Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uppsala (Eski yazılışı: Upsala), İsveç'in güneydoğu kuşağında bulunan bir kenttir. Kent Uppsala ilinin başkenti olup, 177,074'lük nüfusla İsveç'in Stokholm, Göteborg ve Malmö'den sonra en büyük dördüncü kentidir.
| Uppsala | |
|---|---|
 | |
 Arma | |
| Ülke |  İsveç |
| Bölge | Uppland |
| İl | Uppsala ili |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 48,77 km² |
| Rakım | 15 m |
| Nüfus (2019) | |
| • Toplam | 177.074 |
| • Yoğunluk | 3,600/km² |
| Zaman dilimi | (OAS) |
| • Yaz (YSU) | (OAYS) |
| Alan kodu | +46(0) 18 |
Resmî site www.uppsala.se | |
Kent, başkent Stockholm'ün 70 km kuzeyinde kurulu olup 1164 yılından beri İsveç'in piskoposluk merkezidir. 1477 yılında kurulan Uppsala Üniversitesi, hem ülkenin, hem de İskandinavya'nın en eski yükseköğretim kurumu olma özelliği taşımaktadır.
Tarih
Uppsala, aslında günümüzdeki konumundan birkaç kilometre kuzeyde, bugün (Eski Uppsala) adı verilen bir alanda kuruluydu. Yine, bugünkü kentin bulunduğu alan da eskiden Östra Aros adıyla anılmaktaydı. Eski Uppsala, Orta Çağ yazarı Adam von Bremen'a göre pagan merkezlerinden biri olup, ise büyük Æsir tanrılarının putları yer almaktaydı.
İskandinav tanrıları inancının bitişiyle Uppsala, zamanla bir Hristiyan merkezi oldu. 1164 yılında ise başpiskoposun idare bölgesi hâline geldi. Hemen ardından adlı kiliseden gelen keşiş , hem kentin, hem de ülkenin ilk başpiskoposu oldu.
Günümüzdeki kent merkezi olan Östra Aros, o zamanlar eski kent merkezi için liman görevini üstlenmekteydi. Ancak 1274 yılında Uppsala, bu liman bölgesine taşındı ve günümüzdeki halini aldı. 1435 yılında ise bu yeni bölgeye inşa edildi.
Uppsala'ya 1477 yılında ülkenin ilk üniversitesi açıldı. Carolus Linnaeus gibi isimlerin profesör olarak görev aldığı üniversite günümüzde hâlen Avrupa'daki saygın eğitim kurumları arasındadır. Gotik tarzda inşa edilen kent katedrali, Kuzey Avrupa'daki en büyük katedrallerden biridir. Yapının kuleleri 118 metreden fazladır. Kentte bunun yanı sıra 16. yüzyılda inşa edilen yer almaktadır.
1702 yılında yangında tahrip olan şehirde bu olayla beraber kültürel ve tarihi hazineler kayboldu. Ancak, kentin batı yakası başta olmak üzere birçok alan ve tarihi yapı sağ olarak günümüze kadar ulaştı.
Coğrafya
Uppsala, çamurlu ve verimli bir düzlük üzerine kuruludur. Kentte gür bitki örtüsünün içinde akan küçük Fyris Nehri (Fyrisån) yer almaktadır. Kent merkezinde yer alan Stadsskogen adlı park, güneye doğru uzanır ve kent halkının başlıca ziyaret ettiği yerlerden biridir. Kentte, merkezden trenle 70 km. veya 40 dakika uzaklıkta olan başkent Stockholm'de çalışan ve sürekli olarak bu hatta yolculuk yapan insanlar mevcuttur. Yine Stockholm-Arlanda Havalimanı ile Uppsala arasında sadece 17 dakikalık bir mesafe vardır.
Kent merkezinin oldukça küçük olduğu Uppsala'daki birçok tarihi yapı günümüze kadar hiç bozulmadan ulaşmıştır. Tarihi binaların bulunduğu yerlerin bir kısmı ekonomik bir yükselişin yaşandığı 1960'lardan sonra hızla başkalaşım geçirdi ve birçok ticaret merkezi açılmaya başladı. Bunun sonucu olarak artan kent nüfusu çeşitli çarpık yapılaşmayı beraberinde getirdi.
İklim
 Uppsala (1991-2020) iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 10,7 | 11,3 | 20,2 | 26,8 | 29,7 | 31,5 | 34,4 | 33,3 | 27,2 | 22,0 | 14,3 | 12,6 | 34,4 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 0,4 | 0,9 | 4,8 | 11,2 | 16,8 | 20,8 | 23,6 | 22,1 | 16,7 | 10,0 | 4,6 | 1,7 | 11,1 |
| Ortalama sıcaklık (°C) | −2 | −2 | 1,0 | 6,0 | 11,1 | 15,3 | 18,2 | 16,9 | 12,2 | 6,7 | 2,5 | −0,6 | 7,1 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −16,7 | −14,9 | −11,4 | −5,2 | −0,9 | 4,3 | 8,0 | 6,0 | 0,9 | −4,5 | −8,7 | −12,8 | −18,4 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −24,2 | −23,6 | −25 | −9 | −5 | 1,6 | 5,7 | 1,1 | −4,1 | −11,3 | −16,4 | −25 | −25 |
| Ortalama yağış (mm) | 38,8 | 31,8 | 28,7 | 31,8 | 39,3 | 61,2 | 57,4 | 73,6 | 48,6 | 63,4 | 52,8 | 47,3 | 564,9 |
| Kaynak: İsveç Meteoroloji Enstitisü | |||||||||||||
Ekonomi
Uppsala, günümüzde oldukça ileri bir ekonomiye sahip olup, biyoteknoloji alanında önemli çalışmaların yapıldığı bir kenttir. Kentte yer alan bazı önemli şirketler aşağıdaki gibidir:
Yükseköğretim
Aşağıda Uppsala'da yer alan yükseköğretim kurumlarının adları yer almaktadır.
- Uppsala Üniversitesi
- İsveç Tarım Üniversitesi – ana kampüs
- Johannelunds Teologiska Högskola
- Newmaninstitutet
- Pingströrelsens teologiska seminarium
Turizm
Fyris Nehri (Fyrisån) kenti iki parçaya ayırır. Bunlardan biri batıdaki eski ve tarihi alanlar, öbürü ise doğudaki idari binalar ve konutların yer aldığı alanlardır. Şehirdeki en önemli tarihî eserler ve turistik yerler bu batı yakasında yer alır. Uppsala'daki en turistik yapılardan biri Domkyrka () olup 118 metre ile İskandinavya'nın en yüksek katedralidir. Bu katedral kentin hemen hemen yer yerinden görülebilmektedir.
Katedralin batı kısmında Gustavianum yer alır. 1625 yılında yapılan bu bina, kent üniversitesinin 19. yüzyılda hizmet veren ana binasıdır. Üniversitenin en önemli kalıntılarını barındıran binada İskandinav tarihî eserleri, Mısır antikaları gibi müzeleri içinde barındırır. Yine bu yapıda 17. yüzyıldan kalma Anatomi Tiyatrosu yer almaktadır.
Gustavianum'un yanı sıra cadde boyunca kent üniversitesinin eski binaları yer almaktadır. Kimileri İtalyan Rönesans tarzında tasarlanan bu binaların birinde tarihi bir madeni para koleksiyonu yer almaktadır. Yine bu bölgede üniversite kütüphanesi (Carolina Rediviva) yer alır. 1820 ve 1841 yılları arasında inşa edilen bu kütüphane, İsveç'in en büyük kütüphanesi olup, 5 milyon kitabın ve 60,000 el yazmasının ev sahibidir.
Yine , şehirdeki turistik yapılardan biri olup 1549'da Gustav Vasa tarafından yaptırılmıştır. Günümüzde için birkaç müze barındıran kale, aynı zamanda valinin evini de barındırır. Bunun yanı sıra Uppsala'nın 5 km kuzeyinde eski kent merkezi bulunmaktadır. Bölge hem İsveç, hem de kent tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir.
Uppsalalılar
Kardeş kentler
Kaynakça
- ^ "Population in December 31, 2005 official statistics". 5 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 31 Mart 2021.
- ^ . 27 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
- ^ . 28 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
- ^ . 31 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
- ^ "Uppsala's official web site: Minneapolis". 28 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Uppsala ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
| Vikigezgin'de Uppsala ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır. |
- Uppsala 26 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Resmî site
- Uppsala Turizmi 24 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Uppsala Tur Rehberi
- Uppsala Konumu 20 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Upsala Nya Tidning 30 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Gazete
- Upsala ve Antik Dönem 17 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . - Katolik Ansiklopedisi'nden bir makale
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Uppsala Eski yazilisi Upsala Isvec in guneydogu kusaginda bulunan bir kenttir Kent Uppsala ilinin baskenti olup 177 074 luk nufusla Isvec in Stokholm Goteborg ve Malmo den sonra en buyuk dorduncu kentidir UppsalaSehirArmaUlke IsvecBolgeUpplandIlUppsala iliYuzolcumu Toplam48 77 km Rakim15 mNufus 2019 Toplam177 074 Yogunluk3 600 km Zaman dilimiUTC 01 00 OAS Yaz YSU UTC 02 00 OAYS Alan kodu 46 0 18Resmi site www uppsala se Kent baskent Stockholm un 70 km kuzeyinde kurulu olup 1164 yilindan beri Isvec in piskoposluk merkezidir 1477 yilinda kurulan Uppsala Universitesi hem ulkenin hem de Iskandinavya nin en eski yuksekogretim kurumu olma ozelligi tasimaktadir TarihUppsala aslinda gunumuzdeki konumundan birkac kilometre kuzeyde bugun Eski Uppsala adi verilen bir alanda kuruluydu Yine bugunku kentin bulundugu alan da eskiden Ostra Aros adiyla anilmaktaydi Eski Uppsala Orta Cag yazari Adam von Bremen a gore pagan merkezlerinden biri olup ise buyuk AEsir tanrilarinin putlari yer almaktaydi Iskandinav tanrilari inancinin bitisiyle Uppsala zamanla bir Hristiyan merkezi oldu 1164 yilinda ise baspiskoposun idare bolgesi haline geldi Hemen ardindan adli kiliseden gelen kesis hem kentin hem de ulkenin ilk baspiskoposu oldu Uppsala Katedrali nin 18 yuzyildaki cizimi Gunumuzdeki kent merkezi olan Ostra Aros o zamanlar eski kent merkezi icin liman gorevini ustlenmekteydi Ancak 1274 yilinda Uppsala bu liman bolgesine tasindi ve gunumuzdeki halini aldi 1435 yilinda ise bu yeni bolgeye insa edildi Uppsala ya 1477 yilinda ulkenin ilk universitesi acildi Carolus Linnaeus gibi isimlerin profesor olarak gorev aldigi universite gunumuzde halen Avrupa daki saygin egitim kurumlari arasindadir Gotik tarzda insa edilen kent katedrali Kuzey Avrupa daki en buyuk katedrallerden biridir Yapinin kuleleri 118 metreden fazladir Kentte bunun yani sira 16 yuzyilda insa edilen yer almaktadir Biri Arap oburu Roma rakamlariyla gorulen 16 yuzyildan kalma iki astronomi saatini gosteren tahta resim kalibi 1702 yilinda yanginda tahrip olan sehirde bu olayla beraber kulturel ve tarihi hazineler kayboldu Ancak kentin bati yakasi basta olmak uzere bircok alan ve tarihi yapi sag olarak gunumuze kadar ulasti CografyaUppsala camurlu ve verimli bir duzluk uzerine kuruludur Kentte gur bitki ortusunun icinde akan kucuk Fyris Nehri Fyrisan yer almaktadir Kent merkezinde yer alan Stadsskogen adli park guneye dogru uzanir ve kent halkinin baslica ziyaret ettigi yerlerden biridir Kentte merkezden trenle 70 km veya 40 dakika uzaklikta olan baskent Stockholm de calisan ve surekli olarak bu hatta yolculuk yapan insanlar mevcuttur Yine Stockholm Arlanda Havalimani ile Uppsala arasinda sadece 17 dakikalik bir mesafe vardir Kent merkezinin oldukca kucuk oldugu Uppsala daki bircok tarihi yapi gunumuze kadar hic bozulmadan ulasmistir Tarihi binalarin bulundugu yerlerin bir kismi ekonomik bir yukselisin yasandigi 1960 lardan sonra hizla baskalasim gecirdi ve bircok ticaret merkezi acilmaya basladi Bunun sonucu olarak artan kent nufusu cesitli carpik yapilasmayi beraberinde getirdi Iklim Uppsala 1991 2020 iklimi Aylar Oca Sub Mar Nis May Haz Tem Agu Eyl Eki Kas Ara YilEn yuksek sicaklik C 10 7 11 3 20 2 26 8 29 7 31 5 34 4 33 3 27 2 22 0 14 3 12 6 34 4Ortalama en yuksek sicaklik C 0 4 0 9 4 8 11 2 16 8 20 8 23 6 22 1 16 7 10 0 4 6 1 7 11 1Ortalama sicaklik C 2 2 1 0 6 0 11 1 15 3 18 2 16 9 12 2 6 7 2 5 0 6 7 1Ortalama en dusuk sicaklik C 16 7 14 9 11 4 5 2 0 9 4 3 8 0 6 0 0 9 4 5 8 7 12 8 18 4En dusuk sicaklik C 24 2 23 6 25 9 5 1 6 5 7 1 1 4 1 11 3 16 4 25 25Ortalama yagis mm 38 8 31 8 28 7 31 8 39 3 61 2 57 4 73 6 48 6 63 4 52 8 47 3 564 9Kaynak Isvec Meteoroloji EnstitisuEkonomiUppsala da bir sokak Uppsala gunumuzde oldukca ileri bir ekonomiye sahip olup biyoteknoloji alaninda onemli calismalarin yapildigi bir kenttir Kentte yer alan bazi onemli sirketler asagidaki gibidir Advanced Medical Optics AMO Pfizer Lindvalls kaffe MySQL AB Q MedYuksekogretimAsagida Uppsala da yer alan yuksekogretim kurumlarinin adlari yer almaktadir Uppsala Universitesi Isvec Tarim Universitesi ana kampus Johannelunds Teologiska Hogskola Newmaninstitutet Pingstrorelsens teologiska seminariumTurizmUppsala Kalesi Fyris Nehri Fyrisan kenti iki parcaya ayirir Bunlardan biri batidaki eski ve tarihi alanlar oburu ise dogudaki idari binalar ve konutlarin yer aldigi alanlardir Sehirdeki en onemli tarihi eserler ve turistik yerler bu bati yakasinda yer alir Uppsala daki en turistik yapilardan biri Domkyrka olup 118 metre ile Iskandinavya nin en yuksek katedralidir Bu katedral kentin hemen hemen yer yerinden gorulebilmektedir Katedralin bati kisminda Gustavianum yer alir 1625 yilinda yapilan bu bina kent universitesinin 19 yuzyilda hizmet veren ana binasidir Universitenin en onemli kalintilarini barindiran binada Iskandinav tarihi eserleri Misir antikalari gibi muzeleri icinde barindirir Yine bu yapida 17 yuzyildan kalma Anatomi Tiyatrosu yer almaktadir Pek cok universite kenti gibi Uppsala da da bisikletle ulasim oldukca yaygindir Resimde Uppsala Merkez Istasyonu nun otoparki gorulmektedir Gustavianum un yani sira cadde boyunca kent universitesinin eski binalari yer almaktadir Kimileri Italyan Ronesans tarzinda tasarlanan bu binalarin birinde tarihi bir madeni para koleksiyonu yer almaktadir Yine bu bolgede universite kutuphanesi Carolina Rediviva yer alir 1820 ve 1841 yillari arasinda insa edilen bu kutuphane Isvec in en buyuk kutuphanesi olup 5 milyon kitabin ve 60 000 el yazmasinin ev sahibidir Yine sehirdeki turistik yapilardan biri olup 1549 da Gustav Vasa tarafindan yaptirilmistir Gunumuzde icin birkac muze barindiran kale ayni zamanda valinin evini de barindirir Bunun yani sira Uppsala nin 5 km kuzeyinde eski kent merkezi bulunmaktadir Bolge hem Isvec hem de kent tarihi acisindan oldukca onemli bir yere sahiptir UppsalalilarEski kent merkezinden Fyris Nehri boyuncaAnders Jonas Angstrom Svante Arrhenius Ingmar Bergman Jons Jakob Berzelius Hans Blix Bosson Arvid Carlsson Anders Celsius E Type Dag Hammarskjold Carolus Linnaeus Thor OdinKardes kentlerBaerum Norvec Frederiksberg Danimarka Hafnarfjordur Izlanda Hameenlinna Finlandiya Tartu Estonya Minneapolis ABD Daejeon Guney KoreKaynakca Population in December 31 2005 official statistics 5 Agustos 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Haziran 2009 Arsivlenmis kopya 9 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 31 Mart 2021 27 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2009 28 Aralik 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2009 31 Mart 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2009 Uppsala s official web site Minneapolis 28 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2009 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Uppsala ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Vikigezgin de Uppsala ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadir Uppsala 26 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Resmi site Uppsala Turizmi 24 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Uppsala Tur Rehberi Uppsala Konumu 20 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Upsala Nya Tidning 30 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gazete Upsala ve Antik Donem 17 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Katolik Ansiklopedisi nden bir makale