Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Spartaküs (Yunanca: Σπάρτακος, Spártakos.; Latince: Spartacus) (MÖ 109 – MÖ 71), Roma Cumhuriyeti'nde Trakyalı bir gladyatördür. MÖ 73 - MÖ 71 Spartaküs Galyalılar Crixus, Oenomayus ve Gannicus ile birlikte Üçüncü Köle Savaşı'nın kaçak köle liderlerinden biridir. Üçüncü Köle Savaşı Roma Cumhuriyeti'nin karşılaştığı büyük çaplı köle savaşları arasında yer alır. Küçük savaşları ötesinde Spartaküs hakkında bilinen ve tarihsel söylentileri kalan veriler bazen çelişkili ve güvenilir olmayabilir. Fakat elimizdeki bütün kaynaklar Spartaküs'ün eski bir gladyatör ve başarılı bir askeri lider olduğunu doğrulamaktadır.
| Spartaküs | |
|---|---|
 Denis Foyatier'in Spartaküs heykeli (1830), Louvre Müzesi | |
| Doğum | y. MÖ 109 Bugünkü Bulgaristan'da Strymon nehri yakınlarında |
| Ölüm | MÖ 71 (38 yaşında) Lucania, İtalya'da Sele Nehri yakınlarında |
| Hizmet yılları | MÖ 73-71 |
| Komutası | Asi köle ordusu |
| Çatışma/savaşları | III. Köle Savaşı |
Hayatı
Trakya bölgesinde doğduğu tahmin edilen Spartaküs MÖ 109-MÖ 71 yılları arasında yaşamıştır. Spartaküs Roma ordusunda süvari bir asker olarak görev yapıyordu. Bu konuda kesin bir bilgi olmasa da bir savaşta üstlerinin kendi halkına saldırmasını emretmesine karşın Spartaküs, bu emre karşı gelmiştir. Bu nedenle Roma'da köle statüsüne düşmüştür. Roma'nın Spartaküs'ü yakalama emri çıkartmasına karşın Roma ordusundan arkadaşlarıyla beraber kaçmıştır. Bir süre karısıyla beraber dağlarda, mağaralarda hayatlarını sürdürmüşlerdir. Ancak Roma'dan sonsuza dek kaçamadılar. Spartaküs bir gece uykusundayken Romalı bir birliğin baskınıyla karısıyla birlikte ele geçirilmiştir. Spartaküs İtalya'da Capua kentindeki Ludus Batiatus adlı gladyatör okuluna satıldıktan sonra halkın eğlencesini sağlamak amacıyla arenalarda dövüştürülmüştür. Bu dövüşlerde kazandığı büyük zaferlerden sonra halkın gözünde büyük bir şöhret kazandı. Spartaküs bu süreçte gladyatör okulundaki en yakın dostu olan Varro'yu ve karısını kaybetti. Bu olaylardan sonra intikam için ant içen Spartaküs kendisiyle birlikte Capua'daki Quintus Lentulus Batiatus'un gladyatör okulundan kaçan 78 arkadaşıyla Vezüv Yanardağı'na sığındı. Gaius Claudius Glaber himayesindeki 3000 kişilik Roma ordusunca kuşatılan Spartaküs ve yoldaşları, asma dallarından yaptıkları halatlarla uçurumdan aşağı inerek Romalı askerleri şaşırtıp mağlup etmiştir. Spartaküs, kendisine katılan ve sayıları 100 bine ulaşan kaçak köle ve gladyatörlerle Lucania'ya doğru yürüdü. Amansız bir çatışma sonucunda Publius Varinius'u yendi ve Thuria ile Metapontion kentlerini yağmaladı. Spartaküs artık Güney İtalya'ya egemen olmuştu. Roma Senatosu birden tehlikenin farkına vardı. MÖ 72'de iki konsülün yönetimindeki güçler Spartaküs'ün üzerine gönderildi. Spartaküs onları yendikten sonra kuzeye, Alpler'e doğru koşuşa geçti. Gallia Cisalpina valisi onu durdurmaya çalıştıysa da yenilgiye uğradı. Köle ordusu artık Alpler'i geçebilir ve güvenlik içinde dağılabilirdi. Ne var ki, kimse İtalya'dan ayrılmak istemedi. Spartaküs, ister istemez güneye yürümek zorunda kaldı. Lucinia'ya geri dönen ordu, orada ilk kez Marcus Crassus'a yenildi. Spartaküs, Sicilya'ya geçmeyi tasarlayarak Messina'ya çekildi. Onları kaçırmaya söz veren korsanlar sözlerinde durmadı. Crassus, köleleri kuşattıysa da Spartaküs kuşatmayı yararak çekildi. Daha sonra, MÖ 71'de ya savaştan sağ kurtulup Roma'yı terk etti ya da Romalılar tarafından savaşta öldürüldü. Savaşta öldürülüp tanınmaz hâle gelme ihtimalinden dolayı bulunamamış olma ihtimali de vardır ancak cesedine asla ulaşılamamıştır. Romalı general Pompeius, Spartaküs'ün ordusundaki çok sayıda kaçağı yakalayıp öldürdü. 6 bin kişiyi tutsak alan Crassus, Appia Yolu boyunca tümünü çarmıha gerdirdi. O dönemdeki inanışa göre tanrıların onu yanına aldığı, koruduğu gibi dedikodular yayıldı. Ancak Spartaküs'e ne olduğu asla öğrenilemedi.
Etkileri
Spartaküs, köle ve yoksullardan oluşan ordusuyla yıllarca İtalya yarımadasında bağımsız bir şekilde var olmuş ve zamanın yöneticilerine sorun olmuştur. Kendilerine karşı gönderilen sayısız orduyu yenmiş ve Roma Cumhuriyeti'nin yönetim sistemini sarsmıştır. İsyanının eşitlikçi ve özgürlükçü karakteri nedeniyle sol literatürde sahip çıkılan bir kişidir.
Siyasi etkileri
Almanya'da I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1918 yılında yaşanan devrimden sonra 1919 yılında Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg önderliğinde silahlı ayaklanma düzenleyen ve adı daha sonra Almanya Komünist Partisi olan grubun ilk adı Spartaküs Birliği'dir.
Sanat alanındaki etkileri
- Howard Fast'ın Spartacus adıyla yazmış olduğu roman, daha sonra aynı isimle sinemaya aktarılmıştır; Spartaküs (Spartacus), (1960)
- Aram İlyiç Haçaturyan'ın Spartacus adında bir bale eseri mevcuttur.
- Howard Fast'ın Spartacus adıyla yazmış olduğu roman Starz adlı Amerikan dizi ve sinema kanalı tarafından dizi hâline dönüştürülmüştür. Spartacus: Blood and Sand, (2010) Spartacus: Gods of the Arena, (2011) Spartacus: Vengeance, (2012) Spartacus: War of the Damned, (2013)
Kaynakça
Bibliyografi
Klasik yazarlar
- Appian. Civil Wars. Translated by J. Carter. (Harmondsworth: Penguin Books, 1996)
- . Epitome of Roman History. (London: W. Heinemann, 1947)
- Orosius. The Seven Books of History Against the Pagans. Translated by Roy J. Deferrari. (Washington, DC: Catholic University of America Press, 1964).
- Plutarch. Fall of the Roman Republic. Translated by R. Warner. (London: Penguin Books, 1972), with special emphasis placed on "The Life of Crassus" and "The Life of Pompey".
- Sallust. Conspiracy of Catiline and the War of Jugurtha. (London: Constable, 1924)
Modern tarihçiler
- Bradley, Keith R. Slavery and Rebellion in the Roman World, 140 B.C.–70 B.C. Bloomington; Indianapolis: Indiana University Press, 1989 (hardcover, ); 1998 (paperback, ). [Chapter V] The Slave War of Spartacus, pp. 83–101.
- Rubinsohn, Wolfgang Zeev. Spartacus' Uprising and Soviet Historical Writing. Oxford: Oxbow Books, 1987 (paperback, ).
- Spartacus: Film and History, edited by Martin M. Winkler. Oxford: Blackwell Publishers, 2007 (hardcover, ; paperback, ).
- Trow, M.J. Spartacus: The Myth and the Man. Stroud, United Kingdom: Sutton Publishing, 2006 (hardcover, ).
- Genner, Michael. "Spartakus. Eine Gegengeschichte des Altertums nach den Legenden der Zigeuner". Two volumes. Paperback. , München 1979/1980. Vol 1 Vol 2 ISBN 3-88167-0
- Plamen Pavlov, Stanimir Dimitrov,Spartak - sinyt na drenva Trakija/Spartacus - the Son of ancient Thrace. Sofia, 2009,
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Spartacus ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Spartacus17 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Roma ve Yunan kaynaklarının makaleleri
- "Spartacus"—sinema filmi, başrolde Kirk Douglas ve Sir Peter Ustinov1 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- "Spartacus"—TV-Mini-serileri, başrolde Goran Višnjić ve Alan Bates26 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Starz.com31 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Starz Mini-Series
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Spartakus Yunanca Spartakos Spartakos Latince Spartacus MO 109 MO 71 Roma Cumhuriyeti nde Trakyali bir gladyatordur MO 73 MO 71 Spartakus Galyalilar Crixus Oenomayus ve Gannicus ile birlikte Ucuncu Kole Savasi nin kacak kole liderlerinden biridir Ucuncu Kole Savasi Roma Cumhuriyeti nin karsilastigi buyuk capli kole savaslari arasinda yer alir Kucuk savaslari otesinde Spartakus hakkinda bilinen ve tarihsel soylentileri kalan veriler bazen celiskili ve guvenilir olmayabilir Fakat elimizdeki butun kaynaklar Spartakus un eski bir gladyator ve basarili bir askeri lider oldugunu dogrulamaktadir SpartakusDenis Foyatier in Spartakus heykeli 1830 Louvre MuzesiDogumy MO 109 Bugunku Bulgaristan da Strymon nehri yakinlarindaOlumMO 71 38 yasinda Lucania Italya da Sele Nehri yakinlarindaHizmet yillariMO 73 71KomutasiAsi kole ordusuCatisma savaslariIII Kole SavasiHayatiTrakya bolgesinde dogdugu tahmin edilen Spartakus MO 109 MO 71 yillari arasinda yasamistir Spartakus Roma ordusunda suvari bir asker olarak gorev yapiyordu Bu konuda kesin bir bilgi olmasa da bir savasta ustlerinin kendi halkina saldirmasini emretmesine karsin Spartakus bu emre karsi gelmistir Bu nedenle Roma da kole statusune dusmustur Roma nin Spartakus u yakalama emri cikartmasina karsin Roma ordusundan arkadaslariyla beraber kacmistir Bir sure karisiyla beraber daglarda magaralarda hayatlarini surdurmuslerdir Ancak Roma dan sonsuza dek kacamadilar Spartakus bir gece uykusundayken Romali bir birligin baskiniyla karisiyla birlikte ele gecirilmistir Spartakus Italya da Capua kentindeki Ludus Batiatus adli gladyator okuluna satildiktan sonra halkin eglencesini saglamak amaciyla arenalarda dovusturulmustur Bu dovuslerde kazandigi buyuk zaferlerden sonra halkin gozunde buyuk bir sohret kazandi Spartakus bu surecte gladyator okulundaki en yakin dostu olan Varro yu ve karisini kaybetti Bu olaylardan sonra intikam icin ant icen Spartakus kendisiyle birlikte Capua daki Quintus Lentulus Batiatus un gladyator okulundan kacan 78 arkadasiyla Vezuv Yanardagi na sigindi Gaius Claudius Glaber himayesindeki 3000 kisilik Roma ordusunca kusatilan Spartakus ve yoldaslari asma dallarindan yaptiklari halatlarla ucurumdan asagi inerek Romali askerleri sasirtip maglup etmistir Spartakus kendisine katilan ve sayilari 100 bine ulasan kacak kole ve gladyatorlerle Lucania ya dogru yurudu Amansiz bir catisma sonucunda Publius Varinius u yendi ve Thuria ile Metapontion kentlerini yagmaladi Spartakus artik Guney Italya ya egemen olmustu Roma Senatosu birden tehlikenin farkina vardi MO 72 de iki konsulun yonetimindeki gucler Spartakus un uzerine gonderildi Spartakus onlari yendikten sonra kuzeye Alpler e dogru kosusa gecti Gallia Cisalpina valisi onu durdurmaya calistiysa da yenilgiye ugradi Kole ordusu artik Alpler i gecebilir ve guvenlik icinde dagilabilirdi Ne var ki kimse Italya dan ayrilmak istemedi Spartakus ister istemez guneye yurumek zorunda kaldi Lucinia ya geri donen ordu orada ilk kez Marcus Crassus a yenildi Spartakus Sicilya ya gecmeyi tasarlayarak Messina ya cekildi Onlari kacirmaya soz veren korsanlar sozlerinde durmadi Crassus koleleri kusattiysa da Spartakus kusatmayi yararak cekildi Daha sonra MO 71 de ya savastan sag kurtulup Roma yi terk etti ya da Romalilar tarafindan savasta olduruldu Savasta oldurulup taninmaz hale gelme ihtimalinden dolayi bulunamamis olma ihtimali de vardir ancak cesedine asla ulasilamamistir Romali general Pompeius Spartakus un ordusundaki cok sayida kacagi yakalayip oldurdu 6 bin kisiyi tutsak alan Crassus Appia Yolu boyunca tumunu carmiha gerdirdi O donemdeki inanisa gore tanrilarin onu yanina aldigi korudugu gibi dedikodular yayildi Ancak Spartakus e ne oldugu asla ogrenilemedi Spartacus un Olumu 1882 EtkileriSpartakus kole ve yoksullardan olusan ordusuyla yillarca Italya yarimadasinda bagimsiz bir sekilde var olmus ve zamanin yoneticilerine sorun olmustur Kendilerine karsi gonderilen sayisiz orduyu yenmis ve Roma Cumhuriyeti nin yonetim sistemini sarsmistir Isyaninin esitlikci ve ozgurlukcu karakteri nedeniyle sol literaturde sahip cikilan bir kisidir Siyasi etkileri Almanya da I Dunya Savasi ndan sonra 1918 yilinda yasanan devrimden sonra 1919 yilinda Karl Liebknecht ve Rosa Luxemburg onderliginde silahli ayaklanma duzenleyen ve adi daha sonra Almanya Komunist Partisi olan grubun ilk adi Spartakus Birligi dir Sanat alanindaki etkileri Howard Fast in Spartacus adiyla yazmis oldugu roman daha sonra ayni isimle sinemaya aktarilmistir Spartakus Spartacus 1960 Aram Ilyic Hacaturyan in Spartacus adinda bir bale eseri mevcuttur Howard Fast in Spartacus adiyla yazmis oldugu roman Starz adli Amerikan dizi ve sinema kanali tarafindan dizi haline donusturulmustur Spartacus Blood and Sand 2010 Spartacus Gods of the Arena 2011 Spartacus Vengeance 2012 Spartacus War of the Damned 2013 Kaynakca M Tullius Cicero 29 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2012 Chicago edu Crassus 10 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Nisan 2012 BibliyografiKlasik yazarlar Appian Civil Wars Translated by J Carter Harmondsworth Penguin Books 1996 Epitome of Roman History London W Heinemann 1947 Orosius The Seven Books of History Against the Pagans Translated by Roy J Deferrari Washington DC Catholic University of America Press 1964 Plutarch Fall of the Roman Republic Translated by R Warner London Penguin Books 1972 with special emphasis placed on The Life of Crassus and The Life of Pompey Sallust Conspiracy of Catiline and the War of Jugurtha London Constable 1924 Modern tarihciler Bradley Keith R Slavery and Rebellion in the Roman World 140 B C 70 B C Bloomington Indianapolis Indiana University Press 1989 hardcover ISBN 0 253 31259 0 1998 paperback ISBN 0 253 21169 7 Chapter V The Slave War of Spartacus pp 83 101 Rubinsohn Wolfgang Zeev Spartacus Uprising and Soviet Historical Writing Oxford Oxbow Books 1987 paperback ISBN 0 9511243 1 5 Spartacus Film and History edited by Martin M Winkler Oxford Blackwell Publishers 2007 hardcover ISBN 1 4051 3180 2 paperback ISBN 1 4051 3181 0 Trow M J Spartacus The Myth and the Man Stroud United Kingdom Sutton Publishing 2006 hardcover ISBN 0 7509 3907 9 Genner Michael Spartakus Eine Gegengeschichte des Altertums nach den Legenden der Zigeuner Two volumes Paperback Munchen 1979 1980 Vol 1 ISBN 3 88167 053 X Vol 2 ISBN 3 88167 0 Plamen Pavlov Stanimir Dimitrov Spartak sinyt na drenva Trakija Spartacus the Son of ancient Thrace Sofia 2009 ISBN 978 954 378 024 2Dis baglantilarWikimedia Commons ta Spartacus ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Spartacus17 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Roma ve Yunan kaynaklarinin makaleleri Spartacus sinema filmi basrolde Kirk Douglas ve Sir Peter Ustinov1 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Spartacus TV Mini serileri basrolde Goran Visnjic ve Alan Bates26 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Starz com31 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Starz Mini Series