Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ahmed Muhtar (Osmanlıca: احمد مختار باشا) (Gazi Ahmet Muhtar Paşa adıyla da tanınır; 1 Kasım 1839; Bursa - 21 Ocak 1919; İstanbul), 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın Kafkasya cephesi komutanı, asker, gök bilimci, yazar, eğitimci ve devlet adamıydı. 1912 yılında kısa bir süreyle Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını da yapmıştır. Darüşşafaka Cemiyeti'nin kurucularındandır.
| Ahmed Muhtar Paşa 1299 (1880) Top.-2 | |
|---|---|
 | |
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 22 Temmuz 1912 - 29 Ekim 1912 | |
| Hükümdar | V. Mehmed |
| Yerine geldiği | Mehmed Said Paşa |
| Yerine gelen | Kâmil Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1 Kasım 1839 Bursa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 21 Ocak 1919 (79 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Bitirdiği okul | Mekteb-i Harbiye |
| Mesleği | Asker |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Hizmet yılları | 1860-1919 |
| Rütbesi |  Müşir |
| Çatışma/savaşları | 93 Harbi Gedikler Muharebesi Kızıltepe Muharebesi Yahniler Muharebesi Halyaz Muharebesi Erzurum Muharebesi (1877) Deveboynu Muharebesi Alacadağ Muharebesi |
Çocukluğu ve gençliği
1839 yılında Bursa'da doğdu. Babası İpekçi Halil Efendi'ydi. Babası 6 yaşında ölünce dedesi tarafından büyütülen Ahmet Muhtar, ilk ve orta eğitimini Bursa'da tamamladı. Bursa Işıklar Askerî İdadisi'ni bitirdikten sonra İstanbul'a giderek öğrenimini Harbiye Mektebi'nde sürdürdü. 1860 yılında Harbiye'yi birincilikle bitirerek kurmay yüzbaşı oldu.
Ahmet Muhtar Harbiye'den mezun olduktan sonraki ilk görevi Serdar-ı Ekrem Ömer Paşa'nın yanında Karadağ Savaşlarına katılmak oldu. Savaş sırasında küçük bir süvari birliğiyle Ustruck Geçidi'ni ele geçirmeyi ve iki yerinden yaralanmasına rağmen destek kuvvetler gelene kadar geçidi elinde tutmayı başardı. Bu başarısından dolayı binbaşılığa yükseltildi. Harbiye Mektebi'ne dönerek bir süre eğitim subayı olarak görev yaptı. 1863 yılında, sonradan Darüşşafaka Cemiyeti'ne dönüşecek olan Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslamiye'nin kurucuları arasında yer aldı. 1864 yılında Abdülaziz'in oğlu şehzade Yusuf İzzeddin Efendi'nin öğretmeni oldu. Şehzadeye 1864-1867 yılları arasında İngiltere, Fransa, Almanya ve Avusturya gezilerinde refakat etti.
Ahmet Muhtar 1867 yılında tekrar Karadağ'a döndü ve Karadağlı isyancılara karşı büyük başarılar kazandı. 1869 yılında Yemen'e tayin edildi. Yemen'deki Arap isyanlarına karşı kazandığı başarılardan dolayı 1871 yılında 33 yaşında Müşir (Mareşal) rütbesini kazandı ve Yemen'e vali oldu. Daha sonra Şumnu, Erzurum, Bosna-Hersek ve Karadağ'da görev yaptı. 93 Harbi'nin arifesinde padişah II. Abdülhamit tarafından Kafkas cephesinin başkomutanlığına getirildi.
93 Harbi'ndeki rolü
Ahmet Muhtar Paşa başkomutanlık görevini üstlenmek üzere 16 Mart 1877 tarihinde deniz yoluyla Trabzon'a, oradan da 30 Mart 1877'de Erzurum'a ulaştı. 27 Nisan'da Rus birlikleri Doğubeyazıt'ı işgal etti. 17 Mayıs'ta Ardahan Rusların eline geçti. Ahmed Muhtar Paşa Erzurum'u savunmak için Zivin'de bir savunma hattı oluşturdu. Komuta ettiği ordu Rus Ordusu'na karşı 25 Ağustos'ta Gedikler Muharebesi, 24 Ekim'de ise Yahniler Muharebesi'ni kazandı. Bu savaşlar sonrası Gazi unvanını kazandı.
Ancak Alacadağ Muharebesi'nde komuta ettiği Osmanlı ordusu yenilince, Ahmed Muhtar Paşa ordusuyla Erzurum’a çekildi. Ruslara karşı çok daha az bir asker gücüyle savaşmasına rağmen Aziziye Tabyası'nda Rusları defalarca geri püskürtmeyi başardı. İstanbul'dan asker desteği istemesine rağmen asker yardımı alamayınca Kafkas ordusunu Bayburt'a çekmeye karar verdi.
Bu sırada Tuna Cephesindeki Rus ordularının İstanbul'a yaklaşması üzerine İstanbul'a çağrıldı ve Çatalca'da Ruslara karşı bir savunma hattı kurmakla görevlendirildi. Ruslarla Ayastefanos Antlaşması görüşmeleri başlayınca savunma hattını Bakırköy'e kadar çekti. Savaşın son günlerinde Erkan-ı Harbiye başkanlığına getirildi.
Devlet adamlığı
Ahmed Muhtar Paşa 93 Harbi sonrasında Tophane-i Amire yöneticiliği, Manastır Valiliği ve Üçüncü Ordu müfettişliği gibi görevlerde bulundu. 1882-1908 yılları arasında Fevkalade Komiser görevine atanarak 26 yıl Mısır'da yaşadı.
1912’de Halâskâr Zâbitân’ın İttihat ve Terakki Cemiyeti çoğunluklu meclisin aleyhinde 'ya muhtıra vermesinin üzerine Sultan V. Mehmet Reşad, görece tarafsız sayılan Gazi Ahmet Muhtar Paşa’yı 22 Temmuz 1912’de sadrazam ilan etti. Sadrazamlığı sırasında kabine yönetimine gelen muhalif baskılar sebebiyle ve Balkan Savaşları'nın başlamış olması üzerine, Gazi Ahmed Muhtar Paşa'nın önerisiyle 5 Ağustos 1912'de 4. Meclis-i Mebusan dağıtıldı. Sıkıyönetim ilan edildi. 29 Ekim 1912'de de Gazi Ahmed Muhtar Paşa sadrazamlık görevinden istifa etti. Sadrazamlığı, Sultan V. Mehmet Reşat saltanatında 22 Temmuz 1912 - 29 Ekim 1912 tarihleri arasında üç ay sekiz gün sürmüştü.
93 Harbi'ndeki anılarını savaşın ardından Sergüzeşt-i Hayatım'ın Cild-i Sanisi adlı bir eserde toplamıştır. Ahmed Muhtar Paşa askerlik yeteneğinin yanı sıra gökbilim ve matematiğe ilgi duymaktaydı. Uluslararası saat sistemi ve Miladi takvim sisteminin kullanılmasını Osmanlı Devleti'nde ilk defa ileri sürdü. Bu konuda Islahat-ül Takvim adlı bir kitap yazmıştır. Ayrıca İstanbul'daki Darüşşafaka Lisesi'ni kurucusudur. 1890 yılında açılışını yaptığı İstanbul'un Avrupa tren terminali olan Sirkeci Garı'na ilk önce Ahmet Muhtar Paşa'nın adı verilmişti, sonradan sadece "Sirkeci Garı" olarak anılmaya başladı.
21 Ocak 1919 tarihinde 80 yaşındayken İstanbul’da ölmüş ve Fatih Camii avlusuna defnedilmiştir.
Mirası
Ahmed Muhtar Paşa'nın oğlu Mahmud Muhtar Paşa (Soyadı Kanunu sonrasında Mahmud Muhtar Katırcıoğlu) Osmanlı Devleti'nde Bahriye Nazırlığı yapmıştır.
Kars valiliği ve Kars Tugay Komutanlığı, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ahmet Muhtar Paşa’nın karargâh olarak kullandığı 19. yüzyılda yapılmış olan konağı restore ederek bir müze haline getirmişlerdir. Müze içerisinde Osmanlı-Rus Savaşları ile ilgili askeri malzemeler, savaş planları, haritalar ve fotoğraflar bulunmaktadır. Bu müzenin girişine Ahmet Muhtar Paşa’nın bir büstü yapılmıştır.
Yazdığı kitaplar
- Güzide-i Tarih-i Osmani, Mekteb-i Sanayi-i Şahane Matbaası, 1883.
- Riyaz ül-Muhtar: Mirat-ül Mikat ve el-Edvar, Bulak Matbaası, 1885
- İstimdad, Matbaa-ı Ceride-i Askeriye, 1887.
- Islah-ül Takvim, Matbaat Muhammed Afnadi Mustafa, 1891.
- La Réforme du Calendrier, E. J. Brill, 1893.
- Muhteriat-ı Cediden Çapı Büyük Seri Ateşli Toplar, Mekteb-i Fünun-ı Harbiye Matbaası, 1893.
- Dumansız Barutlar, Matbaa-yı Askeriye, 1894.
- Tedris-i Lisan-i Ermeni, Matbaa-i Tigran Civelekyan, 1897.
- Deniz ve Sahil Muharebelerinin, Karabet Matbaası, 1898.
- Ahvalname-i Müellefat-i Askeriye-i Osmaniye, Tahir Matbaası, 1898.
- Rehber-i Umran, Tahir Bey Matbaası, 1900.
- Rehber-i Muzafferiyat-i Bahriye: yahut Deniz ve Sahil Muharebelerinin Vesait ve Kavaid Esasiyesi, Karabet Matbaası, 1900.
- Hikmet-i Tefekkür, Mensur: Mecal-i Fikret, Manzum, Mahmut Bey matbaası, 1902
- Sen Gotardda Osmanlı Ordusu: 1073-75 Seferinin Vakayi-i Esasiyesi, Esfar-ı Osmaniye hatıraları, Kütüphane-i İslam ve Askeri, 1908.
- Atabe-i Bülend Mertebe-i Hazret-i Hilafet Penahiye bir Arıza, Teşil-i Tıbaat Matbaa ve İdaresi, 1910.
- Sergüzeşt-i Hayatımın Cild-i Evveli, Mekteb-i Harbiye Matbaası, 1912, Yeni Baskısı: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996, .
- Sergüzeşt-i Hayatımın Cild-i Sanisi, Mekteb-i Harbiye Matbaası, 1912, Yeni Baskısı: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996, .
- Sene-i Maliyenin Hicri Sene-i Şemsiye ile İstibdaline Dair, Matbaa-i Ebüzziya, 1912.
- Takvimü's-sinin, 1915, Yeni Baskısı: Genelkurmay Başkanlığı, Ankara, 1993.
- İstimali Tekerrür Eden Takvim-i malı, Matbaa-i Ahmet İhsan ve Şürekası, 1916.
- Serair ül-Kur'an fi tekvin ve ifna ve iadet il-ekvan, Evkaf-ı İslâmiye Matbaası, 1920
- Serair ül-Kuran, Darülhilâfet ül-Aliye Evkaf-i Islamiye Matbaasi, 1920.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Ahmed Muhtar Paşa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ Harp Akademileri Komutanlığı, Harp Akademilerinin 120 Yılı, İstanbul, 1968, s. 38.
- ^ . 6 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2008.
- ^ International Encyclopedia of İslamic Dynasties, Kr.Singh Nagendra, Anmol Publications Pvt Ltd, 1 Eylül 2002,
- ^ Men of the Time: A dictionary of Contemporaries, Thompson Cooper, Londra, 1879 (Google Books)
- ^ Sergüzeşt-i Hayatım'ın Cild-i Sanisi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları,
- ^ "Istanbul Transportation Tips by Kuznetsov_Sergey". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Eylül 2009.
- ^ Google Books
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Mehmed Said Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 22 Temmuz 1912 - 29 Ekim 1912 | Sonra gelen: Kâmil Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ahmed Muhtar Osmanlica احمد مختار باشا Gazi Ahmet Muhtar Pasa adiyla da taninir 1 Kasim 1839 Bursa 21 Ocak 1919 Istanbul 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nin Kafkasya cephesi komutani asker gok bilimci yazar egitimci ve devlet adamiydi 1912 yilinda kisa bir sureyle Osmanli Devleti nin sadrazamligini da yapmistir Darussafaka Cemiyeti nin kurucularindandir Ahmed Muhtar Pasa 1299 1880 Top 2Osmanli SadrazamiGorev suresi 22 Temmuz 1912 29 Ekim 1912Hukumdar V MehmedYerine geldigi Mehmed Said PasaYerine gelen Kamil PasaKisisel bilgilerDogum 1 Kasim 1839 Bursa Osmanli ImparatorluguOlum 21 Ocak 1919 79 yasinda Istanbul Osmanli ImparatorluguBitirdigi okul Mekteb i HarbiyeMeslegi AskerAskeri hizmetiBagliligi Osmanli ImparatorluguHizmet yillari 1860 1919Rutbesi MusirCatisma savaslari 93 Harbi Gedikler Muharebesi Kiziltepe Muharebesi Yahniler Muharebesi Halyaz Muharebesi Erzurum Muharebesi 1877 Deveboynu Muharebesi Alacadag MuharebesiCocuklugu ve gencligi1839 yilinda Bursa da dogdu Babasi Ipekci Halil Efendi ydi Babasi 6 yasinda olunce dedesi tarafindan buyutulen Ahmet Muhtar ilk ve orta egitimini Bursa da tamamladi Bursa Isiklar Askeri Idadisi ni bitirdikten sonra Istanbul a giderek ogrenimini Harbiye Mektebi nde surdurdu 1860 yilinda Harbiye yi birincilikle bitirerek kurmay yuzbasi oldu Ahmet Muhtar Harbiye den mezun olduktan sonraki ilk gorevi Serdar i Ekrem Omer Pasa nin yaninda Karadag Savaslarina katilmak oldu Savas sirasinda kucuk bir suvari birligiyle Ustruck Gecidi ni ele gecirmeyi ve iki yerinden yaralanmasina ragmen destek kuvvetler gelene kadar gecidi elinde tutmayi basardi Bu basarisindan dolayi binbasiliga yukseltildi Harbiye Mektebi ne donerek bir sure egitim subayi olarak gorev yapti 1863 yilinda sonradan Darussafaka Cemiyeti ne donusecek olan Cemiyet i Tedrisiyye i Islamiye nin kuruculari arasinda yer aldi 1864 yilinda Abdulaziz in oglu sehzade Yusuf Izzeddin Efendi nin ogretmeni oldu Sehzadeye 1864 1867 yillari arasinda Ingiltere Fransa Almanya ve Avusturya gezilerinde refakat etti Ahmet Muhtar 1867 yilinda tekrar Karadag a dondu ve Karadagli isyancilara karsi buyuk basarilar kazandi 1869 yilinda Yemen e tayin edildi Yemen deki Arap isyanlarina karsi kazandigi basarilardan dolayi 1871 yilinda 33 yasinda Musir Maresal rutbesini kazandi ve Yemen e vali oldu Daha sonra Sumnu Erzurum Bosna Hersek ve Karadag da gorev yapti 93 Harbi nin arifesinde padisah II Abdulhamit tarafindan Kafkas cephesinin baskomutanligina getirildi 93 Harbi ndeki roluAhmed Muhtar Pasa Ahmet Muhtar Pasa baskomutanlik gorevini ustlenmek uzere 16 Mart 1877 tarihinde deniz yoluyla Trabzon a oradan da 30 Mart 1877 de Erzurum a ulasti 27 Nisan da Rus birlikleri Dogubeyazit i isgal etti 17 Mayis ta Ardahan Ruslarin eline gecti Ahmed Muhtar Pasa Erzurum u savunmak icin Zivin de bir savunma hatti olusturdu Komuta ettigi ordu Rus Ordusu na karsi 25 Agustos ta Gedikler Muharebesi 24 Ekim de ise Yahniler Muharebesi ni kazandi Bu savaslar sonrasi Gazi unvanini kazandi Ancak Alacadag Muharebesi nde komuta ettigi Osmanli ordusu yenilince Ahmed Muhtar Pasa ordusuyla Erzurum a cekildi Ruslara karsi cok daha az bir asker gucuyle savasmasina ragmen Aziziye Tabyasi nda Ruslari defalarca geri puskurtmeyi basardi Istanbul dan asker destegi istemesine ragmen asker yardimi alamayinca Kafkas ordusunu Bayburt a cekmeye karar verdi Bu sirada Tuna Cephesindeki Rus ordularinin Istanbul a yaklasmasi uzerine Istanbul a cagrildi ve Catalca da Ruslara karsi bir savunma hatti kurmakla gorevlendirildi Ruslarla Ayastefanos Antlasmasi gorusmeleri baslayinca savunma hattini Bakirkoy e kadar cekti Savasin son gunlerinde Erkan i Harbiye baskanligina getirildi Devlet adamligiAhmed Muhtar Pasa 93 Harbi sonrasinda Tophane i Amire yoneticiligi Manastir Valiligi ve Ucuncu Ordu mufettisligi gibi gorevlerde bulundu 1882 1908 yillari arasinda Fevkalade Komiser gorevine atanarak 26 yil Misir da yasadi 1912 de Halaskar Zabitan in Ittihat ve Terakki Cemiyeti cogunluklu meclisin aleyhinde ya muhtira vermesinin uzerine Sultan V Mehmet Resad gorece tarafsiz sayilan Gazi Ahmet Muhtar Pasa yi 22 Temmuz 1912 de sadrazam ilan etti Sadrazamligi sirasinda kabine yonetimine gelen muhalif baskilar sebebiyle ve Balkan Savaslari nin baslamis olmasi uzerine Gazi Ahmed Muhtar Pasa nin onerisiyle 5 Agustos 1912 de 4 Meclis i Mebusan dagitildi Sikiyonetim ilan edildi 29 Ekim 1912 de de Gazi Ahmed Muhtar Pasa sadrazamlik gorevinden istifa etti Sadrazamligi Sultan V Mehmet Resat saltanatinda 22 Temmuz 1912 29 Ekim 1912 tarihleri arasinda uc ay sekiz gun surmustu 93 Harbi ndeki anilarini savasin ardindan Serguzest i Hayatim in Cild i Sanisi adli bir eserde toplamistir Ahmed Muhtar Pasa askerlik yeteneginin yani sira gokbilim ve matematige ilgi duymaktaydi Uluslararasi saat sistemi ve Miladi takvim sisteminin kullanilmasini Osmanli Devleti nde ilk defa ileri surdu Bu konuda Islahat ul Takvim adli bir kitap yazmistir Ayrica Istanbul daki Darussafaka Lisesi ni kurucusudur 1890 yilinda acilisini yaptigi Istanbul un Avrupa tren terminali olan Sirkeci Gari na ilk once Ahmet Muhtar Pasa nin adi verilmisti sonradan sadece Sirkeci Gari olarak anilmaya basladi 21 Ocak 1919 tarihinde 80 yasindayken Istanbul da olmus ve Fatih Camii avlusuna defnedilmistir MirasiAhmed Muhtar Pasa nin oglu Mahmud Muhtar Pasa Soyadi Kanunu sonrasinda Mahmud Muhtar Katircioglu Osmanli Devleti nde Bahriye Nazirligi yapmistir Kars valiligi ve Kars Tugay Komutanligi 1877 1878 Osmanli Rus Savasi sirasinda Ahmet Muhtar Pasa nin karargah olarak kullandigi 19 yuzyilda yapilmis olan konagi restore ederek bir muze haline getirmislerdir Muze icerisinde Osmanli Rus Savaslari ile ilgili askeri malzemeler savas planlari haritalar ve fotograflar bulunmaktadir Bu muzenin girisine Ahmet Muhtar Pasa nin bir bustu yapilmistir Yazdigi kitaplarGuzide i Tarih i Osmani Mekteb i Sanayi i Sahane Matbaasi 1883 Riyaz ul Muhtar Mirat ul Mikat ve el Edvar Bulak Matbaasi 1885 Istimdad Matbaa i Ceride i Askeriye 1887 Islah ul Takvim Matbaat Muhammed Afnadi Mustafa 1891 La Reforme du Calendrier E J Brill 1893 Muhteriat i Cediden Capi Buyuk Seri Atesli Toplar Mekteb i Funun i Harbiye Matbaasi 1893 Dumansiz Barutlar Matbaa yi Askeriye 1894 Tedris i Lisan i Ermeni Matbaa i Tigran Civelekyan 1897 Deniz ve Sahil Muharebelerinin Karabet Matbaasi 1898 Ahvalname i Muellefat i Askeriye i Osmaniye Tahir Matbaasi 1898 Rehber i Umran Tahir Bey Matbaasi 1900 Rehber i Muzafferiyat i Bahriye yahut Deniz ve Sahil Muharebelerinin Vesait ve Kavaid Esasiyesi Karabet Matbaasi 1900 Hikmet i Tefekkur Mensur Mecal i Fikret Manzum Mahmut Bey matbaasi 1902 Sen Gotardda Osmanli Ordusu 1073 75 Seferinin Vakayi i Esasiyesi Esfar i Osmaniye hatiralari Kutuphane i Islam ve Askeri 1908 Atabe i Bulend Mertebe i Hazret i Hilafet Penahiye bir Ariza Tesil i Tibaat Matbaa ve Idaresi 1910 Serguzest i Hayatimin Cild i Evveli Mekteb i Harbiye Matbaasi 1912 Yeni Baskisi Tarih Vakfi Yurt Yayinlari 1996 ISBN 979 975 333 046 5 Serguzest i Hayatimin Cild i Sanisi Mekteb i Harbiye Matbaasi 1912 Yeni Baskisi Tarih Vakfi Yurt Yayinlari 1996 ISBN 975 333 047 2 Sene i Maliyenin Hicri Sene i Semsiye ile Istibdaline Dair Matbaa i Ebuzziya 1912 Takvimu s sinin 1915 Yeni Baskisi Genelkurmay Baskanligi Ankara 1993 Istimali Tekerrur Eden Takvim i mali Matbaa i Ahmet Ihsan ve Surekasi 1916 Serair ul Kur an fi tekvin ve ifna ve iadet il ekvan Evkaf i Islamiye Matbaasi 1920 Serair ul Kuran Darulhilafet ul Aliye Evkaf i Islamiye Matbaasi 1920 KaynakcaWikimedia Commons ta Ahmed Muhtar Pasa ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Harp Akademileri Komutanligi Harp Akademilerinin 120 Yili Istanbul 1968 s 38 6 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Aralik 2008 International Encyclopedia of Islamic Dynasties Kr Singh Nagendra Anmol Publications Pvt Ltd 1 Eylul 2002 ISBN 81 261 0403 1 Men of the Time A dictionary of Contemporaries Thompson Cooper Londra 1879 Google Books Serguzest i Hayatim in Cild i Sanisi Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 047 2 Istanbul Transportation Tips by Kuznetsov Sergey 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Eylul 2009 Google Books Siyasi goreviOnce gelen Mehmed Said Pasa Osmanli Sadrazami 22 Temmuz 1912 29 Ekim 1912 Sonra gelen Kamil Pasa