Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ali Şerîatî (Farsça: علی شريعتی; 23 Kasım 1933, Sabzevar - 19 Haziran 1977, Southhampton), İranlı Müslüman sosyolog, düşünür ve yazar.
| Ali Şeriati | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 23 Kasım 1933 Sabzevar, Horasan, İran |
| Ölüm | 19 Haziran 1977 (43 yaşında) İngiltere |
| Meslek | Yazar, Sosyolog, İdeolog, Aktivist |
| Milliyet | İranlı |
| Eğitim | Meşhed Firdevsi Üniversitesi (1955-1958) Paris Üniversitesi (1959-1963) |
| Dönem | 20. Yüzyıl |
| Edebî akım | İslam Felsefesi, Ümmetçilik, Kurancılık |
Etkilendikleri | |
Özellikle din sosyolojisi ve çağdaş İslam düşüncesi üzerine eserler vermiştir. Marksist düşünceden yaptığı alıntılar ve türetmeler ve bunların kendi zamanındaki İran'a ve çevresine adapte edilmesi ve Marksizm kritiği ile birlikte çağdaş İslam düşüncesi ve devrimcilik açısından ortaya koyduğu çeşitli sonuçlar ve yarattığı ilgi sebebiyle, gerek önemli çağdaş İslam düşünürleri arasında gerekse İran'daki devrimci İslam'ın babası ve İran İslam Devrimi'nin baş düşünürü olarak anıldığı olmuştur. Düşünceleri genel olarak İslam'a dönüş ya da öze dönüş başlığı altında toplanabilir. Bilimsel kaynaklara dayanması, sosyoloji vurgusu yapması ve Batı metodolojisini, çeşitli açılardan eleştirmekle birlikte çeşitli açılardan yapıcı bir şekilde kullanması (ki sosyoloji gibi çeşitli bilimler ve Batı düşüncesinde ortaya çıkan çeşitli fikirlerin, örneğin bazı Marksist fikirlerin, İslam'ın özünde de daha farklı bir şekilde ortaya konduğunu da savunur) sebebiyle moderndir ve gelenekçilikten uzak olduğu gibi gelenekçi görüş ve kesimlere eleştirel yaklaşır nitekim bu sebeple eleştirildiği veya çelişki ile suçlandığı olmuştur. Bu tarzından yola çıkarak kendisi hakkında sosyolojiyi İslamlaştırmaktan ziyade İslam'ın sosyolojik bir okumasını yaptığı da söylenmiştir.
Hayatı
Çocukluğu
Ali Şerîatî, 1933 yılında İran'ın Horasan bölgesinde, Sabzevar kentine bağlı Kahak köyünde doğdu. Babası eğitimli bir aileye mensup din öğretmeni Muhammed Tâkî Şerîatî'dir. İlk öğrenimine Mezînân’da başladı. Meşhed’de Firdevsî Lisesi’nden mezun olduktan sonra ve öğretmen okulunda okudu. 1958 yılında Meşhed Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nden mezun oldu.
Rıza Şah'ın 1944'te tahttan çekilmesinden sonra, babası İslamî Hakikati Tebliğ Merkezi adında bir dernek kurdu. Baba ve oğul, dönemin siyasî tartışmalarına etkin bir şekilde katıldılar ve Sadık Sosyalistler Hareketi adlı bir topluluğa üye oldular. Bu topluluğun fikir babası, Ebulkasem Şekipnî, sosyalizmi icat edenin ve onu Arap Yarımadası'na tanıtanın Muhammed olduğunu iddia ediyordu.
Eğitimi
Lisansını İran'da bitirdikten sonra, Paris Üniversitesi'nde doktorasına başladı. Burada, 1964 yılında Sayfuddin'den Belh'in Faziletleri Tarihi isimli bir el yazmasının notlandırılmış bir Farsça çevirisini yaparak edebiyat dalında doktor oldu. Daha sonra İran'a döndü, fakat şah yönetimi tarafından tutuklanıp hapsedildi. Yönetim onu Fransa'dayken devleti yıkıcı siyasi aktivitelerde bulunmakla suçlamıştı. Daha sonra 1965'te serbest bırakıldı ve 'nde ders vermeye başladı.
Ölümü ve etkileri
Dersleri kısa sürede farklı toplumun farklı kesimlerinden öğrenciler tarafından beğenilmiş ve popülerleşmişti. Bunun sonucu rejim, üniversite yönetimine Şeriatî'nin derslerinin kaldırılması yönünde baskı yaptı. Bunun üzerine Şeriâtî de Tahran'a taşındı ve Hüseyniye-i İrşad Enstitüsü'nde ders vermeye başladı. Yine büyük bir popüleriteye ulaşan dersleri, yine toplumun her kesiminden öğrencileri etkilemiştir. Şeriâtî'nin görüşlerine ilginin arttığı orta ve yüksek sınıflardan öğrencilerin olması dikkat çekiciydi. Bu ilgi de şah rejiminin Şeriatî ile bazı öğrencilerinin tutuklanması emrini vermesine neden oldu. Kasım 1972'de Hüseyniye-i İrşad Enstitüsü kapatıldı. Eylül 1973'te Şeriâtî tutuklandı. 1975 yılı Mart ayında tahliye edildi.
Gerek yurt içinden gerekse yurt dışından gelen tepkiler üzerine yönetim onu serbest bıraksa da, çeşitli şartlarla tahliye edilmişti; kesinlikle herhangi bir eğitim aktivitesinde yer almayacak, hiçbir şey yayımlamayacak ve özel veya genel hiçbir toplantı yapmayacaktı. Ayrıca devletin güvenlik örgütlerinden SAVAK onun yakın çevresini yakın gözetim ve denetim altında tutacaktı. Şeriatî bu koşullar altında daha fazla İran'da kalamayacağını karşı çıkarak ülkesini İngiltere'ye gitmek üzere terk etmeye karar verdi. Kimi kesimler onu, İngiliz istihbaratıyla iş birliği yapan SAVAK'ın öldürdüğünü öne sürse de, ölümünden sonra yapılan otopside herhangi bir şüpheli ize rastlanmadı. Otopsi, kalp yetmezliğinden öldüğünü teyid etti.
Devrim öncesi İran'ın en önemli ve etkili felsefi liderlerinden sayılan Şeriati'nin görüşleri bugün hâlâ İran toplumunda popüler ve etkindir. Özellikle bugünkü İslamî cumhuriyet rejiminin biçimi, ruhban sınıfının konumu ve eşitlik anlayışına karşı çıkan kesimler tarafından beğenilmektedir.
Şerîatî'nin düşünsel çalışmaları sadece devrim öncesi ve sonrası İran'ı değil, dünya çapında İslamcı topluluk ve düşünceler başta olmak üzere birçok kişi ve grubu etkilemiştir. Çeşitli dinî kavramlara yaklaşımı, ruhban sınıfının eleştirisi ve İslamcılık hareketinin içinde kabul edilen çeşitli çıkarımlarıyla ilgi çekmiştir.
Şerîatî, ayrıca Martinikli marksist düşünür ve şair Frantz Fanon'un Yeryüzünün Lanetlileri başlıklı eserini, Jacques Derrida'nın Şiir Nedir ve Fransız oryantalist ve aynı zamanda katolik papaz olan Louis Massignon'nun Selmân-ı Pak başlıklı eserlerini Farsça'ya tercüme etti. Ali Şerîatî'nin eserlerinin neredeyse tümü Türkçe'ye çevrilmiştir.
Siyasi felsefe
Öncelikle, Şeriati batılı liberal demokrasiyi eleştirdi.[]Demokrasi, liberalizm ve milletlerin yağmalanması arasında doğrudan bir ilişki olduğuna işaret etti. Liberal demokrasinin insanlık düşmanı olduğuna inanıyordu. Ayrıca liberal demokrasinin egemen ekonomik sisteminin adaletsiz olduğunu ve insan haklarına aykırı olduğunu belirtti. Böyle bir toplumda, zayıf bir bireyin zaten yenilgiye ve yok olmaya mahkûm olduğunu savundu. Şeriati'nin düşüncelerinde ve liberal demokrasi eleştirisinde bazı temel yapılar vardır. İlk temel, dini dünya görüşü ile dini olmayan dünya görüşü arasındaki kontrastla ilgilidir. Tarihi, toplumu ve insanlığı monistik bir dünya görüşüne göre açıkladı. Liberalizmi, eşitsizlik ve ayrımcılık içeren bir şey olarak tanımladı. Maneviyata dayanan özgürlük ve eşitlik, tarih boyunca bir dönemde harap edilen ön-modern toplumların temeliydi.[]
Şeriati'ye göre, İmam Ali'nin hükûmeti en iyi demokrasi şekli olarak kabul edilebilir. Bu vesileyle, İmam Ali'nin davranışlarını düşmanıyla karşılaştırarak yorumlamaya çalıştı.[] Bu demokrasi türünü 'Sorumluluk Demokrasisi' olarak adlandırdı. Şeriati'nin batı demokrasisi tanımını kabul etmediği görülüyor, ancak demokrasiyle sorunu yoktu. Ona göre, dini bir hükûmet Müslüman vatandaşların demokratik hakkıdır. Batılı demokrasinin temel problemlerinden birinin demagoji olduğuna inanıyordu. Günümüzde seçmenlerin oyları reklam araçlarının yardımıyla özel kanallara yönlendiriliyor. Bu tür bir durumda sadece eleştirel bir bilince sahip olan kişi dikkat dağıtıcı unsurları ve yüzeysel argümanları atabilir ve kendileri ve toplulukları için etkili bir şekilde oy kullanabilir. Batılı demokrasinin altın, zulüm ve hileye (Zar, Zour ve Tazvir) dayandığını ve ideolojik Yönlendirmeden farklı, devrim karşıtı bir rejim olduğunu savunuyor.[][]
Sorumluluk demokrasisi
Sorumluluk demokrasisini daha iyi açıklamak için, ilk olarak iki kavram arasında bir ayrım yapıyor.[] Bunlardan biri Siyaset ve diğeri politikadır. Siyaset, toplumu değiştirme ve dönüştürme sorumluluğunu almak isteyen hükûmet tarafından uygulanan bir felsefedir, sadece onun var oluşu ve mevcudiyeti değil. Aslında, Siyaset ilerici ve dinamik bir şeydir. Siyaset felsefesinde hükûmetin amacı toplumsal kurumları, kuruluşları ve hatta toplumun tamamını yani kültürü, ahlakı ve arzuları değiştirmektir; basitçe söylemek gerekirse, Siyaset insanların var olmasını sağlamak ister.[] Öte yandan, politikada böyle bir yaratma yoktur. Başka bir deyişle, politika var olan insanları takip etmektir, onları yaratmak değil. Tabii ki, Şeriati Siyaseti politikaya tercih eder çünkü ilki daha ilericidir
İnsan yaratmayı (Ensan Sazi) önemser. Aslında, onun ütopyası Gnosis, eşitlik ve özgürlük kavramları ile inşa edilmiştir. Sorumluluk demokrasisi, Hoseyniyeh Erşad'taki derslerinden birinden ortaya çıkmıştır; adında ünlü bir ders. Ona göre, İmam sadece politik, sosyal ve ekonomik boyutlarda değil, tüm varoluşsal boyutlarda insanları yönlendirmek isteyendir. İmamın her yerde ve her zaman canlı olduğuna inanır. Öte yandan, İmamlık metafizik bir inanç değil, devrimci bir rehber felsefesidir. İmamın, bir diktatör gibi kendi arzularına göre değil, İslami ideolojiye ve otantik değerlere göre insanları yönlendirmesi gerektiğini ekledi.[]
Sosyoloji
Bazı akademisyenler, onu günümüzün dini yeni düşünürleri arasında sınıflandırır.[] Bu görüş açısına göre, Şeriati Batı'nın rasyonelliğini kabul etmiştir. Şeriati, Batı'nın teorik temelini "medeniyet" olarak adlandırmış ve onun görünümlerine "Teceddüt" [Yenilenme] demiştir. Medeniyeti kabul etmeyi vurgulamış ve teceddütü eleştirmiştir. Ayrıca, medeniyetin derin bir şey olarak değerlendirilmesi gerektiğine inanmıştır. O, ampirik bilim ve bilginin önemini de büyük ölçüde takdir etmiştir. Ampirik metodolojiyi beğenmiştir. Ayrıca, bilimsel metodolojiye olan ilgisizliği nedeniyle gelenekçiliği eleştirmiştir. Diğer yandan, Modernistleri, Batı'nın ideolojik teorilerini geçerli bilimsel epistemoloji ile karıştırdıkları için eleştirmiştir. Şeriati'ye göre, akıl bilgisi kendiliğinden açıktır. Bu nedenle, akıl bilgisini, diğer kaynakları anlamanın aksiyomu olarak düşünmeyi önermiştir; yani kutsal kitap ya da Kur'an, hadis, siret (Peygamber biyografisi) ve icma (konsensüs). Şeriati ayrıca, dinin anlaşılmasında konsensüsü bir kaynak olarak reddetmiştir. Bilgi ve zaman kavramları üzerinde, kutsal kitap ve gelenekle birlikte ısrar ederek metodolojinin ve bakış açısının değiştirilmesinin önemli rolünü vurgulamıştır. Şeriati, sosyoloji analizinde Georges Gurvitch hayranı olarak, sosyal olayların ve tarihi olayların analizi için özel bir modelin olmadığına inanıyordu. Dini ve toplumu bir birliği olmadığını, aksine pek çok din ve toplum olduğunu düşünüyordu. Araştırma ve bilimsel araştırma sırasında insan bilimi alimi olan akademisyenin aktif rolüne atıfta bulunmuştur.[]
Bir araştırmanın sonuçları üzerindeki bilim adamının değerlerinin etkileri arasında bir ilişki olduğuna inanıyordu. Batılı diğer akademisyenlerin diğer sonuçlarını toplumumuza genişletmenin gerekli olmadığını düşünüyordu. Ancak, milliyetçilik, liberalizm, Marksizm gibi Batılı ideolojik okulları eleştirmiştir. İran toplumu ve Batı felsefesi arasında bir uyum ve karşılıklı ilişki olduğunu savunmuştur. Şeriati'ye göre, demokrasi devrimci evrim ve ilerlemeyle uyumsuzdur. Batı ideolojisine yönelik eleştirilerinden biri, bu ideolojilerin körü körüne taklit edilmesidir. Diğer bir eleştirisi ise, Batı felsefesinde maneviyatın inkârıdır. Aslında, bu ideolojiler insanların yüce hedeflere ulaşmalarını ve herhangi bir [evrimsel hareketi - çeviriyi kontrol et] engellemeyi amaçlar. Bu bağlamda, kapitalizmi şiddetle eleştirmiş ve aynı zamanda, sosyalizmi insanlığı evrime yönlendireceği ve faydacılıktan kurtaracağı için takdir etmiştir. Ancak, Karl Marx'ı şiddetle eleştirmiştir. Şeriati'ye göre, Karl Marx'ın ekonomiyi insan ve toplumun altyapısı ve temeli olarak gören teorisi sapmıştır. Aksine, Şeriati insanı, ekonomiyi değil, toplumun temeli ve kaynağı olarak yerleştirmiştir.[]
Modern sorunlar
Şeriati'ye göre insan iki aşamadan oluşur: kolektivite aşaması ve özel mülkiyet aşaması. İlk aşama olan kolektivitenin sosyal eşitlik ve manevi birlik ile ilgili olduğunu açıklamıştır. Ancak ikinci aşama, yani içinde bulunduğumuz çağ, tek kişinin çok kişiye hükmetmesi olarak düşünülebilir. İkinci aşama özel mülkiyet'in ortaya çıkmasıyla başlamıştır. Tarihteki çeşitli özel mülkiyet türleri arasında kölelik, serflik, feodalizm ve kapitalizm yer almaktadır. kavramına göre, tüm maddi ve manevi kaynaklar herkesin erişimine açıktır. Ancak tekelcilik insan topluluğunu kutuplaştırmıştır. Aslında Şeriati'ye göre, özel mülkiyet tüm modern sorunların ana nedenidir. Bu sorunlar insanların kardeşliğini ve sevgisini ikiyüzlülüğe, hileye, nefrete, sömürüye, ve dönüştürmektedir. Tekelleşmenin yarattığı kutuplaşma tarih boyunca farklı biçimlerde kendini göstermiştir. Örneğin, antik çağlarda köleci ekonomiler vardı ve bunlar modern zamanlarda kapitalist topluma dönüştü. Başka bir deyişle, makinecilik ya da makinelere bağımlılık, özel mülkiyetin en son aşaması olarak düşünülebilir. Makineleşme on dokuzuncu yüzyılda başladı ve insanoğlu bundan kaynaklanan birçok endişe ve sorunla yüzleşmek zorunda kaldı.
Kitapları
- (1972, Tahran)
- İnsanın Dört Zindanı - Kitapta anlatılanlara göre, insanı baskı altına alan ve insanın özgürlüğünü kısıtlayan naturalizm (Doğanın zorlayıcı gücü), Historizm (Tarihin zorlayıcı gücü), Sosyolojizm (Toplumun zorlayıcı gücü) ve insanın kendisi olmak üzere dört güç vardır.
- (iki cilt)
- Kapitalizm
- İslam Ekonomisi
- Marksizm
- İslambilim (iki cilt) - konu alan Ali Şeriati'nin en ünlü yapıtlarındandır. Felsefi ve fikri bir eser olarak tanımlanabilir. Eserde İslam'ın itikadi yapısından başlanarak, diğer bilim, felsefe ve çalışmalardan da yararlanarak İslami sosyolojik ve ideolojik çıkarımlar yapılmaktadır. Eserde vücud bulmuş, fikir, yorum ve çıkarımlar daha sonraki İslamcı akımları büyük oranda etkilemiştir. Eserin özgün adı İslâm-Şinasî, İngilizce adı da Islamology'dir. Nehir yayınları tarafından İslambilim adıyla Türkçeye çevrilip yayımlanmıştır.
- Aşk ve Tevhid
- Fatıma Fatımadır
- İnsan
- Anne Baba Biz Suçluyuz
- Anne Baba Biz Suçluyuz - Bir deneme olan kitap; gençliğin içine düştüğü durumu, dine yönelik eleştirileri ve yazarın bunlara ilişkin görüşlerini konu almaktadır. Nesillerin aynı inanca nasıl farklı baktıklarını açık bir dille anlatan kitap Soruyorlar ve Ben Soruyorum adlı iki bölümden oluşmaktadır.
| Vikisöz'de Ali Şerîatî ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
Kaynakça
- İngilizce Vikipedi Ali Şeriati maddesi
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Mart 2020.
- ^ Lapidus, Ira M.; Abrahamian Ervand, Edmund Burke (1990). Islam, politics, and social movements. University of California Press. s. 289. ISBN .
- ^ Abedi, Mehbi (1986). "Ali Shariati: the architect of the 1979 Islamic revolution of Iran". Iranian Studies. Cilt 19 (3 bas.). doi:10.1080/00210868608701678.
- ^ Casanova, José (1994). Public religions in the modern world. University of Chicago Press. ss. 4. ISBN .
- ^ Yenisey, Gülara. İran'da Etnopolotik Hareketler, sf 154.
- ^ Zubaida, Sami (1993). Islam, the people and the state: essays on political ideas and movements in the Middle East. I.B.Tauris. ISBN .
- ^ Hassan, Riaz (1984). "Iran's Islamic revolutionaries: Before and after the revolution". Third World Quarterly. Cilt 6 (3 bas.). ss. 675-686. doi:10.1080/01436598408419792.
- ^ Martin van Bruinessen, Julia Day Howell (2007). Sufism and the 'modern' in Islam. ss. 72-73. ISBN .
- ^ The Oxford Encyclopedia of the Modern Islamic World. Esposito, John L. New York: Oxford University Press. 1995. ISBN . OCLC 30914276. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Şubat 2021.
- ^ a b Milani, Abbas. (2008). Eminent Persians : the men and women who made modern Iran, 1941-1979 : in two volumes. 1st ed. Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press. s. 361. ISBN . OCLC 225870858.
- ^ a b c Sayyed Javad Imam Jomeh Zadeh, Hosein Rouhani (2007). comparative inquiry on western democracy and commitment democracy of Ali Sharity. Social sciences of Mashhad university. ss. 59-78. 2 Kasım 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ekim 2023.
- ^ "Dr. Şeriati'nin 40. anma töreni Londra'da yapıldı". Iran Daily (Tahran, İran).
- ^ Fardin Qoreishi (2001). Şeriati ve Batı üzerine dini yeni yansıma düşünceleri. Nameh Pajouhesh. 1 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ekim 2023. Bilinmeyen parametre
|say fa=görmezden gelindi () - ^ Behdad, Sohrab (October 1994). (PDF). Comparative Studies in Society and History. Cambridge University Press. 36 (4): 775-813. doi:10.1017/S0010417500019435. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
Dış bağlantılar
- Dr. Ali Şeriati resmi web sitesi12 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Dr. Ali Şeriati hakkında Türkçe bir web sitesi23 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ali Seriati Farsca علی شريعتی 23 Kasim 1933 Sabzevar 19 Haziran 1977 Southhampton Iranli Musluman sosyolog dusunur ve yazar Ali SeriatiDogum23 Kasim 1933 1933 11 23 Sabzevar Horasan IranOlum19 Haziran 1977 43 yasinda IngiltereMeslekYazar Sosyolog Ideolog AktivistMilliyetIranliEgitimMeshed Firdevsi Universitesi 1955 1958 Paris Universitesi 1959 1963 Donem20 YuzyilEdebi akimIslam Felsefesi Ummetcilik KurancilikEtkilendikleri Karl Marx Muhammed Ikbal Seyyid Kutup Ozellikle din sosyolojisi ve cagdas Islam dusuncesi uzerine eserler vermistir Marksist dusunceden yaptigi alintilar ve turetmeler ve bunlarin kendi zamanindaki Iran a ve cevresine adapte edilmesi ve Marksizm kritigi ile birlikte cagdas Islam dusuncesi ve devrimcilik acisindan ortaya koydugu cesitli sonuclar ve yarattigi ilgi sebebiyle gerek onemli cagdas Islam dusunurleri arasinda gerekse Iran daki devrimci Islam in babasi ve Iran Islam Devrimi nin bas dusunuru olarak anildigi olmustur Dusunceleri genel olarak Islam a donus ya da oze donus basligi altinda toplanabilir Bilimsel kaynaklara dayanmasi sosyoloji vurgusu yapmasi ve Bati metodolojisini cesitli acilardan elestirmekle birlikte cesitli acilardan yapici bir sekilde kullanmasi ki sosyoloji gibi cesitli bilimler ve Bati dusuncesinde ortaya cikan cesitli fikirlerin ornegin bazi Marksist fikirlerin Islam in ozunde de daha farkli bir sekilde ortaya kondugunu da savunur sebebiyle moderndir ve gelenekcilikten uzak oldugu gibi gelenekci gorus ve kesimlere elestirel yaklasir nitekim bu sebeple elestirildigi veya celiski ile suclandigi olmustur Bu tarzindan yola cikarak kendisi hakkinda sosyolojiyi Islamlastirmaktan ziyade Islam in sosyolojik bir okumasini yaptigi da soylenmistir HayatiCocuklugu Ali Seriati 1933 yilinda Iran in Horasan bolgesinde Sabzevar kentine bagli Kahak koyunde dogdu Babasi egitimli bir aileye mensup din ogretmeni Muhammed Taki Seriati dir Ilk ogrenimine Mezinan da basladi Meshed de Firdevsi Lisesi nden mezun olduktan sonra ve ogretmen okulunda okudu 1958 yilinda Meshed Universitesi Edebiyat Fakultesi nden mezun oldu Riza Sah in 1944 te tahttan cekilmesinden sonra babasi Islami Hakikati Teblig Merkezi adinda bir dernek kurdu Baba ve ogul donemin siyasi tartismalarina etkin bir sekilde katildilar ve Sadik Sosyalistler Hareketi adli bir topluluga uye oldular Bu toplulugun fikir babasi Ebulkasem Sekipni sosyalizmi icat edenin ve onu Arap Yarimadasi na tanitanin Muhammed oldugunu iddia ediyordu Egitimi Lisansini Iran da bitirdikten sonra Paris Universitesi nde doktorasina basladi Burada 1964 yilinda Sayfuddin den Belh in Faziletleri Tarihi isimli bir el yazmasinin notlandirilmis bir Farsca cevirisini yaparak edebiyat dalinda doktor oldu Daha sonra Iran a dondu fakat sah yonetimi tarafindan tutuklanip hapsedildi Yonetim onu Fransa dayken devleti yikici siyasi aktivitelerde bulunmakla suclamisti Daha sonra 1965 te serbest birakildi ve nde ders vermeye basladi Olumu ve etkileri Dersleri kisa surede farkli toplumun farkli kesimlerinden ogrenciler tarafindan begenilmis ve populerlesmisti Bunun sonucu rejim universite yonetimine Seriati nin derslerinin kaldirilmasi yonunde baski yapti Bunun uzerine Seriati de Tahran a tasindi ve Huseyniye i Irsad Enstitusu nde ders vermeye basladi Yine buyuk bir populeriteye ulasan dersleri yine toplumun her kesiminden ogrencileri etkilemistir Seriati nin goruslerine ilginin arttigi orta ve yuksek siniflardan ogrencilerin olmasi dikkat cekiciydi Bu ilgi de sah rejiminin Seriati ile bazi ogrencilerinin tutuklanmasi emrini vermesine neden oldu Kasim 1972 de Huseyniye i Irsad Enstitusu kapatildi Eylul 1973 te Seriati tutuklandi 1975 yili Mart ayinda tahliye edildi Gerek yurt icinden gerekse yurt disindan gelen tepkiler uzerine yonetim onu serbest biraksa da cesitli sartlarla tahliye edilmisti kesinlikle herhangi bir egitim aktivitesinde yer almayacak hicbir sey yayimlamayacak ve ozel veya genel hicbir toplanti yapmayacakti Ayrica devletin guvenlik orgutlerinden SAVAK onun yakin cevresini yakin gozetim ve denetim altinda tutacakti Seriati bu kosullar altinda daha fazla Iran da kalamayacagini karsi cikarak ulkesini Ingiltere ye gitmek uzere terk etmeye karar verdi Kimi kesimler onu Ingiliz istihbaratiyla is birligi yapan SAVAK in oldurdugunu one surse de olumunden sonra yapilan otopside herhangi bir supheli ize rastlanmadi Otopsi kalp yetmezliginden oldugunu teyid etti Tahran in buyuk hastanelerinden birine Seriati nin ismi verilmistir Devrim oncesi Iran in en onemli ve etkili felsefi liderlerinden sayilan Seriati nin gorusleri bugun hala Iran toplumunda populer ve etkindir Ozellikle bugunku Islami cumhuriyet rejiminin bicimi ruhban sinifinin konumu ve esitlik anlayisina karsi cikan kesimler tarafindan begenilmektedir Seriati nin dusunsel calismalari sadece devrim oncesi ve sonrasi Iran i degil dunya capinda Islamci topluluk ve dusunceler basta olmak uzere bircok kisi ve grubu etkilemistir Cesitli dini kavramlara yaklasimi ruhban sinifinin elestirisi ve Islamcilik hareketinin icinde kabul edilen cesitli cikarimlariyla ilgi cekmistir Seriati ayrica Martinikli marksist dusunur ve sair Frantz Fanon un Yeryuzunun Lanetlileri baslikli eserini Jacques Derrida nin Siir Nedir ve Fransiz oryantalist ve ayni zamanda katolik papaz olan Louis Massignon nun Selman i Pak baslikli eserlerini Farsca ya tercume etti Ali Seriati nin eserlerinin neredeyse tumu Turkce ye cevrilmistir Siyasi felsefeOncelikle Seriati batili liberal demokrasiyi elestirdi kaynak belirtilmeli Demokrasi liberalizm ve milletlerin yagmalanmasi arasinda dogrudan bir iliski olduguna isaret etti Liberal demokrasinin insanlik dusmani olduguna inaniyordu Ayrica liberal demokrasinin egemen ekonomik sisteminin adaletsiz oldugunu ve insan haklarina aykiri oldugunu belirtti Boyle bir toplumda zayif bir bireyin zaten yenilgiye ve yok olmaya mahkum oldugunu savundu Seriati nin dusuncelerinde ve liberal demokrasi elestirisinde bazi temel yapilar vardir Ilk temel dini dunya gorusu ile dini olmayan dunya gorusu arasindaki kontrastla ilgilidir Tarihi toplumu ve insanligi monistik bir dunya gorusune gore acikladi Liberalizmi esitsizlik ve ayrimcilik iceren bir sey olarak tanimladi Maneviyata dayanan ozgurluk ve esitlik tarih boyunca bir donemde harap edilen on modern toplumlarin temeliydi kaynak belirtilmeli Seriati ye gore Imam Ali nin hukumeti en iyi demokrasi sekli olarak kabul edilebilir Bu vesileyle Imam Ali nin davranislarini dusmaniyla karsilastirarak yorumlamaya calisti kaynak belirtilmeli Bu demokrasi turunu Sorumluluk Demokrasisi olarak adlandirdi Seriati nin bati demokrasisi tanimini kabul etmedigi goruluyor ancak demokrasiyle sorunu yoktu Ona gore dini bir hukumet Musluman vatandaslarin demokratik hakkidir Batili demokrasinin temel problemlerinden birinin demagoji olduguna inaniyordu Gunumuzde secmenlerin oylari reklam araclarinin yardimiyla ozel kanallara yonlendiriliyor Bu tur bir durumda sadece elestirel bir bilince sahip olan kisi dikkat dagitici unsurlari ve yuzeysel argumanlari atabilir ve kendileri ve topluluklari icin etkili bir sekilde oy kullanabilir Batili demokrasinin altin zulum ve hileye Zar Zour ve Tazvir dayandigini ve ideolojik Yonlendirmeden farkli devrim karsiti bir rejim oldugunu savunuyor kaynak belirtilmeli kaynak belirtilmeli Sorumluluk demokrasisi Sorumluluk demokrasisini daha iyi aciklamak icin ilk olarak iki kavram arasinda bir ayrim yapiyor kaynak belirtilmeli Bunlardan biri Siyaset ve digeri politikadir Siyaset toplumu degistirme ve donusturme sorumlulugunu almak isteyen hukumet tarafindan uygulanan bir felsefedir sadece onun var olusu ve mevcudiyeti degil Aslinda Siyaset ilerici ve dinamik bir seydir Siyaset felsefesinde hukumetin amaci toplumsal kurumlari kuruluslari ve hatta toplumun tamamini yani kulturu ahlaki ve arzulari degistirmektir basitce soylemek gerekirse Siyaset insanlarin var olmasini saglamak ister kaynak belirtilmeli Ote yandan politikada boyle bir yaratma yoktur Baska bir deyisle politika var olan insanlari takip etmektir onlari yaratmak degil Tabii ki Seriati Siyaseti politikaya tercih eder cunku ilki daha ilericidir Insan yaratmayi Ensan Sazi onemser Aslinda onun utopyasi Gnosis esitlik ve ozgurluk kavramlari ile insa edilmistir Sorumluluk demokrasisi Hoseyniyeh Ersad taki derslerinden birinden ortaya cikmistir adinda unlu bir ders Ona gore Imam sadece politik sosyal ve ekonomik boyutlarda degil tum varolussal boyutlarda insanlari yonlendirmek isteyendir Imamin her yerde ve her zaman canli olduguna inanir Ote yandan Imamlik metafizik bir inanc degil devrimci bir rehber felsefesidir Imamin bir diktator gibi kendi arzularina gore degil Islami ideolojiye ve otantik degerlere gore insanlari yonlendirmesi gerektigini ekledi kaynak belirtilmeli SosyolojiBazi akademisyenler onu gunumuzun dini yeni dusunurleri arasinda siniflandirir kaynak belirtilmeli Bu gorus acisina gore Seriati Bati nin rasyonelligini kabul etmistir Seriati Bati nin teorik temelini medeniyet olarak adlandirmis ve onun gorunumlerine Teceddut Yenilenme demistir Medeniyeti kabul etmeyi vurgulamis ve teceddutu elestirmistir Ayrica medeniyetin derin bir sey olarak degerlendirilmesi gerektigine inanmistir O ampirik bilim ve bilginin onemini de buyuk olcude takdir etmistir Ampirik metodolojiyi begenmistir Ayrica bilimsel metodolojiye olan ilgisizligi nedeniyle gelenekciligi elestirmistir Diger yandan Modernistleri Bati nin ideolojik teorilerini gecerli bilimsel epistemoloji ile karistirdiklari icin elestirmistir Seriati ye gore akil bilgisi kendiliginden aciktir Bu nedenle akil bilgisini diger kaynaklari anlamanin aksiyomu olarak dusunmeyi onermistir yani kutsal kitap ya da Kur an hadis siret Peygamber biyografisi ve icma konsensus Seriati ayrica dinin anlasilmasinda konsensusu bir kaynak olarak reddetmistir Bilgi ve zaman kavramlari uzerinde kutsal kitap ve gelenekle birlikte israr ederek metodolojinin ve bakis acisinin degistirilmesinin onemli rolunu vurgulamistir Seriati sosyoloji analizinde Georges Gurvitch hayrani olarak sosyal olaylarin ve tarihi olaylarin analizi icin ozel bir modelin olmadigina inaniyordu Dini ve toplumu bir birligi olmadigini aksine pek cok din ve toplum oldugunu dusunuyordu Arastirma ve bilimsel arastirma sirasinda insan bilimi alimi olan akademisyenin aktif rolune atifta bulunmustur kaynak belirtilmeli Bir arastirmanin sonuclari uzerindeki bilim adaminin degerlerinin etkileri arasinda bir iliski olduguna inaniyordu Batili diger akademisyenlerin diger sonuclarini toplumumuza genisletmenin gerekli olmadigini dusunuyordu Ancak milliyetcilik liberalizm Marksizm gibi Batili ideolojik okullari elestirmistir Iran toplumu ve Bati felsefesi arasinda bir uyum ve karsilikli iliski oldugunu savunmustur Seriati ye gore demokrasi devrimci evrim ve ilerlemeyle uyumsuzdur Bati ideolojisine yonelik elestirilerinden biri bu ideolojilerin koru korune taklit edilmesidir Diger bir elestirisi ise Bati felsefesinde maneviyatin inkaridir Aslinda bu ideolojiler insanlarin yuce hedeflere ulasmalarini ve herhangi bir evrimsel hareketi ceviriyi kontrol et engellemeyi amaclar Bu baglamda kapitalizmi siddetle elestirmis ve ayni zamanda sosyalizmi insanligi evrime yonlendirecegi ve faydaciliktan kurtaracagi icin takdir etmistir Ancak Karl Marx i siddetle elestirmistir Seriati ye gore Karl Marx in ekonomiyi insan ve toplumun altyapisi ve temeli olarak goren teorisi sapmistir Aksine Seriati insani ekonomiyi degil toplumun temeli ve kaynagi olarak yerlestirmistir kaynak belirtilmeli Modern sorunlarSeriati ye gore insan iki asamadan olusur kolektivite asamasi ve ozel mulkiyet asamasi Ilk asama olan kolektivitenin sosyal esitlik ve manevi birlik ile ilgili oldugunu aciklamistir Ancak ikinci asama yani icinde bulundugumuz cag tek kisinin cok kisiye hukmetmesi olarak dusunulebilir Ikinci asama ozel mulkiyet in ortaya cikmasiyla baslamistir Tarihteki cesitli ozel mulkiyet turleri arasinda kolelik serflik feodalizm ve kapitalizm yer almaktadir kavramina gore tum maddi ve manevi kaynaklar herkesin erisimine aciktir Ancak tekelcilik insan toplulugunu kutuplastirmistir Aslinda Seriati ye gore ozel mulkiyet tum modern sorunlarin ana nedenidir Bu sorunlar insanlarin kardesligini ve sevgisini ikiyuzluluge hileye nefrete somuruye ve donusturmektedir Tekellesmenin yarattigi kutuplasma tarih boyunca farkli bicimlerde kendini gostermistir Ornegin antik caglarda koleci ekonomiler vardi ve bunlar modern zamanlarda kapitalist topluma donustu Baska bir deyisle makinecilik ya da makinelere bagimlilik ozel mulkiyetin en son asamasi olarak dusunulebilir Makinelesme on dokuzuncu yuzyilda basladi ve insanoglu bundan kaynaklanan bircok endise ve sorunla yuzlesmek zorunda kaldi Kitaplari 1972 Tahran Insanin Dort Zindani Kitapta anlatilanlara gore insani baski altina alan ve insanin ozgurlugunu kisitlayan naturalizm Doganin zorlayici gucu Historizm Tarihin zorlayici gucu Sosyolojizm Toplumun zorlayici gucu ve insanin kendisi olmak uzere dort guc vardir iki cilt Kapitalizm Islam Ekonomisi Marksizm Islambilim iki cilt konu alan Ali Seriati nin en unlu yapitlarindandir Felsefi ve fikri bir eser olarak tanimlanabilir Eserde Islam in itikadi yapisindan baslanarak diger bilim felsefe ve calismalardan da yararlanarak Islami sosyolojik ve ideolojik cikarimlar yapilmaktadir Eserde vucud bulmus fikir yorum ve cikarimlar daha sonraki Islamci akimlari buyuk oranda etkilemistir Eserin ozgun adi Islam Sinasi Ingilizce adi da Islamology dir Nehir yayinlari tarafindan Islambilim adiyla Turkceye cevrilip yayimlanmistir Ask ve Tevhid Fatima Fatimadir Insan Anne Baba Biz Sucluyuz Anne Baba Biz Sucluyuz Bir deneme olan kitap gencligin icine dustugu durumu dine yonelik elestirileri ve yazarin bunlara iliskin goruslerini konu almaktadir Nesillerin ayni inanca nasil farkli baktiklarini acik bir dille anlatan kitap Soruyorlar ve Ben Soruyorum adli iki bolumden olusmaktadir Vikisoz de Ali Seriati ile ilgili sozleri bulabilirsiniz KaynakcaIngilizce Vikipedi Ali Seriati maddesi Arsivlenmis kopya 13 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Mart 2020 Lapidus Ira M Abrahamian Ervand Edmund Burke 1990 Islam politics and social movements University of California Press s 289 ISBN 0520068688 Abedi Mehbi 1986 Ali Shariati the architect of the 1979 Islamic revolution of Iran Iranian Studies Cilt 19 3 bas doi 10 1080 00210868608701678 Casanova Jose 1994 Public religions in the modern world University of Chicago Press ss 4 ISBN 0226095355 Yenisey Gulara Iran da Etnopolotik Hareketler sf 154 Zubaida Sami 1993 Islam the people and the state essays on political ideas and movements in the Middle East I B Tauris ISBN 1850437343 Hassan Riaz 1984 Iran s Islamic revolutionaries Before and after the revolution Third World Quarterly Cilt 6 3 bas ss 675 686 doi 10 1080 01436598408419792 Martin van Bruinessen Julia Day Howell 2007 Sufism and the modern in Islam ss 72 73 ISBN 1850438544 The Oxford Encyclopedia of the Modern Islamic World Esposito John L New York Oxford University Press 1995 ISBN 0 19 506613 8 OCLC 30914276 7 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Subat 2021 a b Milani Abbas 2008 Eminent Persians the men and women who made modern Iran 1941 1979 in two volumes 1st ed Syracuse N Y Syracuse University Press s 361 ISBN 978 0 8156 0907 0 OCLC 225870858 a b c Sayyed Javad Imam Jomeh Zadeh Hosein Rouhani 2007 comparative inquiry on western democracy and commitment democracy of Ali Sharity Social sciences of Mashhad university ss 59 78 2 Kasim 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ekim 2023 Dr Seriati nin 40 anma toreni Londra da yapildi Iran Daily Tahran Iran Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Fardin Qoreishi 2001 Seriati ve Bati uzerine dini yeni yansima dusunceleri Nameh Pajouhesh 1 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ekim 2023 Bilinmeyen parametre say fa gormezden gelindi yardim Behdad Sohrab October 1994 PDF Comparative Studies in Society and History Cambridge University Press 36 4 775 813 doi 10 1017 S0010417500019435 19 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Dis baglantilarDr Ali Seriati resmi web sitesi12 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dr Ali Seriati hakkinda Turkce bir web sitesi23 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde