Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Orta Anadolu Kürtleri (Kürtçe: Kurdên Anatolya Navîn) Anadolunun iç kesimlerine yerleşmiş ve orayı yurt edinmiş olan Kürtlerdir.İç Anadolu Kürtleri olarak da bilinmektedir. Ancak İç Anadolu Bölgesinin dışında kalan komşu bölgelerde yaşayanların ayrı tutulmaması gerektiğini ve o yüzden İç Anadolu Kürtleri teriminin uygunsuz olduğunu savunanlar da vardır. Ayrıca Tuz Gölü Kürtleri adı ile de anılmaktadır.Mustafa Kemal (Atatürk) ise 16/17 Ocak 1923 tarihlerinde Ahmet Emin (Yalman) ile yapılan söyleşisinde "Konya çöllerindeki Kürtler" olarak ifade etti.
 Önemli İller | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
Ayrıca aşağıda belirtilenler dışında da birçok Kürt köyü, Kürt bölgesi, Kürt Aşireti Orta Anadolu'da mevcuttur.[]
Tarihçe
Kaynaklarda çeşitli tartışmalar olmak ile birlikte maddi gerçekler ile desteklenen tezler Osmanlı aşiret kaynaklarında bu bölgeye yerleşen aşiretlerin tasniflendirilmiş olmasına dayanmaktadır. Kaynaklarda Aşireti Canbeğlü olarak geçen Cihanbeyli Kürtleri Türkmen Ekradı (Kürtleşmiş Türkmen) geçer. Bu aşiretlerin kökeni 10 ile 11 yy arasında Halep kuzeyinde ikamet eden daha sonra diğer Türkmen boyları gibi Eskişehir Ankara dolaylarına göç ve iskan edilen Beğdili Boyuna dayanmaktadır. Beğdili Boyu ilerleyen süreçte özellikle Yavuz Sultan Selim Döneminde bölgedeki Türkmen boylarında Aleviliği kırmak ve etkinliği azaltmak için Göç Ettirilen Diğer aşiretler tarafından Sünnileştirilmiş yarı yerleşik düzen ile birlikte Kürtçe hakim dil olmuştur. Diğer aşiretler “Mikailli, Şeyhbizinli, Modanlı, Atmanlı, Hemanlı, Sehanlı (Şehanlı/Şihanlı/Şeyhganlı), Zeyveli ve Geygel farklı dönemlerde Doğu Anadolu ve Güney Azerbaycandan iskan edilen Ekrad ve Etrak aşiretleridir. Bu aşiretlerin menşei Doğu Anadolu ve Güney Azerbaycan'a dayanmaktadır.
1850’lere gelindiğinde Haymana-Cihanbeyli sahası menşei aslen Anadolu’nun doğusu veya Güney Azerbaycan olan konar-göçerler ile dolmuş durumdadır. Cihanbeyli Aşireti ve bu aşiret idaresi altında bulunan diğer sekiz aşiret veya cemaat bunlardandır. Bahsi geçen bu toplulukların her biri uzun Osmanlı tarihinde aşiret mirleri tarafından idare edilmekte iken, Tanzimat-ı Hayriye’nin ilanı (1839) ile devletin konar-göçer teşekkülleri kontrol altına alıp, diğer vatandaşları gibi aynı idari sistemine dahil etmeyi hedeflemesi neticesinde bu toplulukların da idari anlamda değişim geçirerek sisteme dâhil edilme süreci hız kazanmıştır. Bu doğrultuda ve bilhassa 1850’lere doğru Cihanbeyli-Haymana sahasındaki konar-göçer topluluklar Aşayir-i Sebʽa Kaymakamlığı yani Yedi Aşiret Kaymakamlığı adı altında müstakil bir kazaya/kaymakamlığa dönüştürülerek merkezden atanan idarecilerle yönetilmeye başlanmışlardır. Bu gelişme, şüphesiz Alişan Bey gibi bölgede nüfuz sahibi olan aşiret ağalarının aleyhine olmuştur. Orta Anadolu’da, Cihanbeyli-Haymana sahasında yaklaşık 103 kadar köy ile varlıklarını sürdüren konargöçerler hayvancılık yanında ziraat ile de maişet temin etmişlerdir. Onlar hayvancılık, tarım ve ticaret ile meşgul olmalarının yanında sosyal ve kültürel yapılarını koruyarak günümüze kadar gelebilmiş olmalarıyla Osmanlı rengini, Türk-İslam kültürünü Orta Anadolu’ya nakşetmeleriyle müstesna hususiyetlere sahiptirler. Bu hususiyetlerden bir kesit sunuyor olmasıyla çalışmamız, Anadolu’daki konar-göçer literatürüne önemli bir katkı sunmaktadır.
Aşiretler
Cihanbeyli-Haymana sahasında XIX. yüzyılın ortalarındaki bu topluluğun esas meşgalesi hayvan beslemek olup, bulundukları mahallerde altı ayda bir kere yayladan kışlaya ve kışladan yaylaya olacak şekilde gidip gelmekteydiler. Bölgede bulunan yerleşikler ile sık sık çatışırlar, Aşiret asabiyeti gösterirlerdi. Özellikle Ulus Aşiret yapısı ile ender bir kimliği olan Canbeğü (Beğdili) Aşireti Osmanlı’nın kuruluşundan beri her iki tarafın birbirlerinden istifade edegeldikleri bir “vaziyeti karşılıklı idare etme” anlayışı neredeyse gelenekselleştirmiş durumdaydı. Cihanbeyli-Haymana sahasındaki bahsi geçen sekiz aşiret arasında Cihanbeyli Aşireti ve bu aşiretin lideri olan Alişan Bey, devlet kayıtlarına daha sıklıkla girdiğine göre, o etkin, sözü dinlenir, elinden iş gelir bir kimse olmalıydı ve daha 1830’da Cihanbeyli Aşireti’nin reisi, “mir-i aşiret” idi. Alişan Bey’in dirayetli bir şahsiyet olmasına işaret eden kayıtlar mevcuttur. Konya Sancağı sınırlarında kalan ve Konya Bozkırı’ndan Kulu nihayetine kadar olan sahada meskûn bulunan Esbkeşan (Atçekenler) Taifesi ile Bozuluş Türkmeni’nden 150 kadar hane (yaklaşık 150 x 5 = 750 kişi) bağlı bulundukları teşekküllerden kopup Cihanbeyli Aşireti’ne katılarak iskân olmuşlardı. Yer değiştiren bu ahalinin eski yurtları olan kaza, köy ve cemaatlerine dönmeleri, 1827 ve 1828’de iki farklı emir ile devlet tarafından talep edilmişse de hem Alişan Bey hem de Cihanbeyli ahalisinin tazyiki ile karşılaşılmıştı. Alişan Bey’in devlete gönderdiği cevapta, “zikr olunan hanelerden canı isteyenler asıl vatanlarına gitsin ve istemeyenlere cebretmek âdetimiz değildir” yollu serkeşçe mukabelede bulunması, onun bir lider profilini temsil ettiğine esaslı bir delildir. Tanzimat ile birlikte merkezileşmeye yüzünü dönen imparatorlukta, Orta Asya'dan Anadolu'ya uzanmış boyun aristokrasisi tutunamamıştır. Aşiret Malatya Bölgesine sürgün edilmiş ancak bu bölgede bulunan Kürt aşiretlerinden Drejan Aşiretini, Malatya Ermeni ve Alevilerini baskı altına alarak Malatya, Sivas, Urfa arasında aşiret güçlenince imparatorluk için tehlike olduğu düşüncesi ile Suriye’nin Rakka vilayetine sürgün edilmiştir. Aşiret mensupları bugün Konya, Malatya ve Rakka’da yaşamakta ve köklerinin Konya'nın Cihanbeyli bölgesinden geldiğini bilmektedir.
Diller
Genel olarak anadilleri Kürtçe (Kurmanci) olup ve Kurmanci konuşan diğer gruplar, Şeyhbızın (Şêxbizinî) aşireti mensuplarının yaşadığı Haymana'da konuşulan dili anlamakta güçlük çekmektedir. Bazı yerleşim yerlerinde yeni neslin artık Kürtçeyi hiç konuşmadığı aktarılmaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b "Rohat Alakom, Orta Anadolu Kürtleri, Evrensel Basım Yayım, 2004, s. 14". 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2010.
- ^ "Ayşe Yıldırım, Ç. Ceyhan Suvari, İlker M. İşoğlu, Tülin Bozkurt, Artakalanlar: Anadolu'dan etnik manzaralar, ISBN 975-390-205-0, E Yayınları, s. 166". 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2010.
- ^ Örneğin; Nuh Ateş, İç Anadolu Kürtleri: Konya, Ankara, Kırşehir, KOMKAR Yayınları, Köln, 1992,
- ^ Müslüm Yücel, "Tuz Gölü Kürtleri", I-VIII, Yeni Gündem gazetesi, 2000, İstanbul.
- ^ Atatürk'ün bütün Eserleri, Kaynak Yayınları, Cilt:14, s. 273-274.
- ^ 1691’den beri devlet tarafından yerleşik hayata teşvik edilmelerine rağmen (örnekler için bk. Cengiz Orhonlu, Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskânı (İstanbul: Eren Yayınları, 1987). Genelde yerleşik hayata geçmeye istekli olmamalarının yanında sahip oldukları koyun sürülerinin ordu ve İstanbul’un beslenmesi için, develerinin ise askeri lojistik açısından (bk. Şahin, Osmanlı Döneminde Konar-Göçerler, 201) vazgeçilmez olması devleti konar-göçer yapıları muhafaza etmeye itmiştir.
- ^ Gündüz, Tufan. Danişmendli Türkmenleri. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2016.
- ^ Perrot, George. Souvenirs d'un Voyage en Asie Mineure. Paris: Michel Lévy Frères, 1864.
- ^ 1 Necmettin Aygün, Nüfus Defterleri’nde Aksaray’ın Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1830-1845) (Ankara: Aksaray Üniversitesi Somuncubaba Tarih ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, 2016), 1/18-21.
- ^ XVIII. Yüzyılda Osmanlı Bürokrasisi Merkez ve Taşra Yöneticileri 1756-1792, 16 Numaralı Tahvil Defteri (Çeviri yazı, Görüntü), İstanbul, 2019, 778 s. + Harita. Yayın no: 3
- ^ BOA, Osmanlı Arşivi. Dahiliye [İ. DH]. No. 99, Gömlek No. 5008.
- ^ BOA, Osmanlı Arşivi. Hatt-ı Hümayun [HAT]. No. 445, Gömlek No. 22276.
- ^ BOA, Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vala [İ. MVL]. No. 00246, Gömlek No. 8927, 1.
- ^ BOA, Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vala [İ. MVL]. No. 13, Gömlek No. 195-1.
- ^ BOA, Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vala [MVL]. No. 13, Gömlek No. 195-2.
- ^ BOA, Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vala Evrakı [A. MKT. MVL]. No. 38, Gömlek No. 26.
- ^ BOA, Osmanlı Arşivi. Nüfus Defterleri [NFS. d]. No. 3525. https://mutefekkir.aksaray.edu.tr/mutefekkir/article/view/373 31 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Peter Alford Andrews, Türkiye'de Etnik Gruplar, ANT Yayınları, Aralık 1992, , s. 155.
- ^ (PDF). 12 Mart 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2010.
- ^ "Osmanlı Aşiret Kayıtları". www.devletarsivleri.gov.tr/. 8 Ağustos 2018 tarihinde
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor () arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Orta Anadolu Kurtleri Kurtce Kurden Anatolya Navin Anadolunun ic kesimlerine yerlesmis ve orayi yurt edinmis olan Kurtlerdir Ic Anadolu Kurtleri olarak da bilinmektedir Ancak Ic Anadolu Bolgesinin disinda kalan komsu bolgelerde yasayanlarin ayri tutulmamasi gerektigini ve o yuzden Ic Anadolu Kurtleri teriminin uygunsuz oldugunu savunanlar da vardir Ayrica Tuz Golu Kurtleri adi ile de anilmaktadir Mustafa Kemal Ataturk ise 16 17 Ocak 1923 tarihlerinde Ahmet Emin Yalman ile yapilan soylesisinde Konya collerindeki Kurtler olarak ifade etti Ic Anadolu KurtleriOnemli IllerOnemli nufusa sahip bolgelerDillerKurtce Kurmancca Guney Kurtce Dimilice TurkceDinCogunluk Islam Safii Sunnilik ve Hanefi Sunnilik azinlik Alevilik Ayrica asagida belirtilenler disinda da bircok Kurt koyu Kurt bolgesi Kurt Asireti Orta Anadolu da mevcuttur kaynak belirtilmeli TarihceKaynaklarda cesitli tartismalar olmak ile birlikte maddi gercekler ile desteklenen tezler Osmanli asiret kaynaklarinda bu bolgeye yerlesen asiretlerin tasniflendirilmis olmasina dayanmaktadir Kaynaklarda Asireti Canbeglu olarak gecen Cihanbeyli Kurtleri Turkmen Ekradi Kurtlesmis Turkmen gecer Bu asiretlerin kokeni 10 ile 11 yy arasinda Halep kuzeyinde ikamet eden daha sonra diger Turkmen boylari gibi Eskisehir Ankara dolaylarina goc ve iskan edilen Begdili Boyuna dayanmaktadir Begdili Boyu ilerleyen surecte ozellikle Yavuz Sultan Selim Doneminde bolgedeki Turkmen boylarinda Aleviligi kirmak ve etkinligi azaltmak icin Goc Ettirilen Diger asiretler tarafindan Sunnilestirilmis yari yerlesik duzen ile birlikte Kurtce hakim dil olmustur Diger asiretler Mikailli Seyhbizinli Modanli Atmanli Hemanli Sehanli Sehanli Sihanli Seyhganli Zeyveli ve Geygel farkli donemlerde Dogu Anadolu ve Guney Azerbaycandan iskan edilen Ekrad ve Etrak asiretleridir Bu asiretlerin mensei Dogu Anadolu ve Guney Azerbaycan a dayanmaktadir 1850 lere gelindiginde Haymana Cihanbeyli sahasi mensei aslen Anadolu nun dogusu veya Guney Azerbaycan olan konar gocerler ile dolmus durumdadir Cihanbeyli Asireti ve bu asiret idaresi altinda bulunan diger sekiz asiret veya cemaat bunlardandir Bahsi gecen bu topluluklarin her biri uzun Osmanli tarihinde asiret mirleri tarafindan idare edilmekte iken Tanzimat i Hayriye nin ilani 1839 ile devletin konar gocer tesekkulleri kontrol altina alip diger vatandaslari gibi ayni idari sistemine dahil etmeyi hedeflemesi neticesinde bu topluluklarin da idari anlamda degisim gecirerek sisteme dahil edilme sureci hiz kazanmistir Bu dogrultuda ve bilhassa 1850 lere dogru Cihanbeyli Haymana sahasindaki konar gocer topluluklar Asayir i Sebʽa Kaymakamligi yani Yedi Asiret Kaymakamligi adi altinda mustakil bir kazaya kaymakamliga donusturulerek merkezden atanan idarecilerle yonetilmeye baslanmislardir Bu gelisme suphesiz Alisan Bey gibi bolgede nufuz sahibi olan asiret agalarinin aleyhine olmustur Orta Anadolu da Cihanbeyli Haymana sahasinda yaklasik 103 kadar koy ile varliklarini surduren konargocerler hayvancilik yaninda ziraat ile de maiset temin etmislerdir Onlar hayvancilik tarim ve ticaret ile mesgul olmalarinin yaninda sosyal ve kulturel yapilarini koruyarak gunumuze kadar gelebilmis olmalariyla Osmanli rengini Turk Islam kulturunu Orta Anadolu ya naksetmeleriyle mustesna hususiyetlere sahiptirler Bu hususiyetlerden bir kesit sunuyor olmasiyla calismamiz Anadolu daki konar gocer literaturune onemli bir katki sunmaktadir AsiretlerCihanbeyli Haymana sahasinda XIX yuzyilin ortalarindaki bu toplulugun esas mesgalesi hayvan beslemek olup bulunduklari mahallerde alti ayda bir kere yayladan kislaya ve kisladan yaylaya olacak sekilde gidip gelmekteydiler Bolgede bulunan yerlesikler ile sik sik catisirlar Asiret asabiyeti gosterirlerdi Ozellikle Ulus Asiret yapisi ile ender bir kimligi olan Canbegu Begdili Asireti Osmanli nin kurulusundan beri her iki tarafin birbirlerinden istifade edegeldikleri bir vaziyeti karsilikli idare etme anlayisi neredeyse geleneksellestirmis durumdaydi Cihanbeyli Haymana sahasindaki bahsi gecen sekiz asiret arasinda Cihanbeyli Asireti ve bu asiretin lideri olan Alisan Bey devlet kayitlarina daha siklikla girdigine gore o etkin sozu dinlenir elinden is gelir bir kimse olmaliydi ve daha 1830 da Cihanbeyli Asireti nin reisi mir i asiret idi Alisan Bey in dirayetli bir sahsiyet olmasina isaret eden kayitlar mevcuttur Konya Sancagi sinirlarinda kalan ve Konya Bozkiri ndan Kulu nihayetine kadar olan sahada meskun bulunan Esbkesan Atcekenler Taifesi ile Bozulus Turkmeni nden 150 kadar hane yaklasik 150 x 5 750 kisi bagli bulunduklari tesekkullerden kopup Cihanbeyli Asireti ne katilarak iskan olmuslardi Yer degistiren bu ahalinin eski yurtlari olan kaza koy ve cemaatlerine donmeleri 1827 ve 1828 de iki farkli emir ile devlet tarafindan talep edilmisse de hem Alisan Bey hem de Cihanbeyli ahalisinin tazyiki ile karsilasilmisti Alisan Bey in devlete gonderdigi cevapta zikr olunan hanelerden cani isteyenler asil vatanlarina gitsin ve istemeyenlere cebretmek adetimiz degildir yollu serkesce mukabelede bulunmasi onun bir lider profilini temsil ettigine esasli bir delildir Tanzimat ile birlikte merkezilesmeye yuzunu donen imparatorlukta Orta Asya dan Anadolu ya uzanmis boyun aristokrasisi tutunamamistir Asiret Malatya Bolgesine surgun edilmis ancak bu bolgede bulunan Kurt asiretlerinden Drejan Asiretini Malatya Ermeni ve Alevilerini baski altina alarak Malatya Sivas Urfa arasinda asiret guclenince imparatorluk icin tehlike oldugu dusuncesi ile Suriye nin Rakka vilayetine surgun edilmistir Asiret mensuplari bugun Konya Malatya ve Rakka da yasamakta ve koklerinin Konya nin Cihanbeyli bolgesinden geldigini bilmektedir DillerGenel olarak anadilleri Kurtce Kurmanci olup ve Kurmanci konusan diger gruplar Seyhbizin Sexbizini asireti mensuplarinin yasadigi Haymana da konusulan dili anlamakta gucluk cekmektedir Bazi yerlesim yerlerinde yeni neslin artik Kurtceyi hic konusmadigi aktarilmaktadir Ayrica bakinizHorasan Kurtleri Turkiye KurtleriKaynakca a b Rohat Alakom Orta Anadolu Kurtleri Evrensel Basim Yayim 2004 s 14 2 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2010 Ayse Yildirim C Ceyhan Suvari Ilker M Isoglu Tulin Bozkurt Artakalanlar Anadolu dan etnik manzaralar ISBN 975 390 205 0 E Yayinlari s 166 2 Mart 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2010 Ornegin Nuh Ates Ic Anadolu Kurtleri Konya Ankara Kirsehir KOMKAR Yayinlari Koln 1992 ISBN 3 927213 07 1 Muslum Yucel Tuz Golu Kurtleri I VIII Yeni Gundem gazetesi 2000 Istanbul Ataturk un butun Eserleri Kaynak Yayinlari Cilt 14 s 273 274 1691 den beri devlet tarafindan yerlesik hayata tesvik edilmelerine ragmen ornekler icin bk Cengiz Orhonlu Osmanli Imparatorlugu nda Asiretlerin Iskani Istanbul Eren Yayinlari 1987 Genelde yerlesik hayata gecmeye istekli olmamalarinin yaninda sahip olduklari koyun surulerinin ordu ve Istanbul un beslenmesi icin develerinin ise askeri lojistik acisindan bk Sahin Osmanli Doneminde Konar Gocerler 201 vazgecilmez olmasi devleti konar gocer yapilari muhafaza etmeye itmistir Gunduz Tufan Danismendli Turkmenleri Istanbul Yeditepe Yayinlari 2016 Perrot George Souvenirs d un Voyage en Asie Mineure Paris Michel Levy Freres 1864 1 Necmettin Aygun Nufus Defterleri nde Aksaray in Sosyal ve Ekonomik Tarihi 1830 1845 Ankara Aksaray Universitesi Somuncubaba Tarih ve Kultur Arastirmalari Uygulama ve Arastirma Merkezi Yayinlari 2016 1 18 21 XVIII Yuzyilda Osmanli Burokrasisi Merkez ve Tasra Yoneticileri 1756 1792 16 Numarali Tahvil Defteri Ceviri yazi Goruntu Istanbul 2019 778 s Harita Yayin no 3 BOA Osmanli Arsivi Dahiliye I DH No 99 Gomlek No 5008 BOA Osmanli Arsivi Hatt i Humayun HAT No 445 Gomlek No 22276 BOA Osmanli Arsivi Meclis i Vala I MVL No 00246 Gomlek No 8927 1 BOA Osmanli Arsivi Meclis i Vala I MVL No 13 Gomlek No 195 1 BOA Osmanli Arsivi Meclis i Vala MVL No 13 Gomlek No 195 2 BOA Osmanli Arsivi Meclis i Vala Evraki A MKT MVL No 38 Gomlek No 26 BOA Osmanli Arsivi Nufus Defterleri NFS d No 3525 https mutefekkir aksaray edu tr mutefekkir article view 373 31 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Peter Alford Andrews Turkiye de Etnik Gruplar ANT Yayinlari Aralik 1992 ISBN 975 7350 03 6 s 155 PDF 12 Mart 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 1 Haziran 2010 Osmanli Asiret Kayitlari www devletarsivleri gov tr 8 Agustos 2018 tarihinde arsiv url kullanmak icin url gerekiyor yardim arsivlendi Eksik ya da bos url yardim