Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İhsan Nuri Paşa, (Kürtçe: إحسان نوري پاشا Îhsan Nûrî paşa, 1892 Bitlis - 25 Mart 1976 Tahran), Hoybun Cemiyetinin liderlerinden olup Ağrı ayaklanmalarını yönetmiş Kürt asker ve politikacı. Halk arasında Ararat Kartalı olarak da bilinir. Hoybun tarafından Kürt Silahlı Kuvvetleri genel komutanlığına atanarak Ağrı ayaklanmalarının başına geçmiştir.
| İhsan Nuri | |
|---|---|
 | |
| Lakabı | Ararat Kartalı |
| Doğum | 1892 Bitlis, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 25 Mart 1976 Tahran, Pehlevî İranı |
| Defin yeri | Behişt-i Zehra |
| Bağlılığı | Osmanlı: 1910-1919 Türkiye: 1919- 3-4 Eylül 1924 Ağrı Cumhuriyeti: Ekim 1927-Eylül 1930 |
| Rütbesi | Başkomutan |
| Çatışma/savaşları | I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı Beytüşşebap İsyanı Ağrı İsyanları |
| Ailesi | |
| Eşi | Yaşar Hanım |
Geçmiş
1892'te Osmanlı İmparatorluğu'nun Bitlis vilayetinde doğmuştur. İlk öğrenimini Bitlis'te tamamlandıktan sonra 'ne kaydolmuştur. Rüştiyeden mezun olduktan sonra İstanbul'daki Harbiye Mektebi'ne girmiş ve 1910'da Harbiye'yi bitirerek teğmen rütbesiyle Osmanlı ordusuna katılmıştır.
Arnavutluk'ta kurtuluş hareketi patlak verince bastırma harekâtına katılmış ve daha sonra Yemen'e yollanarak orada 33 ay kalmıştır. Yemen'den döndükten sonra 'daki 93. Alay'a yaveri olarak verilmiştir. I. Dünya Savaşı başladığında Kafkasya Cephesinde Rus İmparatorluğu ordusuyla savaşmıştır. Ancak 'da yaralanmış ve tedavi için Erzincan'a getirilmiştir. Tedavi bitince 9. Ordu'nun mıntıkasında görevlendirilmiş ve Gürcistan'ın Ojorketi kentini işgal ettikten sonra kentte seyyar jandarmaların başına geçmiştir.
I. Dünya Savaşı bittikten sonra Kürdistan Teali Cemiyeti'yle temasa geçmiştir. 30 Mart 1919'da Jîn dergisinde Wilson Prensipleri üzerine bir yazısı yayımlanmıştır.
Türk Kurtuluş Savaşı başlayınca İstanbul'dan Trabzon'a geçmiş ve Rüştü Paşa'nın emriyle Müsavat Partisi iktidarındaki Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin başkenti Bakü'ye yollanmış bir heyette yer almıştır. Heyet Bolşeviklerin iktidara geçmesinden sonra Anadolu'ya dönmek istemiştir. Ancak izin verilmeyince bazı Azeriler ile birlikte İran Azerbaycanı'na kaçmıştır. Erzurum Hasankale (Pasinler)'ye giderek Kâzım Karabekir'in emrine girmiş ve Eylül 1920'de patlak veren Ermenistan Seferi'ne katılmıştır. Bu harekette ikinci kez yaralanarak tedavi için Sarıkamış'a nakledilmiştir.
Bu dönemde Kürdistan'ın kurtuluş için bir örgütü kurmaya karar vererek Kürt kökenli subaylar ve askerler ile temasa geçmiştir.[] Bunun dolayı hakkında tahkikat açılmış ve Divan-ı Harb'e verilmiştir. Fakat herhangi bir delil çıkmadığı için tekrar görevlendirilmiştir.
"Deli Halit" lakabıyla anılan Halit (Halit Karsıalan) İhsan Nuri'yi kendi mahiyetine istemiştir. Ancak Kâzım Karabekir bu teklifini reddetmiştir. Çıldır'ı Gürcistan'a karşı savunmuş ve Çıldır'daki birlikleri dağıtıldıktan sonra sırasıyla Doğubayazıt, Beşiri'ye atanmıştır. Daha sonra Silvan'a atanmış ve Seyyar Mitralyöz Teftiş görevlisi olarak Siirt'te bulunmuştur. Bu arada Cibranlı Halit'in önderliğindeki örgütüne katıldığı düşünülmektedir.
Beytüşşebab İsyanı
'nı bastırmak için Şırnak'tan Beytüşşebap'a nakledilen 18. Piyade Alayı'na bağlı Mülazım Ali Rıza, ağabeyi Yusuf Ziya'dan bir telegraf aldıktan sonra 3 Eylül 1924'ten 4 Eylül'e bağlayan gece isyanı başlatmıştır. Aynı alayda görevli Azadî örgüt üyelerinden İhsan Nuri, Vanlı Rasim, Hertoşili Hurşit, Mardinli Tevfik Cemil de katılmışlardır.
