Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kripto para veya kısaca kripto (Antik Yunancadan, κρυπτός, kruptós, lit. "gizlenmiş, şifreli"), bir değişim aracı olarak çalışmak üzere, işlemleri güvence altına almak için matematiğin bir dalı olan kriptografi kullanılarak tasarlanmış bir dijital unsurdur. Kripto paralar bir nevi , ve . Kripto varlıklar, merkezi elektronik para ve merkezi bankacılık sistemlerin aksine tümüyle merkeziyetsizlerdir. Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizliği, umumi işlem veri tabanı olan dağıtık (ledger) olarak işlev gören bir blok zincirinden (Blockchain) gelmektedir.
2009’da Satoshi Nakamoto tarafından oluşturulan Bitcoin, ilk merkeziyetsiz kripto paradır. O zamandan beri birçok farklı kripto para ortaya çıkmıştır. Bitcoin dışındaki kripto para birimlerine genel olarak altcoin denilir ki bu kısaltma alternatif ve coin yani madeni para’nın birleşimidir.
Özellikleri
Bir kripto paranın şu 6 özelliği olması beklenir:
- Merkeziyetsizlik,
- İşlem ve sahip kayıtları,
- Yeni arz oluşturma kuralları,
- Sahipliğinin kriptografik tekniklerle sadece sahibince ispat edilebilmesi,
- Paranın sadece sahibinin emriyle el değiştirebilmesi,
- Aynı anda aynı kripto para için birden fazla işlem yapılırsa sadece birinin yerine getirilmesi.
Biraz daha genelleyerek açarsak:
- Kripto para temelde bir elektronik paradır ve onun genel özelliklerini aynen taşır:
- Değerli olduğuna inanıldığı için ve taklit edilemediği, kayıtlı olduğu, kayıtlarının yani muhasebe defterlerinin (ing. "ledger") güvenliğinin, kırılması neredeyse imkansız şifrelerle, yani kripto tekniklerle sağlandığı, parayı basan kurumun keyfi uygulamalarla ya da kazayla değerini düşürme ihtimali az olduğu için değerlidir.
- Elektronik paraya şu sebeplerden sanal para da denir.
- Elektronik para eritildiklerinde pek değer kaybetmeyen altın ve gümüş paralar gibi değerini gram olarak içinde taşımaz, bir yerlerde altın karşılığı olan bir belge de değildir.
- Elektronik para özelliklerinin taklidi zor olan ve detayları herkesçe bilinen fiziki bir nesne de değildir.
- Elektronik para devlet veya kanun gözünde genel geçerliliği olan bir değişim aracı da değildir (devlet sadece kendi bastığı ulusal parayı öngörür), bu yüzden sadece belli gruplar içinde kullanılabilir, orada da olsa olsa ticari bir anlaşma ya da senet benzeri hukuki yaklaşım söz konusu olabilir.
- Kripto para aynı zamanda bir ağ (network) parasıdır ki özellikle internet gibi bir bilgisayar ağı üzerinden elektronik ortamda sayısal (dijital) olarak saklanır, havale edilebilir ve kullanılır.
- Bazı kripto paralar (banka kartı gibi), tıpkı geleneksel parada olduğu gibi, parayı "basan" kurumun kayıtları ve garantisi ile ayakta dururlar. Bunlar için merkezi terimi kullanılır ve hakimiyet de muhasebe defterlerini tutan o merkezin elindedir.
- Başka bazı kripto paralar (bitcoin gibi) muhasebe defterlerinin fazladan kopyaları birçok yerde tutulduğu ve bunlar her biri başka mercilerce kendi şifreleriyle kilitlenip devamlı ve eş zamanlı güncellendiği için belli bir merkezden bağımsız bir güven ve garanti söz konusudur. Bunlar için merkezsiz ya da dağınık terimi kullanılır ve hakimiyet bütün bu muhasebe defterlerini tutanlar birlikte karar verebildiği kadar onların elindedir yoksa devlet dahil kimsenin elinde değildir.
- Merkezsiz kripto parayı kim basar, ilk kim faydalanır? Genellikle para önceden belli bir programa göre azar azar otomatik olarak basılır ve merkezsiz işlemleri, şifre hesaplarını yapan ve muhasebe defterlerini diğer kopyalarıyla uyumlu tutanlara ispatlanmış emek karşılığı olarak verilir. Söz konusu emek zor bir hesabın cevabı olabilir; Bu zorluk "bana ver! bana ver!" şeklinde hizmet tıkayıcı (İng. "Denial of Service/DOS") hadsizlikleri önlemek amaçlıdır. Çok elektrik israfına sebep olduğu için eleştirilir. Bu yüzden ispatlanmış emek yerine ispatlanmış hak usulüyle üretilen kripto para çeşitleri de çıkartılmıştır.
- Kripto para dijital cüzdanlarda saklanır. Aslında saklanan şey, paranın kayıtlardaki sahibinin sadece kendisinin bileceği, akılda tutulmaya uygun olmayan şifrelerdir. Bu cüzdanlar saklama hizmeti veren internet sitelerinde veya o sitelere güvenemeyenler için kağıtda yazılı olarak veya başka bir maddede yazılı olarak, hatta giderek donanım cüzdan (ing. "hardware wallet") yani sırların hiç makine dışına çıkması gerekmeyen cebe sığacak kadar küçük tek amaçlı bilgisayar (ing."single purpose computer") şeklinde elektronik olarak da gerçekleştirilebilirler. 2013 yılında dünyada bir milyon gibi, 2017 de ise 6 milyon gibi, çoğu bitcoin amaçlı elektronik donanım cüzdan kullanıcısı vardı.
- Anlık işlem ve sınırsız (sınırlar ötesi) mülkiyet devri (havale) sağlar.
- Bazı kripto paralar bazı topluluklarda kullanılacak şekilde kısıtlı olarak geliştirilmiş olabilir, mesela bir çevrimiçi oyunda veya sosyal ağda.
Tarihi
- 1983: Amerikalı David Chaum eCash'i tasarladı.
- 1995: Amerikalı David Chaum eCash'i digicash üzerinden gerçekleştirdi.
- 1996: ABD de NSA "Anonim kripto para nasıl basılır" başlıklı bir bildiri yayınladı.
- 1998: Wei Dai "b-money" adlı anonim merkezsiz kripto parayı anlatan bir bildiri yayınladı.
- 1998: Nick Szabo bit-gold adlı anonim merkezsiz kripto parayı gerçekleştirdi.
- 1998: Hal Finney, Dai ve Szabo dan esinlenip herkesin kullanabileceği bir "ispatlanmış emek" mekanizması geliştirdi.
- 2009: Satoshi Nakomoto (internette kullandığı takma adı, asıl kimliği bilinmiyor) SHA-256 temelli "ispatlanmış emek" mekanizması ve blok zinciri kullanarak ilk yarı-anonim (kim ödedi-ödendi bilinemiyor ama hangi hesaptan hangi hesaba ödendi herkes görebilir) merkezsiz kripto para olan "bitcoin"i gerçekleştirdi.
- 2011: Nisan ayında Namecoin adı altında internet sansürünün engellenmesi amaçlı merkezsiz DNS gerçekleştirildi.
- 2011: Ekim ayında SHA-256 yerine "scrypt" kullanan anonim merkezsiz kripto para "litecoin" gerçekleştirildi.
- Peercoin "ispatlanmış emek" yerine ""ispatlanmış hak" kullanan ilk anonim merkezsiz kripto para oldu.
- blockchain yerine Tangle kullanan ilk anonim merkezsiz kripto para oldu.
- Özel bir blockchain kullanan "DIVI projesi" sanal cüzdan içinde para çeşitleri arasında kambiyo işlemini ve sahibinin kişisel bilgilerinin işlemle kaydedilmesine olanak veren bir düzen gerçekleştirildi.
- 2014: 6 Ağustos'ta İngiltere kripto paraların ekonomiye katkısı ve devletin ne yapmasının doğru olacağının incelenmesi için düğmeye bastı.
- 2018: Mart ayında Marshall Adaları "sovereign" adlı ulusal elektronik parayı çıkarttı ve ülkenin geçerli parası olduğunu ilan etti.
- 2018: Boston (MA, ABD) merkezli , Bitcoin ve Ethereum için kurumsal trading, müşavirlik ve güdüm/yönetim hizmeti sunmaya başladı.
- 2021: El Salvador, kripto parayı resmi para birimi olarak kabul eden ilk ülke oldu.
- 2021: Türkiye, ödemelerde kripto varlıkların kullanılmasını yasakladı.
Eleştiri
- En büyük eleştiri ve tehdit geleneksel finans kurumları ve bankalardan gelmiştir, merkezsiz kripto paranın aslında garantisi olmadığı, bir balon gibi patlayacağı yönündedir. Hollanda tarihindeki Lale çılgınlığına, bir çeşit ponzi oyununa benzetilir.
- Kripto paraların bankaların birçok işlevini devralma tehdidi söz konusudur, örneğin geleneksel bankalarda günler süren pahalı havale işlemleri kripto para kullanarak neredeyse bedava ve anında gerçekleşen bir işlem haline gelebilir. Banka havalelerine kripto para dışı alternatifler zaten gelişmeye ve yayılmaya başlamıştır (Nijerya'da SMS ile kontör kartları kullanan ilk teknik, PayPal, Apple Pay ve ).
- Devletler merkezsiz kripto para ile devlet kontrolü dışında sınır ötesi anonim havale olanağını terör, mafya, yasak kumar, internet haydutlarının yakalanmadan rehine diyeti teslim alabilmeleri, kapital kaçırma ve vergi kaçırma sebeplerinden pek onaylamazlar ama çeşitli sebeplerden gene de karşı çıkamayabilirler. Sonuç ülkeden ülkeye büyük farklar ve durumun her ülkenin tecrübeleri ışığı altında devamlı değişiyor olmasıdır:
- Devlet kontrolünde bir merkezi kripto para seçeneğinin henüz olmaması, kripto paraların getirdiği pazar ve teknoloji geliştirme faaliyetlerini başka ülkelere kaptırmanın istenmemesi, olayın toplam ekonomideki çok küçük kalan payı ve kripto parayı kimlerin kullandığı, yer yer zaman zaman değişen politikalar yönünde zorlar.
- Çin 2014'te çok hızlı bir kullanım gelişmesi ertesi bitcoin ticaretini yasakladı.
- Rusyada ruble dışında hiçbir para ile alış veriş yasal değildir.
- Bazı ülkeler açıkça izin verir, başkalarında devletin değişik kolları değişik tavır içindedirler.
- Güney Kore'de 2017-2018 kışında once yüksek değer artışı ve kullananların sayısın artışı, peşinden ani değer kaybı ve bu yüzden para kaybedenlerin çok ve genelde gençler olması devleti kurallar koymaya zorlamıştır.
- Devlet kontrolünde bir merkezi kripto para seçeneğinin henüz olmaması, kripto paraların getirdiği pazar ve teknoloji geliştirme faaliyetlerini başka ülkelere kaptırmanın istenmemesi, olayın toplam ekonomideki çok küçük kalan payı ve kripto parayı kimlerin kullandığı, yer yer zaman zaman değişen politikalar yönünde zorlar.
- Son zamanlarda boşanmalarda tarafların evlilik ortak mülkünü adaletten saklamada merkezsiz kripto para kullanmaları haber konusu olmuştur.
- Eleştiren yatırımcıların itirazları borsalarda kripto para kurlarının çok ayarsız yükselme ve düşmeler yüzünden güvenilemez olduğu yönündedir.
- Bir başka eleştiri merkezsiz kripto para üretmek için ispatlanmış emek yönteminin enerji israfına yol açmasındandır. Hele enerjinin devletçe fakir halk yararına suni ucuzlatıldığı yerlerde asalaklık olarak görülür.
Ayrıca bakınız
- Kripto para birimleri listesi
- Avrupa'da kripto para birimleri
- Kripto para borsası
- Kripto para cüzdanı
- Kripto para karıştırıcı
- Stabil kripto para
- Kriptoloji
- değişim aracı, döviz
- elektronik para, sanal para
- dijital cüzdan
- CoinMarketCap'in verilerine göre Bitcoin, Ethereum, XRP, Bitcoin Cash başta olmak üzere 21.058'ün üzerinde kripto para bulunmaktadır.
- Genesis Mining
Kaynakça
- ^ Andy Greenberg (20 Nisan 2011). "Crypto Currency". Forbes.com. 31 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ağustos 2014.
- ^ Cryptocurrencies: A Brief Thematic Review 25 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Economics of Networks Journal. Social Science Research Network (SSRN). Date accessed 28 august 2017.
- ^ Schuettel, Patrick (2017). . Fribourg: School of Management Fribourg/Switzerland. 24 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2018.
- ^ McDonnell, Patrick "PK" (9 Eylül 2015). . NewsBTC. 16 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
- ^ Allison, Ian (8 Eylül 2015). "If Banks Want Benefits Of Blockchains, They Must Go Permissionless". NewsBTC. 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
- ^ Matteo D’Agnolo. "All you need to know about Bitcoin". timesofindia-economictimes. 26 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Nisan 2018.
- ^ Sagona-Stophel, Katherine. (PDF). Thomson Reuters. 13 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2016.
- ^ Tasca, Paolo (7 Eylül 2015). "Digital Currencies: Principles, Trends, Opportunities, and Risks". 2657598 $2.
- ^ Handbook of digital currency : bitcoin, innovation, financial instruments, and big data. Lee Kuo Chuen, David,. Amsterdam. ISBN . OCLC 908550531.
- ^ Lansky, Jan (Ocak 2018). "Possible State Approaches to Cryptocurrencies". Journal of Systems Integration. Cilt 9/1. ss. 19-31. doi:10.20470/jsi.v9i1.335. 12 Şubat 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2018.
- ^ . Andrew Wagner. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2014.
- ^ Hileman, Garrick; Rauchs, Michel. (PDF). Cambridge University. 10 April 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 April 2017.
- ^ "What is bitcoin?". CoinDesk. 29 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2014.
- ^ (PDF). 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2014.
- ^ (PDF). 3 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2012.
- ^ Pitta, Julie. "Requiem for a Bright Idea". 30 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2018.
- ^ . groups.csail.mit.edu. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018.
- ^ Laurie, Law,; Susan, Sabett,; Jerry, Solinas, (11 Ocak 1997). . American University Law Review. 46 (4). 12 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2018.
- ^ Wei Dai (1998). "B-Money". 4 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2018.
- ^ "Bitcoin: The Cryptoanarchists' Answer to Cash". IEEE Spectrum. 4 Haziran 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2018.
Around the same time, Nick Szabo, a computer scientist who now blogs about law and the history of money, was one of the first to imagine a new digital currency from the ground up. Although many consider his scheme, which he calls “bit gold,” to be a precursor to Bitcoin
- ^ Jerry Brito and Andrea Castillo (2013). "Bitcoin: A Primer for Policymakers" (PDF). Mercatus Center. George Mason University. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 22 Ekim 2013.
- ^ Bitcoin developer chats about regulation, open source, and the elusive Satoshi Nakamoto 3 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., PCWorld, 26-05-2013
- ^ Popov, Serguei (2016). (PDF). 29 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2018.
- ^ Sønstebø, David (2016). "IOTA First Chapter Synopsis". 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Nisan 2018.
- ^ EconoTimes. . EconoTimes. 24 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.
- ^ "The Divi Project – Crypto for the Masses?". Cryptomorrow – Cryptocurrency, Bitcoin Etc. 12 Ekim 2017. 10 Şubat 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.
- ^ "4 Trends That Show Bitcoin and Ethereum Are Getting Ready for the Mass Market". Inc.com. 25 Ekim 2017. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Aralık 2017.
- ^ a b . The UK News. 10 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2014.
- ^ "Marshall Islands to issue own sovereign cryptocurrency". Reuters. 1 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Mart 2018.
- ^ https://www.forbes.com/sites/michaeldelcastillo/2018/10/15/fidelity-launches-institutional-platform-for-bitcoin-and-ethereum/#1a6fe13d93c4 16 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Fidelity Launches Institutional Platform For Bitcoin And Ethereum
- ^ https://www.sondakika.com/haber/haber-bitcoin-el-salvador-kripto-parayi-resmi-para-14379595/ 7 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bitcoin: El Salvador, kripto parayı resmi para birimi olarak kabul eden ilk ülke oldu
- ^ "ÖDEMELERDE KRİPTO VARLIKLARIN KULLANILMAMASINA DAİR YÖNETMELİK". www.resmigazete.gov.tr. 7 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2024.
- ^ . Bitcoin Magazine. 5 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2015.
- ^ Bitcoin's Legality Around The World 16 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Forbes, 31 January 2014
- ^ Kharpal, Arjun (12 Nisan 2017). "Bitcoin value rises over $1 billion as Japan, Russia move to legitimize cryptocurrency". CNBC. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Mart 2018.
- ^ Ming, Cheang. "New cryptocurrency rules just came into effect in South Korea". cnbc.com. 22 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016.
- ^ . yourmoney.com. 30 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016. Boşanma sırasında tam açıklamama - nerede saklanılabilir?
- ^ Nesteruk, Ian. . familylaw.dickinson-wright.com. 30 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016. Boşanma sırasında kripto para konusuna giriş
- ^ "BTC-USD Interactive Stock Chart, Bitcoin USD Stock, Yahoo Finance". finance.yahoo.com. 6 Nisan 2018. 27 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016. New York borsasında Bitcoin Dolar eğrisi
- ^ Lee, Sherman (16 Eylül 2017). "Bitcoin's Energy Consumption Can Power An Entire Country -- But EOS Is Trying To Fix That". 30 Nisan 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016. Bitcoin'in elektrik tüketimi bir ülkeye yeter ama eos bu sorunu çözmek ister
- ^ . CMC. 6 Haziran 2020. 9 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
Dış bağlantılar
![image]()
Wikimedia Commons'ta Cryptocurrency ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kripto para veya kisaca kripto Antik Yunancadan kryptos kruptos lit gizlenmis sifreli bir degisim araci olarak calismak uzere islemleri guvence altina almak icin matematigin bir dali olan kriptografi kullanilarak tasarlanmis bir dijital unsurdur Kripto paralar bir nevi ve Kripto varliklar merkezi elektronik para ve merkezi bankacilik sistemlerin aksine tumuyle merkeziyetsizlerdir Her bir kripto para biriminin merkeziyetsizligi umumi islem veri tabani olan dagitik ledger olarak islev goren bir blok zincirinden Blockchain gelmektedir Golden Nonce cipi baz alinarak yapilan bir Hashcoin madenciligiTaninir kripto paralarin logolari 2009 da Satoshi Nakamoto tarafindan olusturulan Bitcoin ilk merkeziyetsiz kripto paradir O zamandan beri bircok farkli kripto para ortaya cikmistir Bitcoin disindaki kripto para birimlerine genel olarak altcoin denilir ki bu kisaltma alternatif ve coin yani madeni para nin birlesimidir OzellikleriBir kripto paranin su 6 ozelligi olmasi beklenir Merkeziyetsizlik Islem ve sahip kayitlari Yeni arz olusturma kurallari Sahipliginin kriptografik tekniklerle sadece sahibince ispat edilebilmesi Paranin sadece sahibinin emriyle el degistirebilmesi Ayni anda ayni kripto para icin birden fazla islem yapilirsa sadece birinin yerine getirilmesi Biraz daha genelleyerek acarsak Kripto para temelde bir elektronik paradir ve onun genel ozelliklerini aynen tasir Degerli olduguna inanildigi icin ve taklit edilemedigi kayitli oldugu kayitlarinin yani muhasebe defterlerinin ing ledger guvenliginin kirilmasi neredeyse imkansiz sifrelerle yani kripto tekniklerle saglandigi parayi basan kurumun keyfi uygulamalarla ya da kazayla degerini dusurme ihtimali az oldugu icin degerlidir Elektronik paraya su sebeplerden sanal para da denir Elektronik para eritildiklerinde pek deger kaybetmeyen altin ve gumus paralar gibi degerini gram olarak icinde tasimaz bir yerlerde altin karsiligi olan bir belge de degildir Elektronik para ozelliklerinin taklidi zor olan ve detaylari herkesce bilinen fiziki bir nesne de degildir Elektronik para devlet veya kanun gozunde genel gecerliligi olan bir degisim araci da degildir devlet sadece kendi bastigi ulusal parayi ongorur bu yuzden sadece belli gruplar icinde kullanilabilir orada da olsa olsa ticari bir anlasma ya da senet benzeri hukuki yaklasim soz konusu olabilir Kripto para ayni zamanda bir ag network parasidir ki ozellikle internet gibi bir bilgisayar agi uzerinden elektronik ortamda sayisal dijital olarak saklanir havale edilebilir ve kullanilir Bazi kripto paralar banka karti gibi tipki geleneksel parada oldugu gibi parayi basan kurumun kayitlari ve garantisi ile ayakta dururlar Bunlar icin merkezi terimi kullanilir ve hakimiyet de muhasebe defterlerini tutan o merkezin elindedir Baska bazi kripto paralar bitcoin gibi muhasebe defterlerinin fazladan kopyalari bircok yerde tutuldugu ve bunlar her biri baska mercilerce kendi sifreleriyle kilitlenip devamli ve es zamanli guncellendigi icin belli bir merkezden bagimsiz bir guven ve garanti soz konusudur Bunlar icin merkezsiz ya da daginik terimi kullanilir ve hakimiyet butun bu muhasebe defterlerini tutanlar birlikte karar verebildigi kadar onlarin elindedir yoksa devlet dahil kimsenin elinde degildir Merkezsiz kripto parayi kim basar ilk kim faydalanir Genellikle para onceden belli bir programa gore azar azar otomatik olarak basilir ve merkezsiz islemleri sifre hesaplarini yapan ve muhasebe defterlerini diger kopyalariyla uyumlu tutanlara ispatlanmis emek karsiligi olarak verilir Soz konusu emek zor bir hesabin cevabi olabilir Bu zorluk bana ver bana ver seklinde hizmet tikayici Ing Denial of Service DOS hadsizlikleri onlemek amaclidir Cok elektrik israfina sebep oldugu icin elestirilir Bu yuzden ispatlanmis emek yerine ispatlanmis hak usuluyle uretilen kripto para cesitleri de cikartilmistir Bir TREZOR donanim cuzdan banka web sitesinde baslatilan islemin kayitlara gececek olan aslini web sitesi ne gosterirse gostersin kendi ekraninda ayrica gosterip onay beklerkenKripto para dijital cuzdanlarda saklanir Aslinda saklanan sey paranin kayitlardaki sahibinin sadece kendisinin bilecegi akilda tutulmaya uygun olmayan sifrelerdir Bu cuzdanlar saklama hizmeti veren internet sitelerinde veya o sitelere guvenemeyenler icin kagitda yazili olarak veya baska bir maddede yazili olarak hatta giderek donanim cuzdan ing hardware wallet yani sirlarin hic makine disina cikmasi gerekmeyen cebe sigacak kadar kucuk tek amacli bilgisayar ing single purpose computer seklinde elektronik olarak da gerceklestirilebilirler 2013 yilinda dunyada bir milyon gibi 2017 de ise 6 milyon gibi cogu bitcoin amacli elektronik donanim cuzdan kullanicisi vardi Anlik islem ve sinirsiz sinirlar otesi mulkiyet devri havale saglar Bazi kripto paralar bazi topluluklarda kullanilacak sekilde kisitli olarak gelistirilmis olabilir mesela bir cevrimici oyunda veya sosyal agda Tarihi1983 Amerikali David Chaum eCash i tasarladi 1995 Amerikali David Chaum eCash i digicash uzerinden gerceklestirdi 1996 ABD de NSA Anonim kripto para nasil basilir baslikli bir bildiri yayinladi 1998 Wei Dai b money adli anonim merkezsiz kripto parayi anlatan bir bildiri yayinladi 1998 Nick Szabo bit gold adli anonim merkezsiz kripto parayi gerceklestirdi 1998 Hal Finney Dai ve Szabo dan esinlenip herkesin kullanabilecegi bir ispatlanmis emek mekanizmasi gelistirdi 2009 Satoshi Nakomoto internette kullandigi takma adi asil kimligi bilinmiyor SHA 256 temelli ispatlanmis emek mekanizmasi ve blok zinciri kullanarak ilk yari anonim kim odedi odendi bilinemiyor ama hangi hesaptan hangi hesaba odendi herkes gorebilir merkezsiz kripto para olan bitcoin i gerceklestirdi 2011 Nisan ayinda Namecoin adi altinda internet sansurunun engellenmesi amacli merkezsiz DNS gerceklestirildi 2011 Ekim ayinda SHA 256 yerine scrypt kullanan anonim merkezsiz kripto para litecoin gerceklestirildi Peercoin ispatlanmis emek yerine ispatlanmis hak kullanan ilk anonim merkezsiz kripto para oldu blockchain yerine Tangle kullanan ilk anonim merkezsiz kripto para oldu Ozel bir blockchain kullanan DIVI projesi sanal cuzdan icinde para cesitleri arasinda kambiyo islemini ve sahibinin kisisel bilgilerinin islemle kaydedilmesine olanak veren bir duzen gerceklestirildi 2014 6 Agustos ta Ingiltere kripto paralarin ekonomiye katkisi ve devletin ne yapmasinin dogru olacaginin incelenmesi icin dugmeye basti 2018 Mart ayinda Marshall Adalari sovereign adli ulusal elektronik parayi cikartti ve ulkenin gecerli parasi oldugunu ilan etti 2018 Boston MA ABD merkezli Bitcoin ve Ethereum icin kurumsal trading musavirlik ve gudum yonetim hizmeti sunmaya basladi 2021 El Salvador kripto parayi resmi para birimi olarak kabul eden ilk ulke oldu 2021 Turkiye odemelerde kripto varliklarin kullanilmasini yasakladi ElestiriEn buyuk elestiri ve tehdit geleneksel finans kurumlari ve bankalardan gelmistir merkezsiz kripto paranin aslinda garantisi olmadigi bir balon gibi patlayacagi yonundedir Hollanda tarihindeki Lale cilginligina bir cesit ponzi oyununa benzetilir Kripto paralarin bankalarin bircok islevini devralma tehdidi soz konusudur ornegin geleneksel bankalarda gunler suren pahali havale islemleri kripto para kullanarak neredeyse bedava ve aninda gerceklesen bir islem haline gelebilir Banka havalelerine kripto para disi alternatifler zaten gelismeye ve yayilmaya baslamistir Nijerya da SMS ile kontor kartlari kullanan ilk teknik PayPal Apple Pay ve benzerleri Devletler merkezsiz kripto para ile devlet kontrolu disinda sinir otesi anonim havale olanagini teror mafya yasak kumar internet haydutlarinin yakalanmadan rehine diyeti teslim alabilmeleri kapital kacirma ve vergi kacirma sebeplerinden pek onaylamazlar ama cesitli sebeplerden gene de karsi cikamayabilirler Sonuc ulkeden ulkeye buyuk farklar ve durumun her ulkenin tecrubeleri isigi altinda devamli degisiyor olmasidir Devlet kontrolunde bir merkezi kripto para seceneginin henuz olmamasi kripto paralarin getirdigi pazar ve teknoloji gelistirme faaliyetlerini baska ulkelere kaptirmanin istenmemesi olayin toplam ekonomideki cok kucuk kalan payi ve kripto parayi kimlerin kullandigi yer yer zaman zaman degisen politikalar yonunde zorlar Cin 2014 te cok hizli bir kullanim gelismesi ertesi bitcoin ticaretini yasakladi Rusyada ruble disinda hicbir para ile alis veris yasal degildir Bazi ulkeler acikca izin verir baskalarinda devletin degisik kollari degisik tavir icindedirler Guney Kore de 2017 2018 kisinda once yuksek deger artisi ve kullananlarin sayisin artisi pesinden ani deger kaybi ve bu yuzden para kaybedenlerin cok ve genelde gencler olmasi devleti kurallar koymaya zorlamistir Son zamanlarda bosanmalarda taraflarin evlilik ortak mulkunu adaletten saklamada merkezsiz kripto para kullanmalari haber konusu olmustur Elestiren yatirimcilarin itirazlari borsalarda kripto para kurlarinin cok ayarsiz yukselme ve dusmeler yuzunden guvenilemez oldugu yonundedir Bir baska elestiri merkezsiz kripto para uretmek icin ispatlanmis emek yonteminin enerji israfina yol acmasindandir Hele enerjinin devletce fakir halk yararina suni ucuzlatildigi yerlerde asalaklik olarak gorulur Ayrica bakinizKripto para birimleri listesi Avrupa da kripto para birimleri Kripto para borsasi Kripto para cuzdani Kripto para karistirici Stabil kripto para Kriptoloji degisim araci doviz elektronik para sanal para dijital cuzdan CoinMarketCap in verilerine gore Bitcoin Ethereum XRP Bitcoin Cash basta olmak uzere 21 058 un uzerinde kripto para bulunmaktadir Genesis MiningKaynakca Andy Greenberg 20 Nisan 2011 Crypto Currency Forbes com 31 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Agustos 2014 Cryptocurrencies A Brief Thematic Review 25 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Economics of Networks Journal Social Science Research Network SSRN Date accessed 28 august 2017 Schuettel Patrick 2017 Fribourg School of Management Fribourg Switzerland 24 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Nisan 2018 McDonnell Patrick PK 9 Eylul 2015 NewsBTC 16 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Eylul 2015 Allison Ian 8 Eylul 2015 If Banks Want Benefits Of Blockchains They Must Go Permissionless NewsBTC 12 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Eylul 2015 Matteo D Agnolo All you need to know about Bitcoin timesofindia economictimes 26 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Nisan 2018 Sagona Stophel Katherine PDF Thomson Reuters 13 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 11 Temmuz 2016 Tasca Paolo 7 Eylul 2015 Digital Currencies Principles Trends Opportunities and Risks 2657598 2 Handbook of digital currency bitcoin innovation financial instruments and big data Lee Kuo Chuen David Amsterdam ISBN 9780128021170 OCLC 908550531 Lansky Jan Ocak 2018 Possible State Approaches to Cryptocurrencies Journal of Systems Integration Cilt 9 1 ss 19 31 doi 10 20470 jsi v9i1 335 12 Subat 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Nisan 2018 Andrew Wagner 8 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Aralik 2014 Hileman Garrick Rauchs Michel PDF Cambridge University 10 April 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 14 April 2017 What is bitcoin CoinDesk 29 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2014 PDF 18 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 26 Ekim 2014 PDF 3 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 10 Ekim 2012 Pitta Julie Requiem for a Bright Idea 30 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ocak 2018 groups csail mit edu 26 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2018 Laurie Law Susan Sabett Jerry Solinas 11 Ocak 1997 American University Law Review 46 4 12 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2018 Wei Dai 1998 B Money 4 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Nisan 2018 Bitcoin The Cryptoanarchists Answer to Cash IEEE Spectrum 4 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2018 Around the same time Nick Szabo a computer scientist who now blogs about law and the history of money was one of the first to imagine a new digital currency from the ground up Although many consider his scheme which he calls bit gold to be a precursor to Bitcoin Jerry Brito and Andrea Castillo 2013 Bitcoin A Primer for Policymakers PDF Mercatus Center George Mason University 21 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 22 Ekim 2013 Bitcoin developer chats about regulation open source and the elusive Satoshi Nakamoto 3 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde PCWorld 26 05 2013 Popov Serguei 2016 PDF 29 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 27 Nisan 2018 Sonstebo David 2016 IOTA First Chapter Synopsis 27 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Nisan 2018 EconoTimes EconoTimes 24 Ocak 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Aralik 2017 The Divi Project Crypto for the Masses Cryptomorrow Cryptocurrency Bitcoin Etc 12 Ekim 2017 10 Subat 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2017 4 Trends That Show Bitcoin and Ethereum Are Getting Ready for the Mass Market Inc com 25 Ekim 2017 12 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Aralik 2017 a b The UK News 10 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2014 Marshall Islands to issue own sovereign cryptocurrency Reuters 1 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mart 2018 https www forbes com sites michaeldelcastillo 2018 10 15 fidelity launches institutional platform for bitcoin and ethereum 1a6fe13d93c4 16 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Fidelity Launches Institutional Platform For Bitcoin And Ethereum https www sondakika com haber haber bitcoin el salvador kripto parayi resmi para 14379595 7 Eylul 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bitcoin El Salvador kripto parayi resmi para birimi olarak kabul eden ilk ulke oldu ODEMELERDE KRIPTO VARLIKLARIN KULLANILMAMASINA DAIR YONETMELIK www resmigazete gov tr 7 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2024 Bitcoin Magazine 5 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Subat 2015 Bitcoin s Legality Around The World 16 Eylul 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Forbes 31 January 2014 Kharpal Arjun 12 Nisan 2017 Bitcoin value rises over 1 billion as Japan Russia move to legitimize cryptocurrency CNBC 30 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Mart 2018 Ming Cheang New cryptocurrency rules just came into effect in South Korea cnbc com 22 Mayis 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2016 yourmoney com 30 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2016 Bosanma sirasinda tam aciklamama nerede saklanilabilir Nesteruk Ian familylaw dickinson wright com 30 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2016 Bosanma sirasinda kripto para konusuna giris BTC USD Interactive Stock Chart Bitcoin USD Stock Yahoo Finance finance yahoo com 6 Nisan 2018 27 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2016 New York borsasinda Bitcoin Dolar egrisi Lee Sherman 16 Eylul 2017 Bitcoin s Energy Consumption Can Power An Entire Country But EOS Is Trying To Fix That 30 Nisan 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2016 Bitcoin in elektrik tuketimi bir ulkeye yeter ama eos bu sorunu cozmek ister CMC 6 Haziran 2020 9 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Haziran 2020 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Cryptocurrency ile ilgili coklu ortam belgeleri bulunur