Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Süleymaniye Savaşı, Irak'taki 1991 ayaklanmaları sırasında yapılan en büyük savaşlardan biriydi. Nüfusu 100.000'in üzerinde olan ve çoğunluğu Kürt olan Süleymaniye, isyancılar tarafından kurtarılan ilk ve en son düşen Kürt şehriydi. Peşmerge'nin 20 Temmuz'da yeni bir saldırı başlatmasının ardından şehir Kürt isyancılar tarafından geri alındı.
| Süleymaniye Savaşı (1991) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Türkiye-Irak sınırındaki Kürt mülteciler (1991) | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
|
|
| ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
 Saddam Hüseyin Ali Hasan el-Mecid Mesud Recavi |  Celal Talabani Noşirvan Mustafa  Mesud Barzani  Osman Hacı Maruf | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 90.000 | 20.000 | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 17.000 700 idam | 6.000 | ||||||||
Geçmiş
1974'te özerklik anlaşmasının çökmesinden bu yana Kürtler, Saddam Hüseyin rejimine karşı silahlı bir mücadele veriyorlardı. Körfez Savaşı'nın Irak ordusuna ağır hasar vermesi ve Güney Irak'ta bir ayaklanmanın başlamasından sonra, Jash (Saddam rejiminin Peşmerge ile savaşmak için kullandığı Kürt milisler) kaçakları, yerel halkın desteğiyle Ranya kentinin kontrolünü ele geçirdi. Jash'in birçok üyesi Peşmerge'nin yanında yer aldı. Devrimci duygu Kürdistan'ın geri kalanına yayıldı, burada insanlar sokaklara döküldü ve Peşmerge şehirlere girdi ve Raniya, Chawar Qurna, Koi-Sanjaq, Süleymaniye, Halepçe, Arbat, Erbil, Dohuk, Zaho ve Kerkük'ün kontrolünü ele geçirdi.
Ayaklanma
Peşmerge saldırısı
Ayaklanma, 7 Mart'ta hafif silahlı Peşmerge'nin şehre girmesi ve hükûmet güçlerini devirmesiyle başladı. Peşmerge'ye sokaklara dökülen ve Peşmerge'nin tüm hükûmet binalarına ve gözaltı merkezlerine toplu bir saldırı başlatmasına yardım eden ve yüzlerce siyasi mahkûmu serbest bırakan yerel siviller de katıldı.
Irak güvenlik güçlerinin son ve en büyük direniş noktası, yoğun şekilde tahkim edilmiş Emniyet Müdürlüğü oldu. Baasçı güçler 2 saatten fazla Kürtlerle çatıştı, ardından Kürt Peşmerge ve isyancılar binaya girdi; 8 Mart'a kadar tüm şehir Peşmerge kontrolü altındaydı. Yakalanan birçok Baasçı, öfkeli kalabalıklar tarafından diri diri paramparça edildi; diğerleri yakıldı veya testerelerle parçalara ayrıldı. İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre, halk tarafından bu tür infazlarda tahmini 700 Baasçı güvenlik görevlisi öldürüldü, ancak düzenli askerler çoğunlukla affedildi ve evlerine dönmelerine izin verildi.
Hükümet karşı saldırı
Güneydeki isyancıların yenilmesi ve güneydeki tüm şehirlerin Irak güvenlik güçlerinin eline geçmesinden sonra, Irak hükûmeti kuzeye döndü ve Peşmerge'ye karşı koymak için uçak, ağır topçu ve tanklar yerleştirdi. Gıda kıtlığı ve uluslararası destek olmaksızın, Peşmerge, Irak ordusunun dörtte üçünden fazlası Süleymaniye'nin eteklerinde ve 20.000 Peşmerge'nin şehri korumasıyla, hem sayıca hem de silah bakımından yetersiz kaldı. Etrafta şiddetli çatışmalar yaşandı. Peşmerge, tanklar ve uçaklar tarafından desteklenen 90.000'den fazla Irak askerinin on günlük saldırısına direndikten sonra sonunda Süleymaniye'nin merkezine çekildi. Her iki tarafta da kayıplar ağırdı. Peşmerge, yalnızca 20.000 olan orijinal kuvvetlerinin 6.000'ini kaybetti ve Irak ordusu taktik eğitimden yoksun olduğu için dramatik kayıplar verdi ve yaklaşık 17.000 asker kaybetti.
31 Mart'ta, şehre karşı hükûmet saldırısı başladı. Batıdan başladı ve Bakhtiari ve Rizjari'nin sivil mahallelerine odaklandı. Azadi ilçesi de ağır bombardıman ve helikopter saldırılarına maruz kaldı. 1 Nisan'da Peşmerge, Bakhtiari'ye bakan tepelerden Irak tanklarına saldırdı ve Irak ordusunun tanklarının dörtte birini imha etti; ancak 2 Nisan'a kadar Peşmerge, sivilleri kasabayı boşaltmaya ve Irak güçleri girmeden önce kuzeye kaçmaya çağırdı. Peşmerge, şehri ele geçirmek için son bir girişimde, birkaç Iraklı piyade hattını ortadan kaldırdıkları ve 2 Nisan'ın sonunda Sannandj yolunu başarıyla ele geçirdikleri intihar niteliğindeki Shahid Mahmood saldırısını başlattı. Geride kalan Peşmerge, yok olmaktan kaçınmak için Kandil Dağı'na geri çekildi. 3 Nisan'a kadar ordu, tüm siviller hükûmetin misilleme korkusuyla kaçtığı için hayalet bir şehre dönüşen şehrin kontrolünü ele geçirdi. Bu nedenle şehir, Irak askerlerinin ağır yağmalarına maruz kalmasına rağmen nispeten sağlam kaldı.
Sonrası
Pek çok Kürt evlerine döndükten sonra, Temmuz ayında Peşmerge, Irak Ordusu ile tekrar yüzleşmeye karar verdi. 20 Temmuz'da Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) Peşmerge, Erbil, Dohuk ve Süleymaniye kentlerine ortak bir saldırı başlattı. Ekim 1991'de bir ateşkes imzalandı ve hükûmet Peşmerge'ye yaklaşık 16,000 kilometrekare (6,178 sq mi) arazinin kontrolünü bıraktı. Bu bölge Irak içinde fiili bir Kürt devleti haline geldi ve Saddam Hüseyin tarafından tamamen ablukaya alındı ve ülkenin geri kalanından kesildi.
Ayrıca bakınız
- Irak'ta 2011 Kürt protestoları
- 1991 Kerbela ayaklanması
- El Enfal kampanyası
- 1983 Kürt İsyanı
- 2020 Süleymaniye Valiliği'nde Kürt protestoları
Kaynakça
- ^ . Hrw.org. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2014.
- ^ a b c d e . Hrw.org. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2014. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "hrw" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ a b c (PDF). Etd.lib.fsu.edu. s. 59. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2014. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Peshmerga" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: )
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Suleymaniye Savasi Irak taki 1991 ayaklanmalari sirasinda yapilan en buyuk savaslardan biriydi Nufusu 100 000 in uzerinde olan ve cogunlugu Kurt olan Suleymaniye isyancilar tarafindan kurtarilan ilk ve en son dusen Kurt sehriydi Pesmerge nin 20 Temmuz da yeni bir saldiri baslatmasinin ardindan sehir Kurt isyancilar tarafindan geri alindi Suleymaniye Savasi 1991 Turkiye Irak sinirindaki Kurt multeciler 1991 Tarih5 Mart 3 Nisan 1991BolgeSuleymaniye IrakSonucKurt Zaferi Pesmerge kasabayi aylar sonra geri aldiCografi DegisikliklerSuleymaniye Pesmerge tarafindan alindi ardindan Irak gucleri tarafindan yeniden alindi Aylar sonra Pesmerge tekrar sehri eline gecirdi Taraflar Irak hukumeti Cumhuriyeti Muhafizlari Baas Partisi ne bagli guclerPesmerge Kurdistan Yurtseverler Birligi Kurdistan Demokratik Partisi Konsey Hareketi Tugaylari Jash ten kacanlarKomutanlar ve liderlerSaddam Huseyin Ali Hasan el Mecid Mesud RecaviCelal Talabani Nosirvan Mustafa Mesud Barzani Osman Haci MarufGucler90 00020 000Kayiplar17 000 700 idam6 000Gecmis1974 te ozerklik anlasmasinin cokmesinden bu yana Kurtler Saddam Huseyin rejimine karsi silahli bir mucadele veriyorlardi Korfez Savasi nin Irak ordusuna agir hasar vermesi ve Guney Irak ta bir ayaklanmanin baslamasindan sonra Jash Saddam rejiminin Pesmerge ile savasmak icin kullandigi Kurt milisler kacaklari yerel halkin destegiyle Ranya kentinin kontrolunu ele gecirdi Jash in bircok uyesi Pesmerge nin yaninda yer aldi Devrimci duygu Kurdistan in geri kalanina yayildi burada insanlar sokaklara dokuldu ve Pesmerge sehirlere girdi ve Raniya Chawar Qurna Koi Sanjaq Suleymaniye Halepce Arbat Erbil Dohuk Zaho ve Kerkuk un kontrolunu ele gecirdi AyaklanmaPesmerge saldirisi Ayaklanma 7 Mart ta hafif silahli Pesmerge nin sehre girmesi ve hukumet guclerini devirmesiyle basladi Pesmerge ye sokaklara dokulen ve Pesmerge nin tum hukumet binalarina ve gozalti merkezlerine toplu bir saldiri baslatmasina yardim eden ve yuzlerce siyasi mahkumu serbest birakan yerel siviller de katildi Irak guvenlik guclerinin son ve en buyuk direnis noktasi yogun sekilde tahkim edilmis Emniyet Mudurlugu oldu Baasci gucler 2 saatten fazla Kurtlerle catisti ardindan Kurt Pesmerge ve isyancilar binaya girdi 8 Mart a kadar tum sehir Pesmerge kontrolu altindaydi Yakalanan bircok Baasci ofkeli kalabaliklar tarafindan diri diri paramparca edildi digerleri yakildi veya testerelerle parcalara ayrildi Insan Haklari Izleme Orgutu ne gore halk tarafindan bu tur infazlarda tahmini 700 Baasci guvenlik gorevlisi olduruldu ancak duzenli askerler cogunlukla affedildi ve evlerine donmelerine izin verildi Hukumet karsi saldiri Guneydeki isyancilarin yenilmesi ve guneydeki tum sehirlerin Irak guvenlik guclerinin eline gecmesinden sonra Irak hukumeti kuzeye dondu ve Pesmerge ye karsi koymak icin ucak agir topcu ve tanklar yerlestirdi Gida kitligi ve uluslararasi destek olmaksizin Pesmerge Irak ordusunun dortte ucunden fazlasi Suleymaniye nin eteklerinde ve 20 000 Pesmerge nin sehri korumasiyla hem sayica hem de silah bakimindan yetersiz kaldi Etrafta siddetli catismalar yasandi Pesmerge tanklar ve ucaklar tarafindan desteklenen 90 000 den fazla Irak askerinin on gunluk saldirisina direndikten sonra sonunda Suleymaniye nin merkezine cekildi Her iki tarafta da kayiplar agirdi Pesmerge yalnizca 20 000 olan orijinal kuvvetlerinin 6 000 ini kaybetti ve Irak ordusu taktik egitimden yoksun oldugu icin dramatik kayiplar verdi ve yaklasik 17 000 asker kaybetti 31 Mart ta sehre karsi hukumet saldirisi basladi Batidan basladi ve Bakhtiari ve Rizjari nin sivil mahallelerine odaklandi Azadi ilcesi de agir bombardiman ve helikopter saldirilarina maruz kaldi 1 Nisan da Pesmerge Bakhtiari ye bakan tepelerden Irak tanklarina saldirdi ve Irak ordusunun tanklarinin dortte birini imha etti ancak 2 Nisan a kadar Pesmerge sivilleri kasabayi bosaltmaya ve Irak gucleri girmeden once kuzeye kacmaya cagirdi Pesmerge sehri ele gecirmek icin son bir girisimde birkac Irakli piyade hattini ortadan kaldirdiklari ve 2 Nisan in sonunda Sannandj yolunu basariyla ele gecirdikleri intihar niteligindeki Shahid Mahmood saldirisini baslatti Geride kalan Pesmerge yok olmaktan kacinmak icin Kandil Dagi na geri cekildi 3 Nisan a kadar ordu tum siviller hukumetin misilleme korkusuyla kactigi icin hayalet bir sehre donusen sehrin kontrolunu ele gecirdi Bu nedenle sehir Irak askerlerinin agir yagmalarina maruz kalmasina ragmen nispeten saglam kaldi SonrasiPek cok Kurt evlerine dondukten sonra Temmuz ayinda Pesmerge Irak Ordusu ile tekrar yuzlesmeye karar verdi 20 Temmuz da Kurdistan Demokrat Partisi KDP ve Kurdistan Yurtseverler Birligi KYB Pesmerge Erbil Dohuk ve Suleymaniye kentlerine ortak bir saldiri baslatti Ekim 1991 de bir ateskes imzalandi ve hukumet Pesmerge ye yaklasik 16 000 kilometrekare 6 178 sq mi arazinin kontrolunu birakti Bu bolge Irak icinde fiili bir Kurt devleti haline geldi ve Saddam Huseyin tarafindan tamamen ablukaya alindi ve ulkenin geri kalanindan kesildi Ayrica bakinizIrak ta 2011 Kurt protestolari 1991 Kerbela ayaklanmasi El Enfal kampanyasi 1983 Kurt Isyani 2020 Suleymaniye Valiligi nde Kurt protestolariKaynakca Hrw org 1 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Ekim 2014 a b c d e Hrw org 1 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Ekim 2014 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi hrw adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme a b c PDF Etd lib fsu edu s 59 29 Ekim 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Ekim 2014 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Peshmerga adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme