Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Satuk Buğra Han (Arapça: صَتُق بُغهرَ خهَن; Sátuq Bughra Khán), Karahanlı hükümdarıdır.
| Satuk Buğra Han | |
|---|---|
| Karahanlılar Hükümdarı | |
| Hüküm süresi | 924-955 |
| Önce gelen | Oğulçak Han |
| Sonra gelen | Baytaş Musa Han |
| Doğum | 903 |
| Ölüm | 955 |
| Hanedan | Karahanlılar |
| Babası | Bezir Arslan Han |
| Dini | İslam |
903 yılında doğmuştur. Satuk altı yaşına gelince, babası Bezir Arslan Han, Buhara'ya karşı yaptığı bir seferde vefat eder.
Hayatı
Müslüman oluşu
Karahanlıların 920-955 yılları arasındaki hükümdarı, 920 (932) yılında İslam'ı kabul ederek, Karahanlı Devleti'nin ilk Müslüman hükümdarı olmuştur. Bu yüzden Türk tarihi için önemlidir ve hakkında Satuk Buğra Han Destanı anlatılır. Babası Karahanlı hükümdar ailesinden Tengri Kadir Buğra Han idi. Babasının ölümü üzerine amcası ve üvey babası Oğulcak Kadır Han'ın himayesinde büyüdü. Satuk Buğra on iki yaşlarında iken Maveraünnehir ve Horasan bölgesine hâkim olan Müslüman Samani Devleti şehzadeleri arasında anlaşmazlık çıktı. Bunlardan Nasır bin Ahmed, Oğulcak Kadır Han'ın ülkesine sığındı. Ona iyi muamele edip Artuç nahiyesinin idaresini verdi. Artuç Nasır bin Ahmed'in gayretleri ve gelip giden Müslüman tüccarlar sayesinde bir ticaret merkezi oldu. Satuk Buğra da Artuç'un ziyaretçileri arasındaydı. Nasır bin Ahmed'le tanışıp ondan İslamiyeti öğrenerek Türkistan'da İslam Peygamberi Muhammed bin Abdullah'ın ölümünden 283 yıl sonra Satuk 12 yaşında iken Müslüman oldu (915). Müslüman olduktan sonra Abdülkerim ismini almıştır ve tam ismi Abdülkerim Satuk Buğra Han olmuştur.
10. yüzyılda yaşayan Arap gezgin ve bilgin İbn Fadlan miladi 960 yılında yaklaşık 200.000 çadırlı Türkler (Karahanlılar) İslam dinini benimsemiştir diye aktarmıştır.
25 yaşında
25 yaşına gelince Müslüman olduğunu açıklayıp, amcası ile mücadeleye başladı. Onunla Fergana Muharebesini yaptı. İlk olarak Atbaşı Kalesini zaptetti. Daha sonra üç bin kişilik bir orduyla Kaşgar üzerine yürüyüp fethetti. Amcası Oğulçak Han'ı öldürdü. Ülkede hakimiyeti sağlayıp birliği temin etti. Türk ülkelerinde İslamiyeti hızla yaydı. Ebü'l-Hasan Muhammed gibi İslam alimleri, Satuk Buğra Han'a yol gösterip teşvik ettiler.
Satuk Buğra Han, daha sonra yaptığı savaşlarda; Yağma, Çiğil, Oğuz boylarının yerleşmiş bulunduğu Türkistan şehirlerini birer birer ele geçirdi. Bu sırada Karahanlılar Devletinin doğu kısmına hakim olan Büyük Kağan Bazır Arslan Han Çinlilerden yardım alarak 924 yılında Abdülkerim Satuk Buğra Han'a karşı savaş açtı. Satuk Buğra Han Müslümanların yardım ve desteğiyle, onunla Balasagun Muharebesini yaptı ve galip geldi.
Çocukları
Sultan Satuk Buğra Han'ın dört oğlu Buğra Hasan Han, Hüseyin Buğra Han, Yusuf Kadir Han, dördüncü oğlunun ismi belli değildir. Üç kızı Nasab Türkan, Hadya Türkan ve Ala Nur'dur. Toplam yedi çocuğu vardır.
Saltanatının sonunda
Satuk Buğra Han 31 yıl hüküm sürmüştür. Saltanatının sonuna doğru Satuk Buğra Han, Hitay (契丹; Qìdān) (Liao Hanedanlığına karşı) sınırına bir sefer yapar ve Turfan'a kadar bütün ülkenin tamamında İslâm genişlemiştir. Burada hasta olur ve Kaşgar'a geri getirilir, bütün bir yıl hasta yatar ve sonra vefat eder. Satuk Buğra Han, son saatlerinde arkadaşlarını, çocuklarını, Abú Nasrın oğlunu Abbúl Fattáh yanına çağırır ve onlara nasihatta bulunur. 955'te ölür.
