Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Orta Çağ'da savaş, genellikle Orta Çağ Avrupası'nda kullanılan savaş tarzını anlatmak için kullanılır.
Orta Çağ Avrupası'ndaki teknolojik, kültürel ve sosyal gelişme askerî taktikleri, süvari ve topçuluğun görevlerini değiştirerek savaş tarzının çok önemli derecede bir dönüşüme uğramasına neden olmuştur. Dünya'nın diğer bölgelerinde benzer seyirler görülmüştür. Beşinci yüzyılda yoğun piyade kuvvetinden oluşan Çin orduları, kuzeydeki Türkler ve diğer göçebe halkları örnek alarak süvari ağırlıklı kuvvetlere dönüşmüştür. Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da Avrupa'ya benzer hatta bazen daha üstün teknolojiler kullanılmıştır. Japonya'da Orta Çağ savaş tarzı 19. yy.a kadar sürmüştür. Afrika'da da "Sahil" boyunca (Sahra çölünün güneyi, havzası ile Kongo'nun kuzey bölümünü kapsayan bölge) ve ile gibi Sudan devletlerinde 19. yy. boyunca Orta Çağ savaş taktikleri ve silahları kullanılmıştır.
Orta Çağda savaşın kökenleri
Belki de en önemli teknolojik değişiklik üzengi'nin bulunmasıdır. Çin'de ve Orta Doğu'da uzun zamandır kullanılan üzengi, 8 yy. da Avrupa'ya gelmiştir. At yetiştiriciliği, daha gelişmiş demir ve çelik işçiliği ile birlikte üzengi çok daha güçlü süvari birliklerinin gelişmesine olanak sağlamıştır. Romalılar gibi daha önceki imparatorluklar, atlı savaşçıları daha çok hafif silahlarla kuşatılmış izcilik ve destek faaliyetlerinde kullanmışlardır. Ancak üzenginin kullanılması, binicinin otururken silah taşıyabilmeye olanak vermesi sayesinde süvarileri savaş saflarının en önüne getirmiştir. Avrupa'da ağır zıhla donatılmış şövalyeler merkezî kuvvet olurken, Moğolistan’da da hafif zırhlarla donatılmış atlı okçular önem kazanmıştır. Çin'de ise asıl kuvvetler bu iki sınıfın arasına düşmekteydi.
Bir çokları Hadrianapolis (Edirne) Muharebesi'ni Roma İmparatorluğu döneminin sonu ve Orta Çağın başı olarak görmektedir. Bu savaş süvarinin geleneksel piyade üzerindeki üstünlüğünü göstermiş ve sonraki yüzyıllarda görülecek olan Orta Çağ savaş tarzının karakterini belirlemiştir.
Savaşlar daha çok az sayıda ve çok pahalı olan atlı savaşçıların etrafında geçmekteydi. Bu hem Orta Çağ'ın sosyal düzeninin bir ürünü hem de bu sosyal düzenin devam etmesini sağlayan bir durumdur. Atlı bir savaşçı olmak hem büyük bir yetenek hem de büyük bir eğitim gerektirdiğinden, daha önceki dönemlerdeki yurttaşlardan oluşan orduların aksine savaşçılık tam zamanlı bir meslek haline gelmişti. Bu toplumun soylular adı verilen üst sınıf ile çoğunluğu oluşturan alt sınıf olarak ayrılmasını kolaylaştırmıştır. Feodal soylular, merkezî olmayan devletler içinde çok büyük güç kazanmışlardır. Bu nedenle Roma lejyonları gibi büyük, örgütlü ve iyi eğitilmiş orduların bulundurulması zorlaşmıştır. Birliklerin çoğunluğunu bu derebeylerinin vasalları olan köylüler ya da paralı askerler oluşturmaktaydı.
Orta Çağ savaş tarzının sonu teknolojik ve sosyal değişiklerle olmuştur. Merkezî hükûmetlerin gücünün artması düzenli orduların ya da Fransız Compagnies d’Ordonnance gibi yarı düzenli orduların ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Strateji ve taktik
Kuvvetlerin konuşlandırılmaları
Orta Çağ Avrupa orduları tipik olarak üç bölümden oluşurdu: Öncü birlik, merkez ve artçı birlik. Öncü birlik genelde okçular ve diğer uzun mesafe atış yapabilen sapancılar ve nadiren de basit ve hafif katapultlardan oluşurdu. Merkezde piyade birlikleri ve zırhlı süvariler (şövalyeler) bulunurdu. Artçı birlik olarak ise daha çevik atlı birlikler gelirdi. Normal intikal sırası öncü birlik, merkez ve artçı birlikti. Savaş alanında sağa öncü, ortaya merkez sola da artçı birlik yerleşirdi. Ordular büyüdükçe ise savaşalanına hangi sırayla geldiyseler o sırayla dizilmeye başladılar.
Her bölüm ya saf halinde ya da blok halinde dizilirdi. Saf halinde dizilmenin avantajı tüm askerlerin hemen hemen aynı anda çarpışmaya katılabilmesiydi. Yine de bir süvari hücumu saf halindeki bir dizilişi kolayca dağıtabilirdi. Blok halindeki diziliş daha sağlam olmasına rağmen Agincourt Savaşı’nda Fransızların başına geldiği gibi arka sıralardaki askerlerin çarpışmaya katılmasını geciktirebilirdi. Blok halindeki düzenin avantajı ön sıradaki bir askerin yaralanması halinde arkada yedek olması idi. Bu düzeni özellikle iyi eğitilmiş birlikler de dağıtmak çok zordu.
Süvari duruma göre değişik şekillerde dizilebilirdi. Bir avuç atlı bile etkili olabilse de süvari mızrağı taşıyan ve sık düzende hareket eden süvariler çok büyük ve etkili bir kuvvet olabiliyordu. En yaygın düzen saf düzeniydi. Genel olarak üç ya da dört sıra derinliğinde bir saf halinde sıralanan süvariler bu şekilde hücuma geçiyorlardı. Çok iyi eğitilmiş piyade birlikleri bu tarz bir saldırıya karşı koyabildiklerinden bazı birlikler üçgen dizilişle saldırabiliyordu. Bu tarz dizilişte en ağır zırhlılar üçgenin uç noktasında olacak şekilde bulunuyordu. Bu düzen piyade birliği ile karşı karşıya gelince safları yararak arkadan gelen piyade hücumuyla geride kalan kuvvetlerin dağıtılması sağlanıyordu.
Süvariler savaş alanında başat güç haline geldikçe onlara karşı çıkmanın yollarını da aramak gerekli hale geldi. Çok yaygın bir yöntem olarak altı metreye varan kargıları kullanmaktı. Süvari hücuma kalktığında bu kargıları taşıyan askerler çok sıkı bir kare ya da küre düzenine geçerek piyade hatlarının içlerine girilmesini engelliyorlardı. Atlar mızraklardan oluşan bir duvara doğru koşarak dalmıyorlardı. Arkayı ve yanları koruyan geniş kargı bloklarına sahip bir ordu, bozguna uğramadan etkili pozisyonlara girebiliyordu.
İngilizler tarafından bulunan bir başka yöntemde yoğun ok atışıdır. İngilizlerin kullandığı büyük yaylar bir uzmanın elinde yıkıcı silahlara dönüşüyordu. İngilizler, binlerce okçu aynı anda atış yaptığında çok az ordunun hücuma kalkabildiğini keşfetmişlerdi. 100 Yıl savaşları sırasında birçok Fransız şövalye “ yağmur gibi yağan oklar karşısında günün geceye döndüğünü” anlatmıştı. Düşman saflarına karşı yapılan birkaç salvo ok atışından sonra geri kalan düşman kuvvetini halletmek için İngiliz piyadesi ve süvarisi savaşalanına giriyordu.
Kuvvetlerin kullanılması
Bazı Orta Çağ orduları çok az eğitimliydi ve birliklerin birbiriyle bağı pek yoktu. Savaş öncesi çok sınırlı bir şekilde planlama yapılabiliyordu ve savaş alanında iletişim çok zordu. İletişimi sağlamak için genellikle müzik enstrümanları, sesli komutlar, kuryeler ya da görsel işaretler (flamalar, bayraklar, sancaklar, vb.) kullanılıyordu. Savaşların çoğu büyük çaplı arbedelerle devam ediyordu.
Öncü birliklerin saldırmasının amacı genelde düşmanın savunma hattında delik açmaktı. Okçular, piyadenin kalkanları üzerinden düşmana ok atarlardı düşman da karşılık vermek için hazırlanırdı.
Sonunda merkez hareket eder ve at üzerindeki şövalyelerle birlikte piyade de hücuma kalkardı.
Büyük toplar Orta Çağ'ın sonlarına doğru savaş alanlarına girdi. Çok yavaş olan atış hızları (savaş boyunca yalnız bir kere atış yapılıyordu) ve belirsiz atışları nedeniyle etkili bir anti-personel silah olmaktan çok psikolojik güç arttırıcıydılar.
Daha sonraları daha küçük toplar kullanılarak atış hızı belirsiz bir seviyede artsa da nişan almak daha kolaylaştı. Topları kullananlar rahatça korunabiliyordu çünkü toplar daha hafifti ve daha hızlı hareket ettirilebiliyordu.
Ricat (geri çekilme)
Orta Çağ'da aceleyle yapılan bir geri çekilme düzenli olarak yapılan bir geri çekilmeden çok daha fazla kayıp verdirebiliyordu. Kaybeden taraf geri çekilmeye başladığında artçı birliklerin hızlı süvarileri piyade baskısı altında kaçan düşmana yetişebiliyordu. Birçok Orta Çağ savaşında kaçarken öldürülen asker sayısı savaşırken öldürülenden fazladır. Atlı şövalyeler savaş esnasında kargılı askerler tarafından korunan okçuları ve piyadeleri çok kısa sürede ve kolaylıkla öldürebiliyorlardı.
Müstahkem mevkiler
Merkezî devletlerdeki çözülme ana geçim kaynağı olarak geniş çaplı yağmacılık yapan bir dizi grubun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bunların arasında en dikkate değer grup Vikinglerdi. Bu gruplar genellikle küçük olduklarından ve hızlı hareket etmek zorunda kaldıklarından bölgedeki zenginlikleri ve halkı korumak amacıyla müstahkem mevkiler yapmak faydalı olmaktaydı.
Orta Çağ boyunca bu müstahkem yerler de gelişmiştir. Bunlar arasında birçokları için Orta Çağ'ın simgesi haline gelmiş olan kale en önemlisiydi. Kaleler, yöredeki elit tabakasına korunaklı bir yerde olma olanağı sağlıyordu. Kale içinde iken yağmacıların baskınından korundukları gibi bölgeden yağmacıları çıkarmak için atlı savaşçıları üzerlerine gönderebiliyorlardı. Daha sonraları kaleler, yöredeki diğer elitlerden korunmak için de kullanılmıştır.
Orta Çağ dönemi boyunca müstahkem yerlerin birçok önemli yararı olmuştur. Orta Çağ'da süregelen yağmacılığa karşı korunak olmuşturlar. Ağır süvari'nin açık alanda yapılan savaştaki üstünlüğü, müstahkem yerlere karşı bir anlam ifade etmiyordu. İlkel yollar ya da yol olmaması kuşatma araçlarının taşınmasını zorlaştırıyor ve zaman kaybettiriyordu. Merkezî askerî örgütlenmenin genel olarak eksik olması da geniş çaplı ve uzun süren kuşatmaların yapılmasını güçleştiriyordu. Müstahkem yerler, elitlerin topraklarından çıkarılamamasını sağlamanın mükemmel bir yoluydu.
Orta Çağ kuşatma sanatı
Orta Çağ döneminde ordular kuşatma yaparken bir dizi kullanmışlardır: merdiven; koçbaşı; kuşatma kulesi ve çeşitli mancınıklar (mangonel, onager, balista ve trebuchet) gibi. Kuşatma teknikleri arasında lağımcılık da bulunur. Bu işi en iyi Osmanlı yapardı.
Ekipmanlar
Kişisel ekipmanlar
Silahlar
Kaynakça
- Contamine, Philippe. War in the Middle Ages. Oxford: Basil Blackwell, 1984.
- Keegan, John. The face of battle : a study of Agincourt, Waterloo, and the Somme. London : Barrie & Jenkins, 1988.
- Keen, Maurice. Medieval Warfare: A History. Oxford University Press, 1999.
- McNeill, William Hardy. The pursuit of power : technology, armed force, and society since A.D. 1000. Chicago: University of Chicago Press, 1982.
- Nicholson, Helen. Medieval Warfare. New York: Palgrave Macmillan, 2004,
- Oman, Charles William Chadwick. A history of the art of war in the Middle Ages. London: Greenhill Books ; Mechanicsburg, Pennsylvania: Stackpole Books, 1998.
- De Re Militari: The Society for Medieval Military History6 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Orta Cag da savas genellikle Orta Cag Avrupasi nda kullanilan savas tarzini anlatmak icin kullanilir Orta Cag Avrupasi ndaki teknolojik kulturel ve sosyal gelisme askeri taktikleri suvari ve topculugun gorevlerini degistirerek savas tarzinin cok onemli derecede bir donusume ugramasina neden olmustur Dunya nin diger bolgelerinde benzer seyirler gorulmustur Besinci yuzyilda yogun piyade kuvvetinden olusan Cin ordulari kuzeydeki Turkler ve diger gocebe halklari ornek alarak suvari agirlikli kuvvetlere donusmustur Orta Dogu ve Kuzey Afrika da Avrupa ya benzer hatta bazen daha ustun teknolojiler kullanilmistir Japonya da Orta Cag savas tarzi 19 yy a kadar surmustur Afrika da da Sahil boyunca Sahra colunun guneyi havzasi ile Kongo nun kuzey bolumunu kapsayan bolge ve ile gibi Sudan devletlerinde 19 yy boyunca Orta Cag savas taktikleri ve silahlari kullanilmistir Orta Cagda savasin kokenleriBelki de en onemli teknolojik degisiklik uzengi nin bulunmasidir Cin de ve Orta Dogu da uzun zamandir kullanilan uzengi 8 yy da Avrupa ya gelmistir At yetistiriciligi daha gelismis demir ve celik isciligi ile birlikte uzengi cok daha guclu suvari birliklerinin gelismesine olanak saglamistir Romalilar gibi daha onceki imparatorluklar atli savascilari daha cok hafif silahlarla kusatilmis izcilik ve destek faaliyetlerinde kullanmislardir Ancak uzenginin kullanilmasi binicinin otururken silah tasiyabilmeye olanak vermesi sayesinde suvarileri savas saflarinin en onune getirmistir Avrupa da agir zihla donatilmis sovalyeler merkezi kuvvet olurken Mogolistan da da hafif zirhlarla donatilmis atli okcular onem kazanmistir Cin de ise asil kuvvetler bu iki sinifin arasina dusmekteydi Bir coklari Hadrianapolis Edirne Muharebesi ni Roma Imparatorlugu doneminin sonu ve Orta Cagin basi olarak gormektedir Bu savas suvarinin geleneksel piyade uzerindeki ustunlugunu gostermis ve sonraki yuzyillarda gorulecek olan Orta Cag savas tarzinin karakterini belirlemistir Savaslar daha cok az sayida ve cok pahali olan atli savascilarin etrafinda gecmekteydi Bu hem Orta Cag in sosyal duzeninin bir urunu hem de bu sosyal duzenin devam etmesini saglayan bir durumdur Atli bir savasci olmak hem buyuk bir yetenek hem de buyuk bir egitim gerektirdiginden daha onceki donemlerdeki yurttaslardan olusan ordularin aksine savascilik tam zamanli bir meslek haline gelmisti Bu toplumun soylular adi verilen ust sinif ile cogunlugu olusturan alt sinif olarak ayrilmasini kolaylastirmistir Feodal soylular merkezi olmayan devletler icinde cok buyuk guc kazanmislardir Bu nedenle Roma lejyonlari gibi buyuk orgutlu ve iyi egitilmis ordularin bulundurulmasi zorlasmistir Birliklerin cogunlugunu bu derebeylerinin vasallari olan koyluler ya da parali askerler olusturmaktaydi Orta Cag savas tarzinin sonu teknolojik ve sosyal degisiklerle olmustur Merkezi hukumetlerin gucunun artmasi duzenli ordularin ya da Fransiz Compagnies d Ordonnance gibi yari duzenli ordularin ortaya cikmasini saglamistir Strateji ve taktikKuvvetlerin konuslandirilmalari Orta Cag Avrupa ordulari tipik olarak uc bolumden olusurdu Oncu birlik merkez ve artci birlik Oncu birlik genelde okcular ve diger uzun mesafe atis yapabilen sapancilar ve nadiren de basit ve hafif katapultlardan olusurdu Merkezde piyade birlikleri ve zirhli suvariler sovalyeler bulunurdu Artci birlik olarak ise daha cevik atli birlikler gelirdi Normal intikal sirasi oncu birlik merkez ve artci birlikti Savas alaninda saga oncu ortaya merkez sola da artci birlik yerlesirdi Ordular buyudukce ise savasalanina hangi sirayla geldiyseler o sirayla dizilmeye basladilar Her bolum ya saf halinde ya da blok halinde dizilirdi Saf halinde dizilmenin avantaji tum askerlerin hemen hemen ayni anda carpismaya katilabilmesiydi Yine de bir suvari hucumu saf halindeki bir dizilisi kolayca dagitabilirdi Blok halindeki dizilis daha saglam olmasina ragmen Agincourt Savasi nda Fransizlarin basina geldigi gibi arka siralardaki askerlerin carpismaya katilmasini geciktirebilirdi Blok halindeki duzenin avantaji on siradaki bir askerin yaralanmasi halinde arkada yedek olmasi idi Bu duzeni ozellikle iyi egitilmis birlikler de dagitmak cok zordu Suvari duruma gore degisik sekillerde dizilebilirdi Bir avuc atli bile etkili olabilse de suvari mizragi tasiyan ve sik duzende hareket eden suvariler cok buyuk ve etkili bir kuvvet olabiliyordu En yaygin duzen saf duzeniydi Genel olarak uc ya da dort sira derinliginde bir saf halinde siralanan suvariler bu sekilde hucuma geciyorlardi Cok iyi egitilmis piyade birlikleri bu tarz bir saldiriya karsi koyabildiklerinden bazi birlikler ucgen dizilisle saldirabiliyordu Bu tarz diziliste en agir zirhlilar ucgenin uc noktasinda olacak sekilde bulunuyordu Bu duzen piyade birligi ile karsi karsiya gelince saflari yararak arkadan gelen piyade hucumuyla geride kalan kuvvetlerin dagitilmasi saglaniyordu Suvariler savas alaninda basat guc haline geldikce onlara karsi cikmanin yollarini da aramak gerekli hale geldi Cok yaygin bir yontem olarak alti metreye varan kargilari kullanmakti Suvari hucuma kalktiginda bu kargilari tasiyan askerler cok siki bir kare ya da kure duzenine gecerek piyade hatlarinin iclerine girilmesini engelliyorlardi Atlar mizraklardan olusan bir duvara dogru kosarak dalmiyorlardi Arkayi ve yanlari koruyan genis kargi bloklarina sahip bir ordu bozguna ugramadan etkili pozisyonlara girebiliyordu Ingilizler tarafindan bulunan bir baska yontemde yogun ok atisidir Ingilizlerin kullandigi buyuk yaylar bir uzmanin elinde yikici silahlara donusuyordu Ingilizler binlerce okcu ayni anda atis yaptiginda cok az ordunun hucuma kalkabildigini kesfetmislerdi 100 Yil savaslari sirasinda bircok Fransiz sovalye yagmur gibi yagan oklar karsisinda gunun geceye dondugunu anlatmisti Dusman saflarina karsi yapilan birkac salvo ok atisindan sonra geri kalan dusman kuvvetini halletmek icin Ingiliz piyadesi ve suvarisi savasalanina giriyordu Kuvvetlerin kullanilmasi Bazi Orta Cag ordulari cok az egitimliydi ve birliklerin birbiriyle bagi pek yoktu Savas oncesi cok sinirli bir sekilde planlama yapilabiliyordu ve savas alaninda iletisim cok zordu Iletisimi saglamak icin genellikle muzik enstrumanlari sesli komutlar kuryeler ya da gorsel isaretler flamalar bayraklar sancaklar vb kullaniliyordu Savaslarin cogu buyuk capli arbedelerle devam ediyordu Oncu birliklerin saldirmasinin amaci genelde dusmanin savunma hattinda delik acmakti Okcular piyadenin kalkanlari uzerinden dusmana ok atarlardi dusman da karsilik vermek icin hazirlanirdi Sonunda merkez hareket eder ve at uzerindeki sovalyelerle birlikte piyade de hucuma kalkardi Buyuk toplar Orta Cag in sonlarina dogru savas alanlarina girdi Cok yavas olan atis hizlari savas boyunca yalniz bir kere atis yapiliyordu ve belirsiz atislari nedeniyle etkili bir anti personel silah olmaktan cok psikolojik guc arttiriciydilar Daha sonralari daha kucuk toplar kullanilarak atis hizi belirsiz bir seviyede artsa da nisan almak daha kolaylasti Toplari kullananlar rahatca korunabiliyordu cunku toplar daha hafifti ve daha hizli hareket ettirilebiliyordu Ricat geri cekilme Orta Cag da aceleyle yapilan bir geri cekilme duzenli olarak yapilan bir geri cekilmeden cok daha fazla kayip verdirebiliyordu Kaybeden taraf geri cekilmeye basladiginda artci birliklerin hizli suvarileri piyade baskisi altinda kacan dusmana yetisebiliyordu Bircok Orta Cag savasinda kacarken oldurulen asker sayisi savasirken oldurulenden fazladir Atli sovalyeler savas esnasinda kargili askerler tarafindan korunan okculari ve piyadeleri cok kisa surede ve kolaylikla oldurebiliyorlardi Mustahkem mevkilerMerkezi devletlerdeki cozulme ana gecim kaynagi olarak genis capli yagmacilik yapan bir dizi grubun ortaya cikmasina neden olmustur Bunlarin arasinda en dikkate deger grup Vikinglerdi Bu gruplar genellikle kucuk olduklarindan ve hizli hareket etmek zorunda kaldiklarindan bolgedeki zenginlikleri ve halki korumak amaciyla mustahkem mevkiler yapmak faydali olmaktaydi Orta Cag boyunca bu mustahkem yerler de gelismistir Bunlar arasinda bircoklari icin Orta Cag in simgesi haline gelmis olan kale en onemlisiydi Kaleler yoredeki elit tabakasina korunakli bir yerde olma olanagi sagliyordu Kale icinde iken yagmacilarin baskinindan korunduklari gibi bolgeden yagmacilari cikarmak icin atli savascilari uzerlerine gonderebiliyorlardi Daha sonralari kaleler yoredeki diger elitlerden korunmak icin de kullanilmistir Orta Cag donemi boyunca mustahkem yerlerin bircok onemli yarari olmustur Orta Cag da suregelen yagmaciliga karsi korunak olmusturlar Agir suvari nin acik alanda yapilan savastaki ustunlugu mustahkem yerlere karsi bir anlam ifade etmiyordu Ilkel yollar ya da yol olmamasi kusatma araclarinin tasinmasini zorlastiriyor ve zaman kaybettiriyordu Merkezi askeri orgutlenmenin genel olarak eksik olmasi da genis capli ve uzun suren kusatmalarin yapilmasini guclestiriyordu Mustahkem yerler elitlerin topraklarindan cikarilamamasini saglamanin mukemmel bir yoluydu Orta Cag kusatma sanati Orta Cag doneminde ordular kusatma yaparken bir dizi kullanmislardir merdiven kocbasi kusatma kulesi ve cesitli manciniklar mangonel onager balista ve trebuchet gibi Kusatma teknikleri arasinda lagimcilik da bulunur Bu isi en iyi Osmanli yapardi EkipmanlarKisisel ekipmanlar Sovalye Piyade Muhendis OkcuSilahlar Tatar Yayi Kilic Suvari kilici Mizrak Kargi ZirhKaynakcaContamine Philippe War in the Middle Ages Oxford Basil Blackwell 1984 Keegan John The face of battle a study of Agincourt Waterloo and the Somme London Barrie amp Jenkins 1988 Keen Maurice Medieval Warfare A History Oxford University Press 1999 McNeill William Hardy The pursuit of power technology armed force and society since A D 1000 Chicago University of Chicago Press 1982 Nicholson Helen Medieval Warfare New York Palgrave Macmillan 2004 Oman Charles William Chadwick A history of the art of war in the Middle Ages London Greenhill Books Mechanicsburg Pennsylvania Stackpole Books 1998 De Re Militari The Society for Medieval Military History6 Subat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde