Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İrtifa hastalığı veya akut dağ hastalığı, yüksek irtifa ve rakımlarda oksijen yetersizliğine bağlı olarak görülen patolojik bir rahatsızlık. Genellikle 2.400 metre (8000 ft) üzerinde görülür. Özellikle yüksek rakımlara tırmanan dağcı ve kayakçılar ile yüksek irtifalarda oksijen desteği olmadan uçan kimselerde görülür.
Yüksek irtifalarda atmosfer basıncının ve hava yoğunluğunun azalması nedeniyle oksijen moleküllerinin parsiyel basıncı azalır. Bu durum vücudun özellikle oksijene duyarlılığı yüksek olan dokularında (beyin, akciğer, göz vs.) hipoksi (kısmi oksijen yetersizliği) ve anoksi (tamamen oksijensizlik) oluşmasına neden olur.
Belirtiler
Alçak atmosfer basıncı nefes alıp vermeyi güçleştirir. Bunun yanı sıra şu rahatsızlıklar görülebilir:
- İlk başlarda coşku ve zindelik hissi (öfori) ile birlikte gereksiz cesaret
- Baş ağrısı
- Mide bulantısı/kusma
- Baş dönmesi
- Bitkinlik
Daha ciddî vakalarda göğüs ağrısı da görülebilir. İrtifa hastalığı nedeniyle beyin ödemi, koma ve ölüme kadar giden ağır hipoksi/anoksi vakaları oluşabilir.
Pek çok dağcıda belirtiler yüksek rakımda 6 saat geçirdikten sonra görülmeye başlar. Kişi aynı rakımda kalırsa belirtiler 1-2 gün içerisinde kaybolabilir.
10.000 ft (3000 m) üzerinde gerçekleşecek uçuşlarda uçuş ekiplerinin oksijen desteği ile uçmaları gerekir. Aksi takdirde 14.000 ft civarında kişinin performansı ciddî şekilde düşer. 18.000 ft'te atmosferdeki parsiyel oksijen basıncı yaklaşık yarıya düşer ve kişi bayılabilir. Beyne ulaşan oksijenin tamamen kesilmesi durumunda kişi genellikle 6-8 saniye içerisinde bayılır. Eğer 4 dakika boyunca oksijensizlik devam ederse beyinde geri dönülmez hasar meydana gelebilir.
Tedavi
İrtifa rahatsızlığı görüldüğünde yapılacak öncelikli işlemler arasında irtifa kaybetmek (alçalmak), suni bir kaynaktan oksijen solumak ve bol sıvı içmek sayılabilir.
Önlemler
Sporcu ve uçucuların genel sağlık durumları; içki, sigara ve ilaç kullanımları ile zindelikleri irtifa hastalığından etkilenmelerinde etkili olur. Vücudun susuz kalması da semptomları artıran etmenlerden biridir. Yüksek irtifalarda ve hareket halinde iken vücut, normalden daha fazla su kaybettiği için baş ağrısı, baş dönmesi ve yorgunluk gibi semptomlar daha şiddetli hale gelir.
Aklimatizasyon
Aklimatizasyon, dağcıların vücutlarını oksijen yetersizliğine alıştırarak tırmanış yapmalarıdır. Dağ eteğinde kamp kurulur ve dağcılar her gün belirli bir rakıma tırmanarak kampa geri dönerler. Kamp yavaş yavaş yüksek rakımlı yerlere taşınır. Günde 1000 ft'ten (300 m) fazla tırmanıp orada uyumak tehlikelidir.
Kaynakça
- Godwin, Peter, David Robson. The Air Pilot's Manual 6: Human Factors & Pilot Performance. 3. baskı. Cranfield. Aviation Theory Centre, 2006.
- ^ a b c d e İrtifa Hastalığı 15 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Havacılık Tıbbı Derneği
- ^ Altitude sickness 2 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . NHS
- ^ a b c Godwin 12
- ^ a b c Altitude sickness 11 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . BBC
- ^ a b Godwin 13
- ^ "Yüksek İrtifa Hastalıkları: Maceranın Ardında Yatan Riskler ve Önlemler". ULUKAYIN Türkçe. 23 Mayıs 2024. 24 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Mayıs 2024.
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Irtifa hastaligi veya akut dag hastaligi yuksek irtifa ve rakimlarda oksijen yetersizligine bagli olarak gorulen patolojik bir rahatsizlik Genellikle 2 400 metre 8000 ft uzerinde gorulur Ozellikle yuksek rakimlara tirmanan dagci ve kayakcilar ile yuksek irtifalarda oksijen destegi olmadan ucan kimselerde gorulur Hem atmosfer basinci hem de havanin yogunlugu deniz seviyesinden yukseldikce azalir Semadaki koyu mavi renk basincin artisini kolonun yukseklik arttikca genislemesi ise havanin yogunlugundaki azalisi sembolize eder Yuksek irtifalarda atmosfer basincinin ve hava yogunlugunun azalmasi nedeniyle oksijen molekullerinin parsiyel basinci azalir Bu durum vucudun ozellikle oksijene duyarliligi yuksek olan dokularinda beyin akciger goz vs hipoksi kismi oksijen yetersizligi ve anoksi tamamen oksijensizlik olusmasina neden olur BelirtilerAlcak atmosfer basinci nefes alip vermeyi guclestirir Bunun yani sira su rahatsizliklar gorulebilir Ilk baslarda cosku ve zindelik hissi ofori ile birlikte gereksiz cesaret Bas agrisi Mide bulantisi kusma Bas donmesi Bitkinlik Daha ciddi vakalarda gogus agrisi da gorulebilir Irtifa hastaligi nedeniyle beyin odemi koma ve olume kadar giden agir hipoksi anoksi vakalari olusabilir Pek cok dagcida belirtiler yuksek rakimda 6 saat gecirdikten sonra gorulmeye baslar Kisi ayni rakimda kalirsa belirtiler 1 2 gun icerisinde kaybolabilir 10 000 ft 3000 m uzerinde gerceklesecek ucuslarda ucus ekiplerinin oksijen destegi ile ucmalari gerekir Aksi takdirde 14 000 ft civarinda kisinin performansi ciddi sekilde duser 18 000 ft te atmosferdeki parsiyel oksijen basinci yaklasik yariya duser ve kisi bayilabilir Beyne ulasan oksijenin tamamen kesilmesi durumunda kisi genellikle 6 8 saniye icerisinde bayilir Eger 4 dakika boyunca oksijensizlik devam ederse beyinde geri donulmez hasar meydana gelebilir TedaviIrtifa rahatsizligi goruldugunde yapilacak oncelikli islemler arasinda irtifa kaybetmek alcalmak suni bir kaynaktan oksijen solumak ve bol sivi icmek sayilabilir OnlemlerSporcu ve ucucularin genel saglik durumlari icki sigara ve ilac kullanimlari ile zindelikleri irtifa hastaligindan etkilenmelerinde etkili olur Vucudun susuz kalmasi da semptomlari artiran etmenlerden biridir Yuksek irtifalarda ve hareket halinde iken vucut normalden daha fazla su kaybettigi icin bas agrisi bas donmesi ve yorgunluk gibi semptomlar daha siddetli hale gelir Aklimatizasyon Aklimatizasyon dagcilarin vucutlarini oksijen yetersizligine alistirarak tirmanis yapmalaridir Dag eteginde kamp kurulur ve dagcilar her gun belirli bir rakima tirmanarak kampa geri donerler Kamp yavas yavas yuksek rakimli yerlere tasinir Gunde 1000 ft ten 300 m fazla tirmanip orada uyumak tehlikelidir KaynakcaGodwin Peter David Robson The Air Pilot s Manual 6 Human Factors amp Pilot Performance 3 baski Cranfield Aviation Theory Centre 2006 ISBN 1 84336 070 5 a b c d e Irtifa Hastaligi 15 Aralik 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Havacilik Tibbi Dernegi Altitude sickness 2 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde NHS a b c Godwin 12 a b c Altitude sickness 11 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde BBC a b Godwin 13 Yuksek Irtifa Hastaliklari Maceranin Ardinda Yatan Riskler ve Onlemler ULUKAYIN Turkce 23 Mayis 2024 24 Mayis 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Mayis 2024 Ayrica bakinizVurgun