Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin daha erişilebilir olması için konusuna göre başlıklara bölünmesi gerekmektedir. |
İslam sanatı, İslâm kültürünün büyük bir bölümünü oluşturur. İslamî sanat(lar) terimi görece yeni bir terimdir ve genel olarak modern bir kavram olarak ele alınabilir. Terim ile kastedilen İslam topraklarında üretilen, İslam kültürünün izini taşıyan sanat eserleridir; eserlerin illâ ki Müslüman için veya Müslümanlar tarafından yapılmış olması gerekmez. Nitekim birçok Hindu, Hristiyan ve Yahudi sanatçılar İslamî sanat eserleri verdikleri gibi, Müslümanlar tarafından yapılan bazı sanat eserlerinin alıcıları, sahipleri gayri müslimdir. Zaman zaman tarihi İslamî sanat eserleri ve sanatçılar çağdaş zamanlarda dinîden ziyade millî sanat açısından değerlendirilmiştirler; bununla birlikte bu genelde yanlış bulunur zira İslamî sanatlarda tarih boyunca ortak olan değer ve vurgu İslamdır ve sanatlar birçok etnik grubun katkısının sonucu olarak ortaya çıkmışlardır. Nitekim o dönemlerde İslam topraklarında bulunan vatandaşların da ayırıcı özelliği etnik gruplarından ziyade dinleriydi ve bu sebeple de bugün birçok tarihî İslamî sanatçının yaşadığı toprağa bakarak etnik kökenini bilmek çok zordur.
İslam itikadındaki Allah inancında antropomorfizme yer verilmemesi ve buna kesin bir şekilde karşı çıkışı, Allah'ın sureti olmadığı için betimlenemeyecek olduğu inancı Hristiyanlıktakine benzer bir ikona ve dinî resim geleneğinin oluşmasını engellemiştir. Ayrıca İslam'da peygamberlere ilâhî özelliklerin izafe edilmemesi peygamberlerin de betimlenmesini dinî anlamda büyük ölçüde gereksiz kılmıştır. Ek olarak İslam'ın putperestliğe karşıt oluşu ve Kur'an'da putperestliğin şiddetli bir şekilde reddedilmesi özellikle heykel gibi sanatlara Müslümanların, özellikle de aktif pagan putperestliğinin devam ettiği çağlarda, mesafeli durmasına sebep olmuştur. Bununla birlikte Kur'an'da heykel sanatına veya insan (peygamberler dahil) suretlerinin betimlenmesine, tapınmak yani putperestlik için yapılmadıkları sürece, karşıt bir ayet bulunmaz. Nitekim sonraki yüzyıllarda özellikle yeni fethedilen topraklarda var olan sanat gelenekleri ile İslam'daki kavram ve sembollerin kaynaşması sonucu, özellikle İran bölgesinde, gerek Muhammed gerekse diğer peygamberleri betimleyen görsel eserler de, nadir de olsalar, yapılmışlardır ve figüratif betimleme yedinci yüzyılın ilk dönemlerine kadar pek de sorunsal olmamıştır. Bununla birlikte özellikle peygamberin betimlemeleri dinî bir bağlamda değil de tarihî bir bağlamda yapılmıştır.
Batı'da sanatın önder türleri resim ve heykelken, İslam'da bu formlar yukarıda belirtilen sebeplerin de etkisiyle benimsenememiştir. Bunun yerine ahşap, metal işlemeciliği, dekoratif sanatlar, seramik ve cam sanatları ile ciltleme ve hat sanatları büyük yer ve öneme sahiptir. Süsleme sanatlarında özellikle geometrik ve simetrik motifler sıklıkla yer almıştır.
Gerçekçi suret betimlemesinden uzak duran İslam sanatı, daha hayalcî bir tarza sahip olan minyatür sanatını geliştirmiştir. Gerek açı, gerekse özgün stilleriyle minyatür sanatı farklı bir görsel sanat dalıdır ve İslam sanatında büyük yer tutar, başlıca figüratif sanattır. Buna ek olarak, İslam'da önemli bir yer tutan yazıyı baz alan güzel sanat türü, hüsn-ü hat, yani hat sanatı İslam toplumundaki suret karşıtlığından da yararlanarak büyük ölçüde gelişmiştir. Hat sanatında birçok tarz ve üstat geliştiği gibi, farklı İslam devletlerinde, Arap alfabesini kullanan farklı dillerde, daha farklılaşmış stiller ortaya çıkmıştır. Hat sanatı gelişiminde zaman zaman soyut da olsa figüratif özellikler de kazanmıştır; örneğin zoomorfik hat eserlerine sıklıkla rastlanır. Özellikle hat sanatıyla birlikte anılan tezhip sanatı dekoratif bir sanat olarak öne çıkmış, Kur'an nüshalarının oluşturulmasında hat ile birlikte dekoratif ve estetik açıdan önemli bir yere sahip olmuştur. Gerek ciltcilik gerekse süsleme açısından en güzel örnekleri sunan Kur'an nüshaları olmuştur. Kur'an nüshalarında hat ve tezhibe sıklıkla rastlanırken, figüratif dekorasyonlara ve betimlemelere rastlanmaz. Bunun yerine minyatür gibi figüratif betimlemeler destan ve manzum hikâyelerin nüshalarında sıklıkla kullanılmıştır.
Bunlara ek olarak İslam sanatında mimari önemli bir yere sahiptir. İlk dönemlerde (gerek İslam öncesi ve İslam'ın ortaya çıktığı dönemlerde) İslam'ın geliştiği merkezler olan Mekke ve Medine'de mimari açıdan gelişmemiş şehirlerdi. Özellikle İslam devletinin yönetiminin saltanata geçişinden sonra, yapılan fetihlerle de mimariye olan ilgi artmış, zaman içinde farklı toprakların mimarisinden de etkilenerek farklı mimari stillerde camiler, mescidler, medreseler, saraylar, köprüler ve kervansaraylar yapılmaya başlanmıştır. İslam’a has ibadet yeri olan camilerin mimarisi özellikle İslam mimarisi içerisinde önemli bir rol oynamıştır; ilk fethedilen topraklarda, özellikle Suriye'de, kiliseler camiilere çevrilmişken daha sonra fethedilen yeni topraklarda ve kurulan yeni şehirlerde Müslüman camiler inşa etmeye başlamışlardır. Farklı iklimlerden ve etnik kültürlerden etkilenerek camii mimarisi bölgeden bölgeye farklılık gösterir. Bu tip (cami, medrese vs.) dinî mekânların mimarisinde suret betimlemesine pek yer verilmez, bunun yerine dekoratif, sık sık geometrik ve arabesk türde süslemeler mevcuttur. Bununla birlikte dinî olmayan seküler mekânların mimarisinde suret betimlemelerine yer verilmiştir; örneğin özellikle eski hamamlarda ve saraylarda buna rastlanır. Bununla birlikte seküler mekânlar zaman içinde dinî mekânlar kadar iyi korunmamıştır.
Tekstil bazlı sanatlar da İslami sanatlar açısından önemli bir yere sahiptirler. Ticari açıdan da büyük bir gelir kapısı oluşturan tekstil üretimi çok gelişmişti ve çok çeşitli ham maddeler kullanmaktaydı.Halılardan çok amaçlı kumaşlara, tülbentlere kadar birçok farklı tekstil ürünü farklı tarz ve tekniklerle dokunarak hazırlanır,önemli bir kısmı ithal edilirdi. Nitekim Orta Çağ'da kiliselerde azizlerin kemiklerinin sarılıp saklandığı işlemeli kumaşların çoğunluğu İslam topraklarından gelmekteydi ve bugün varlığını sürdüren bu kumaşlar o dönemlerdeki İslam kumaş sanatlarının güzel örneklerini oluşturmaktadır.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Blair, Sheila S. and Jonathan M. Bloom. "Art." Encyclopedia of Islam and the Muslim World. Ed. Richard C. Martin. Vol. 1. New York: Macmillan Reference USA, 2004. 75-82. Gale Virtual Reference Library. Gale.
- ^ a b c d e f g h i j "Islamic Arts." Historical Atlas of the Islamic World. Derby, United Kingdom: Cartographica, 2004. 172-175. Gale Virtual Reference Library. Gale.
- ^ a b "Painting" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online. Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e1808> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008.
- ^ Kühnel, E. "Arabesque." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008.[] Brill Online. <http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_SIM-0694[]> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008.
- ^ a b Schimmel, Annemarie. "Calligraphy: Islamic Calligraphy." Encyclopedia of Religion. Ed. Lindsay Jones. Vol. 3. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2005. 1372-1373. Gale Virtual Reference Library. Gale.
- ^ a b "Calligraphy and Epigraphy" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online. Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e403> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008.
- ^ a b c d e f g Creswell, K.A.C. "Architecture." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2008. Brill Online.[] <http://www.brillonline.nl/subscriber/entry?entry=islam_COM-0062[]> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008.
- ^ a b "Architecture" Oxford Dictionary of Islam. John L. Esposito, ed. Oxford University Press Inc. 2003. Oxford Reference Online. Oxford University Press. <http://www.oxfordreference.com/views/ENTRY.html?subview=Main&entry=t125.e188> URL erişim tarihi: 6 Mayıs 2008.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta İslam sanatı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- : Islamic Architecture Community: Extensive archive of scholarly articles, full publications and pictures
- Museum With No Frontiers 26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: extensive site on Islamic art
- Victoria & Albert Museum 20 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: Islamic Middle East Collections including contemporary pieces
- Museum of Islamic Art, Doha, Qatar21 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .:
- MATHAF 9 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: Arab Museum of Modern Art Qatar
- Muslim Heritage19 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Islamic Art Network – Thesaurus Islamicus Foundation6 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- "Style in Islamic Art". Victoria and Albert Museum. 5 Kasım 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Haziran 2007.
- Islamic Art in Modern Architecture 19 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- The Kirkor Minassian Collection 30 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at the Kongre Kütüphanesi has decorative Islamic book bindings.
- Kalem Güzeli17 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Türk-İslam Sanatları hakkında geniş bilgiler mevcuttur.
- Muhammad al-Ghazali, "İslâmî Sanat ve Edebiyat Üzerine Düşünceler" (Çev.: Arş.Görv. Adem Çalışkan), Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 11, Samsun 1999, ss. 335-347.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin daha erisilebilir olmasi icin konusuna gore basliklara bolunmesi gerekmektedir Lutfen Bicem el kitabina uygun bir sekilde bolum baslik ve alt basliklari ekleyerek maddeyi duzenleyin Islam sanati Islam kulturunun buyuk bir bolumunu olusturur Islami sanat lar terimi gorece yeni bir terimdir ve genel olarak modern bir kavram olarak ele alinabilir Terim ile kastedilen Islam topraklarinda uretilen Islam kulturunun izini tasiyan sanat eserleridir eserlerin illa ki Musluman icin veya Muslumanlar tarafindan yapilmis olmasi gerekmez Nitekim bircok Hindu Hristiyan ve Yahudi sanatcilar Islami sanat eserleri verdikleri gibi Muslumanlar tarafindan yapilan bazi sanat eserlerinin alicilari sahipleri gayri muslimdir Zaman zaman tarihi Islami sanat eserleri ve sanatcilar cagdas zamanlarda diniden ziyade milli sanat acisindan degerlendirilmistirler bununla birlikte bu genelde yanlis bulunur zira Islami sanatlarda tarih boyunca ortak olan deger ve vurgu Islamdir ve sanatlar bircok etnik grubun katkisinin sonucu olarak ortaya cikmislardir Nitekim o donemlerde Islam topraklarinda bulunan vatandaslarin da ayirici ozelligi etnik gruplarindan ziyade dinleriydi ve bu sebeple de bugun bircok tarihi Islami sanatcinin yasadigi topraga bakarak etnik kokenini bilmek cok zordur Selimiye Camisinin kubbesinin ici Edirne Turkiye Islami sanatlarda dekoratif sanatlar cok onemli bir yer tutar Islam itikadindaki Allah inancinda antropomorfizme yer verilmemesi ve buna kesin bir sekilde karsi cikisi Allah in sureti olmadigi icin betimlenemeyecek oldugu inanci Hristiyanliktakine benzer bir ikona ve dini resim geleneginin olusmasini engellemistir Ayrica Islam da peygamberlere ilahi ozelliklerin izafe edilmemesi peygamberlerin de betimlenmesini dini anlamda buyuk olcude gereksiz kilmistir Ek olarak Islam in putperestlige karsit olusu ve Kur an da putperestligin siddetli bir sekilde reddedilmesi ozellikle heykel gibi sanatlara Muslumanlarin ozellikle de aktif pagan putperestliginin devam ettigi caglarda mesafeli durmasina sebep olmustur Bununla birlikte Kur an da heykel sanatina veya insan peygamberler dahil suretlerinin betimlenmesine tapinmak yani putperestlik icin yapilmadiklari surece karsit bir ayet bulunmaz Nitekim sonraki yuzyillarda ozellikle yeni fethedilen topraklarda var olan sanat gelenekleri ile Islam daki kavram ve sembollerin kaynasmasi sonucu ozellikle Iran bolgesinde gerek Muhammed gerekse diger peygamberleri betimleyen gorsel eserler de nadir de olsalar yapilmislardir ve figuratif betimleme yedinci yuzyilin ilk donemlerine kadar pek de sorunsal olmamistir Bununla birlikte ozellikle peygamberin betimlemeleri dini bir baglamda degil de tarihi bir baglamda yapilmistir Bati da sanatin onder turleri resim ve heykelken Islam da bu formlar yukarida belirtilen sebeplerin de etkisiyle benimsenememistir Bunun yerine ahsap metal islemeciligi dekoratif sanatlar seramik ve cam sanatlari ile ciltleme ve hat sanatlari buyuk yer ve oneme sahiptir Susleme sanatlarinda ozellikle geometrik ve simetrik motifler siklikla yer almistir 1507 den kalma bir minyatur Betimlenen Leyla ile Mecnun hikayesinden Mecnun dur El Hamra Sarayi Granada Ispanya Gercekci suret betimlemesinden uzak duran Islam sanati daha hayalci bir tarza sahip olan minyatur sanatini gelistirmistir Gerek aci gerekse ozgun stilleriyle minyatur sanati farkli bir gorsel sanat dalidir ve Islam sanatinda buyuk yer tutar baslica figuratif sanattir Buna ek olarak Islam da onemli bir yer tutan yaziyi baz alan guzel sanat turu husn u hat yani hat sanati Islam toplumundaki suret karsitligindan da yararlanarak buyuk olcude gelismistir Hat sanatinda bircok tarz ve ustat gelistigi gibi farkli Islam devletlerinde Arap alfabesini kullanan farkli dillerde daha farklilasmis stiller ortaya cikmistir Hat sanati gelisiminde zaman zaman soyut da olsa figuratif ozellikler de kazanmistir ornegin zoomorfik hat eserlerine siklikla rastlanir Ozellikle hat sanatiyla birlikte anilan tezhip sanati dekoratif bir sanat olarak one cikmis Kur an nushalarinin olusturulmasinda hat ile birlikte dekoratif ve estetik acidan onemli bir yere sahip olmustur Gerek ciltcilik gerekse susleme acisindan en guzel ornekleri sunan Kur an nushalari olmustur Kur an nushalarinda hat ve tezhibe siklikla rastlanirken figuratif dekorasyonlara ve betimlemelere rastlanmaz Bunun yerine minyatur gibi figuratif betimlemeler destan ve manzum hikayelerin nushalarinda siklikla kullanilmistir Aya Sofya yi susleyen Ali radiyallahu anh hatti Bunlara ek olarak Islam sanatinda mimari onemli bir yere sahiptir Ilk donemlerde gerek Islam oncesi ve Islam in ortaya ciktigi donemlerde Islam in gelistigi merkezler olan Mekke ve Medine de mimari acidan gelismemis sehirlerdi Ozellikle Islam devletinin yonetiminin saltanata gecisinden sonra yapilan fetihlerle de mimariye olan ilgi artmis zaman icinde farkli topraklarin mimarisinden de etkilenerek farkli mimari stillerde camiler mescidler medreseler saraylar kopruler ve kervansaraylar yapilmaya baslanmistir Islam a has ibadet yeri olan camilerin mimarisi ozellikle Islam mimarisi icerisinde onemli bir rol oynamistir ilk fethedilen topraklarda ozellikle Suriye de kiliseler camiilere cevrilmisken daha sonra fethedilen yeni topraklarda ve kurulan yeni sehirlerde Musluman camiler insa etmeye baslamislardir Farkli iklimlerden ve etnik kulturlerden etkilenerek camii mimarisi bolgeden bolgeye farklilik gosterir Bu tip cami medrese vs dini mekanlarin mimarisinde suret betimlemesine pek yer verilmez bunun yerine dekoratif sik sik geometrik ve arabesk turde suslemeler mevcuttur Bununla birlikte dini olmayan sekuler mekanlarin mimarisinde suret betimlemelerine yer verilmistir ornegin ozellikle eski hamamlarda ve saraylarda buna rastlanir Bununla birlikte sekuler mekanlar zaman icinde dini mekanlar kadar iyi korunmamistir Tekstil bazli sanatlar da Islami sanatlar acisindan onemli bir yere sahiptirler Ticari acidan da buyuk bir gelir kapisi olusturan tekstil uretimi cok gelismisti ve cok cesitli ham maddeler kullanmaktaydi Halilardan cok amacli kumaslara tulbentlere kadar bircok farkli tekstil urunu farkli tarz ve tekniklerle dokunarak hazirlanir onemli bir kismi ithal edilirdi Nitekim Orta Cag da kiliselerde azizlerin kemiklerinin sarilip saklandigi islemeli kumaslarin cogunlugu Islam topraklarindan gelmekteydi ve bugun varligini surduren bu kumaslar o donemlerdeki Islam kumas sanatlarinin guzel orneklerini olusturmaktadir Kaynakca a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Blair Sheila S and Jonathan M Bloom Art Encyclopedia of Islam and the Muslim World Ed Richard C Martin Vol 1 New York Macmillan Reference USA 2004 75 82 Gale Virtual Reference Library Gale a b c d e f g h i j Islamic Arts Historical Atlas of the Islamic World Derby United Kingdom Cartographica 2004 172 175 Gale Virtual Reference Library Gale a b Painting Oxford Dictionary of Islam John L Esposito ed Oxford University Press Inc 2003 Oxford Reference Online Oxford University Press lt http www oxfordreference com views ENTRY html subview Main amp entry t125 e1808 gt URL erisim tarihi 6 Mayis 2008 Kuhnel E Arabesque Encyclopaedia of Islam Edited by P Bearman Th Bianquis C E Bosworth E van Donzel and W P Heinrichs Brill 2008 olu kirik baglanti Brill Online lt http www brillonline nl subscriber entry entry islam SIM 0694 olu kirik baglanti gt URL erisim tarihi 6 Mayis 2008 a b Schimmel Annemarie Calligraphy Islamic Calligraphy Encyclopedia of Religion Ed Lindsay Jones Vol 3 2nd ed Detroit Macmillan Reference USA 2005 1372 1373 Gale Virtual Reference Library Gale a b Calligraphy and Epigraphy Oxford Dictionary of Islam John L Esposito ed Oxford University Press Inc 2003 Oxford Reference Online Oxford University Press lt http www oxfordreference com views ENTRY html subview Main amp entry t125 e403 gt URL erisim tarihi 6 Mayis 2008 a b c d e f g Creswell K A C Architecture Encyclopaedia of Islam Edited by P Bearman Th Bianquis C E Bosworth E van Donzel and W P Heinrichs Brill 2008 Brill Online olu kirik baglanti lt http www brillonline nl subscriber entry entry islam COM 0062 olu kirik baglanti gt URL erisim tarihi 6 Mayis 2008 a b Architecture Oxford Dictionary of Islam John L Esposito ed Oxford University Press Inc 2003 Oxford Reference Online Oxford University Press lt http www oxfordreference com views ENTRY html subview Main amp entry t125 e188 gt URL erisim tarihi 6 Mayis 2008 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Islam sanati ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Islamic Architecture Community Extensive archive of scholarly articles full publications and pictures Museum With No Frontiers 26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde extensive site on Islamic art Victoria amp Albert Museum 20 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Islamic Middle East Collections including contemporary pieces Museum of Islamic Art Doha Qatar21 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde MATHAF 9 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arab Museum of Modern Art Qatar Muslim Heritage19 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Islamic Art Network Thesaurus Islamicus Foundation6 Aralik 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Style in Islamic Art Victoria and Albert Museum 5 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Haziran 2007 Islamic Art in Modern Architecture 19 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Kirkor Minassian Collection 30 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde at the Kongre Kutuphanesi has decorative Islamic book bindings Kalem Guzeli17 Mayis 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turk Islam Sanatlari hakkinda genis bilgiler mevcuttur Muhammad al Ghazali Islami Sanat ve Edebiyat Uzerine Dusunceler Cev Ars Gorv Adem Caliskan Ondokuz Mayis Universitesi Ilahiyat Fakultesi Dergisi S 11 Samsun 1999 ss 335 347