Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
  | |
| Bulunuş | |
|---|---|
| Bulan | |
| Bulunuş tarihi | 1936 |
| Kimyasal özellikleri | |
| Kimyasal ismi | Etil N,N-dimetilfosforamidosiyanidat |
| Kimyasal kategori | Organofosfor bileşik |
| Kimyasal formül | C5H11N2O2P |
| Kaynama noktası | 247.5 °C (477.5 °F) / 907.17°R |
| Donma/ergime noktası | −50 °C (−58 °F) / 401.67°R |
| Buhar basıncı | 25 °C de 0.07 mmHg (9 Pa) |
| Buhar yoğunluğu (Hava=1) | 5.6 |
| Sıvı yoğunluğu | 25 °C de 1.0887 g/cm³ 20 °C de 1.102 g/cm³ |
| Suda | 25 °C de 9.8 g/100 g 20 °C de 7.2 g/100 g |
| Özgül ağırlık | 1,0887 g/cm3 (25 °C) ; 1,102 g/cm3 (20 °C) |
| ve Renk | Saydam-Kahverengi sıvı. Kokusuz madde. |
| Alev ve bilgileri | |
| Kıvılcım noktası | 78 °C (172 °F) / 631.67°R |
| Diğer tehlikeler | Bu maddeyi içeren yangınlarda kimyasal ürün olarak hidrojen siyanür oluşabilir. |
Tabun veya GA (Etil N,N-dimetilfosforomidosinidat) dünyanın en tehlikeli kimyasal silahlarından biri sayılan çok zehirli bir maddedir. Memelilerde vücuda girişi takiben, canlının merkezî sinir sisteminin fonksiyonunu bloke ettiği için olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca bir olarak kullanıldığı için, numaralı Birleşmiş Milletler kararı ile olarak kategorilenmiş, araştırma amaçlı az miktarda üretimi çok ciddi yasal kurallara bağlanmış, büyük miktarlarda depolanması ise tamamen yasaklanmıştır. Tabun, içinde Sarin/GB, Soman/GD ve Siklosarin/GF ajanlarının da bulunduğu "G-Serisi" sinir gazlarının ilkidir.
Oda sıcaklığında saydamdan kahverengiye kadar (saflığa bağlı) bir renk aralığında sıvı hâlde bulunan Tabun, diğer G serisi sinir gazlarından Sarin ve Soman kadar olmasa da yüksek bir hızla buharlaşıp ortamda gaz hâlde saatlerce kalarak büyük ölçekli alanlarda ölümcül sonuçlar oluşturulabilir.
İnsan üzerindeki etkileri
Tabun az miktarlarda bile çok zehirli bir sinir ajanıdır. İnsan üzerindeki ilk etkilerini vücuda giren madde miktarından ziyade vücuda giriş noktaları ve giriş hızı belirler. Sadece deri üzerinden kontrollü bir şekilde verilen çok düşük miktarda Tabun buharı, söz konusu deri alanında sırasıyla lokal terleme, şiddeti giderek artan şekilde genel titreme ve sonrasında Tabun ile temas eden deri üzerinde içi ağılı sıvı dolu kabarcıklar oluşmasına sebep olur. Vücuda giriş solunum yolları vasıtasıyla olduğunda Tabun, Sarin'e oranla yaklaşık %50 daha az zehirlidir, ancak Tabun'un gözler üzerindeki zararlı etkisi Sarin'den daha fazladır.
Deri ve gözler üzerinden vücuda alınan Tabun ajanı her ne kadar kurbana dayanılamaz derecede acı çektirse de, kurbanın ölümü Tabun'un solunum yoluyla vücuda girmesine nazaran daha uzun sürmektedir. Deri üzerinden vücuda girmesini takiben Tabun, 2 saat içerisinde merkezî sinir sistemini tamamıyla etkisiz hâle getirir. Bu süre solunum yoluyla vücuda girişte Tabun'un havadaki yoğunluğuna bağlı olarak 1 ila 10 dakika arasına iner. Bu durum kimyasal silahlarla saldırıya maruz kalındığında gaz maskesi kullanarak özellikle solunum yollarını korumanın önemini göstermektedir. Tabun etkisindeki kurbanın hayatının, kendisi zehirli bölgeden uzaklaştırıldıktan ve üzerindeki toksik giysiler çıkarıldıktan sonra otoenjektörle atropin ve/veya (en:obidoxime) verilerek kurtarılabilmesi mümkün olabilir.
Tabun'un sinir sistemi üzerindeki etkilerinin ve diğer ek bilimsel araştırmaların çoğu maymun ve goriller üzerinde yapılan deneylere dayanmaktadır.
Alternatif isimlendirme
- Etil dimetilfosforamidosiyanidat
- Dimetilaminoetoksi-Siyanofosfik oksit
- Dimetilamidoekotsifosforil siyanür
- Etil dimetilaminosiyanofosfonat
- Dimetilfosforoamidosiyanidik asidin etil esteri
- Etil fosforodimetilamidosiyanidat
- EA1205
Tarih
Tabun, bilinen ilk sinir ajanıdır ve Alman araştırmacı tarafından 1936 senesinde "yanlışlıkla" bulunmuştur. şehrindeki IG Farben adlı ecza şirketi adına daha etkili böcek ilaçları (insektisit) üretebilmek için bu canlıların sinir sistemlerini etkileyerek öldüren organofosfat'larla çeşitli deneyler yapmakta olan Dr. Schrader, çok etkili bir insektisit olduğu gibi insanlar için de son derece tehlikeli ve ölümcül olan Tabun'u oluşturmuştur.
İlk olarak II. Dünya Savaşı esnasında Almanlar tarafından "Trilon-83" kod adıyla Dyhernfurth'da (şimdiki adı , Polonya) 1942 yılında kurulan bir fabrikada şirketinin lisansı ile silah amaçlı olarak üretilmeye başlanmıştır. Fabrika daha sonra Sovyet Ordusu tarafından bombalanmış, ardından istila edilmiştir. Dönemin Rus hükûmeti daha sonra bu fabrikayı ve elde edilen bilimsel verileri kendi kimyasal silah programına yardımcı olması amacıyla Rusya'ya taşıtmıştır. Ancak dönemin birçok süpergücü gibi, Ruslar da kısa süre sonra Tabun yerine daha etkili ve Tabun'a nazaran daha uzun raf ömrüne sahip olan GB ve GD sinir gazlarına yönelmişlerdir.
GA'nın üretimi ise diğer G serisi ajanlara oranla daha kolay olduğundan ve kullanılan kimyasal işlem birçok kimyager tarafından kolaylıkla anlaşıldığından kimyasal silah programına sahip olmak isteyen ancak gelişmiş bir endustriyel yeteneği olmayan ülkeler (örn. Irak, İran, Libya ve Suriye) tarafından tercih edilmiştir.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- http://www.ttb.org.tr/eweb/savas/6.html29 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tabun BulunusBulanBulunus tarihi 1936Kimyasal ozellikleriKimyasal ismi Etil N N dimetilfosforamidosiyanidatKimyasal kategori Organofosfor bilesikKimyasal formul C5H11N2O2PKaynama noktasi 247 5 C 477 5 F 907 17 RDonma ergime noktasi 50 C 58 F 401 67 RBuhar basinci 25 C de 0 07 mmHg 9 Pa Buhar yogunlugu Hava 1 5 6Sivi yogunlugu 25 C de 1 0887 g cm 20 C de 1 102 g cm Suda 25 C de 9 8 g 100 g 20 C de 7 2 g 100 gOzgul agirlik 1 0887 g cm3 25 C 1 102 g cm3 20 C ve Renk Saydam Kahverengi sivi Kokusuz madde Alev ve bilgileriKivilcim noktasi 78 C 172 F 631 67 RDiger tehlikeler Bu maddeyi iceren yanginlarda kimyasal urun olarak hidrojen siyanur olusabilir Tabun veya GA Etil N N dimetilfosforomidosinidat dunyanin en tehlikeli kimyasal silahlarindan biri sayilan cok zehirli bir maddedir Memelilerde vucuda girisi takiben canlinin merkezi sinir sisteminin fonksiyonunu bloke ettigi icin olarak siniflandirilmistir Ayrica bir olarak kullanildigi icin numarali Birlesmis Milletler karari ile olarak kategorilenmis arastirma amacli az miktarda uretimi cok ciddi yasal kurallara baglanmis buyuk miktarlarda depolanmasi ise tamamen yasaklanmistir Tabun icinde Sarin GB Soman GD ve Siklosarin GF ajanlarinin da bulundugu G Serisi sinir gazlarinin ilkidir Oda sicakliginda saydamdan kahverengiye kadar safliga bagli bir renk araliginda sivi halde bulunan Tabun diger G serisi sinir gazlarindan Sarin ve Soman kadar olmasa da yuksek bir hizla buharlasip ortamda gaz halde saatlerce kalarak buyuk olcekli alanlarda olumcul sonuclar olusturulabilir Insan uzerindeki etkileriTabun az miktarlarda bile cok zehirli bir sinir ajanidir Insan uzerindeki ilk etkilerini vucuda giren madde miktarindan ziyade vucuda giris noktalari ve giris hizi belirler Sadece deri uzerinden kontrollu bir sekilde verilen cok dusuk miktarda Tabun buhari soz konusu deri alaninda sirasiyla lokal terleme siddeti giderek artan sekilde genel titreme ve sonrasinda Tabun ile temas eden deri uzerinde ici agili sivi dolu kabarciklar olusmasina sebep olur Vucuda giris solunum yollari vasitasiyla oldugunda Tabun Sarin e oranla yaklasik 50 daha az zehirlidir ancak Tabun un gozler uzerindeki zararli etkisi Sarin den daha fazladir Deri ve gozler uzerinden vucuda alinan Tabun ajani her ne kadar kurbana dayanilamaz derecede aci cektirse de kurbanin olumu Tabun un solunum yoluyla vucuda girmesine nazaran daha uzun surmektedir Deri uzerinden vucuda girmesini takiben Tabun 2 saat icerisinde merkezi sinir sistemini tamamiyla etkisiz hale getirir Bu sure solunum yoluyla vucuda giriste Tabun un havadaki yogunluguna bagli olarak 1 ila 10 dakika arasina iner Bu durum kimyasal silahlarla saldiriya maruz kalindiginda gaz maskesi kullanarak ozellikle solunum yollarini korumanin onemini gostermektedir Tabun etkisindeki kurbanin hayatinin kendisi zehirli bolgeden uzaklastirildiktan ve uzerindeki toksik giysiler cikarildiktan sonra otoenjektorle atropin ve veya en obidoxime verilerek kurtarilabilmesi mumkun olabilir Tabun un sinir sistemi uzerindeki etkilerinin ve diger ek bilimsel arastirmalarin cogu maymun ve goriller uzerinde yapilan deneylere dayanmaktadir Alternatif isimlendirmeEtil dimetilfosforamidosiyanidat Dimetilaminoetoksi Siyanofosfik oksit Dimetilamidoekotsifosforil siyanur Etil dimetilaminosiyanofosfonat Dimetilfosforoamidosiyanidik asidin etil esteri Etil fosforodimetilamidosiyanidat EA1205TarihTabun bilinen ilk sinir ajanidir ve Alman arastirmaci tarafindan 1936 senesinde yanlislikla bulunmustur sehrindeki IG Farben adli ecza sirketi adina daha etkili bocek ilaclari insektisit uretebilmek icin bu canlilarin sinir sistemlerini etkileyerek olduren organofosfat larla cesitli deneyler yapmakta olan Dr Schrader cok etkili bir insektisit oldugu gibi insanlar icin de son derece tehlikeli ve olumcul olan Tabun u olusturmustur Ilk olarak II Dunya Savasi esnasinda Almanlar tarafindan Trilon 83 kod adiyla Dyhernfurth da simdiki adi Polonya 1942 yilinda kurulan bir fabrikada sirketinin lisansi ile silah amacli olarak uretilmeye baslanmistir Fabrika daha sonra Sovyet Ordusu tarafindan bombalanmis ardindan istila edilmistir Donemin Rus hukumeti daha sonra bu fabrikayi ve elde edilen bilimsel verileri kendi kimyasal silah programina yardimci olmasi amaciyla Rusya ya tasitmistir Ancak donemin bircok supergucu gibi Ruslar da kisa sure sonra Tabun yerine daha etkili ve Tabun a nazaran daha uzun raf omrune sahip olan GB ve GD sinir gazlarina yonelmislerdir GA nin uretimi ise diger G serisi ajanlara oranla daha kolay oldugundan ve kullanilan kimyasal islem bircok kimyager tarafindan kolaylikla anlasildigindan kimyasal silah programina sahip olmak isteyen ancak gelismis bir endustriyel yetenegi olmayan ulkeler orn Irak Iran Libya ve Suriye tarafindan tercih edilmistir Ayrica bakinizKimyasal savas Kimyasal silahlar Sinir ajanlariDis baglantilarhttp www ttb org tr eweb savas 6 html29 Mayis 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde