Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abdurrahman es-Sufî (Farsça: عبدالرحمن صوفی, Aralık 903 – 25 Mayıs 986), 10. yüzyılda yaşamış Farisi gökbilimci.
Abdurrahman es-Sufî عبدالرحمن صوفی | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Aralık 903 |
| Ölüm | 25 Mayıs 986 |
| Milliyet | Fars |
| Kariyeri | |
| Dalı | Astronomi |
| Etkilendikleri | Batlamyus |
Ay krateri ve küçük gezegen 12621 Alsufi onun adına isimlendirilmiştir. | |
Ayrıca Abdülrahman Ebu el-Hüseyin, Abdülrahman Sufi, Abdurrahman Sufi ve batı dünyasında 'Azophi' olarak da bilinir; ve küçük gezegen onun adına isimlendirilmiştir.
Biyografi
Abdurrahman es-Sufi, 903'te İran'ın Rey şehrinde doğdu. İran İsfahan'da Emir 'nın sarayında yaşamış, Batlamyus'un Almagest'inden yararlanarak hazırlamış olduğu yıldız kataloğu ile tanınmıştır. Bu katalogda, kırk sekiz yıldız takımında bulunan yıldızları tanıtıp bunların gökyüzündeki konum ve parlaklıkları bildirdikten sonra, Almagest'te geçen yıldız isimlerinin Arapça karşılıkları vererek, bu konuda Arapçadaki önemli bir boşluğu doldurmuştur. Abdurrahman el-Sufi'nin önerdiği terimler, daha sonra doğulu ve batılı gök bilimciler tarafından kullanılmış ve bunlardan 94 tanesi modern gökbilim literatürüne girmiştir. Batı dillerinde adı, farklı telaffuzların bir sonucu olarak 'Azophi', 'İlbermosofim', 'Jeber Mosphim' ve 'Abuhassin' gibi çeşitli şekillerde yer almaktadır.
Abdurrahman el-Sufi'nin gök cisimlerinin uzaklığını ölçmek için kullandığı rumh = 14B = Andromedae ve 'nin uzaklığı; zira' = 1 /6 rumh = ZB 20; şibr 113 zira'; esba = 1/32 zira' gibi birimler, uzaklıkların belirlenmesinde çok sağlıklı bir şekilde kullanılmıştır.
Abdurrahman el-Sufi, her yıldız takımının bir defa gökyüzünde görüldüğü, bir defa da gök küresinde görüleceği tarzda resmini çizmiş, daha sonra her yıldızın boylam, enlem, büyüklük ve rengini vererek yıldız kümelerine göre bir cetvel katalog meydana getirmiştir. Bu yıldız cetvelinin başlangıcı, İskender takviminin 1276 yılının ilk günüdür Hicri 20 Ramazan 353 Miladi Takvim 30 Eylül 964.
Boylamları, Batlamyus'un bulduğu boylamlara 66 yıl için 1 derece olmak üzere, toplam 42 derece 41 dakikalık bir sabit miktar ekleyerek bulmuştur. Hâlbuki Halife Me'mün zamanında "zicü'l-mümtehan'ın hazırlanmasında kullanılan Batlamyus'un cetveli, Menelaos'un verdiği değerlere 100 yıl için 1 derece eklenerek düzenlenmişti. Batlamyus'la başlayan haritalar hazırlama geleneğinin Abdurrahman el-Sufi'den geçerek çağımıza kadar ulaştığı kabul edilmektedir.
Abdurrahman el-Sufi'nin astronomi aletlerinin ve enstrümantal tekniklerin geliştirilmesinde de önemli yardımları olmuştur. İbnü'l-Kıfti, 1043 tarihinde, onun tarafından yapıldığı rivayet edilen üç bin dirhem (10 kg kadar) ağırlığında gümüş bir gök küresinin Kahire'de bulunduğunu kaydetmektedir. 0 yaptığı düzenlemelerle usturlapların ölçme hassasiyetini de arttırmıştır. Biruni, Abdurrahman el-Sufi'nin 123,5 cm çaplı bir halka kullanarak ekliptiğin eğimini ölçtüğünü, İbn Yunus ise bu eğimi 23B 33' 45" olarak bulduğunu ve onun geometrik ispatlar alanında da büyük bir bilgin olduğunu kaydetmektedir.
Abdurrahman el-Sufi'nin birçok Batılı astronoma tesir ettiği bilinmektedir. 13. yüzyılda Castilla-Leon Kralı X. Alfonso'nun hazırlattığı (astronomi bilgisi kitabı) adlı dört kitaptan oluşan İspanyolca ansiklopedi, onun 'siyle diğer müslüman astronomi bilginlerinin eserlerinden alınan bilgilere dayanılarak hazırlanmıştır. Abdurrahman el-Sufi'nin bu eseri, 'da, (yıldızlar kitabı) başlığı altında ve yalnız tercüme edenlerin adıyla yayımlanmıştır. 16. yüzyıla ait adlı astronomi ve astroloji katalogu da onun eserlerinden hareket edilerek kaleme alınmıştır. 15. ve 16. yüzyıllarda Viyana ve Nürnberg'deki ilim çevrelerinin de ondan faydalandıkları bilinmektedir. Ay'ın bir krateri onun adıyla anılmaktadır.
Abdurrahman es-Sufi, gök bilimsel aletlerin geliştirilmesinde de önemli hizmetlerde bulunmuştur. Güneş'in yüksekliğini ölçmekte kullanılan usturlapların ölçme duyarlılığını arttırmış ve 10 kg ağırlığında gümüşten bir gök küresi yapmıştır. Ayrıca, 123.5 cm çaplı bir halka kullanarak ekliptiğin eğimini 23º 33’ 45” olarak belirlediği bilinmektedir.
Kaynakça
Illustrated Dictionary of Astronomy. Cambridge University Press.
Dış bağlantılar
- biography at SEDS.ORG27 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abdurrahman es Sufi Farsca عبدالرحمن صوفی Aralik 903 25 Mayis 986 10 yuzyilda yasamis Farisi gokbilimci Abdurrahman es Sufi عبدالرحمن صوفیDogumAralik 903Olum25 Mayis 986MilliyetFarsKariyeriDaliAstronomiEtkilendikleriBatlamyusAy krateri ve kucuk gezegen 12621 Alsufi onun adina isimlendirilmistir Ayrica Abdulrahman Ebu el Huseyin Abdulrahman Sufi Abdurrahman Sufi ve bati dunyasinda Azophi olarak da bilinir ve kucuk gezegen onun adina isimlendirilmistir BiyografiGokyuzundeki Takimyildizlarin Tarifi nden Yay takimyildizi Abdurrahman es Sufi 903 te Iran in Rey sehrinde dogdu Iran Isfahan da Emir nin sarayinda yasamis Batlamyus un Almagest inden yararlanarak hazirlamis oldugu yildiz katalogu ile taninmistir Bu katalogda kirk sekiz yildiz takiminda bulunan yildizlari tanitip bunlarin gokyuzundeki konum ve parlakliklari bildirdikten sonra Almagest te gecen yildiz isimlerinin Arapca karsiliklari vererek bu konuda Arapcadaki onemli bir boslugu doldurmustur Abdurrahman el Sufi nin onerdigi terimler daha sonra dogulu ve batili gok bilimciler tarafindan kullanilmis ve bunlardan 94 tanesi modern gokbilim literaturune girmistir Bati dillerinde adi farkli telaffuzlarin bir sonucu olarak Azophi Ilbermosofim Jeber Mosphim ve Abuhassin gibi cesitli sekillerde yer almaktadir Abdurrahman el Sufi nin gok cisimlerinin uzakligini olcmek icin kullandigi rumh 14B Andromedae ve nin uzakligi zira 1 6 rumh ZB 20 sibr 113 zira esba 1 32 zira gibi birimler uzakliklarin belirlenmesinde cok saglikli bir sekilde kullanilmistir Abdurrahman el Sufi her yildiz takiminin bir defa gokyuzunde goruldugu bir defa da gok kuresinde gorulecegi tarzda resmini cizmis daha sonra her yildizin boylam enlem buyukluk ve rengini vererek yildiz kumelerine gore bir cetvel katalog meydana getirmistir Bu yildiz cetvelinin baslangici Iskender takviminin 1276 yilinin ilk gunudur Hicri 20 Ramazan 353 Miladi Takvim 30 Eylul 964 Boylamlari Batlamyus un buldugu boylamlara 66 yil icin 1 derece olmak uzere toplam 42 derece 41 dakikalik bir sabit miktar ekleyerek bulmustur Halbuki Halife Me mun zamaninda zicu l mumtehan in hazirlanmasinda kullanilan Batlamyus un cetveli Menelaos un verdigi degerlere 100 yil icin 1 derece eklenerek duzenlenmisti Batlamyus la baslayan haritalar hazirlama geleneginin Abdurrahman el Sufi den gecerek cagimiza kadar ulastigi kabul edilmektedir Abdurrahman el Sufi nin astronomi aletlerinin ve enstrumantal tekniklerin gelistirilmesinde de onemli yardimlari olmustur Ibnu l Kifti 1043 tarihinde onun tarafindan yapildigi rivayet edilen uc bin dirhem 10 kg kadar agirliginda gumus bir gok kuresinin Kahire de bulundugunu kaydetmektedir 0 yaptigi duzenlemelerle usturlaplarin olcme hassasiyetini de arttirmistir Biruni Abdurrahman el Sufi nin 123 5 cm capli bir halka kullanarak ekliptigin egimini olctugunu Ibn Yunus ise bu egimi 23B 33 45 olarak buldugunu ve onun geometrik ispatlar alaninda da buyuk bir bilgin oldugunu kaydetmektedir Abdurrahman el Sufi nin bircok Batili astronoma tesir ettigi bilinmektedir 13 yuzyilda Castilla Leon Krali X Alfonso nun hazirlattigi astronomi bilgisi kitabi adli dort kitaptan olusan Ispanyolca ansiklopedi onun siyle diger musluman astronomi bilginlerinin eserlerinden alinan bilgilere dayanilarak hazirlanmistir Abdurrahman el Sufi nin bu eseri da yildizlar kitabi basligi altinda ve yalniz tercume edenlerin adiyla yayimlanmistir 16 yuzyila ait adli astronomi ve astroloji katalogu da onun eserlerinden hareket edilerek kaleme alinmistir 15 ve 16 yuzyillarda Viyana ve Nurnberg deki ilim cevrelerinin de ondan faydalandiklari bilinmektedir Ay in bir krateri onun adiyla anilmaktadir Abdurrahman es Sufi gok bilimsel aletlerin gelistirilmesinde de onemli hizmetlerde bulunmustur Gunes in yuksekligini olcmekte kullanilan usturlaplarin olcme duyarliligini arttirmis ve 10 kg agirliginda gumusten bir gok kuresi yapmistir Ayrica 123 5 cm capli bir halka kullanarak ekliptigin egimini 23º 33 45 olarak belirledigi bilinmektedir KaynakcaIllustrated Dictionary of Astronomy Cambridge University Press ISBN 978 0 521 82364 7Dis baglantilarbiography at SEDS ORG27 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde