çok bilgili ve kıymetli şahsiyetler de bulunmaktaydı.
Olcaytu’nun İsnâ‘aşer’îyye mezhebinin yayılmasındaki hizmetleri
Seyyid Tac’ed-Dîn Saveci’nin tavsiyesiyle Olcaytu’nun sarayında iltifatlara boğulan meşhur âlimlerden Cemâl’ed-Dîn-i İbn-i Mûtahhar’ûl-Hillî’nin Şîʿa’nın İmamiye-i İsnâ‘aşer’îyye mezhebinin âkidelerini savunma amacıyla yazdığı kitaplar, o devirde yayınlanmış olan en etkili dinî eserler olarak kabul görmekteydi. Olcaytu’nun İbn-i Mûtahhar’ûl-Hillî’nin tesirleri altında kalması neticesinde Şiîliğin İmamiye-i İsnâ‘aşer’îyye mezhebi de İlhanlılar’ın hâkimiyetlerindeki ülkelerde bir hayli güç kazanmıştı. Olcaytu’un Şiîliğe karşı beslediği muhabbet, bastırmış olduğu sikkelerin bir yüzüne “Lâ İlâhe’ill-Allah Muhammed Resûl’ûl-Lâh, Ali Velîy’ûl-Lâh” diye yazdırmağa, diğer tarafına da İmâm-ı Mâ’sumâ’nın isimlerini hâkkettirmeğe varacak kadar ileri safhalara ulaşmıştı.
Olcaytu Muhammed Hüdâbende’nin sarayındaki “Bâtınîler”: Burak Baba
Olcaytu Muhammed Hüdâbende’nin sarayındaki “Bâtınîler” arasında çok önemli bir şahsiyet, mezheben Hûlman’îyye ve i’tikaden İbâh’îyye ile Hulûl’îyye’den olan Burak Baba, Suriye kıt’asında ve Halep civarında oturan Türkmen aşiretlerinin arasında dolaşarak halkı “Şîʿa-i Bâtın’îyye” mezhebine katılmağa dâvet etmekteydi. Aslen Baba İlyas’ın halifelerinden Aybek Baba’nın müridi olan Burak Baba ve mensupları Elemût’taki “Hükümet-i Melâhide-i Bâtın’îyye” dâîleriydiler. Hûlman’îyye mezhebi gereği güzel çocuklara Tanrı diye secde eden Burak Baba İlhanlı saraylarındaki evliyâlar içinde en kibarı olarak nâm salmıştı. H. 705 / M. 1306 yılında Şam’a gelen bu “bâtıni-babası” burada meşhur şair Sirâc’ed-Dîn Haccar’ın şiddetli hicviyeleriyle büyük itibar kaybına uğradı ve nihâyetinde kendisine H. 706 / M. 1307 yılında uygulanan “Hadd-i Şerri” cezasının etkisiyle öldü.
Moğollar’ın hezimete uğramaları ve Olcaytu’nun Sünnîliği kabulü
İmamiye Şiası’ın başına getirilen Cemâl’ed-Dîn-i İbn-i Mûtahhar’ûl-Hillî’nin “Nehc’ûl-Hâk” ve “Minhâc’ûl-İstikâme fî İsbât’ûl-İmamiyye” gibi eserleri İlhanlı saraylarında ve bilhassa da Olcaytu’nun üzerinde çok derin tesirler oluşturmuştu.Şîʿa’nın İlhanlılar’ın himâyesinde kuvvetle Sünnîliğe yüklendiği bu devirde, Birleşik Moğol-Haçlı ordularını Suriye’de dağıtan Mısır’ın Türk asıllı Kölemen (Memlük) Sultanı Kalavun’un oğlu Emîr Nasr’ûd-Dîn’in yanında savaşlara katılan ve itibarını bir hâyli arttıran zamanın en büyük müçtehidi Selefî Şeyh’ûl-İslâm Takiy’ûd-Dîn İbn-i Teymiyyet’ûl-Harrânî de yayınlamış olduğu eseri “Minhâc’ûs-Sünne” ile Şiîlerin hamlelerine karşı bir mukabelede bulunmaktaydı. Moğollar’ın sürekli tecavüzleriyle itibar kaybına uğrayan ve Şiîlik karşısında çok güç bir duruma düşen Anadolu Sünnîliği, bu durumdan endişe duyan uç beylerinden Karamanlı Nur’ed-Dîn Muhammed Bey, Tekeli Türkmenleri Reisi ve Antalya Emîri Seyf’ed-Dîn Mahmud bin Sarim’ed-Dîn Teke ve Kosan Oğlu Nur’ed-Dîn Altun Bey gibi uç beylerinin gayretleriyle oluşturulan büyük bir ordu ile Konya ve havalisindeki Moğollar’ın tamamını hezimete uğratmağa ve buradan sürmeğe muvaffak oldu. Bu büyük yenilgi karşısında son derece sarsılan vezir Sâd’ed-Dîn Alevî Kazvinî’de kaderinden öldü. Cereyan eden bu hâdiseler üzerine Olcaytu da Şiîliği terk ederek Sünnîliği kabul etmek zorunda kaldı. Moğollar’ın uğradıkları bu ağır mağlubiyetten sonra bütün râfizî âlimleri de birer birer İlhanlı saraylarından ayrılmağa başladılar. İmamiye Şiası’ın Reisi Cemâl’ed-Dîn-i İbn-i Mûtahhar da Hille’ye çekildi.
Moğollar devrinde çeşitli bölgelerde hâkim olan mezhepler
Bu devrin mezhebî coğrafyası hakkında Hamd’ûl-Lâh Mûstefî’nin verdiği malûmata göre Rey, Rabin, Eşk, Deyleman, Tavaş, Harfan, Hasan Can, Eve, Rudbâd, Peşgel, Dere, Kum, Kâşan, Tefris, Zevare, Frahan, Nihâvend, Cürcan şehirleri hep Şiî’ydiler. Diğer taraftan Sühreverd, Merağa, Huzistan, Han kentleri Hanefî oldukları gibi, Kazvin, Ebher, Zencan, Save, Tarin, Günan, Mezdekan, Tebrük, Ohan, Erdebil, Ehregilinir, Dahharkan, Nahçıvan, Küştapf, Şiraz, Küvar, Pişaver, Cebeli Ceylule, Dilbend, Hoşah, Errukârzi, İsfraz kentleri ahalisi ise mezheben Şafiî idiler. Elemût Bâtınîleri’nin en fazla taraftarları ise Rudbâd, Save, Talkan kasabalarındaydı. Hemedan Mu'tezile ve özellikle de Mücessime’den oluşmakta, Şiraz, Tebriz ve Olcaytu tarafından yeni kurulan Sultâniye şehrinde ise mezhepten her türlü insan bulunmaktaydı.
Kaynakça
- ^ a b Şahin, Hanifi. "Sebep ve Sonuçları Bakımından Olcaytu Sultan'ın Şiîliği". Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2022.[]
- ^ "Encyclopedia Iranica, "ḤELLI, ḤASAN B. YUSOF B. MOṬAHHAR"". 17 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Nisan 2014.
- ^ Gıyâs’ed-Dîn Handmir, Habib’üs-Sîyer. [Nûr-u Osmaniye Kütüphanesindeki Farsça yazma nüsha].
- ^ Ebû-l’Kâsım Abd’Allâh Kaşânî, Olcaytu Tarihi. [Ayasofya Kütüphanesindeki yazma nüsha].
- ^ Keşf’üz-Zünnûn, Cilt 2, Sayfa 352. (İbn-i Mûtahhar’ûl-Hillî H. 726 / M. 1326 yılında ölmüştür. Eserleri hakkında Keşf’üz-Zünnûn’da ayrıntılı malûmat mevcuttur. Hâbib’üs-Siyer’de anlatıldığına göre Olcaytu’nun İmamiye-i İsnâ‘aşer’îyye mezhebini kabulü İbn-i Mûtahhar’ûl-Hillî’nin te’sirleriyledir. “Tuhfe-i İsnâ‘aşer’îyye” ise aksine Seyyid Tac’ed-Dîn Saveci’nin de telkinleri neticesinde gerçekleştiğini yazmaktadır.)
- ^ Ravzat’ûs-Safa, Cilt 5, Sayfa 169.
- ^ Sibt-î İbn-i Cezvî, Mir’at’ûz-Zaman. [Köprülü Mehmet Paşa Kütüphanesi’ndeki yazma nüsha].
- ^ Öz, Mustafa, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar Yayıncılık, 2011.
- ^ Habib’üs-Siyer, Cilt 3, Sayfa 112.
- ^ Hayrullah Efendi, Hayrullah Efendi Tarihi, Cilt 3, Sayfa 15.
- ^ Hüseyin Hüsamettin Efendi, Amas’ya Tarihi, Cilt 2, Sayfa 469.
- ^ Nüzhet’ûl-Kulûb.
Ayrıca bakınız
Dış kaynaklar
- Atwood, Christopher P. (2004). The Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. Facts on File, Inc. . (İngilizce)
- Roux, Jean-Paul (1993), Histoire de l'Empire Mongol, Paris:Fayard, (Fransızca)
| Önce gelen: Mahmud Gazan (1295 - 1301) |  İlhanlılar İmparatorluğu Hulagu Hanedanı 1304-1316 | Sonra gelen: Ebu Said Bahadır (1316 - 1335) |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Olcaytu Farsca محمد خدابنده الجایتو 24 Mart 1280 13 Aralik 1316 Sultaniye Ilhanli hukumdari Siilik ilk kez onun doneminde Iran in resmi mezhebi ilan edilmistir Olcaytu HanOlcaytu nun Yuan heyetini kabul etmesi 1438 Majma al Tavarikh Ilhanli hukumdariHukum suresi1304 1316Once gelenMahmud GazanSonra gelenEbu Said BahadirDogum24 Mart 1280Olum13 Aralik 1316 36 yasinda Sultaniye Ilhanli DevletiDefinOlcaytu Han TurbesiCocuk lar iEbu Said Bahadir Bistam Bayezid Tayfur Suleyman Sah Ebu l HayrTam adies Sultanu l azam Giyasud dunya ved din Muhammed Hudabende Olcaytu HanHanedanBorciginBabasiArgun HanDiniSii IslamSultaniye de yer alan Olcaytu TurbesiOlcaytu nun Hayat hikayesiIlhanli hanedaninin kurucusu Hulagu nun torunlarindan Argun un ogluydu Hristiyan olarak vaftiz edilmis ve annesi tarafindan Nikolas adi verilmisti Gencliginde once Budist sonra Sunni Musluman oldu ve Muhammed Hudabende adini aldi Yedinci Ilhanli hukumdari olan agabeyi Mahmud Gazan in olumu 1304 uzerine iktidari ele gecirdi Hukumdarligi sirasinda 1307 de Hazar daki Gilan eyaleti fethedildi Herat ta bugun Afganistan da cikan bir ayaklanma bastirildi 1312 de Memluk topraklarina karsi duzenlenen seferden Avrupali hukumdarlardan beklenen yardimin gelmemesi uzerine vazgecildi Sahsiyeti Mahmud Gazan in kardesi Olcaytu dinsel inanclarini yasami boyunca birkac kez degistirmisti Sunniligi benimsemesine karilarindan birinin neden oldugu soylenir 1307 1308 kisinda Hanefi ve Safiiler arasinda dinsel catismalar cikti Olcaytu bu catismalardan etkilenerek Budizmi benimsemeyi dusunduyse de siyasal acidan boyle bir sey olanaksizdi Sii din bilgini Ibnu l Mutahhar el Hilli nin etkisinde kalarak bu mezhebe gecti 1309 da Irak ta Ali bin Ebu Talib in mezarini ziyaret ettikten sonra Siiligi Iran in resmi mezhebi ilan etti Daha once onu Hudabende Tanrikulu olarak anan Sunniler mezhep degisikliginden sonra Harbende Esekkulu adini taktilar Olcaytu sanatcilari koruyan bir hukumdardi Kurdugu yeni baskent Sultaniye Ilhanli mimarliginin basyapiti oldu Buyuk bir dunya tarihi yazan Reșid ed Din Fazl ul Lah Hemedani yi ve Iranli sairleri destekledi Olcaytu nun Isna aser iyye mezhebine girisi Gazan Han vezir Emir Nevruz un olumunden sonra fazla yasamadi Henuz Islamiyet in nufuzu layikiyle Mogol saraylarina yerlesemeden Olcaytu Ilhanli tahtina oturdu Orta Asya dan batiya dogru durmadan akin eden Ibah iyye Hulul iyye ve Tenasuh akideleri tasiyan bazi garip kiyafetli Batini dervislerinin faaliyetlerinin cok arttigi bu devirde vezir Sad ed Din Kazvini Alevi nin himayesinde bulunan Seyyid Tac ed Din Saveci nin yogun cabalari sonucunda bircok Sii alimi de Mogol hukumdari Olcaytu nun sarayina gelmislerdi Kelam ve felsefe konularina derin ilgi duyan bu hukumdar Horasan dan gelen Hanefi Kelamcilari Vezir Hoca Resid ed Din nin ekibinde yer alan Safii Es arileri ve daha bircok cesitli degisik mezheplere mensup olan Siʿa i Batini yye alimleri mevcuttu Kadi ul Kudat Hoca Abd ul Melik Safii ile Hanefiyye nin meshurlarindan Sadri Cihan arasinda gecen cok siddetli bir Kelam tartismasi uzerine Gazan in kardesi Olcaytu meshur alimlerden Ibn i Mutahhar in tesirleri ve Seyyid Tac ed Din Saveci nin de telkinleriyle Sia nin Imamiye i Isna aser iyye mezhebini kabul etti H 707 M 1307 Vezir Hoca Resid ed Din ile Tac ed Din Sah arasinda vuku bulan siyasi cekismeler neticesinde Olcaytu nun sarayi zamanla nezahetini yitirmis olmakla beraber burada ilmen ve ahlaken cok bilgili ve kiymetli sahsiyetler de bulunmaktaydi Olcaytu nun Isna aser iyye mezhebinin yayilmasindaki hizmetleri Seyyid Tac ed Din Saveci nin tavsiyesiyle Olcaytu nun sarayinda iltifatlara bogulan meshur alimlerden Cemal ed Din i Ibn i Mutahhar ul Hilli nin Siʿa nin Imamiye i Isna aser iyye mezhebinin akidelerini savunma amaciyla yazdigi kitaplar o devirde yayinlanmis olan en etkili dini eserler olarak kabul gormekteydi Olcaytu nun Ibn i Mutahhar ul Hilli nin tesirleri altinda kalmasi neticesinde Siiligin Imamiye i Isna aser iyye mezhebi de Ilhanlilar in hakimiyetlerindeki ulkelerde bir hayli guc kazanmisti Olcaytu un Siilige karsi besledigi muhabbet bastirmis oldugu sikkelerin bir yuzune La Ilahe ill Allah Muhammed Resul ul Lah Ali Veliy ul Lah diye yazdirmaga diger tarafina da Imam i Ma suma nin isimlerini hakkettirmege varacak kadar ileri safhalara ulasmisti Olcaytu Muhammed Hudabende nin sarayindaki Batiniler Burak Baba Olcaytu Muhammed Hudabende nin sarayindaki Batiniler arasinda cok onemli bir sahsiyet mezheben Hulman iyye ve i tikaden Ibah iyye ile Hulul iyye den olan Burak Baba Suriye kit asinda ve Halep civarinda oturan Turkmen asiretlerinin arasinda dolasarak halki Siʿa i Batin iyye mezhebine katilmaga davet etmekteydi Aslen Baba Ilyas in halifelerinden Aybek Baba nin muridi olan Burak Baba ve mensuplari Elemut taki Hukumet i Melahide i Batin iyye daileriydiler Hulman iyye mezhebi geregi guzel cocuklara Tanri diye secde eden Burak Baba Ilhanli saraylarindaki evliyalar icinde en kibari olarak nam salmisti H 705 M 1306 yilinda Sam a gelen bu batini babasi burada meshur sair Sirac ed Din Haccar in siddetli hicviyeleriyle buyuk itibar kaybina ugradi ve nihayetinde kendisine H 706 M 1307 yilinda uygulanan Hadd i Serri cezasinin etkisiyle oldu Mogollar in hezimete ugramalari ve Olcaytu nun Sunniligi kabulu Imamiye Siasi in basina getirilen Cemal ed Din i Ibn i Mutahhar ul Hilli nin Nehc ul Hak ve Minhac ul Istikame fi Isbat ul Imamiyye gibi eserleri Ilhanli saraylarinda ve bilhassa da Olcaytu nun uzerinde cok derin tesirler olusturmustu Siʿa nin Ilhanlilar in himayesinde kuvvetle Sunnilige yuklendigi bu devirde Birlesik Mogol Hacli ordularini Suriye de dagitan Misir in Turk asilli Kolemen Memluk Sultani Kalavun un oglu Emir Nasr ud Din in yaninda savaslara katilan ve itibarini bir hayli arttiran zamanin en buyuk muctehidi Selefi Seyh ul Islam Takiy ud Din Ibn i Teymiyyet ul Harrani de yayinlamis oldugu eseri Minhac us Sunne ile Siilerin hamlelerine karsi bir mukabelede bulunmaktaydi Mogollar in surekli tecavuzleriyle itibar kaybina ugrayan ve Siilik karsisinda cok guc bir duruma dusen Anadolu Sunniligi bu durumdan endise duyan uc beylerinden Karamanli Nur ed Din Muhammed Bey Tekeli Turkmenleri Reisi ve Antalya Emiri Seyf ed Din Mahmud bin Sarim ed Din Teke ve Kosan Oglu Nur ed Din Altun Bey gibi uc beylerinin gayretleriyle olusturulan buyuk bir ordu ile Konya ve havalisindeki Mogollar in tamamini hezimete ugratmaga ve buradan surmege muvaffak oldu Bu buyuk yenilgi karsisinda son derece sarsilan vezir Sad ed Din Alevi Kazvini de kaderinden oldu Cereyan eden bu hadiseler uzerine Olcaytu da Siiligi terk ederek Sunniligi kabul etmek zorunda kaldi Mogollar in ugradiklari bu agir maglubiyetten sonra butun rafizi alimleri de birer birer Ilhanli saraylarindan ayrilmaga basladilar Imamiye Siasi in Reisi Cemal ed Din i Ibn i Mutahhar da Hille ye cekildi Mogollar devrinde cesitli bolgelerde hakim olan mezhepler Bu devrin mezhebi cografyasi hakkinda Hamd ul Lah Mustefi nin verdigi malumata gore Rey Rabin Esk Deyleman Tavas Harfan Hasan Can Eve Rudbad Pesgel Dere Kum Kasan Tefris Zevare Frahan Nihavend Curcan sehirleri hep Sii ydiler Diger taraftan Suhreverd Meraga Huzistan Han kentleri Hanefi olduklari gibi Kazvin Ebher Zencan Save Tarin Gunan Mezdekan Tebruk Ohan Erdebil Ehregilinir Dahharkan Nahcivan Kustapf Siraz Kuvar Pisaver Cebeli Ceylule Dilbend Hosah Errukarzi Isfraz kentleri ahalisi ise mezheben Safii idiler Elemut Batinileri nin en fazla taraftarlari ise Rudbad Save Talkan kasabalarindaydi Hemedan Mu tezile ve ozellikle de Mucessime den olusmakta Siraz Tebriz ve Olcaytu tarafindan yeni kurulan Sultaniye sehrinde ise mezhepten her turlu insan bulunmaktaydi Kaynakca a b Sahin Hanifi Sebep ve Sonuclari Bakimindan Olcaytu Sultan in Siiligi Turk Kulturu ve Haci Bektas Veli Arastirma Dergisi Erisim tarihi 22 Ekim 2022 olu kirik baglanti Encyclopedia Iranica ḤELLI ḤASAN B YUSOF B MOṬAHHAR 17 Mayis 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Nisan 2014 Giyas ed Din Handmir Habib us Siyer Nur u Osmaniye Kutuphanesindeki Farsca yazma nusha Ebu l Kasim Abd Allah Kasani Olcaytu Tarihi Ayasofya Kutuphanesindeki yazma nusha Kesf uz Zunnun Cilt 2 Sayfa 352 Ibn i Mutahhar ul Hilli H 726 M 1326 yilinda olmustur Eserleri hakkinda Kesf uz Zunnun da ayrintili malumat mevcuttur Habib us Siyer de anlatildigina gore Olcaytu nun Imamiye i Isna aser iyye mezhebini kabulu Ibn i Mutahhar ul Hilli nin te sirleriyledir Tuhfe i Isna aser iyye ise aksine Seyyid Tac ed Din Saveci nin de telkinleri neticesinde gerceklestigini yazmaktadir Ravzat us Safa Cilt 5 Sayfa 169 Sibt i Ibn i Cezvi Mir at uz Zaman Koprulu Mehmet Pasa Kutuphanesi ndeki yazma nusha Oz Mustafa Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sozlugu Ensar Yayincilik 2011 Habib us Siyer Cilt 3 Sayfa 112 Hayrullah Efendi Hayrullah Efendi Tarihi Cilt 3 Sayfa 15 Huseyin Husamettin Efendi Amas ya Tarihi Cilt 2 Sayfa 469 Nuzhet ul Kulub Ayrica bakinizIlhanlilar ImparatorluguDis kaynaklarAtwood Christopher P 2004 The Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire Facts on File Inc ISBN 0 8160 4671 9 Ingilizce Roux Jean Paul 1993 Histoire de l Empire Mongol Paris Fayard ISBN 2 213 03164 9 Fransizca Once gelen Mahmud Gazan 1295 1301 Ilhanlilar ImparatorluguHulagu Hanedani 1304 1316 Sonra gelen Ebu Said Bahadir 1316 1335