Ali Rıza yakalanmış, Hurşit Zaho'ya kaçmış ve İhsan Nuri ve arkadaşları ise Fransız Suriye Mandasına sığınmışlardır. Oradan Şengal bölgesine geçtiğinde İngilizler 'yı devreye sokarak İhsan Nuri'ye Irak'ta askeri görev vermek istemiştir. Fakat İhsan Nuri:
Ben Kürdistan'ın bağımsızlığı için mücadele vermek istiyorum. Irak Ordusu'nda yer alarak İngilizlerin kucağına girmek için değil.
[]
diyerek İngilizlerin teklifini reddetmiş ve arkadaşları Rasim ve Tevfik Cemil ile birlikte İran'a geçmiştir.
Şeyh Said İsyanı'nın patlak verdiğini duyunca Saray yakınında Türkiye - İran sınırını geçerek Milan (Milli) Aşireti reisi Osman Bey'in oğlunun evine misafir olmuştur.[]Şeyh Said'in tutuklandığını öğrenince Irak'a geçerek 'nın evine misafir olmuştur. Tevfik Cemil Suriye'ye geçmiş ve İhsan Nuri ise Seyid Taha'nın kardeşi Seyid Muslih ile birlikte Nehri'ye gitmiştir. Nehri de Türkiye Ordusu tarafından saldırıldığı[] için Rasim ile birlikte İran'a İsmail Ağa Simko'nun yanına gitmiştir. İran'da tutuklanarak Zencan'a yollanmıştır. Zencan'dan gizlice ayrılarak Hoy'a gitmiş ve Hasan Sıddıkı Heydari'nin evine sığınmıştır.[]
Ağrı Dağı İsyanları
1927'de Hoybûn Cemiyetinin kararıyla 20 kişiyle birlikte Erzurum bölgesine gitmiştir. Türkiye Ordusu peşlerine düşerek birkaç kez çarpışmışlardır. gazetesini yayımlamıştır.
9 Mayıs 1928'de Türkiye Cumhuriyeti direnişini kırmak için af yasasını çıkarmıştır. Direnişçilerin af yasasına uymayınca Doğubayazıt Jandarma komutanlığı aracılığıyla görüşme önerisinde bulunmuş ve Şeyhli köprüsünde görüşme gerçekleştirilmiştir.[] Ankara İhsan Nuri'ye istediği ülkeye gitme hakkını tanımış ve bol miktarda para vaadinde bulunmuştur.[] Birkaç görüşme yapıldıysa da anlaşamamışlardır. Türkiye ve İran'ın işbirliğinin sonucu[] III. Ağrı Dağı İsyanı bastırılınca tekrar İran'a sığınmak zorunda kalmıştır.
Ölüm
18 Mart 1976'da Tahran'da bir caddeden karşıdan karşıya geçerken kendisine bir motosiklet çarptı ve ağır yaralı bir şekilde hastaneye kaldırıldı. Yedi gün komadan sonra 25 Mart'ta hayatını kaybetti.
Kaynakça
- ^ Gunter, Michael M. (2018). Historical dictionary of the Kurds (3. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN .
- ^ Bletch Chirguh, La Question Kurde: ses origines et ses causes, Le Caire, Impimerie Paul Barbey, 1930, front cover, IHSAN NOURI PACHA Généralissime des forces nationales Kurdes (in French)
- ^ Smith, S. A. (2017). The Oxford handbook of the history of communism. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
- ^ Lovell, Stephen (2009). The Soviet Union: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN .
İlgili kitaplar
- Rohat Alakom, Hoybûn Örgütü ve Ağrı Ayaklanması, 1998, Avesta Yayınları.
- İhsan Nuri Paşa, Ağrı Dağı İsyanı, Med Yayınları, İstanbul, 1992.
- İhsan Nuri Paşa, Kürtlerin Kökeni, (çeviren: M. Tayfun) Yöntem Yayınları, İstanbul, 1997. (Kürtlerin milattan önceki tarihini konu eden kitap, ilk olarak 1955 yılında İran'da Farsça olarak yayımlandı.)
- Cemil Gündoğan, 1924 Beytüşşebap İsyanı ve Şeyh Sait Ayaklanmasına Etkileri, Komal, İstanbul, Ağustos 1994.
- M.Kalman, Belge, tanık ve yaşayanlarıyla Ağrrı Direnişi 1926-1930, Pêrî Yayınları, Ekim 1997,
- Mehmet Kemal Işık (Torî), 'İhsan Nuri Paşa', Ünlü Kürt Bilgin ve Birinci Kuşak Aydınlar, Sorun Yayınları, İstanbul, Kasım 2000, , s. 169-173.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ihsan Nuri Pasa Kurtce إحسان نوري پاشا Ihsan Nuri pasa 1892 Bitlis 25 Mart 1976 Tahran Hoybun Cemiyetinin liderlerinden olup Agri ayaklanmalarini yonetmis Kurt asker ve politikaci Halk arasinda Ararat Kartali olarak da bilinir Hoybun tarafindan Kurt Silahli Kuvvetleri genel komutanligina atanarak Agri ayaklanmalarinin basina gecmistir Ihsan NuriLakabiArarat KartaliDogum1892 Bitlis Osmanli ImparatorluguOlum25 Mart 1976 Tahran Pehlevi IraniDefin yeriBehist i ZehraBagliligiOsmanli 1910 1919 Turkiye 1919 3 4 Eylul 1924 Agri Cumhuriyeti Ekim 1927 Eylul 1930RutbesiBaskomutanCatisma savaslariI Dunya Savasi Turk Kurtulus Savasi Beytussebap Isyani Agri IsyanlariAilesiEsiYasar HanimGecmis1892 te Osmanli Imparatorlugu nun Bitlis vilayetinde dogmustur Ilk ogrenimini Bitlis te tamamlandiktan sonra ne kaydolmustur Rustiyeden mezun olduktan sonra Istanbul daki Harbiye Mektebi ne girmis ve 1910 da Harbiye yi bitirerek tegmen rutbesiyle Osmanli ordusuna katilmistir Arnavutluk ta kurtulus hareketi patlak verince bastirma harekatina katilmis ve daha sonra Yemen e yollanarak orada 33 ay kalmistir Yemen den dondukten sonra daki 93 Alay a yaveri olarak verilmistir I Dunya Savasi basladiginda Kafkasya Cephesinde Rus Imparatorlugu ordusuyla savasmistir Ancak da yaralanmis ve tedavi icin Erzincan a getirilmistir Tedavi bitince 9 Ordu nun mintikasinda gorevlendirilmis ve Gurcistan in Ojorketi kentini isgal ettikten sonra kentte seyyar jandarmalarin basina gecmistir I Dunya Savasi bittikten sonra Kurdistan Teali Cemiyeti yle temasa gecmistir 30 Mart 1919 da Jin dergisinde Wilson Prensipleri uzerine bir yazisi yayimlanmistir Turk Kurtulus Savasi baslayinca Istanbul dan Trabzon a gecmis ve Rustu Pasa nin emriyle Musavat Partisi iktidarindaki Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti nin baskenti Baku ye yollanmis bir heyette yer almistir Heyet Bolseviklerin iktidara gecmesinden sonra Anadolu ya donmek istemistir Ancak izin verilmeyince bazi Azeriler ile birlikte Iran Azerbaycani na kacmistir Erzurum Hasankale Pasinler ye giderek Kazim Karabekir in emrine girmis ve Eylul 1920 de patlak veren Ermenistan Seferi ne katilmistir Bu harekette ikinci kez yaralanarak tedavi icin Sarikamis a nakledilmistir Bu donemde Kurdistan in kurtulus icin bir orgutu kurmaya karar vererek Kurt kokenli subaylar ve askerler ile temasa gecmistir kaynak belirtilmeli Bunun dolayi hakkinda tahkikat acilmis ve Divan i Harb e verilmistir Fakat herhangi bir delil cikmadigi icin tekrar gorevlendirilmistir Deli Halit lakabiyla anilan Halit Halit Karsialan Ihsan Nuri yi kendi mahiyetine istemistir Ancak Kazim Karabekir bu teklifini reddetmistir Cildir i Gurcistan a karsi savunmus ve Cildir daki birlikleri dagitildiktan sonra sirasiyla Dogubayazit Besiri ye atanmistir Daha sonra Silvan a atanmis ve Seyyar Mitralyoz Teftis gorevlisi olarak Siirt te bulunmustur Bu arada Cibranli Halit in onderligindeki orgutune katildigi dusunulmektedir Beytussebab IsyaniIhsan Nuri esi Yasar Hanim ile birlikte ni bastirmak icin Sirnak tan Beytussebap a nakledilen 18 Piyade Alayi na bagli Mulazim Ali Riza agabeyi Yusuf Ziya dan bir telegraf aldiktan sonra 3 Eylul 1924 ten 4 Eylul e baglayan gece isyani baslatmistir Ayni alayda gorevli Azadi orgut uyelerinden Ihsan Nuri Vanli Rasim Hertosili Hursit Mardinli Tevfik Cemil de katilmislardir Ali Riza yakalanmis Hursit Zaho ya kacmis ve Ihsan Nuri ve arkadaslari ise Fransiz Suriye Mandasina siginmislardir Oradan Sengal bolgesine gectiginde Ingilizler yi devreye sokarak Ihsan Nuri ye Irak ta askeri gorev vermek istemistir Fakat Ihsan Nuri Ben Kurdistan in bagimsizligi icin mucadele vermek istiyorum Irak Ordusu nda yer alarak Ingilizlerin kucagina girmek icin degil kaynak belirtilmeli diyerek Ingilizlerin teklifini reddetmis ve arkadaslari Rasim ve Tevfik Cemil ile birlikte Iran a gecmistir Seyh Said Isyani nin patlak verdigini duyunca Saray yakininda Turkiye Iran sinirini gecerek Milan Milli Asireti reisi Osman Bey in oglunun evine misafir olmustur kaynak belirtilmeli Seyh Said in tutuklandigini ogrenince Irak a gecerek nin evine misafir olmustur Tevfik Cemil Suriye ye gecmis ve Ihsan Nuri ise Seyid Taha nin kardesi Seyid Muslih ile birlikte Nehri ye gitmistir Nehri de Turkiye Ordusu tarafindan saldirildigi kaynak belirtilmeli icin Rasim ile birlikte Iran a Ismail Aga Simko nun yanina gitmistir Iran da tutuklanarak Zencan a yollanmistir Zencan dan gizlice ayrilarak Hoy a gitmis ve Hasan Siddiki Heydari nin evine siginmistir kaynak belirtilmeli Agri Dagi IsyanlariIhsan Nuri esi Yasar Hanim ile birlikte Kurt geleneksel kiyafetleri icinde 1927 de Hoybun Cemiyetinin karariyla 20 kisiyle birlikte Erzurum bolgesine gitmistir Turkiye Ordusu peslerine duserek birkac kez carpismislardir gazetesini yayimlamistir 9 Mayis 1928 de Turkiye Cumhuriyeti direnisini kirmak icin af yasasini cikarmistir Direniscilerin af yasasina uymayinca Dogubayazit Jandarma komutanligi araciligiyla gorusme onerisinde bulunmus ve Seyhli koprusunde gorusme gerceklestirilmistir kaynak belirtilmeli Ankara Ihsan Nuri ye istedigi ulkeye gitme hakkini tanimis ve bol miktarda para vaadinde bulunmustur kaynak belirtilmeli Birkac gorusme yapildiysa da anlasamamislardir Turkiye ve Iran in isbirliginin sonucu kaynak belirtilmeli III Agri Dagi Isyani bastirilinca tekrar Iran a siginmak zorunda kalmistir OlumIhsan Nuri pasa esi Yasar Hanim ile birlikte Tahran 18 Mart 1976 da Tahran da bir caddeden karsidan karsiya gecerken kendisine bir motosiklet carpti ve agir yarali bir sekilde hastaneye kaldirildi Yedi gun komadan sonra 25 Mart ta hayatini kaybetti Kaynakca Gunter Michael M 2018 Historical dictionary of the Kurds 3 bas Lanham Rowman amp Littlefield Publishers ISBN 978 1538110492 Bletch Chirguh La Question Kurde ses origines et ses causes Le Caire Impimerie Paul Barbey 1930 front cover IHSAN NOURI PACHA Generalissime des forces nationales Kurdes in French Smith S A 2017 The Oxford handbook of the history of communism Oxford Oxford University Press ISBN 978 0198779414 Lovell Stephen 2009 The Soviet Union a very short introduction Oxford Oxford University Press ISBN 978 0199238484 Ilgili kitaplarRohat Alakom Hoybun Orgutu ve Agri Ayaklanmasi 1998 Avesta Yayinlari Ihsan Nuri Pasa Agri Dagi Isyani Med Yayinlari Istanbul 1992 Ihsan Nuri Pasa Kurtlerin Kokeni ceviren M Tayfun Yontem Yayinlari Istanbul 1997 Kurtlerin milattan onceki tarihini konu eden kitap ilk olarak 1955 yilinda Iran da Farsca olarak yayimlandi Cemil Gundogan 1924 Beytussebap Isyani ve Seyh Sait Ayaklanmasina Etkileri Komal Istanbul Agustos 1994 M Kalman Belge tanik ve yasayanlariyla Agrri Direnisi 1926 1930 Peri Yayinlari Ekim 1997 ISBN 975 8245 01 5 Mehmet Kemal Isik Tori Ihsan Nuri Pasa Unlu Kurt Bilgin ve Birinci Kusak Aydinlar Sorun Yayinlari Istanbul Kasim 2000 ISBN 975 431 111 0 s 169 173