Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Haziran 2021) () |
Jean-Baptiste Lully (d. Floransa, 28 Kasım 1632; ö. Paris, 22 Mart 1687), İtalyan asıllı besteci, kemancı ve balettir.
Jean-Baptiste Lully | |
|---|---|
 Jean-Baptiste Lully, Ressam:Mignard Nicolas ve Jean-Louis Roullet | |
| Doğum | 28 Kasım 1632 Floransa, İtalya |
| Ölüm | 22 Mart 1687 (54 yaşında) Paris, Fransa |
| Diğer ad(lar)ı | Giovanni Battista Lulli |
| Meslek | Müzisyen, opera bestecisi, kemancı ve balet |
| İmza | |
 | |
Çalışma hayatının hemen hemen tümünü Fransa'da XIV. Louis'in sarayında müzisyen olarak geçirdi. 1661'de Fransız vatandaşlığına geçti. Zamanının en ünlü Fransız bestecisi olarak bilinmektedir. Lully, yeni çıkan İtalyan stili operanın müzik ve şarkılarının Fransızca diline pek uymadığını çalışma hayatının başında anlayıp Fransızcaya daha uygun şarkıları kapsayan yeni bir opera türü oluşturmuştur. Böylelikle Fransız opera stilinin babası olarak Lully sayılmaktadır. Operalarının yanı sıra Lully, bale için müzikler ve kilise ayinleri için de besteler yapmıştır. Lully'nin ilginç bir kaza sonucunda enfeksiyon kapması ve hayatını kaybetmesi de yaşamının dikkat çekici bir parçasıdır.
Hayatı
Lully İtalya'da Floransa'da doğdu. İtalyanca adı Giovanni Battista Lulli idi. Lully pek fazla okul veya konservatuvar eğitimi almadı, ama üstün yetenekli olduğu için kendi kendini yetiştirdi. Gitar ve keman çalmayı ve bale yapmayı kendi kendine öğrendi.
1646'da Fransız "Guise Dükü"nün oğlu tarafından Fransa'ya götürüldü ve Fransız "Montpensiere Düşeşi Anne Marie Louise d'Orléans"ın yanına önce hizmetkar olarak, sonra da ona İtalyanca dil dersleri vermek üzere girdi. Paris'te birçok konsere katılarak ve Nicolas Métru adlı müzisyenden müzik teorisi dersleri alarak sanatını geliştirdi. 20 yaşına geldiğinde mükemmel bir besteci, kemancı ve balet olmuştu.
1652'de Fransa Kralı XIV. Louis için Versay Sarayı'nda çalışmaya başladı ve 1653'te sarayda balet oldu. "Ballet des nuits (Gece Balesi)" adlı bir eğlence balesi için müzik besteledi. Bu balenin müziğini çok beğenen XIV. Louis tarafından sarayın enstrümantal müzik bestecisi olarak ve 24 kemandan oluşan "Grand Band" adı verilen saray orkestrasına şef olarak atandı. Bu orkestranın disiplinsiz hareketleri dolayısıyla kralın izni ile "Petits Violons" adını verdiği önce 16 sonra 20 kemandan oluşan yeni bir orkestra kurdu ve bu orkestrayı sıkı bir eğitimden geçirdi. Bu orkestra ile kendi tercihi olan müziksel süsü bulunmayan parçalardan oluşan bir repertuvar kurdu.
1661'de Fransız vatandaşlığına geçti. 1662'de "Kraliyet Ailesi için Usta müzisyen" unvanı verildi. Ayni yıl evlendiğinde evlilik vesikalarını kral ve kraliçe şahsen imzaladılar.
1650'li ve 1660'lı yıllarda Kral için birçok bale eserinin müziğini ve dansların koreografisini hazırladı. Bu balelerde baş balet olarak görev yaptı. Kral da bale dansını sevmekte ve şahsen dans ederek bunlara katkı yapmaktaydı. Versay Sarayı'nda oyun yazarı olarak görev yapan Moliere ile ortak çalışmalara başladı ve Moliere'in Le Mariage forcé (Zoraki Evlenme) (1664), L'Amour médecin (Aşk Doktoru) (1665) ve Le Bourgeois gentilhomme (Kibarlık Budalası) (1670) gibi ünlü komedilerine eşlik edecek müzikler besteledi. Moliere ile birlikte önemli bir Fransız sanat geleneği olacak Komedi-bale janrını geliştirdi. Kral yaşlandıkça (özellikle 1670den sonra), bale yapamayıp temsillere katkısı ve ilgisi azaldı.
Lully bu sefer yeni bir janr olarak İtalya'da geliştirilen opera bestelemeye önem verdi. Alceste (1674), Thésée (1675), Atys (1676), Phaéton (1683) ve Armide (1686) adlı klasik operalar hazırladı. Kral ve maliye nazırı 'in desteği ile Fransa'da opera temsil edilmesi patentini ve her türlü müzik eseri notalarının yayınlanması tekel imtiyazları 1867'de ölene kadar Lully'ye verildi. Bu durum geniş tenkide uğradı. Özellikle Lully'nin müzikli kukla oynatılmasını kabul etmemesi çok şikayete neden oldu. Lully bu imtiyazlardan büyükçe bir servet yapmayı başardı.
Lully, arkadaşı ve kendi gibi müzisyen olan Michel Lambert'in kızı ile evli olmakla beraber, devamlı olarak bir hovarda olmakla, hem başka kadınlarla hem de erkeklerle aşk hayatı yaşamakla tanındı. Bu davranışları çok geniş söylentilere ve birkaç büyük skandala konu oldu. Yine de Lully, Kral XIV. Louis tarafından desteklenmesi ve hatalarının hemen afedilmesi dolayısıyla, bu söylenti ve skandallardan pek zarar görmedi.
Ölümü
1686 sonlarına doğru Fransa Kralı hastalanmıştı ve iyilestiği zaman bu iyileşmeyi kutlamak için Lully'den yeni bir müzik konseri hazırlamasını istedi. Bu konser 8 Ocak 1687'de verildi. Orkestra bir Latince Te deum ilahisini çaldı. Lully orkestra şefliğini yapmaktaydı. O zamanlar orkestra şefleri orkestrayı idare etmek için küçük orkestra şefi batonu kullanmazlardı. Şef ritmi ve birliği büyük bir değneği yere vurarak sağlardı. Lully orkestrayı idare ederken bu büyük değneği ayak başparmağına kazayla vurdu. Bu vurma ile ortaya çıkan yara ve abse enfeksiyonla büyüdü ve septik hale geldi. Lully doktorların ayak basparmağını operasyonla kesmelerine izin vermedi. Enfeksiyon büyüdü, kangren oldu ve Lully 22 Mart 1687'de öldü.
Öldüğü zaman Lully'nin epeyce serveti olduğu ortaya çıktı. Mirascılarına Paris şehrinde 5 ev, kırsal alanlarda iki kır evi ve 800.000 livre frank nakit miras bıraktığı bildirilir.
Müziği
Lully bestelerini Barok müziğin gelişmiş olduğu Orta Barok Döneminde hazırlamıştır. Hızlı ve canlı ritimde müzik ve özellikle dansedilebilir müzik bestelemeyi tercih etmiştir. Besteleri ile Paris ve hatta Fransız müzik zevkini değiştirdiği kabul edilmektedir. Eserlerinde o zamana kadar kullanılmayan veya çok az kullanılan müziksel çalgılar kullanmaya önem vermiştir. Zamanının ünlü oyun yazarı ve Fransız sarayında çalışan Moliere ile yakın şahsi arkadaşlık kurmuş ve birlikte eserler vermiştir. Moliere ve Lully yeni bir müzik şekil olan ve tiyatro, komedi ve baleyi bileştiren "comedie-ballet" janrını bulmuşlardır.
Lully bundan başka "müzikli trajedi" veya "lirik trajedi" adı verilen yeni bir Fransız opera janrı oluşturmuştur. Hazırladığı opera eserlerinde bestelediği şarkıları veya arya olarak ayırıp sınıflandırmak yerine, hızlı olarak geçen olaylar halinde bu iki çeşit şarkıyı birleştirip kaynaştırmıştır.
Medya
- Kibarlık Budalası (Le Bourgeois Gentilhomme) oyunu için Türkler Töreni (Ceremonie des Turcs) müziği (Advent Oda Orkestrası) (Format: Ogg)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Jean-Baptiste Lully ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Green, Robert A. (2002), "Jean-Baptiste Lully" maddesi, glbtq Encyclopaedia11 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Erişim:11.2.2010)
- Jean-Baptiste Lully eserleri için parasız partisyon notaları: IMSLP International Music Score Library Project29 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Erişme: 11.2.2010)
- Jean-Baptiste Lully koro eserleri parasız partisyon notaları: CPDL ChoralWiki25 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Erişme: 11.2.2010)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Haziran 2021 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Jean Baptiste Lully d Floransa 28 Kasim 1632 o Paris 22 Mart 1687 Italyan asilli besteci kemanci ve balettir Jean Baptiste LullyJean Baptiste Lully Ressam Mignard Nicolas ve Jean Louis RoulletDogum28 Kasim 1632 Floransa ItalyaOlum22 Mart 1687 54 yasinda Paris FransaDiger ad lar iGiovanni Battista LulliMeslekMuzisyen opera bestecisi kemanci ve baletImza Calisma hayatinin hemen hemen tumunu Fransa da XIV Louis in sarayinda muzisyen olarak gecirdi 1661 de Fransiz vatandasligina gecti Zamaninin en unlu Fransiz bestecisi olarak bilinmektedir Lully yeni cikan Italyan stili operanin muzik ve sarkilarinin Fransizca diline pek uymadigini calisma hayatinin basinda anlayip Fransizcaya daha uygun sarkilari kapsayan yeni bir opera turu olusturmustur Boylelikle Fransiz opera stilinin babasi olarak Lully sayilmaktadir Operalarinin yani sira Lully bale icin muzikler ve kilise ayinleri icin de besteler yapmistir Lully nin ilginc bir kaza sonucunda enfeksiyon kapmasi ve hayatini kaybetmesi de yasaminin dikkat cekici bir parcasidir Cerceve icine alinmis portresi karakalem resmi 1969 Ballet versaillesk1688 portresi Musee du Louvr Brunel 1980 p31HayatiLully Italya da Floransa da dogdu Italyanca adi Giovanni Battista Lulli idi Lully pek fazla okul veya konservatuvar egitimi almadi ama ustun yetenekli oldugu icin kendi kendini yetistirdi Gitar ve keman calmayi ve bale yapmayi kendi kendine ogrendi 1646 da Fransiz Guise Duku nun oglu tarafindan Fransa ya goturuldu ve Fransiz Montpensiere Dusesi Anne Marie Louise d Orleans in yanina once hizmetkar olarak sonra da ona Italyanca dil dersleri vermek uzere girdi Paris te bircok konsere katilarak ve Nicolas Metru adli muzisyenden muzik teorisi dersleri alarak sanatini gelistirdi 20 yasina geldiginde mukemmel bir besteci kemanci ve balet olmustu 1652 de Fransa Krali XIV Louis icin Versay Sarayi nda calismaya basladi ve 1653 te sarayda balet oldu Ballet des nuits Gece Balesi adli bir eglence balesi icin muzik besteledi Bu balenin muzigini cok begenen XIV Louis tarafindan sarayin enstrumantal muzik bestecisi olarak ve 24 kemandan olusan Grand Band adi verilen saray orkestrasina sef olarak atandi Bu orkestranin disiplinsiz hareketleri dolayisiyla kralin izni ile Petits Violons adini verdigi once 16 sonra 20 kemandan olusan yeni bir orkestra kurdu ve bu orkestrayi siki bir egitimden gecirdi Bu orkestra ile kendi tercihi olan muziksel susu bulunmayan parcalardan olusan bir repertuvar kurdu 1661 de Fransiz vatandasligina gecti 1662 de Kraliyet Ailesi icin Usta muzisyen unvani verildi Ayni yil evlendiginde evlilik vesikalarini kral ve kralice sahsen imzaladilar 1650 li ve 1660 li yillarda Kral icin bircok bale eserinin muzigini ve danslarin koreografisini hazirladi Bu balelerde bas balet olarak gorev yapti Kral da bale dansini sevmekte ve sahsen dans ederek bunlara katki yapmaktaydi Versay Sarayi nda oyun yazari olarak gorev yapan Moliere ile ortak calismalara basladi ve Moliere in Le Mariage force Zoraki Evlenme 1664 L Amour medecin Ask Doktoru 1665 ve Le Bourgeois gentilhomme Kibarlik Budalasi 1670 gibi unlu komedilerine eslik edecek muzikler besteledi Moliere ile birlikte onemli bir Fransiz sanat gelenegi olacak Komedi bale janrini gelistirdi Kral yaslandikca ozellikle 1670den sonra bale yapamayip temsillere katkisi ve ilgisi azaldi Lully bu sefer yeni bir janr olarak Italya da gelistirilen opera bestelemeye onem verdi Alceste 1674 Thesee 1675 Atys 1676 Phaeton 1683 ve Armide 1686 adli klasik operalar hazirladi Kral ve maliye naziri in destegi ile Fransa da opera temsil edilmesi patentini ve her turlu muzik eseri notalarinin yayinlanmasi tekel imtiyazlari 1867 de olene kadar Lully ye verildi Bu durum genis tenkide ugradi Ozellikle Lully nin muzikli kukla oynatilmasini kabul etmemesi cok sikayete neden oldu Lully bu imtiyazlardan buyukce bir servet yapmayi basardi Lully arkadasi ve kendi gibi muzisyen olan Michel Lambert in kizi ile evli olmakla beraber devamli olarak bir hovarda olmakla hem baska kadinlarla hem de erkeklerle ask hayati yasamakla tanindi Bu davranislari cok genis soylentilere ve birkac buyuk skandala konu oldu Yine de Lully Kral XIV Louis tarafindan desteklenmesi ve hatalarinin hemen afedilmesi dolayisiyla bu soylenti ve skandallardan pek zarar gormedi Olumu1686 sonlarina dogru Fransa Krali hastalanmisti ve iyilestigi zaman bu iyilesmeyi kutlamak icin Lully den yeni bir muzik konseri hazirlamasini istedi Bu konser 8 Ocak 1687 de verildi Orkestra bir Latince Te deum ilahisini caldi Lully orkestra sefligini yapmaktaydi O zamanlar orkestra sefleri orkestrayi idare etmek icin kucuk orkestra sefi batonu kullanmazlardi Sef ritmi ve birligi buyuk bir degnegi yere vurarak saglardi Lully orkestrayi idare ederken bu buyuk degnegi ayak basparmagina kazayla vurdu Bu vurma ile ortaya cikan yara ve abse enfeksiyonla buyudu ve septik hale geldi Lully doktorlarin ayak basparmagini operasyonla kesmelerine izin vermedi Enfeksiyon buyudu kangren oldu ve Lully 22 Mart 1687 de oldu Oldugu zaman Lully nin epeyce serveti oldugu ortaya cikti Mirascilarina Paris sehrinde 5 ev kirsal alanlarda iki kir evi ve 800 000 livre frank nakit miras biraktigi bildirilir MuzigiLully bestelerini Barok muzigin gelismis oldugu Orta Barok Doneminde hazirlamistir Hizli ve canli ritimde muzik ve ozellikle dansedilebilir muzik bestelemeyi tercih etmistir Besteleri ile Paris ve hatta Fransiz muzik zevkini degistirdigi kabul edilmektedir Eserlerinde o zamana kadar kullanilmayan veya cok az kullanilan muziksel calgilar kullanmaya onem vermistir Zamaninin unlu oyun yazari ve Fransiz sarayinda calisan Moliere ile yakin sahsi arkadaslik kurmus ve birlikte eserler vermistir Moliere ve Lully yeni bir muzik sekil olan ve tiyatro komedi ve baleyi bilestiren comedie ballet janrini bulmuslardir Lully bundan baska muzikli trajedi veya lirik trajedi adi verilen yeni bir Fransiz opera janri olusturmustur Hazirladigi opera eserlerinde besteledigi sarkilari veya arya olarak ayirip siniflandirmak yerine hizli olarak gecen olaylar halinde bu iki cesit sarkiyi birlestirip kaynastirmistir MedyaKibarlik Budalasi Le Bourgeois Gentilhomme oyunu icin Turkler Toreni Ceremonie des Turcs muzigi Advent Oda Orkestrasi Format Ogg source source Ayrica bakinizUnlu operalar listesi Opera bestecileri listesiDis baglantilarWikimedia Commons ta Jean Baptiste Lully ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Green Robert A 2002 Jean Baptiste Lully maddesi glbtq Encyclopaedia11 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim 11 2 2010 Jean Baptiste Lully eserleri icin parasiz partisyon notalari IMSLP International Music Score Library Project29 Eylul 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisme 11 2 2010 Jean Baptiste Lully koro eserleri parasiz partisyon notalari CPDL ChoralWiki25 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisme 11 2 2010