Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kâbil (Farsça: کابل - Kābol), Afganistan'ın başkenti ve en büyük şehri.
| Kâbil کابل | |
|---|---|
 | |
  Kâbil Kâbil'in Afghanistan'daki konumu | |
| Ülke |  Afganistan |
| Vilayet | Kabil Vilayeti |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 275 km² |
| Rakım | 1790 m |
| Nüfus (2011) | |
| • Toplam | 3.895.000 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| Zaman dilimi | () |
Aynı zamanda Kabil Vilayeti'nin de yönetim merkezi olan kent ülkenin doğusunda yer alır. 2011 yılı resmî rakamlarına göre banliyöleriyle birlikte 3,9 milyona yaklaşan nüfusuyla sadece ülkenin değil Orta Asya'nın da önemli merkezleri arasındadır.
Ülkenin ticari ve kültürel merkezi olan kent Hindukuş Dağları içinde Kabil Nehri boyunca ilerleyen dar bir vadide deniz seviyesinden 1800 metre yükseklikte kurulmuştur. Kabil, kuzeyde Hindukuş Dağları'ndaki geçitlere bağlanan yolları ve güneyde Pakistan'a uzanan Hayber Geçidi'ni denetlemesine olanak veren elverişli konumuyla stratejik bir kenttir. Ayrıca şehrin, ülke içinde Kandehar, Herat ve Mezar-ı Şerif, ülke dışında ise Celalabad üzerinden Peşaver ile bir kara yolu bağlantısı vardır.
Kabil'in önemli ticari ürünleri, taze ve kurutulmuş meyve, fındık, Afgan kilimleri, deri ve koyun derisi, iç giyim ve mobilyadır. Başlıca sanayi ürünleri ise, pamuklu ve yünlü dokuma, besin ürünleri ve mermerdir. Kabil'de çok sayıda tarihsel yapı ve Babür'ün mezarı bulunur. Keza onun adını taşıyan bahçeden başka birçok park ve bahçe kenti süsler. 1978 işgalinden önce de günümüzde de şehrin büyük turizm potansiyeli vardır. Fakat Ruslarla savaşın başladığı 1978 yılından beri şehrin ekonomik faaliyetleri önemli ölçüde azalmıştır. Son yıllarda, özellikle 2001 yılından sonra Hamid Karzai döneminde bu konuda bir canlanma olduğu görülmektedir.
Kabil, 3.500 yıllık tarihiyle, Güney ve Orta Asya ticaret yolları üzerindeki stratejik konumu nedeniyle pek çok devletin savaş alanı olan ve sürekli el değiştiren gözde bir şehirdir. Yakın tarihte bunun örnekleri, 1978 yılındaki Sovyet müdahalesi ve 2001 yılındaki ABD işgalidir.
Tarih
Kentin geçmişi 3.500 yıl önceye kadar dayanır, MÖ 1500 yıllarında kurulduğu bilinmektedir. Türkçede Kâbil (a uzatılarak ve ince okunur) olan ismin aslı Kâbul'dur. Şehrin adı tarihte, Hindular'ın kutsal kitaplarından 'da Kubha, Batlamyus'un kitaplarında Kophen nehri kenarında Kabolitler'in 'Kaboura' şehri ve Çin seyahatnamelerinde Kao-fu şekillerinde geçer. 6. ve 7. yüzyıllarda kent Orta Asya'nın en önemli kentiydi. 13. yüzyılda Moğol hükümdarı Cengiz Han kenti ele geçirdi. 1504'te Hint-Türk İmparatorluğu'nun kurucusu Babür, Kabil'i alarak devletine başkent yaptı. Kent, 1738'de İran hükümdarı Nadir Şah tarafından alınıncaya kadar Hint-Türk İmparatorluğu'nun egemenliğinde kaldı. 1747'de bölgede ilk bağımsız Afgan devletini kurdu. Kabil 19. yüzyılda iki kez İngilizlerin eline geçti.
1978'de Ruslar tarafından alınan kent, Rusların ağır bir hezimetle 1988'de geri çekilmesinden sonra 2001 yılında ABD tarafından Usame Bin Ladin'in bu ülkede örgütlenmesi bahane edilerek işgal edildi. İşgal sonrası ülkede ABD destekli bir hükûmet kurulmasına rağmen şehrin kontrolü ve güvenliği hâlen BM tarafından sağlanmaktaydı. 2021 yılında ABD'nin çekilmeye başlamasından sonra, şehir yeniden Taliban tehdidine açık bir hale geldi. 15 Ağustos 2021'de Taliban şehrin tamamını ele geçirdi ve Afganistan'da mevcut cumhuriyet rejimi sona ermiş oldu.
İklim
 Kabil iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 18,8 | 18,4 | 26,7 | 28,7 | 33,5 | 36,8 | 37,7 | 37,3 | 35,1 | 31,6 | 24,4 | 20,4 | 37,7 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 4,5 | 5,5 | 12,5 | 19,2 | 24,4 | 30,2 | 32,1 | 32,0 | 28,5 | 22,4 | 15,0 | 8,3 | 19,5 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | −2,3 | −0,7 | 6,3 | 12,8 | 17,3 | 22,8 | 25,0 | 24,1 | 19,7 | 13,1 | 5,9 | 0,6 | 12,1 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −7,1 | −5,7 | 0,7 | 6,0 | 8,8 | 12,4 | 15,3 | 14,3 | 9,4 | 3,9 | −1,2 | −4,7 | 4,3 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −25,5 | −24,8 | −12,6 | −2,1 | 0,4 | 3,1 | 7,5 | 6,0 | 1,0 | −3 | −9,4 | −18,9 | −25,5 |
| Ortalama yağış (mm) | 34,3 | 60,1 | 67,9 | 71,9 | 23,4 | 1,0 | 6,2 | 1,6 | 1,7 | 3,7 | 18,6 | 21,6 | 312,0 |
| Kaynak: Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi | |||||||||||||
Hükümet ve siyaset
Kentin mevcut belediye başkanı 2010 yılının Ocak ayında Devlet Başkanı Hamid Karzai tarafından seçildi. 2021 yılında şehri ele geçiren Taliban, belediye başkanı olarak 'yi atadı.
Sağlık hizmeti
Afganistan'da sağlık hizmetleri nispeten yoksuldur. Varlıklı insanlar tedavilerini genellikle yurt dışında gerçekleştirmektedirler. Günümüzde Kabil'de birkaç hastane bulunmaktadır;
- Çocuk Fransız Tıp Enstitüsü
- Jamhuriat Hastanesi
- Sardar Muhammed Davud Han Hastanesi
- Cinnah Hastanesi (yapım aşamasında)
- Vezir Ekber Han Hastanesi
- Malalai Doğum Hastanesi
- Rabia-I-Balki Doğum Hastanesi
- Maywand Hastanesi
- Afshar Hastanesi
- Noor Göz Hastanesi
- Atatürk Çocuk Hastanesi
- Amerikan Tıp Merkezi
- DK-Alman Tıp Tanı Merkezi
Kardeş şehirleri
Ayrıca bakınız
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kabil Farsca کابل Kabol Afganistan in baskenti ve en buyuk sehri Kabil کابلBaskentKabilKabil in Afghanistan daki konumuUlkeAfganistanVilayetKabil VilayetiIdare Belediye BaskaniYuzolcumu Toplam275 km Rakim1790 mNufus 2011 Toplam3 895 000 Yogunlukoto km Zaman dilimiUTC 04 30 Ayni zamanda Kabil Vilayeti nin de yonetim merkezi olan kent ulkenin dogusunda yer alir 2011 yili resmi rakamlarina gore banliyoleriyle birlikte 3 9 milyona yaklasan nufusuyla sadece ulkenin degil Orta Asya nin da onemli merkezleri arasindadir Ulkenin ticari ve kulturel merkezi olan kent Hindukus Daglari icinde Kabil Nehri boyunca ilerleyen dar bir vadide deniz seviyesinden 1800 metre yukseklikte kurulmustur Kabil kuzeyde Hindukus Daglari ndaki gecitlere baglanan yollari ve guneyde Pakistan a uzanan Hayber Gecidi ni denetlemesine olanak veren elverisli konumuyla stratejik bir kenttir Ayrica sehrin ulke icinde Kandehar Herat ve Mezar i Serif ulke disinda ise Celalabad uzerinden Pesaver ile bir kara yolu baglantisi vardir Kabil in onemli ticari urunleri taze ve kurutulmus meyve findik Afgan kilimleri deri ve koyun derisi ic giyim ve mobilyadir Baslica sanayi urunleri ise pamuklu ve yunlu dokuma besin urunleri ve mermerdir Kabil de cok sayida tarihsel yapi ve Babur un mezari bulunur Keza onun adini tasiyan bahceden baska bircok park ve bahce kenti susler 1978 isgalinden once de gunumuzde de sehrin buyuk turizm potansiyeli vardir Fakat Ruslarla savasin basladigi 1978 yilindan beri sehrin ekonomik faaliyetleri onemli olcude azalmistir Son yillarda ozellikle 2001 yilindan sonra Hamid Karzai doneminde bu konuda bir canlanma oldugu gorulmektedir Kabil 3 500 yillik tarihiyle Guney ve Orta Asya ticaret yollari uzerindeki stratejik konumu nedeniyle pek cok devletin savas alani olan ve surekli el degistiren gozde bir sehirdir Yakin tarihte bunun ornekleri 1978 yilindaki Sovyet mudahalesi ve 2001 yilindaki ABD isgalidir TarihKentin gecmisi 3 500 yil onceye kadar dayanir MO 1500 yillarinda kuruldugu bilinmektedir Turkcede Kabil a uzatilarak ve ince okunur olan ismin asli Kabul dur Sehrin adi tarihte Hindular in kutsal kitaplarin dan da Kubha Batlamyus un kitaplarinda Kophen nehri kenarinda Kabolitler in Kaboura sehri ve Cin seyahatnamelerinde Kao fu sekillerinde gecer 6 ve 7 yuzyillarda kent Orta Asya nin en onemli kentiydi 13 yuzyilda Mogol hukumdari Cengiz Han kenti ele gecirdi 1504 te Hint Turk Imparatorlugu nun kurucusu Babur Kabil i alarak devletine baskent yapti Kent 1738 de Iran hukumdari Nadir Sah tarafindan alinincaya kadar Hint Turk Imparatorlugu nun egemenliginde kaldi 1747 de bolgede ilk bagimsiz Afgan devletini kurdu Kabil 19 yuzyilda iki kez Ingilizlerin eline gecti 1978 de Ruslar tarafindan alinan kent Ruslarin agir bir hezimetle 1988 de geri cekilmesinden sonra 2001 yilinda ABD tarafindan Usame Bin Ladin in bu ulkede orgutlenmesi bahane edilerek isgal edildi Isgal sonrasi ulkede ABD destekli bir hukumet kurulmasina ragmen sehrin kontrolu ve guvenligi halen BM tarafindan saglanmaktaydi 2021 yilinda ABD nin cekilmeye baslamasindan sonra sehir yeniden Taliban tehdidine acik bir hale geldi 15 Agustos 2021 de Taliban sehrin tamamini ele gecirdi ve Afganistan da mevcut cumhuriyet rejimi sona ermis oldu Iklim Kabil iklimi Aylar Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara YilEn yuksek sicaklik C 18 8 18 4 26 7 28 7 33 5 36 8 37 7 37 3 35 1 31 6 24 4 20 4 37 7Ortalama en yuksek sicaklik C 4 5 5 5 12 5 19 2 24 4 30 2 32 1 32 0 28 5 22 4 15 0 8 3 19 5Ortalama sicaklik C 2 3 0 7 6 3 12 8 17 3 22 8 25 0 24 1 19 7 13 1 5 9 0 6 12 1Ortalama en dusuk sicaklik C 7 1 5 7 0 7 6 0 8 8 12 4 15 3 14 3 9 4 3 9 1 2 4 7 4 3En dusuk sicaklik C 25 5 24 8 12 6 2 1 0 4 3 1 7 5 6 0 1 0 3 9 4 18 9 25 5Ortalama yagis mm 34 3 60 1 67 9 71 9 23 4 1 0 6 2 1 6 1 7 3 7 18 6 21 6 312 0Kaynak Ulusal Okyanus ve Atmosfer DairesiHukumet ve siyasetKentin mevcut belediye baskani 2010 yilinin Ocak ayinda Devlet Baskani Hamid Karzai tarafindan secildi 2021 yilinda sehri ele geciren Taliban belediye baskani olarak yi atadi Saglik hizmetiAfganistan da saglik hizmetleri nispeten yoksuldur Varlikli insanlar tedavilerini genellikle yurt disinda gerceklestirmektedirler Gunumuzde Kabil de birkac hastane bulunmaktadir Cocuk Fransiz Tip Enstitusu Jamhuriat Hastanesi Sardar Muhammed Davud Han Hastanesi Cinnah Hastanesi yapim asamasinda Vezir Ekber Han Hastanesi Malalai Dogum Hastanesi Rabia I Balki Dogum Hastanesi Maywand Hastanesi Afshar Hastanesi Noor Goz Hastanesi Ataturk Cocuk Hastanesi Amerikan Tip Merkezi DK Alman Tip Tani MerkeziKardes sehirleriAnkara Turkiye Istanbul Turkiye Kansas City Amerika Birlesik Devletleri Kazan Rusya Konya Turkiye Omaha Amerika Birlesik DevletleriAyrica bakinizKabil Hayvanat Bahcesi Afganistan daki sehirler listesiKaynakca experiencefestival com 15 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2011 Kabil Iklim Verileri 1956 1983 Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi Erisim tarihi 30 Mart 2013 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link