Kaşgarlı Mahmud'un Divân-ı Lügati't-Türk'te "اَرتُج artuç" "Ardıç. Kaşgar'da bu isme sahip iki köy vardır." diye bahsettiği, "birisinin adı altınArtuç (Artux), ikincisi üst Artuç'dır." Altın Artuç (aşağı Artuç)'ta mezarlığa gömülür ve cenaze törenine iki vali, yedi bin alim ("din adamları"), yirmiiki bin gazi ve halktan on beş bin kişi katıldı. Satuk Buğra Han'ın ölümünden üç yıl sonra Abbúl Fattáh ta ölür, böylece bütün görevleri Satuk ailesine geçer.
Hasan Buğra Sultan Han, "Padişah Gazi" unvanını alıp Kaşgar'da babasının yerine geçmiştir, yönetimi sırasında Khutan'ı (başka ismi Chinshahr, Çinşehir) alır.
Abdülkerim Satuk Buğra Handan sonra Musa Tunga adında bir oğlu yerine geçmiştir. Bundan sonra da bunun oğlu Baytaş Süleyman Arslan hükümdarlık yaptı. Başka oğulları ve kızları olduğu da rivayet edilmiştir.
10. yüzyılda Artuç'da inşa edilen türbesi tekrar 1995 yılında Mimar Abuduryim Ashan tarafından tamir edilmiştir.
Notlar
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. () |
- ^ (PDF). 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2009.
- ^ Abdülkerim: Kerem sahibi, cömert, ulu olan Tanrı'nın kulu. Kişi Adları Sözlüğü
- ^ Ali ibn al-Athir, Al-Kamil fi al-Tarikh. VIII. Edited by C.J. Tornberg. (Beirut, 1965): 532.
- ^ Mevlana Muhammed, İslam'ın Yayılış Tarihi, cilt 2, İstanbul, 1972, sayfa 985.
- ^ a b (PDF). 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2008.
- ^ a b Jamal Qarashi, Mulhaqat al-Sure aus Bartolda, Turkestan, I (Texte), 132: mata Satuq Bughra khan al-ghazi fi sanat 344 wa mashhaduhu bi-Artuj min qura Kashghar,wa [huwa] al-yaum ma'mur wa mazur, Mi. Grenard, Jour. As., Januar 1900, S. 6
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. , Cilt I, sayfa 95
- ^ altın: aşağı, alt. Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. , Cilt I, sayfa 108, 109
- ^ http://www.archnet.org/library/sites/one-site.jsp?site_id=4399 19 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sultan Satuk Buhrahan Tomb
Dış bağlantılar
- Digital Archive of Toyo Bunko Rare Books16 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Japonca)
- (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Satuk Bugra Han Arapca ص ت ق ب غهر خه ن Satuq Bughra Khan Karahanli hukumdaridir Satuk Bugra HanKarahanlilar HukumdariHukum suresi924 955Once gelenOgulcak HanSonra gelenBaytas Musa HanDogum903Olum955HanedanKarahanlilarBabasiBezir Arslan HanDiniIslamSatuk Bugra Han in Turbesi 903 yilinda dogmustur Satuk alti yasina gelince babasi Bezir Arslan Han Buhara ya karsi yaptigi bir seferde vefat eder HayatiMusluman olusu Karahanlilarin 920 955 yillari arasindaki hukumdari 920 932 yilinda Islam i kabul ederek Karahanli Devleti nin ilk Musluman hukumdari olmustur Bu yuzden Turk tarihi icin onemlidir ve hakkinda Satuk Bugra Han Destani anlatilir Babasi Karahanli hukumdar ailesinden Tengri Kadir Bugra Han idi Babasinin olumu uzerine amcasi ve uvey babasi Ogulcak Kadir Han in himayesinde buyudu Satuk Bugra on iki yaslarinda iken Maveraunnehir ve Horasan bolgesine hakim olan Musluman Samani Devleti sehzadeleri arasinda anlasmazlik cikti Bunlardan Nasir bin Ahmed Ogulcak Kadir Han in ulkesine sigindi Ona iyi muamele edip Artuc nahiyesinin idaresini verdi Artuc Nasir bin Ahmed in gayretleri ve gelip giden Musluman tuccarlar sayesinde bir ticaret merkezi oldu Satuk Bugra da Artuc un ziyaretcileri arasindaydi Nasir bin Ahmed le tanisip ondan Islamiyeti ogrenerek Turkistan da Islam Peygamberi Muhammed bin Abdullah in olumunden 283 yil sonra Satuk 12 yasinda iken Musluman oldu 915 Musluman olduktan sonra Abdulkerim ismini almistir ve tam ismi Abdulkerim Satuk Bugra Han olmustur 10 yuzyilda yasayan Arap gezgin ve bilgin Ibn Fadlan miladi 960 yilinda yaklasik 200 000 cadirli Turkler Karahanlilar Islam dinini benimsemistir diye aktarmistir 25 yasinda 25 yasina gelince Musluman oldugunu aciklayip amcasi ile mucadeleye basladi Onunla Fergana Muharebesini yapti Ilk olarak Atbasi Kalesini zaptetti Daha sonra uc bin kisilik bir orduyla Kasgar uzerine yuruyup fethetti Amcasi Ogulcak Han i oldurdu Ulkede hakimiyeti saglayip birligi temin etti Turk ulkelerinde Islamiyeti hizla yaydi Ebu l Hasan Muhammed gibi Islam alimleri Satuk Bugra Han a yol gosterip tesvik ettiler Satuk Bugra Han daha sonra yaptigi savaslarda Yagma Cigil Oguz boylarinin yerlesmis bulundugu Turkistan sehirlerini birer birer ele gecirdi Bu sirada Karahanlilar Devletinin dogu kismina hakim olan Buyuk Kagan Bazir Arslan Han Cinlilerden yardim alarak 924 yilinda Abdulkerim Satuk Bugra Han a karsi savas acti Satuk Bugra Han Muslumanlarin yardim ve destegiyle onunla Balasagun Muharebesini yapti ve galip geldi Cocuklari Sultan Satuk Bugra Han in dort oglu Bugra Hasan Han Huseyin Bugra Han Yusuf Kadir Han dorduncu oglunun ismi belli degildir Uc kizi Nasab Turkan Hadya Turkan ve Ala Nur dur Toplam yedi cocugu vardir Saltanatinin sonunda Satuk Bugra Han 31 yil hukum surmustur Saltanatinin sonuna dogru Satuk Bugra Han Hitay 契丹 Qidan Liao Hanedanligina karsi sinirina bir sefer yapar ve Turfan a kadar butun ulkenin tamaminda Islam genislemistir Burada hasta olur ve Kasgar a geri getirilir butun bir yil hasta yatar ve sonra vefat eder Satuk Bugra Han son saatlerinde arkadaslarini cocuklarini Abu Nasrin oglunu Abbul Fattah yanina cagirir ve onlara nasihatta bulunur 955 te olur Kasgarli Mahmud un Divan i Lugati t Turk te ا رت ج artuc Ardic Kasgar da bu isme sahip iki koy vardir diye bahsettigi birisinin adi altinArtuc Artux ikincisi ust Artuc dir Altin Artuc asagi Artuc ta mezarliga gomulur ve cenaze torenine iki vali yedi bin alim din adamlari yirmiiki bin gazi ve halktan on bes bin kisi katildi Satuk Bugra Han in olumunden uc yil sonra Abbul Fattahta olur boylece butun gorevleri Satuk ailesine gecer Hasan Bugra Sultan Han Padisah Gazi unvanini alip Kasgar da babasinin yerine gecmistir yonetimi sirasinda Khutan i baska ismi Chinshahr Cinsehir alir Abdulkerim Satuk Bugra Handan sonra Musa Tunga adinda bir oglu yerine gecmistir Bundan sonra da bunun oglu Baytas Suleyman Arslan hukumdarlik yapti Baska ogullari ve kizlari oldugu da rivayet edilmistir 10 yuzyilda Artuc da insa edilen turbesi tekrar 1995 yilinda Mimar Abuduryim Ashan tarafindan tamir edilmistir NotlarBu madde onerilmeyen bicimde kaynaklandirilmistir Gosterilen kaynaklar kaynak gosterme sablonlari kullanilarak dipnot belirtme bicemine uygun olarak duzenlenmelidir Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin PDF 5 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Subat 2009 Abdulkerim Kerem sahibi comert ulu olan Tanri nin kulu Kisi Adlari Sozlugu Ali ibn al Athir Al Kamil fi al Tarikh VIII Edited by C J Tornberg Beirut 1965 532 Mevlana Muhammed Islam in Yayilis Tarihi cilt 2 Istanbul 1972 sayfa 985 a b PDF 5 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Temmuz 2008 a b Jamal Qarashi Mulhaqat al Sure aus Bartolda Turkestan I Texte 132 mata Satuq Bughra khan al ghazi fi sanat 344 wa mashhaduhu bi Artuj min qura Kashghar wa huwa al yaum ma mur wa mazur Mi Grenard Jour As Januar 1900 S 6 Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt I sayfa 95 altin asagi alt Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt I sayfa 108 109 http www archnet org library sites one site jsp site id 4399 19 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sultan Satuk Buhrahan TombDis baglantilarDigital Archive of Toyo Bunko Rare Books16 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Japonca Ingilizce