Estonya, Avrupa Birliği üyesidir, Euro bölgesi ülkesidir ve IMF verilerine göre gelişmiş ülke sayılmaktadır. Estonya ekonomisi Finlandiya ve İsveç ekonomilerindeki gelişimlerden çok etkilenmiştir.
Estonya ekonomisi | |
---|---|
Derece | 98. (nominal) / 113. (SAGP) |
Para birimi | Euro |
Mali yıl | takvim yılı |
Ticaret organizasyonları | Avrupa Birliği, Dünya Ticaret Örgütü |
İstatistikler | |
GSYİH | SAGP: 36.947 milyar $ (2015) |
GSYİH büyüme | %2.5 (2014) |
Kişi başı GSYİH | 30,850 $ (SAGP, 2017) |
Enflasyon (TÜFE) | %3,3 (2012) |
Yoksulluk sınırı altındaki nüfus | %21,9 (2015) |
Gini katsayısı | %31.3 (2010) |
İşgücü | 675.900 (2012) |
Sektörel işgücü dağılımı | Tarım: %4,2, sanayi: %20,2, hizmet: %75,6 (2010) |
İşsizlik | %6,9 (2015) |
İş yapılma kolaylığı sıralaması | 12. (2018) |
Dış ticaret | |
Ana ihracat ortakları | Finlandiya %16.2 İsveç %13.5 Letonya %9.2 Rusya %7.3 Almanya %6.9 Litvanya %5.9 (2017) |
Ana ithalat ortakları | Finlandiya %14 Almanya %10.7 Litvanya %8.9 İsveç %8.5 Letonya %8.2 Polonya %7.2 Rusya %6.7 Hollanda %5.9 Çin %4.7 (2017) |
Kamu maliyesi | |
Kredi derecelendirme | |
Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir. |
Genel bakış
İkinci Dünya Savaşı’ndan önce Estonya ekonomisi tarıma dayalıydı fakat bilimsel çalışmalarla bilinen bir üniversite şehri olan Tartu sayesinde bilgi sektörüne ve komşusu Finlandiya gibi gelişmekte olan bir sanayi sektörüne de sahipti. Estonya’da üretilen tereyağı, süt ve peynir gibi ürünler batı Avrupa piyasalarında rağbet görmekteydi. Bu ürünlerin ithal edildiği ana piyasalar Almanya ve Birleşik Krallık’tı, toplam ticaretin sadece %3’lük bir kısmı ise komşusu SSCB ile yapılmaktaydı.
SSCB’nin 1940 yılında Estonya’yı ilhakı ve ardından II. Dünya Savaşı sırasında gerçekleşen Nazi ve Sovyet yıkımları Estonya ekonomisini felce uğrattı. Estonya’nın savaştan sonra sovyetleştirilmesi Estonya ekonomisinin ve sanayisinin SSCB bünyesine katılmasıyla devam etti. Savaştan önce Estonya ve Finlandiya görece benzer hayat şartlarına sahipken 1987 yılına gelindiğinde kapitalist Finlandiya’nın kişi başına düşen yıllık geliri 14,370 dolara ulaşmışken komünist Estonya’nın kişi başına düşen yıllık geliri 2,000 dolarda kalmıştı.
1980’li yılların sonlarında Estonya komünizmden uzaklaşıp 1991’de bağımsız ve kapitalist bir ekonomiye dönüşünce küresel ekonominin öncülerinden biri halini aldı. 1994’te kişisel gelire bakılmaksızın uygulanan %26’lık vergiyle dünya üzerinde sabit vergi oranının uygulandığı ilk ülkelerden biri oldu. 2005 ve 2008 yılları arasında %26 olan kişisel gelir vergisi birkaç adımda %21’e düşürüldü. Estonya 1990’lı yılların ikinci yarısında Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri arasında en çok yabancı sermayenin girdiği ülke oldu.
Estonya günümüzde Dünya Bankası tarafından yüksek gelirli ülke olarak nitelendirilmektedir. Refah durumunun göstergesi olan kişi başına düşen yıllık gelir Dünya Bankası’na göre Estonya’da 2012 yılında 23,631 doları görmüştür. Sovyetlerin dağılmasından sonra gösterdiği ekonomik performans sebebiyle Estonya, Baltık Kaplanları diye adlandırılan hızlı gelişen ekonomiler arasında gösterilmektedir.
2008 yılında Estonya Ekonomik Özgürlük İndeksi’nde 162 ülke arasında 12. Sırada yer almıştır. Bu da bütün eski Sovyet ülkeleri arasında en üstte olduğunu gösterir. Estonya, 2013 yılında Dünya Bankası Grubu tarafından hazırlanan İş Yapma Kolaylığı İndeksi’nde 21. sırayı almıştır.
2004 yılının sonlarında Estonya hükûmeti para birimi olarak Euro kullanmaya karar vermiş ve ilk Estonya Euro madeni paralarının tasarımını tamamlamıştır. Euro para birimine geçiş yüksek enflasyonun kriterlerin karşılanmasını engellemesi sebebiyle planlanandan geç olacak şekilde 1 Ocak 2011 tarihinde gerçekleşmiştir.
2008 ekonomik krizi Estonya ekonomisi üzerinde etki göstermiştir. Bu etki özellikle önceki yıllarda şişen piyasa balonunun üzerine yatırım ve tüketimin azalmasıyla görülmüştür. Yine de Estonya ekonomisinin uzun vadede görünüşü Avrupa ülkeleri arasında en çok gelecek vadeden ekonomileri arasında olduğu yönündedir. 2011 yılında gayri safi yurt içi hasıla büyüme oranı %8.0 olmuştur. Ayrıca, CEPII tarafından gerçekleştirilen araştırmalara dayalı öngörüler 2025 yılında Estonya’da kişi başına düşen yıllık gelirin İsveç, Finlandiya, Danimarka ve Norveç ekonomilerindeki seviyeyi yakalayacağını belirtmektedir.
Erken Tarih
13. yüzyıla kadar günümüzde Estonya olarak bilinen topraklar bağımsızdı. Ekonomi büyük ölçüde tarıma dayalıydı, fakat deniz kıyısında bir coğrafya olduğu için denizcilik faaliyetleri de yaygındı. Bu özerk gelişmeler Danimarka Kralı, Baltık Almanları ve Töton Şövalyelerinin başlattığı Kuzey Haçlı Seferleri ile son buldu. Estonya o dönemde ağırlıklı olarak savunma savaşına yöneldi. İstilacılara karşı savaş 1208 yılından 1227 yılına kadar sürdü. Düşman eline geçen son Estonya toprağı 1261 yılında kaybedilen Saaremaa adası oldu.
Bu tarihten sonra İkinci Dünya Savaşı’na kadar geçen süre içerisinde birçok yüzyıllar boyunca Estonya tarımı Alman derebeylerinin emri altında büyük çiftliklerde çalışan yerli halktan oluştu. Bağımsızlıktan on yıllar önce merkezi Çarlık rejimi o zamanlar dünyanın en büyük pamuk fabrikasını Kreenholm adasında kurmuştu.
1918’deki bağımsızlık ilanından, Estonya Bağımsızlık Savaşı’ndan ve sonrasında, 1920’de gelen Tartu Antlaşması’ndan sonra yeni Estonya Devleti savaştan çıkmış, enkaz halinde bir ekonomiyi devralmıştı. Önemli derecedeki zorluklara, düzensizliğe ve işsizlik oranına rağmen Estonya bağımsızlığının ilk on yılını ekonomik dönüşüme ayırdı. 1918’de Çarlık yönetiminden kalma ruble para birimi 1927’ye kadar tedavülde kalacak olan Estonya markı ile değiştirildi. 1929’a gelindiğinde sabit para birimi olan ve Estonya merkez bankası tarafından basılan kron kullanılmaya başlandı. Hükûmet eski Alman toprak sahiplerinin büyük mülklerine el koyup bunları küçük çiftliklere böldü. Bu da Estonya varlığının temelini oluşturan hamle oldu. Ticaretin odağı yerel piyasa ve özellikle Almanya ve Birleşik Krallık olmak üzere batı ülkeleriydi.
SSCB’nin 1940 yılında Estonya’yı ilhakı ve ardından II. Dünya Savaşı sırasında gerçekleşen Nazi ve Sovyet yıkımları Estonya ekonomisini felce uğrattı. Estonya’nın savaştan sonra sovyetleştirilmesi Estonya ekonomisinin ve sanayisinin SSCB bünyesine katılmasıyla devam etti. 1949 yılının sadece Nisan ayında Estonya’daki çiftliklerin %56’sı kolektifleştirildi.
Modernizasyon ve Liberalizasyon
Bağımsızlığını yeniden kazandığı günden itibaren Estonya Doğu ve Batı ülkeleri arasında bir köprü görevi gördü ve batıya dönük bir ekonomik reform ve entegrasyon modeli benimsedi. Dengeli bir bütçe, sıfıra yakın devlet borcu, sabit oranlı gelir vergisi, serbest ticaret rejimi, para kurulu tarafından desteklenen tamamen dönüştürülebilir para birimi, güçlü Euro kuru, rekabete dayalı ticari bankacılık sektörü, yabancı yatırımcılara yönelik olumlu yatırım ortamı, yenilikçi e-hizmetler ve mobil tabanlı hizmetler Estonya’nın serbest piyasa tabanlı ekonomisinin karakteristik özellikleridir. Estonya yapısal düzenlemeler konusunda da mükemmel bir yol kat etmiştir. 1 Ocak 2011 tarihinde Estonya para birimi olarak kullandığı Estonya kronundan vazgeçerek Euro kullanmaya başlamış ve Euro bölgesinin 17. ülkesi olmuştur.
Devlet malı olan firmaların özelleştirilmesi esas itibarıyla tamamlanmış, sadece limanlar ve ana elektrik santralleri hükûmetin elinde kalmıştır. Estonya anayasası dengeli bir bütçeyi ve fikrî mülkiyetin Avrupa standartlarıyla aynı düzeyde olmasını şart koşmaktadır. 1992 yılının başlarında hem likidite soruları hem de komünist dönemden kaynaklanan yapısal zayıflık bir bankacılık krizinin patlak vermesine zemin hazırlamıştır. Bunun sonucunda etkili iflas yasaları yürürlüğe konmuş ve iyi idare edilen bankalar piyasa liderleri olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde Estonya’da bankacılık sektörü için ideal koşullar söz konusudur. Yabancıların banka hisseleri satın almaları veya holdinglerin birçoğunu elde etmeleri yasak değildir.
Tallinn’deki tamamen elektronik olarak çalışan borsa 1996 yılının başlarında hizmete açılmış ve 2001 yılında Finlandiya merkezli Helsinki Borsası tarafından satın alınmıştır.
Günümüz Ekonomisi
2006 yılına kadar Estonya ekonomisi yıllık %10’u aşan büyüme oranıyla dünya üzerinde en hızlı büyüyen ekonomilerden biri oldu. Ülke içinde ve dışındaki bazı sorunlara rağmen Estonya ekonomisi krizlere dayanıklı ve borçlarını ödeyebilen bir ekonomi olmayı sürdürmektedir.
Geçtiğimiz yıllara kadar Estonya ekonomisi takdire değer oranlarla büyümeye devam etmiştir. 200 yılında gayrı safi yurt içi hasıla % 6.4 büyüme göstermiştir. 2004 yılında Avrupa Birliği üyesi olduktan sonra ise bu büyüme oranı iki haneli rakamlara ulaşmıştır.
Estonya 1999 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne dâhil olmuştur. 2008’in son aylarında küçülmeye başlayan bir miktar cari işlem açığı hala varlığını korumaktadır ama yakın gelecekte de küçülmeye devam etme eğilimi göstermektedir.
2013’ün ikinci çeyreğinde Estonya’daki ortalama brüt ücret 976 euro olarak hesaplanmıştır.
Estonya elektrik ihtiyacının %90’ından fazlasını yerel bitümlü şist madenciliğinden karşıladığı için enerji bağlamında neredeyse bağımsızdır. Odun, torf ve biokütle gibi alternatif enerji kaynakları birincil enerji üretiminin yaklaşık %9’luk bir kısmını oluşturmaktadır. Estonya ihtiyaç duyduğu petrol ürünlerini batı Avrupa’dan ve Rusya’dan ithal etmektedir. Bitümlü şist enerjisi, telekomünikasyon, tekstil, kimyasal ürünler, bankacılık, hizmet sektörü, gıda ve balık sektörü, kereste, gemi inşaatı, elektronik ürünler ve ulaşım Estonya ekonomisinin anahtar ögeleridir. Tallinn yakınlarındaki Muuga Limanı kaliteli gemi aktarması sağlayan, yüksek kapasiteli tahıl ambarına, soğuk hava deposuna ve son derece modern bir petrol tankerine sahip modern bir tesistir. Estonya demiryolları Batı ile Rusya ve diğer doğu ülkeleri arasında bir kanal işlevi görmektedir.
Günümüzde Estonya genel anlamda dört ana ticaret partneri olan Finlandiya, Rusya, İsveç ve Almanya’daki gelişmelerden etkilenmektedir. Son zamanlarda hükûmet inovasyona ayrılan bütçeyi oldukça artırmıştır. Estonya başbakanı kişi başına düşen yıllık geliri 2022 yılına kadar AB ülkeleri arasında ilk beşe ulaştırma amacını taşıdıklarını belirtmiştir. 2008 yılında kişi başına düşen yıllık millî gelir düşüş gösterse de 2009 yılına gelindiğinde yeniden yukarı doğru bir yükselme eğilimine girmiştir. Ülkedeki işsizlik oranı bir hayli azalmış, %10’un altına düşmüştür.
2008 Ekonomik Krizinin Etkisi
2009 yılının Haziran ayında Estonya’daki KDV %18’den %20’ye yükseltildi. 9 Ağustos 2011’de, ’un ABD’nin kredi oranını düşürmesinden birkaç gün sonra Estonya’nın kredi oranını A seviyesinden AA- seviyesine yükseltti. bu kararı almalarına yol açan faktörler arasında Estonya’nın “güçlü ekonomik büyümeyi devam ettirmesine” olan güvenleri olduğunu belirtti.
2000’li yılların sonlarında gerçekleşen piyasadaki bu durgunluktan fazla hasar görmeden kurtulmak Estonya için kolay oldu çünkü ülkenin bütçesi sürekli olarak dengede tutulmuştu. Bu, Estonya’nın gayri safi yurt içi hasılaya oranlı devlet borcunun Avrupa ülkeleri içinde en düşük seviyede kalan ülkeler arasında olduğunu gösterir.
İşgücü Oranı
Estonya 600,000 civarında çalışana sahiptir ama nitelikli işgücü sıkıntısı çekmektedir ve nitelikli işçi bulma sıkıntısı tüm Avrupa ülkelerinde var olduğu için Estonya hükûmeti AB üyesi olmayan ülke vatandaşı işçileri için koyduğu kotayı yükseltmiştir.
2000’li yıllardaki ekonomik kriz sırasında Estonya’daki işsizlik oranı %18.8’e yükselmiştir, sonrasında 2011 yazı itibarıyla bu oran %13.8’de sabitlenmiştir.
Ekonomik durgunluk sonrasında işsizlik oranı düşmüş, 2015 ve 2016 yıllarında %6 civarında seyretmiştir.
Sektörler
Tallinn ülkenin ekonomik merkezi olarak ön plana çıkmaktadır. Estonya finansal sektörünün avantajları şirketler ve yetkililer arasında bürokratik olmayan işbirliğinin sağlanabilmesi ve genç nüfusun batı Avrupa ülkelerine göç etmesine rağmen eğitimli insanların nüfusunun çok yoğun olmasıdır. Estonya’daki en büyük bankalar Swedbank, SEB Bank ve Nordea’dır.
Estonya hizmet sektörü işgücünün %60’ına istihdam sağlamaktadır. Estonya’da çok gelişmiş bir bilgi teknolojisi sektörü vardır ve Estonya e-devlet alanında Avrupa’da en gelişmiş ülkelerden biridir.
Özelleştirilmiş olan tarım daha verimli hale getirilmiş, tarım alanları da son zamanlarda artırılmıştır.
Maden sanayisi gayrı safi yurt içi hasılanın %1’lik oranını oluşturmaktadır. Maden ürünleri arasında bitümlü şist, torf ve kil, kireçtaşı, kum ve çakıl gibi sanayi mineralleri bulunmaktadır.
Estonya’da verimlilik hızlı bir büyüme göstermektedir ve bunun sonucunda ücretler de hızla yükselmektedir. Kişisel tüketim miktarı 2005 yılı itibarıyla %8 artmıştır. Estonya Ekonomik Araştırma Enstitüsü’ne göre gayrı safi yurt içi hasılaya en çok katkı sağlayan sektörler maden işleme sanayii, finansal aracılık, toptan ve perakende ticaret, ulaşım ve iletişim sektörleridir.
Altyapı
Demiryolu taşımacılığı taşımacılık sektörünün en gelişmiş ayağını oluşturmaktadır. Karayolu taşımacılığı ise yolcu taşıma sektörünün öncüsüdür. Ülkedeki beş büyük liman denizyolu ulaşımı için kolaylık sağlamaktadır. Ülkede on iki havalimanı ve bir helikopter alanı vardır. Lennart Meri Tallinn Havalimanı Estonya’nın en büyük havalimanıdır. Ülkedeki işgücünün %7.5’i taşımacılık sektöründe istihdam edilmektedir ve bu sektör gayrı safi yurt içi hasılanın %10’unu oluşturmaktadır. Başta petrol taşımacılığı olmak üzere Estonya, Avrupa ve Rusya arasındaki taşımacılık işinde çok aktif bir rol oynamaktadır.
Elektrik üretiminde kömür yerine bitümlü şist kullanılmaktadır. Diğer enerji kaynakları odun, motor yakıtları, sıvı yakıt ve Rusya’dan ithal edilen doğal gazdır.
Rüzgâr enerjisi de günümüzde Estonya’da çok rağbet görmekte olan bir enerji türüdür.
Ticaret
Estonya çok sayıda ürün ihraç etmektedir. Bunlar makine ve ekipmanları (yıllık ihracatın %33’ü), tekstil ürünleri (yıllık ihracatın %14’ü), gıda ürünleri (yıllık ihracatın %8’i), mobilya ürünleri (yıllık ihracatın %7’si), metal ve kimya ürünleridir. Ayrıca, yıllık 1.562 milyon megavat saat elektrik de ihraç etmektedir.
Estonya’nın ithal ettiği ürünler ise makine ve ekipmanları (yıllık ithalatın %33.5’i), kimyasal ürünler (yıllık ithalatın %11.6’sı), tekstil ürünleri (yıllık ithalatın %10.3’ü), gıda ürünleri (yıllık ithalatın %9.4’ü) ve taşımacılık ekipmanları (yıllık ithalatın %8.9’u) şeklindedir. Estonya yıllık 200 bin megavat saat elektrik ithal etmektedir.
Kaynakça
- ^ "Export Partners of Estonia". The World Factbook. 2017. 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Temmuz 2018.
- ^ "Import Partners of Estonia". The World Factbook. 2017. 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Temmuz 2018.
- ^ "The Estonian Economic Miracle". The Heritage Foundation.
- ^ "GDP per capita, PPP (current international $)". World Bank
Dış bağlantılar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Estonya Avrupa Birligi uyesidir Euro bolgesi ulkesidir ve IMF verilerine gore gelismis ulke sayilmaktadir Estonya ekonomisi Finlandiya ve Isvec ekonomilerindeki gelisimlerden cok etkilenmistir Estonya ekonomisiDerece98 nominal 113 SAGP Para birimiEuroMali yiltakvim yiliTicaret organizasyonlariAvrupa Birligi Dunya Ticaret OrgutuIstatistiklerGSYIHSAGP 36 947 milyar 2015 GSYIH buyume 2 5 2014 Kisi basi GSYIH30 850 SAGP 2017 Enflasyon TUFE 3 3 2012 Yoksulluk siniri altindaki nufus 21 9 2015 Gini katsayisi 31 3 2010 Isgucu675 900 2012 Sektorel isgucu dagilimiTarim 4 2 sanayi 20 2 hizmet 75 6 2010 Issizlik 6 9 2015 Is yapilma kolayligi siralamasi12 2018 Dis ticaretAna ihracat ortaklari Finlandiya 16 2 Isvec 13 5 Letonya 9 2 Rusya 7 3 Almanya 6 9 Litvanya 5 9 2017 Ana ithalat ortaklari Finlandiya 14 Almanya 10 7 Litvanya 8 9 Isvec 8 5 Letonya 8 2 Polonya 7 2 Rusya 6 7 Hollanda 5 9 Cin 4 7 2017 Kamu maliyesiKredi derecelendirmeStandard amp Poor s Derece Gorunum Moody s Derece Gorunum Fitch Derece Gorunum Diger bir bilgi verilmemis degerlerin tumu ABD Dolari ile ifade edilmistir Genel bakisIkinci Dunya Savasi ndan once Estonya ekonomisi tarima dayaliydi fakat bilimsel calismalarla bilinen bir universite sehri olan Tartu sayesinde bilgi sektorune ve komsusu Finlandiya gibi gelismekte olan bir sanayi sektorune de sahipti Estonya da uretilen tereyagi sut ve peynir gibi urunler bati Avrupa piyasalarinda ragbet gormekteydi Bu urunlerin ithal edildigi ana piyasalar Almanya ve Birlesik Krallik ti toplam ticaretin sadece 3 luk bir kismi ise komsusu SSCB ile yapilmaktaydi SSCB nin 1940 yilinda Estonya yi ilhaki ve ardindan II Dunya Savasi sirasinda gerceklesen Nazi ve Sovyet yikimlari Estonya ekonomisini felce ugratti Estonya nin savastan sonra sovyetlestirilmesi Estonya ekonomisinin ve sanayisinin SSCB bunyesine katilmasiyla devam etti Savastan once Estonya ve Finlandiya gorece benzer hayat sartlarina sahipken 1987 yilina gelindiginde kapitalist Finlandiya nin kisi basina dusen yillik geliri 14 370 dolara ulasmisken komunist Estonya nin kisi basina dusen yillik geliri 2 000 dolarda kalmisti 1980 li yillarin sonlarinda Estonya komunizmden uzaklasip 1991 de bagimsiz ve kapitalist bir ekonomiye donusunce kuresel ekonominin onculerinden biri halini aldi 1994 te kisisel gelire bakilmaksizin uygulanan 26 lik vergiyle dunya uzerinde sabit vergi oraninin uygulandigi ilk ulkelerden biri oldu 2005 ve 2008 yillari arasinda 26 olan kisisel gelir vergisi birkac adimda 21 e dusuruldu Estonya 1990 li yillarin ikinci yarisinda Orta ve Dogu Avrupa ulkeleri arasinda en cok yabanci sermayenin girdigi ulke oldu Estonya gunumuzde Dunya Bankasi tarafindan yuksek gelirli ulke olarak nitelendirilmektedir Refah durumunun gostergesi olan kisi basina dusen yillik gelir Dunya Bankasi na gore Estonya da 2012 yilinda 23 631 dolari gormustur Sovyetlerin dagilmasindan sonra gosterdigi ekonomik performans sebebiyle Estonya Baltik Kaplanlari diye adlandirilan hizli gelisen ekonomiler arasinda gosterilmektedir 2008 yilinda Estonya Ekonomik Ozgurluk Indeksi nde 162 ulke arasinda 12 Sirada yer almistir Bu da butun eski Sovyet ulkeleri arasinda en ustte oldugunu gosterir Estonya 2013 yilinda Dunya Bankasi Grubu tarafindan hazirlanan Is Yapma Kolayligi Indeksi nde 21 sirayi almistir 2004 yilinin sonlarinda Estonya hukumeti para birimi olarak Euro kullanmaya karar vermis ve ilk Estonya Euro madeni paralarinin tasarimini tamamlamistir Euro para birimine gecis yuksek enflasyonun kriterlerin karsilanmasini engellemesi sebebiyle planlanandan gec olacak sekilde 1 Ocak 2011 tarihinde gerceklesmistir 2008 ekonomik krizi Estonya ekonomisi uzerinde etki gostermistir Bu etki ozellikle onceki yillarda sisen piyasa balonunun uzerine yatirim ve tuketimin azalmasiyla gorulmustur Yine de Estonya ekonomisinin uzun vadede gorunusu Avrupa ulkeleri arasinda en cok gelecek vadeden ekonomileri arasinda oldugu yonundedir 2011 yilinda gayri safi yurt ici hasila buyume orani 8 0 olmustur Ayrica CEPII tarafindan gerceklestirilen arastirmalara dayali ongoruler 2025 yilinda Estonya da kisi basina dusen yillik gelirin Isvec Finlandiya Danimarka ve Norvec ekonomilerindeki seviyeyi yakalayacagini belirtmektedir Erken Tarih13 yuzyila kadar gunumuzde Estonya olarak bilinen topraklar bagimsizdi Ekonomi buyuk olcude tarima dayaliydi fakat deniz kiyisinda bir cografya oldugu icin denizcilik faaliyetleri de yaygindi Bu ozerk gelismeler Danimarka Krali Baltik Almanlari ve Toton Sovalyelerinin baslattigi Kuzey Hacli Seferleri ile son buldu Estonya o donemde agirlikli olarak savunma savasina yoneldi Istilacilara karsi savas 1208 yilindan 1227 yilina kadar surdu Dusman eline gecen son Estonya topragi 1261 yilinda kaybedilen Saaremaa adasi oldu Bu tarihten sonra Ikinci Dunya Savasi na kadar gecen sure icerisinde bircok yuzyillar boyunca Estonya tarimi Alman derebeylerinin emri altinda buyuk ciftliklerde calisan yerli halktan olustu Bagimsizliktan on yillar once merkezi Carlik rejimi o zamanlar dunyanin en buyuk pamuk fabrikasini Kreenholm adasinda kurmustu 1918 deki bagimsizlik ilanindan Estonya Bagimsizlik Savasi ndan ve sonrasinda 1920 de gelen Tartu Antlasmasi ndan sonra yeni Estonya Devleti savastan cikmis enkaz halinde bir ekonomiyi devralmisti Onemli derecedeki zorluklara duzensizlige ve issizlik oranina ragmen Estonya bagimsizliginin ilk on yilini ekonomik donusume ayirdi 1918 de Carlik yonetiminden kalma ruble para birimi 1927 ye kadar tedavulde kalacak olan Estonya marki ile degistirildi 1929 a gelindiginde sabit para birimi olan ve Estonya merkez bankasi tarafindan basilan kron kullanilmaya baslandi Hukumet eski Alman toprak sahiplerinin buyuk mulklerine el koyup bunlari kucuk ciftliklere boldu Bu da Estonya varliginin temelini olusturan hamle oldu Ticaretin odagi yerel piyasa ve ozellikle Almanya ve Birlesik Krallik olmak uzere bati ulkeleriydi SSCB nin 1940 yilinda Estonya yi ilhaki ve ardindan II Dunya Savasi sirasinda gerceklesen Nazi ve Sovyet yikimlari Estonya ekonomisini felce ugratti Estonya nin savastan sonra sovyetlestirilmesi Estonya ekonomisinin ve sanayisinin SSCB bunyesine katilmasiyla devam etti 1949 yilinin sadece Nisan ayinda Estonya daki ciftliklerin 56 si kolektiflestirildi Modernizasyon ve LiberalizasyonMaakri 21 yuzyilda Tallinn in ana is merkezlerinden biri haline gelmistir Bagimsizligini yeniden kazandigi gunden itibaren Estonya Dogu ve Bati ulkeleri arasinda bir kopru gorevi gordu ve batiya donuk bir ekonomik reform ve entegrasyon modeli benimsedi Dengeli bir butce sifira yakin devlet borcu sabit oranli gelir vergisi serbest ticaret rejimi para kurulu tarafindan desteklenen tamamen donusturulebilir para birimi guclu Euro kuru rekabete dayali ticari bankacilik sektoru yabanci yatirimcilara yonelik olumlu yatirim ortami yenilikci e hizmetler ve mobil tabanli hizmetler Estonya nin serbest piyasa tabanli ekonomisinin karakteristik ozellikleridir Estonya yapisal duzenlemeler konusunda da mukemmel bir yol kat etmistir 1 Ocak 2011 tarihinde Estonya para birimi olarak kullandigi Estonya kronundan vazgecerek Euro kullanmaya baslamis ve Euro bolgesinin 17 ulkesi olmustur Devlet mali olan firmalarin ozellestirilmesi esas itibariyla tamamlanmis sadece limanlar ve ana elektrik santralleri hukumetin elinde kalmistir Estonya anayasasi dengeli bir butceyi ve fikri mulkiyetin Avrupa standartlariyla ayni duzeyde olmasini sart kosmaktadir 1992 yilinin baslarinda hem likidite sorulari hem de komunist donemden kaynaklanan yapisal zayiflik bir bankacilik krizinin patlak vermesine zemin hazirlamistir Bunun sonucunda etkili iflas yasalari yururluge konmus ve iyi idare edilen bankalar piyasa liderleri olarak ortaya cikmistir Gunumuzde Estonya da bankacilik sektoru icin ideal kosullar soz konusudur Yabancilarin banka hisseleri satin almalari veya holdinglerin bircogunu elde etmeleri yasak degildir Tallinn deki tamamen elektronik olarak calisan borsa 1996 yilinin baslarinda hizmete acilmis ve 2001 yilinda Finlandiya merkezli Helsinki Borsasi tarafindan satin alinmistir Gunumuz EkonomisiEsyonya nin Reel GSMH buyumesi 2002 2012 2006 yilina kadar Estonya ekonomisi yillik 10 u asan buyume oraniyla dunya uzerinde en hizli buyuyen ekonomilerden biri oldu Ulke icinde ve disindaki bazi sorunlara ragmen Estonya ekonomisi krizlere dayanikli ve borclarini odeyebilen bir ekonomi olmayi surdurmektedir Gectigimiz yillara kadar Estonya ekonomisi takdire deger oranlarla buyumeye devam etmistir 200 yilinda gayri safi yurt ici hasila 6 4 buyume gostermistir 2004 yilinda Avrupa Birligi uyesi olduktan sonra ise bu buyume orani iki haneli rakamlara ulasmistir Estonya 1999 yilinda Dunya Ticaret Orgutu ne dahil olmustur 2008 in son aylarinda kuculmeye baslayan bir miktar cari islem acigi hala varligini korumaktadir ama yakin gelecekte de kuculmeye devam etme egilimi gostermektedir 2013 un ikinci ceyreginde Estonya daki ortalama brut ucret 976 euro olarak hesaplanmistir Estonya elektrik ihtiyacinin 90 indan fazlasini yerel bitumlu sist madenciliginden karsiladigi icin enerji baglaminda neredeyse bagimsizdir Odun torf ve biokutle gibi alternatif enerji kaynaklari birincil enerji uretiminin yaklasik 9 luk bir kismini olusturmaktadir Estonya ihtiyac duydugu petrol urunlerini bati Avrupa dan ve Rusya dan ithal etmektedir Bitumlu sist enerjisi telekomunikasyon tekstil kimyasal urunler bankacilik hizmet sektoru gida ve balik sektoru kereste gemi insaati elektronik urunler ve ulasim Estonya ekonomisinin anahtar ogeleridir Tallinn yakinlarindaki Muuga Limani kaliteli gemi aktarmasi saglayan yuksek kapasiteli tahil ambarina soguk hava deposuna ve son derece modern bir petrol tankerine sahip modern bir tesistir Estonya demiryollari Bati ile Rusya ve diger dogu ulkeleri arasinda bir kanal islevi gormektedir Gunumuzde Estonya genel anlamda dort ana ticaret partneri olan Finlandiya Rusya Isvec ve Almanya daki gelismelerden etkilenmektedir Son zamanlarda hukumet inovasyona ayrilan butceyi oldukca artirmistir Estonya basbakani kisi basina dusen yillik geliri 2022 yilina kadar AB ulkeleri arasinda ilk bese ulastirma amacini tasidiklarini belirtmistir 2008 yilinda kisi basina dusen yillik milli gelir dusus gosterse de 2009 yilina gelindiginde yeniden yukari dogru bir yukselme egilimine girmistir Ulkedeki issizlik orani bir hayli azalmis 10 un altina dusmustur 2008 Ekonomik Krizinin Etkisi2009 yilinin Haziran ayinda Estonya daki KDV 18 den 20 ye yukseltildi 9 Agustos 2011 de Standard amp Poor s un ABD nin kredi oranini dusurmesinden birkac gun sonra Estonya nin kredi oranini A seviyesinden AA seviyesine yukseltti Standard amp Poor s bu karari almalarina yol acan faktorler arasinda Estonya nin guclu ekonomik buyumeyi devam ettirmesine olan guvenleri oldugunu belirtti 2000 li yillarin sonlarinda gerceklesen piyasadaki bu durgunluktan fazla hasar gormeden kurtulmak Estonya icin kolay oldu cunku ulkenin butcesi surekli olarak dengede tutulmustu Bu Estonya nin gayri safi yurt ici hasilaya oranli devlet borcunun Avrupa ulkeleri icinde en dusuk seviyede kalan ulkeler arasinda oldugunu gosterir Isgucu OraniEstonya da issizlik oranlari 1996 2015 Estonya 600 000 civarinda calisana sahiptir ama nitelikli isgucu sikintisi cekmektedir ve nitelikli isci bulma sikintisi tum Avrupa ulkelerinde var oldugu icin Estonya hukumeti AB uyesi olmayan ulke vatandasi iscileri icin koydugu kotayi yukseltmistir 2000 li yillardaki ekonomik kriz sirasinda Estonya daki issizlik orani 18 8 e yukselmistir sonrasinda 2011 yazi itibariyla bu oran 13 8 de sabitlenmistir Ekonomik durgunluk sonrasinda issizlik orani dusmus 2015 ve 2016 yillarinda 6 civarinda seyretmistir SektorlerTallinn ulkenin ekonomik merkezi olarak on plana cikmaktadir Estonya finansal sektorunun avantajlari sirketler ve yetkililer arasinda burokratik olmayan isbirliginin saglanabilmesi ve genc nufusun bati Avrupa ulkelerine goc etmesine ragmen egitimli insanlarin nufusunun cok yogun olmasidir Estonya daki en buyuk bankalar Swedbank SEB Bank ve Nordea dir Estonya hizmet sektoru isgucunun 60 ina istihdam saglamaktadir Estonya da cok gelismis bir bilgi teknolojisi sektoru vardir ve Estonya e devlet alaninda Avrupa da en gelismis ulkelerden biridir Ozellestirilmis olan tarim daha verimli hale getirilmis tarim alanlari da son zamanlarda artirilmistir Maden sanayisi gayri safi yurt ici hasilanin 1 lik oranini olusturmaktadir Maden urunleri arasinda bitumlu sist torf ve kil kirectasi kum ve cakil gibi sanayi mineralleri bulunmaktadir Estonya da verimlilik hizli bir buyume gostermektedir ve bunun sonucunda ucretler de hizla yukselmektedir Kisisel tuketim miktari 2005 yili itibariyla 8 artmistir Estonya Ekonomik Arastirma Enstitusu ne gore gayri safi yurt ici hasilaya en cok katki saglayan sektorler maden isleme sanayii finansal aracilik toptan ve perakende ticaret ulasim ve iletisim sektorleridir AltyapiDemiryolu tasimaciligi tasimacilik sektorunun en gelismis ayagini olusturmaktadir Karayolu tasimaciligi ise yolcu tasima sektorunun oncusudur Ulkedeki bes buyuk liman denizyolu ulasimi icin kolaylik saglamaktadir Ulkede on iki havalimani ve bir helikopter alani vardir Lennart Meri Tallinn Havalimani Estonya nin en buyuk havalimanidir Ulkedeki isgucunun 7 5 i tasimacilik sektorunde istihdam edilmektedir ve bu sektor gayri safi yurt ici hasilanin 10 unu olusturmaktadir Basta petrol tasimaciligi olmak uzere Estonya Avrupa ve Rusya arasindaki tasimacilik isinde cok aktif bir rol oynamaktadir Elektrik uretiminde komur yerine bitumlu sist kullanilmaktadir Diger enerji kaynaklari odun motor yakitlari sivi yakit ve Rusya dan ithal edilen dogal gazdir Ruzgar enerjisi de gunumuzde Estonya da cok ragbet gormekte olan bir enerji turudur TicaretEstonya cok sayida urun ihrac etmektedir Bunlar makine ve ekipmanlari yillik ihracatin 33 u tekstil urunleri yillik ihracatin 14 u gida urunleri yillik ihracatin 8 i mobilya urunleri yillik ihracatin 7 si metal ve kimya urunleridir Ayrica yillik 1 562 milyon megavat saat elektrik de ihrac etmektedir Estonya nin ithal ettigi urunler ise makine ve ekipmanlari yillik ithalatin 33 5 i kimyasal urunler yillik ithalatin 11 6 si tekstil urunleri yillik ithalatin 10 3 u gida urunleri yillik ithalatin 9 4 u ve tasimacilik ekipmanlari yillik ithalatin 8 9 u seklindedir Estonya yillik 200 bin megavat saat elektrik ithal etmektedir Kaynakca Export Partners of Estonia The World Factbook 2017 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Temmuz 2018 Import Partners of Estonia The World Factbook 2017 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Temmuz 2018 The Estonian Economic Miracle The Heritage Foundation GDP per capita PPP current international World BankDis baglantilar