İsveç sineması

İsveç sineması, 20. yüzyılda İskandinavya'nın önde gelen sinema endüstrisi olarak bilinir. Bu popülerlik büyük ölçüde Victor Sjöström ile Ingmar Bergman'ın; daha yakın dönemlerdeyse , Lasse Hallström ve Lukas Moodysson gibi yönetmenlerin başarılarından kaynaklanmaktadır.

İsveç sineması
Stockholm'de bir sinema salonu
Salon sayısı	830 (2011)
• Kişi başına	100 binde 9,9 (2011)
Ana dağıtıcılar	United International Pictures %23,7 The Walt Disney Company %22,4 Warner Bros. %16,2
Üretilen filmler (2011)
Toplam	38
Kurmaca	23 (%60,5)
Belgesel	15 (%39,5)
Seyirci sayısı (2011)
Toplam	16.269.80
• Kişi başına	1,92 (2012)
Yerli film	3.110.407 (%19,1)
Gişe hasılatı (2011)
Toplam	1.56 milyar SEK (~154,6 milyon €)
Yerli film	266 milyon SEK (~26,3 milyon €) (%17,0)

Başlangıç

İsveçliler sinemayla 1895 yılında Stockholm'e Edison'un kinetoskobunun ulaşmasıyla tanıştılar. Lumiere Kardeşler'in sinematografı ise Paris'teki gösteriden birkaç ay sonra, Stockholm'e geldi. İsveç sinemasının kurucusu 1905'te Norveç Kralı Haakon'un İsveç gezisini filme alan Charles Magnusson'dur (1878-1948).

İsveç sinemasının ilk kurmaca filmi, tiyatro oyuncusu 'ın yönettiği (Värmlänningarne, 1909) oldu. Filmin gördüğü, büyük ilgi üzerine, başta Strindberg olmak üzere önemli yazarların kitaplarından uyarlamalar yapılmaya başlandı. Kabare şarkıcısı (1868-1947), ilk filmi (Blott en dröm, 1911) ile yalnız İsveç sinemasının ikinci kadın yönetmeni oldu. Bu filmi, (1912). A. H. Uddgren, o sırada ölüm döşeğinde olan Strindberg'den izin alarak (1912) ve (1912) filmlerini çekti.

Dönemin en önemli iki yönetmeni, İsveç sinemasına damgalarını vuracak olan Victor Sjöström ile Mauritz Stiller'dir.

İlk gelişmeler ve devlet sansürü

Bu arada İsveç, sinemaya sansür getiren ilk devlet oldu. 4 Eylül 1911'de kurulan Statens Biografbyra, 1 Aralık 19ll'den sonra bu ülkede çevrilecek filmleri denetlemekle görevlendirildi. Sinema filmlerine denetim uygulanmasına karar veren ilk devlet İsveç’tir.

İsveç sinemasının yabancı ülkelerde tanınmasını sağlayan Victor Sjöström ile 'in Hollywood'a gitmelerinin ardından, İsveç’te büyük bir durgunluk yaşandı. Sesli sinemanın ilk yıllarında , Per Lindberg ve Gustaf Edgren gibi yönetmenlerin sıradan filmleri ilgi görmedi.

Dönemin en önemli yönetmenlerinden genç yaşta ’nun başına getirildikten sonra aynı kadını seven iki erkeğin çatışmasını konu edinen (Den starkaste, 1929) ile uluslararası dikkat çekmişti. Sonraki filmleri (Med livet som insats, 1940) Hitler Almanyası'na benzeyen bir polis devletini, (Den blomstertid..., 1940) savaşın dehşetini, (Hem från Babylon, 1941) savaşla toplumsal sınıfın ilişkisi, (Himlaspelet, 1942) toplumsal sınıflar arasındaki ilişkileri, (Kungajakt, 1943) toplumdaki adaletsizlikleri konu edindi. Ingmar Bergman'ın senaristliğini yaptığı (1944) ve acımasız bir lise öğretmenini üzerinde Nazileri konu edinen film dönemin en önemlisi sayılır. Dönemin gözde oyuncusu Eva Dahlbeck'in başrolü üstlendiği (1949) işlevi yalnızca çocuk doğurmak olan bir Çingene kadını, August Strindberg'den uyarlanan ve Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye kazanan (Fröken Julie, 1950) soylu bir genç kızın hikâyesini, (1954) Strindberg'in bir hikâyesini ve (1969) bir babanın öyküsünü konu edindi.

Ingrid Bergman'ı sinemaya kazandıran (1888-1973) eski kuşaktan olmakla birlikte savaş sonrasının gelişmesine katkıda bulunan yönetmenler arasında yer aldı. Victor Sjöström ile için senaryolar yazmış olan Molander, sessiz dönemde yönetmiş olduğu dramlarla ilgi uyandırmıştı. Ingrid Bergman'ın oynadığı yukarıda değinilen filmlerin dışında, (1939), (Det brinner en eld, 1943) gibi filmlerden sonra, Molander Naziler tarafından öldürülen rahip yazar Kaj Munk'un oyunundan (1943) uyarladı. Senaryosunu Ingmar Bergman'ın yazdığı (Kvinna utan ansikte, 1947) ise savaş yılları Stockholm'ünü büyük bir başarıyla verdi. Yönetmenin yine Bergman'ın senaryosundan çektiği (1948) ise kırsal kesimde yaşayan bir delikanlı adayının kurallara, topluma ve Tanrı'ya başkaldırışını konu edindi. Molander son olarak klasiklere yöneldi. Selma Lagerlöf'ten, daha önce Mauritz Stiller'in de sinemaya uyarlamış olduğu Herr Ames Pengar'ı (Ame'nin Hazinesi, 1955) filme aldı.

Victor Sjöström ve Mauritz Stiller

İsveç sinemasının dünya ölçeğinde ilgi görmesini iki yönetmen sağladı: Victor Sjöström ve . Özellikle Birinci Dünya Savaşından sonra yaptıkları özenli çalışmalarda kendilerine özgü bir anlatım yakalayarak, artık geçmişe karışmaya başlayan bir yaşam biçimine duyulan özlemi dile getirirken, doğanın da büyük bir ağırlık taşıdığı filmler çektiler. İsveç sinemasının en parlak dönemine adlarını yazdıran bu iki yönetmen, aynı yazgıyı paylaşarak, Amerikalıların çağrısı üzerine Hollywood'a gitti.

Victor Sjöström (1879-1960) tiyatro oyunculuğu yaptıktan sonra 'in (De svarta maskerna, 1912) filminde oyuncu olarak sinemaya adım attı. Aynı yıl yönetmenliğe başlayan Sjöström'ün (1913) çocuklarının resmi kurumlarca elinden alınmasına karşı çıkan ve sonunda aklını yitiren yoksul bir kadının öyküsünü, (1916) kendisini tutsak eden düşman subayını boğulmaktan kurtarıp kurtarmamak ikilemini yaşayan balıkçı Terje'nin öyküsünü, (Tösen från Stormyrtorpet, 1917) evlilik dışı bir çocuk doğurmanın getirdiği ağır yükü, (Ingmarssönerna, 1918) kadının cinselliğine toplumsal baskıların getirdiği sınırlamayı, (Körkarlen, 1921) bir mezarlıkta kendisini öteki dünyaya götürecek arabanın gelmesini beklemekte bir ayyaşın hikâyesini, (Berg-Ejvind och hans hustru, 1919) bir kanun kaçağının doğayla amansız savaşımının ve (Vem dömer, 1922) ise Rönesans İtalya'sında haksız yere kocasını öldürmekle suçlanan bir kadının hikâyesini konu edindi.

(1883-1928) (Mor och dotter, 1912), (Den tyranniske fästmannen, 1913), (1915) yüksek burjuvazi ortamında geçen komedi filmlerine yönetmenlik yaptı. İlk önemli filmi (Thomas Graals bästa barn, 1917) olan yönetmenin sonraki filmleri (1916) bir filmin hazırlanmasını, Selma Lagerlöf'ten uyarlanan (Herr Arnes pengar, 1919) kızkardeşinin katiline aşık olan genç kızın öyküsünü, (1920) bir baronla bir işçinin, evli bir kadının gönlünü çalma çabalarını, Selma Lagerlöf'ten uyarlanan (Gunnar Hedes saga, 1922) ailesini iflastan kurtarmak için bir rengeyiği sürüsünü Laponya'dan güneye götüren bir kemancının öyküsünü ve (Gösta Berlings saga, 1924) ise varlıklı bir ailenin kızının eğitimiyle görevlendirilen genç rahip Gösta ile onun gönlünü çelmeye çalışan iki kadının ruhsal ve cinsel çatışmalarını konu edinir.

Ingmar Bergman

Norveçli Liv Ullmann Ingman'ın 10 filminde başrollük yaptı.

Ingmar'ın filmlerinde başrollük yapmış olan

Ingmar ve Ingrid Thulin Törst filmi setinde

(Det regnar på vår kärlek, 1946), (Kvinna utan ansikte, 1947), (Skepp till Indialand, 1947), Yaşamın tekdüzeliğinden kaynaklanan ve aşkın, tutkunun, inancın, hatta düşlerin bile değiştiremediği bir kötümserlik, yönetmenin sinemasının ana teması oldu. Böylece yönetmen, yer yer kendi yaşamından yansımalara da yer veren son derecede kişisel ama kapıları herkese açık öznel bir dünya yarattı.Max von Sydow, , Bibi Andersson, Ingrid Thulin, Liv Ullmann gibi usta oyuncuların rol aldıkları bu filmler, cinsellik ve dinsel sorgulama gibi İsveç kültüründe önemli yeri olan konulara da değinirler.

'un öykülerinden uyarlanan (1949), uyumsuz bir evlilikten yola çıkarak korkusunu ve yalnızlığı, (Hamnstad, 1948) evden kaçınca bir ıslahevine koyulan bir genç kızın bunalımını, (Musik i mörker, 1948) aynaya ilk kez bakan bir kadının geçmişini anımsamasını, (Sommarlek, 1951) İsveç yazlarının hüzününü, (Kvinnors väntan, 1952), Üçü geçmişten, biri günümüzden dört kadının kocalarını beklemelerini, iki sevgilinin bir yaz boyunca yaşadıkları aşkın tükenişini ve (Gycklarnas afton, 1953) ise bir aşk öyküsünden yola çıkarak sirk dünyasını konu edinir. Bu filmleri izleyen (En lektion i kärlek, 1953) terk edildikten sonra bir doktorun yeniden karısının gönlünü kazanmaya çalışmasını, (Kvinnodröm, 1955) iki kadının düşlerini ve Cannes Film Festivali'nde Şiirsel Mizah Ödülü'nü kazanan (Sommarnattens leende, 1955) dört kadınla dört erkeğin bir parti sırasında kadın sütü ve aygır spermi katılmış şarabın da etkisiyle bastırılmış duygularının ortaya çıkışını konu edinir.

Yaşam ve ölüm üzerine bir film olan ve kimi eleştirmenlerce yönetmenin Faust'u olarak da nitelendirilen Cannes Film Festivali'nde Jüri Özel Ödülü kazanan Yedinci Mühür (Det sjunde inseglet, 1956) bir Haçlı seferinden dönmekte olan bir şövalyeyi, canını almaya gelen Azrail ile karşılaştırır. Ölüm dansı, veba salgını, insanların çilesi gibi konulu resimlerden esinlenen film, vebanın kol gezdiği bir ortamda ölümle yasam, umutla umutsuzluk, yaratanla yaratılan ilişkilerine değinir.Berlin Film Festivali'nde Altın Ayı Ödülü kazanan Yaban Çilekleri (Smultronstället, 1957) kendisi için düzenlenen onur törenine gitmekte olan yaşlı bilim adamının geçmişiyle hesaplaşmasını, Cannes Film Festivali'nde En İyi Yönetmen ödülü kazanan (Nära livet, 1958) üç kadının gebelik serüvenini, Venedik Film Festivali'nde kazanan (1958) bir hipnotizmacı ve büyücüyünün hikâyesini, (Jungfrukällan, 1959) bir kızın gönlünü çelmesi için Cehennem'den yeryüzüne gönderilen Don Juan'ın öyküsünü ve (Djävulens öga, 1960) dış dünya ile bağlantısız bir ortamda yaşamı konu edinir.

Üçlemenin insanın Tanrı ile ilişkilerini ele alan ilk filmi (Såsom i en spegel, 1961) oldu. Film, akıl dengesi bozuk bir kadının (Harriet Andersson) ailesiyle birlikte yaz tatilini geçirdiği bir adada, Tanrı'yı bir örümcek biçiminde gördüğünü sanmasını aktarır. Adada yaşanan 24 saatlik bir süreyi ele alan bu filmi, bir rahibin bir pazar sabahı iki ayini birbirinden ayıran 90 dakika boyunca yaşadıklarını aktaran (Nattvardsgästerna, 1963) izledi. Film, bir kasaba rahibinin, az önce konuştuğu bir balıkçının intihar etmesinin de etkisiyle inancının sarsılmasını konu edinir. Üçlemenin son filmi olan Sessizlik (Tystnaden, 1963 filmi) ise otuz yaşlarında, biri hastalıklı iki kızkardeş ile (Ingrid Thulin ile Gunnel Lindblom) birinin sekiz on yaşlarındaki oğlunun, neresi olduğunu bilmedikleri ve dilini konuşmadıkları bir ülkeye yaptıkları bir yolculuğu aktarır.

Bergman'ın ilk renkli filmi (För att inte tala om alla dessa kvinnor, 1964) yönetmenin yaşamından da izler içeren bir güldürüdür.Persona (1966) bir oyun sırasında dili tutulan bir kadın oyuncu ile bakıcısı arasındaki ilişkiyi ele alır. (Vargtimmen, 1968) geceleri sanrılar ve hayaletler gören ünlü bir ressamın bunalımını aktarır. (Skammen, 1968) savaş karşıtı—bir adaya sığınmak zorunda bıraktığı keman sanatçısı bir çift burada da savaşın utanç verici yönleriyle karşılaşırlar. (1969) edebe aykırı bir oyun oynamakla suçlanan üç oyuncu, yargılama sırasında söz konusu oyunu oynarlar. Yargıç dayanamayıp ölür. (1969) karşılıklı anlayışa dayanan bir sevgi bağı oluşturamayan bir kadınla bir erkeğin öyküsünü aktarır. Yönetmenin tek İngilizce filmi olan (Beröringen, 1971) evli bir kadının kocası ve aşığı arasında seçim yapmada zorlanışını, (Viskningar och rop, 1973) ölümün eşiğinde bir kadın, kızkadeşleri ve bir bakıcının malikanedeki öyküsünü, (Ansikte mot ansikte, 1976) ruh hastalıkları uzmanı ve evli bir kadının tatil sırasında karşılaştığı eşcinsel bir doktorla duygusal ilişkisini konu ve (Ormens ägg, 1977) Nazizmin iktidara geliş yıllarını konu edinir.

Gerçekten de filmin cani bilim adamı, Fritz Lang'ın kahramanı Dr. Mabuse'yi çağrıştırır.Ingrid Bergman'ın ilk kez Ingmar Bergman'ın bir filminde rol almasını sağlayan Güz Sonatı (Höstsonaten, 1978) bir ana-kız çatışmasını perdeye getirir. Yönetmenin yaşamından da izler taşıyan (Fanny och Alexander, 1983) 20. yüzyılın başında Uppsala'da tiyatrocu bir ailenin öyküsünü, biri kız, biri erkek iki çocuğun gözlemlerinden yola çıkarak anlatır. Görüntülerinin güzelliği ve anlatımının ustalığıyla dikkati çeken bu üç saati aşkın uzunluktaki film, hata, pişmanlık, dinsel bağnazlık, cinsellik gibi yönetmenin önemsediği konulara değinir bir kez daha. (1984) Strindberg'in bir oyununu sahnelemekte olan yaşlı bir yönetmenin sanatı ile hesaplaşmasını konu edindi. (Larmar och gör sig till, 1997) ise tiyatro ile yasam arasındaki ilişkiyi, kara mizaha da yer veren bir anlayışla ele alan bir filmdir.

Diğer yönetmenler

Bo Widerberg

roman ve oyun yazdıktan sonra yönettiği Araba (Barnvagnen, 1962) gökdelenlerin Malmö'nün geleceğinin simgesi olarak kullanılmasını, (Kvarteret Korpen, 1963) Hitler'in Avrupa'yı tehdit etmeye başladığı yıllarda Malmö'de işsizliğin kol gezdiği bir mahallede yaşananları, (Kärlek 65, 1965) mutluluğu aile hayatında bulunabileceğini, (1967) İsveç'teki kır ve orman görüntülerini, (1969) İsveç'in kuzeyinde 1930'larda yapılan ve kanlı bir biçimde bastırılan bir grevi, Joe Hill (1971) "özgürlükler ülkesi" sandığı ABD'ye göç eden bir sendikacının hikâyesini, (Mannen på taket, 1976) bir cinayeti, (Ormens väg på hälleberget, 1986) 19. yüzyılda bir köylü kadının çocuklarını büyütebilmek için çiflik sahibinin isteklerine boyun eğmesini ve (Lust och fägring stor, 1995) mutsuz bir öğretmenle öğrencisi arasındaki duygusal ilişkiyi konu edindi.

Vilgot Sjöman

'ın ve

(1924-2006) romanlar, oyunlar yazdıktan sonra (1962) bir ihanet öyküsünü ve 'in romanından uyarlanan (1964) suçlu çocuklara toplumun ilgisizliğini konu edindi.

Kurmaca ile belgeseli karıştıran ve başlıklarında İsveç bayrağının renklerine yer veren (Jag är nyfiken – en film i gult, 1968) ve (Jag är nyfiken – en film i blått, 1969) Ingeborg Holm'un anılarını perdeye getirdi. Bu iki film bir genç kızın cinsel dürtülerini ve İsveç toplumunun tutuculuğunu konu edinir. Filmler ayrıca İsveç'te sınıfsız bir toplum yaratma sözü veren sosyal demokrat partilerinin otuz yıl boyunca amaçlarına ulaşamadığını vurgular.

Aynı anlatım anlayışını sürdüren yönetmen (Ni ljuger, 1969) İsveç cezaevlerini, (En handfull kärlek, 1974) Widerberg'in de ele almış̧ olduğu 1930'lardaki grevi, Linus (Linus eller Tegelhusets hemlighet, 1980) 1920'lerin Stockholm'ündeki bir genelevi ve Alfred (1999) ise dinamiti bulan ve Nobel ödüllerini kuran İsveçli mühendis Alfred Nobel'in yaşam öyküsünü perdeye getirdi.

Jörn Donner

Finlandiyalı Jörn Donner (d. 1933) ülkesinde belgeseller çektikten sonra yerleştiği İsveç’te, ilk filmi (En söndag i september, 1963) zamansız yapılmış̧ bir evliliğin çözülüşünü dört mevsim boyunca ele aldı. Başrolde yönetmenin eşi Harriet Andersson'un oynadığı film, porno olmayan bir İsveç filminde ilk kez bir cinsel birleşmenin gösterildiği film olarak da bilinir. (Film, Venedik Film Festivali'nde En İyi İlk Film Ödülü'nü kazandı.) Yönetmenin, Stiller'in etkileri sezilen filmi (1964) aynı konuyu bu kez daha da karamsar bir bakışla sürdürerek, evliliği bir tür boyun eğiş olarak tanımladı. (Film Harriet Andersson'a Venedik Film Festivali'nde En İyi Kadın Oyuncu Ödülü'nü kazandırdı.)

Jan Troell

(d. 1931) kısa filmler çektikten ve 'in görüntü yönetmenliğini yaptıktan sonra ilk yönetmenlik denemesi olan ve Birinci Dünya Savaşı yıllarında Kuzey İsveç'te bir delikanlının ayakları üstünde durmayı öğrenmesini konu edinen Bu Senin Hayatın (Här har du ditt liv, 1966) ile ünlendi. Berlin Film Festivali'nde Altın Ayı kazanan (1968) içine kapalı bir öğretmenin öyküsünü, (Utvandrarna, 1971) ile (Nybyggarna, 1972) Amerika'ya göç eden İsveçli bir topluluğun serüvenini, (Ingenjör Andrées luftfärd, 1982) Kuzey Kutbu'na balonla gitmeyi deneyen İsveçli mühendis August Andrees'in serüvenini, (1991) suç ve sorumluluk ilişkisini, (1994) dans sanatının görselliğini, (1996) Norveçli yazar Knut Hamsun'un hayatını ve (Så vit som en snö, 2001) ise paraşütle atlarken ölen İsveç'in ilk kadın pilotu Elsa Andersson'un yasam öyküsünü aktardı.

Sven Nykvist

Başta Ingmar Bergman olmak üzere ünlü yönetmenlerin çoğuna görüntü yönetmenliği yapan, 120 filmde çalışan ve ile filmlerindeki çalışması için iki kez Oscar kazanan Sven Nykvist'in yönettiği karısının ve çocuğunun karnını doyurmak için efendisinin hayvanını kesmek zorunda kalan yoksul bir köylünün vicdan azabını perdeye getirdi.

Lukas Moodysson

Lukas Moodysson'un ilk filmi (Fucking Åmål, 1998) 15 yaşındaki bir kızın eşcinsel aşk hikâyesini, (Tillsammans, 2000) 1970'lerin solcu akımlarını ve Daima Lilya (Lilja 4-Ever, 2002) ise yönetmenin deyişiyle "kalpleri dışında her şeylerini satmak zorunda kalan yoksul insanlarla, hiç bitmeyen bir dostluğu" konu edinir.

Ödüller ve adaylıklar

İsveç Filmleri
Yıl	Film	Yönetmen	Sonuç
Akademi Ödülleri - Yabancı Dilde En İyi Film
1960		Ingmar Bergman	Kazandı
1961		Ingmar Bergman	Kazandı
1964			Adaylık
1965			Adaylık
1969			Adaylık
1971	Göçmenler		Adaylık
1972			Adaylık
1982			Adaylık
1983		Ingmar Bergman	Kazandı
1991	Oxen	Sven Nykvist	Adaylık
1995			Adaylık
1999		Colin Nutley	Adaylık
2003			Adaylık
2004			Adaylık
Altın Küre Ödülleri - Yabancı Dilde En İyi Film
1968			Adaylık
1969	Utanç	Ingmar Bergman	Adaylık
1970			Adaylık
1973	Göçmenler		Kazandı
1973			Kazandı
1973		Ingmar Bergman	Adaylık
1975		Ingmar Bergman	Kazandı
1976	Sihirli Flüt	Ingmar Bergman	Adaylık
1977	Yüzyüze	Ingmar Bergman	Kazandı
1979	Güz Sonatı	Ingmar Bergman	Kazandı
1984		Ingmar Bergman	Kazandı
1988		Lasse Hallström	Kazandı
2009			Adaylık
2015		Ruben Östlund	Adaylık

Kaynakça

1. ^ ^{a b} . UNESCO Institute for Statistics. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013. 
2. ^ . UNESCO Institute for Statistics. 16 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013. 
3. ^ "Table 1: Feature Film Production - Genre/Method of Shooting". UNESCO Institute for Statistics. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Kasım 2013. 
4. ^ ^{a b} . UNESCO Institute for Statistics. 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2013. 
5. ^ ^{a b} Robertson 1991, s. 17.
6. ^ ^{a b c d} Sundholm 2012, ss. 17-23.
7. ^ ^{a b c} Sundholm 2012, ss. 24-26.
8. ^ ^{a b c d e} Nyberg 2005, s. 109.
9. ^ ^{a b c d e} Qvist & von Bagh 2000, s. 41.
10. ^ ^{a b c d} Steene 2005.
11. ^ Steene 2005, s. 144.
12. ^ Steene 2005, s. 188.
13. ^ Hubner 2007.
14. ^ Hubner 2007, s. 83.
15. ^ Macnab 2009, s. 96.
16. ^ Macnab 2009, s. 97.
17. ^ ^{a b} Macnab 2009.
18. ^ Hubner 2007, s. 113.
19. ^ ^{a b} O'Sullivan 2014.
20. ^ Nyberg 2005.
21. ^ ^{a b} Zavarzadeh 1991.
22. ^ Nyberg 2005, s. 19.
23. ^ Sundholm, John (2012). Historical Dictionary of Scandinavian Cinema. Scarecrow Press. ISBN . 
24. ^ Sultanik 1986, s. 81.
25. ^ Balio 2010, s. 128.
26. ^ ^{a b c} Balio 2010, s. 129.
27. ^ Kehr 2017, s. 111.
28. ^ Balio 2010, ss. 130-132.
29. ^ Martin 2014, s. 233.
30. ^ Sundholm 2012, ss. 278-79.
31. ^ Sundholm 2012, ss. 318-19.

Kitaplar

• Brady, Ben; Lee, Lance (1988). "Dialogue, Theme, Values, and Moral Urgency". The Understructure of Writing for Film and Television. Austin: University of Texas Press. ISBN . 
• Chabrol, Marguerite (2015). "The Return of Theatricality in French Cinema". Alistair Fox; Michel Marie; Raphaelle Moine; Hilary Radner (Ed.). A Companion to Contemporary French Cinema. John Wiley & Sons. ISBN . 
• Cohen-Shalev, Amir (2009). Visions of Aging: Images of the Elderly in Film. Brighton and Portland: Apollo Books. ISBN . 
• Gado, Frank (1986). The Passion of Ingmar Bergman. Duke University Press. ISBN . 
• (1999). Ingmar Bergman: Magician and Prophet. Montreal, Kingston, London and Ithaca: McGill-Queen's Press — MQUP. ISBN . 
• Haenni, Sabine; Barrow, Sarah; White, John, (Ed.) (2014). The Routledge Encyclopedia of Films (Revised bas.). Routledge. ISBN . 
• Haverty, Linda (1988). "Strindbergman: The Problem of Filming Autobiography in Bergman's Fanny and Alexander". Literature Film Quarterly. 16 (3). 
• Hayes, Jarrod (1997). "The Seduction of Alexander Behind the Postmodern Door: Ingmar Bergman and Baudrillard's 'De la séduction.'". Literature Film Quarterly. 25 (1). 
• Hubner, Laura (2007). The Films of Ingmar Bergman: Illusions of Light and Darkness. Springer. ISBN . 
• Humphrey, Daniel (2013). "Conclusion". Queer Bergman: Sexuality, Gender, and the European Art Cinema. Austin: University of Texas Press. ISBN . 
• (2011). . New York: Henry Holt and Company. ISBN . 
• (2017). Movies That Mattered: More Reviews from a Transformative Decade. University of Chicago Press. ISBN . 
• Luko, Alexis (2015). Sonatas, Screams, and Silence: Music and Sound in the Films of Ingmar Bergman. Routledge. ISBN . 
• Macnab, Geoffrey (2009). Ingmar Bergman: The Life and Films of the Last Great European Director. London and New York: I.B.Tauris. ISBN . 
• (2014). Leonard Maltin's 2015 Movie Guide: The Modern Era. Penguin. ISBN . 
• Marker, Lise-Lone; Marker, Frederick J. (1992). Ingmar Bergman: A Life in the Theater. Cambridge University Press. ISBN . 
• Nyberg, Viveka (2005). "Shadows of the parental couple: oedipal themes in Bergman's Fanny and Alexander". Francis Grier (Ed.). Oedipus and the Couple. London and New York: Karnac Books. ISBN . 
• O'Sullivan, Sean (2014). "Ingmar Bergman, Showrunner". Rob Allen; Thijs van den Berg (Ed.). Serialization in Popular Culture. New York and London: Routledge. ISBN . 
• Perridon, Harry (1998). Strindberg, Ibsen & Bergman: Essays on Scandinavian Film and Drama Offered to Egil Törnqvist on the Occasion of His 65th Birthday. Shaker Publishing. ISBN . 
• Qvist, Per Olov; von Bagh, Peter (2000). Guide to the Cinema of Sweden and Finland. Greenwood Publishing Group. ISBN . 
• Robertson, Patrick (1991). Guinness Book of Movie Facts and Feats (4 bas.). New York: Abbeville Press. ISBN . 
• Rokem, Freddie (2012). "'Has this thing appeared again tonight?': Deus ex Machina and Other Theatrical Interventions of the Supernatural". Dick Houtman; Birgit Meyer (Ed.). Things: Religion and the Question of Materiality. Fordham University Press. ISBN . 
• Scott-Douglass, Amy (2004). "Dogme Shakespeare". Richard Burt; Lynda E. Boose (Ed.). Shakespeare, The Movie II: Popularizing the Plays on Film, TV, Video and DVD. Routledge. ISBN . 
• Segrave, Kerry (2004). Foreign Films in America: A History. Jefferson, North Carolina and London: McFarland & Company Publishers. ISBN . 
• Shargel, Raphael (2007). Ingmar Bergman: Interviews. University Press of Mississippi. ISBN . 
• (2014). The Cinema of Poetry. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN . 
• Steene, Birgitta (2005). Ingmar Bergman: A Reference Guide. Amsterdam: Amsterdam University Press. ISBN  – Google Books vasıtasıyla. 
• Sundholm, John (2012). Historical Dictionary of Scandinavian Cinema. Scarecrow Press. ISBN . 
• Timm, Mikael (2012). "A Filmmaker in the Borderland: Bergman and Cultural Traditions". Roger W. Oliver (Ed.). Ingmar Bergman: An Artist's Journey. Skyhorse Publishing, Inc. ISBN . 
• (1995). Between Stage and Screen: Ingmar Bergman Directs. Amsterdam University Press. ISBN . 
• Udovic, Ana (2014). Generation Ego: Att fostras i en narcissistisk kultur (İsveççe). Ordfront. ISBN . 
• Vermilye, Jerry (2006). Ingmar Bergman: His Life and Films. Jefferson, North Carolina and London: McFarland & Company Publishers. ISBN . 
• (2008). Northern Arts: The Breakthrough of Scandinavian Literature and Art, from Ibsen to Bergman. Princeton University Press. ISBN . 
• ; Lippe, Richard (2012). "Call Me Ishmael: Fanny and Alexander". Ingmar Bergman: New Edition. Detroit: Wayne State University Press. ISBN . 
• Wright, Rochelle (2005). "'Immigrant Film' in Sweden at the Millennium". Andrew K. Nestingen; Trevor Glen Elkington (Ed.). Transnational Cinema in a Global North: Nordic Cinema in Transition. Wayne State University Press. ISBN . 
• Zavarzadeh, Mas'ud (1991). "The Political Economy of Art: Ingmar Bergman's Fanny and Alexander". Seeing Films Politically. State University of New York Press. ISBN .