Fatma Seher Erden (1888, Erzurum - 2 Temmuz 1955, İstanbul) ya da soyadı kanunundan önceki takma adıyla Kara Fatma, Kurtuluş Savaşı kahramanı kadın askerdir.
Fatma Seher Erden | |
---|---|
Fatma Seher Erden | |
Lakabı | "Kara Fatma" |
Doğum | 1888 Erzurum, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 2 Temmuz 1955 (67 yaşında) İstanbul, Türkiye |
Bağlılığı | Osmanlı (1912-1919) Türkiye (1919-1923) |
Hizmet yılları | 1919-1922 |
Rütbesi | Milis Üsteğmen |
Çatışma/savaşları | Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı |
Ödülleri | |
I. Dünya Savaşı'ndan sonra ülkede işgallerin başlaması üzerine önceleri yakın aile çevresi, akrabaları, köylüleri ile küçük savunma çeteleri kurdu; daha sonra çetesiyle düzenli orduya katıldı.İstiklal Savaşı'nda üç sene hizmet etti ve 300 kişilik bir müfrezeyi yönetti. Yaya ve atlı olarak silah ve cephane yükleri ile cepheden cepheye gitti. İzmit'in düşman işgalinden kurtuluşunda rol oynadı; ardından I., II. İnönü Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi ile Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde çarpıştı. İstiklâl Madalyası sahibidir.
Yaşamı
1888’de doğdu. Kayıtlarla doğrulanmamış olmakla birlikte doğum yerinin Erzurum olduğu düşünülür. Erzurum'un Ergemansur köyünden (bugünkü Çayköy) İbrahim Yahya'nın kızıdır. Nüfus kayıtlarında adı "Mahi" olarak geçer ancak kendisi ve çevresi "Fatma" adını kullanmıştır.
Derviş lakaplı Subay Ahmet Bey ile evlendi. Edirne'de görev yapan eşi ile Balkan Savaşı’nda yer aldı. I. Dünya Savaşı’nda eşi Kafkas Cephesi’ne giderken Edirne'de kaldı. Kendi ailesinden on civarında kadını örgütleyerek Edirne'de çarpıştı. Eşi Binbaşı Ahmet Bey’in Sarıkamış’ta can verdiği haberini aldıktan sonra eşinin memleketi Van'a gitti. Erzurum Kongresi sırasında kardeşi Mehmet Çavuş'la birlikte teşkilat için 100-150 kişi topladı.
Mustafa Kemal ile görüşmesi
Trabzon'da yayımlanan İstikbal gazetesine 1922'de anlattıklarına göre; Sivas Kongresi devam ederken Mustafa Kemal’le bizzat görüşebilmek için Sivas’a gitti ve Kara lakabını, gözü karalığından ötürü bizzat Mustafa Kemal bu görüşme sırasında kendisine verdi.
Kurtuluş Savaşı
Milis Müfreze Komutanı olarak onbaşı rütbesiyle Batı cephesinde görevlendirildi ve aldığı talimat üzerine İstanbul'a giderek Topkapılı Pir Mehmet ve Laz Tahsin ile birlikte on beş kişilik bir çete kurdu. Birlikte İzmit'e giderek çeteyi genişlettiler. Van'dan gelen kardeşi de 150 kişilik çetesiyle kendilerine katıldı. Zamanla emrinde 700 erkek, 43 kadından oluşan bir birlik doğdu. Bu birlik ile Rum ve Ermeni çeteleri ve eşkıyalarla savaştı. İzmit'in düşmanlardan kurtarıldığı 28 Haziran 1921'e kadar İzmit'te kaldı.
İzmit cephesinden sonra İznik cephesinde görev aldı. 300 kişiyi aşkın birliği ile I. İnönü Muharebesi, II. İnönü Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi ile Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde çarpıştı. Teğmen rütbesini Sakarya Savaşı sonrasında aldı. Hatıralarında aktardığına göre Ankara'da Rusya Sefaretinin düzenlediği 1 Mayıs 1922'deki Bahar Bayramı kutlamalarına davet edilmiş olan Kara Fatma, Semyon Aralov'un bulunduğu bu kutlamada düzenlenen silah atma yarışmasında birinci gelmişti. Bunun üzerine davetlilerden Mustafa Kemal Paşa kendisine hem gümüş bir sigara tabakası hediye etmiş hem de rütbesini teğmenliğe (mülazim-i evvel) yükseltmiştir. Kara Fatma, yurt dışı basının da ilgisini çekmiş; teğmenliğe yükselmesi "Orduda Savaşan Türk Kadını Teğmenliğe Yükseldi" (Fighting Turkish Woman made Lieutenant in Army) başlığıyla New York Times gazetesine haber olmuştur.
Büyük Taarruz’un ilk günlerinde General Trikupis’in birliğine esir düştüyse de, kaçarak yeniden müfrezesinin başına geçti; Büyük Taaruz'un zaferle sonuçlanmasının ardından müfrezesiyle Bursa'ya geçerek Bursa’nın Yunan işgalinden kurtuluşunda rol oynadı. Mudanya Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Erzurum'a döndü.
Savaştan sonra
Fatma Seher Hanım, onbaşılık rütbesiyle başladığı askerlikten üsteğmen rütbesi ile emekli oldu. Emekli maaşını Kızılay’a bağışladı. İzmir İktisat Kongresi'nde İzmir delegelerinden birisi olarak yer aldı.
Kendisi ile birlikte savaşa katılan ve bir çatışmada elini kaybeden ve aklî dengesi bozulan yeğeni küçük Fatma ile onun çocuklarını sahiplendi. İstanbul’da yaşamakta iken tanınmış gazeteci Mekki Sait Esen kendisini buldu. Sait Esen’in kendisiyle yaptığı röportaj, 1933 yılında dergisinde yayımlandı.
1944 yılında anılarını yayımladı. Geçim sıkıntısı çeken Fatma Seher Hanım, geçimini sağlamak için anılarını yayımladığını "Muhterem Vatandaşlarım" başlıklı paragraf ile açıkladı. Aynı yıl, kendisine maaş bağlanarak yardım edilmesi için Baş Vekalet'e bir dilekçe ile başvurduysa da yanıt alamadı. 1950'de Kadın Gazetesi'ne ihtiyaç içinde olduğu haberinin yayımlanması üzerine yardım listeleri açıldığı, zamanın İstanbul Belediye Başkanı Lütfi Kırdar'ın girişimi ile defterdarlıkta bir iş verildiği ve Belediye bütçesinden düzenli yardım yapıldığı, 1946 Ankara gazetelerinden öğrenilmektedir.
1954 yılı başlarında ise yaşı ilerlediği için çalışamayan ve bakacak kimsesi bulunmayan Kara Fatma, zor durumda kaldı. Kendisi ile karşılaştığında fakirlik ve çaresizliğini gören Kars mebusu Tezer Taşkıran ve Rize mebusu Yusuf İzzet Akçal’ın 1954 yılında verdikleri önerge ile TBMM, Kara Fatma için 170 lira aylık tahsis etti.
Geçirdiği hastalık üzerine 21 Haziran 1955'te Darülaceze’nin hastane bölümüne yatırılan Fatma Seher Hanım, 11 gün sonra kalp yetmezliği nedeniyle 2 Temmuz 1955’te Darülaceze’de 67 yaşında öldü ve Kasımpaşa’daki Kulaksız Mezarlığı na defnedildi.
Ayrıca bakınız
Popüler kültür
TRT 1'de yayınlanan Kurtuluş isimli dizide kendisini Füsun Demirel canlandırmıştır.
Kanal D’de yayınlanan Vatanım Sensin isimli dizide Demet Evgar canlandırmıştır.
Kaynakça
- ^ a b c d e Bektaş, İlknur (Eylül 2013). Kara Fatma. İstanbul: Timaş Yayınları. ISBN .
- ^ a b Aktaş, Akın. . Tarih ve Günce dergisi, Sayı 6, 30 Ocak 2020. 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.
- ^ "Fighting Turkish Woman Made Lieutenant in Army, New York Times Arşiv, 23 Nisan 1922". 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
- ^ Tunçkol, Mehmet. (PDF). Mudurnulular Derneği, Sayı 3. 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
- ^ . Gazete Vatan. 10 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2022.
Dış bağlantılar
- Kara Fatma” kitabının yazarı İlknur Bektaş’la Kara Fatma hakkında söyleşi, Cumhuriyet Kadınları Derneği 12 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kara Fatma” kitabının yazarı İlknur Bektaş’la Kara Fatma hakkında söyleşi, CNNTurk, 11.11.2019 12 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Araştırmacı Yazar İlknur Bektaş anlatıyor: Üsteğmen Kara Fatma'nın mücadelesi, NTV 1 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- TGRT Haber Kara Fatma'nın Kitabı ve hayatının anlatıldığı program 7 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kara Fatma hakkında İlknur Bektaş söyleşi TRT Haber, 3 Temmuz 2018
- Kara Fatma'nın Hikayesi Gün Yüzüne Çıktı, Bolu'nun Sesi 16 Eylül 2013 5 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Yeşil Gözlü Bu Kadını Herkes Erkek Olarak Tanımış, Timeturk.com 5 Eylül 2013 6 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fatma Seher Erden 1888 Erzurum 2 Temmuz 1955 Istanbul ya da soyadi kanunundan onceki takma adiyla Kara Fatma Kurtulus Savasi kahramani kadin askerdir Fatma Seher ErdenFatma Seher ErdenLakabi Kara Fatma Dogum1888 Erzurum Osmanli ImparatorluguOlum2 Temmuz 1955 67 yasinda Istanbul TurkiyeBagliligi Osmanli 1912 1919 Turkiye 1919 1923 Hizmet yillari1919 1922RutbesiMilis UstegmenCatisma savaslariBalkan Savaslari I Dunya Savasi Turk Kurtulus SavasiOdulleri I Dunya Savasi ndan sonra ulkede isgallerin baslamasi uzerine onceleri yakin aile cevresi akrabalari koyluleri ile kucuk savunma ceteleri kurdu daha sonra cetesiyle duzenli orduya katildi Istiklal Savasi nda uc sene hizmet etti ve 300 kisilik bir mufrezeyi yonetti Yaya ve atli olarak silah ve cephane yukleri ile cepheden cepheye gitti Izmit in dusman isgalinden kurtulusunda rol oynadi ardindan I II Inonu Muharebesi Sakarya Meydan Muharebesi ile Dumlupinar Meydan Muharebesi nde carpisti Istiklal Madalyasi sahibidir YasamiKara Fatma ve grubu 1888 de dogdu Kayitlarla dogrulanmamis olmakla birlikte dogum yerinin Erzurum oldugu dusunulur Erzurum un Ergemansur koyunden bugunku Caykoy Ibrahim Yahya nin kizidir Nufus kayitlarinda adi Mahi olarak gecer ancak kendisi ve cevresi Fatma adini kullanmistir Dervis lakapli Subay Ahmet Bey ile evlendi Edirne de gorev yapan esi ile Balkan Savasi nda yer aldi I Dunya Savasi nda esi Kafkas Cephesi ne giderken Edirne de kaldi Kendi ailesinden on civarinda kadini orgutleyerek Edirne de carpisti Esi Binbasi Ahmet Bey in Sarikamis ta can verdigi haberini aldiktan sonra esinin memleketi Van a gitti Erzurum Kongresi sirasinda kardesi Mehmet Cavus la birlikte teskilat icin 100 150 kisi topladi Mustafa Kemal ile gorusmesi Trabzon da yayimlanan Istikbal gazetesine 1922 de anlattiklarina gore Sivas Kongresi devam ederken Mustafa Kemal le bizzat gorusebilmek icin Sivas a gitti ve Kara lakabini gozu karaligindan oturu bizzat Mustafa Kemal bu gorusme sirasinda kendisine verdi Kurtulus Savasi Milis Mufreze Komutani olarak onbasi rutbesiyle Bati cephesinde gorevlendirildi ve aldigi talimat uzerine Istanbul a giderek Topkapili Pir Mehmet ve Laz Tahsin ile birlikte on bes kisilik bir cete kurdu Birlikte Izmit e giderek ceteyi genislettiler Van dan gelen kardesi de 150 kisilik cetesiyle kendilerine katildi Zamanla emrinde 700 erkek 43 kadindan olusan bir birlik dogdu Bu birlik ile Rum ve Ermeni ceteleri ve eskiyalarla savasti Izmit in dusmanlardan kurtarildigi 28 Haziran 1921 e kadar Izmit te kaldi Izmit cephesinden sonra Iznik cephesinde gorev aldi 300 kisiyi askin birligi ile I Inonu Muharebesi II Inonu Muharebesi Sakarya Meydan Muharebesi ile Dumlupinar Meydan Muharebesi nde carpisti Tegmen rutbesini Sakarya Savasi sonrasinda aldi Hatiralarinda aktardigina gore Ankara da Rusya Sefaretinin duzenledigi 1 Mayis 1922 deki Bahar Bayrami kutlamalarina davet edilmis olan Kara Fatma Semyon Aralov un bulundugu bu kutlamada duzenlenen silah atma yarismasinda birinci gelmisti Bunun uzerine davetlilerden Mustafa Kemal Pasa kendisine hem gumus bir sigara tabakasi hediye etmis hem de rutbesini tegmenlige mulazim i evvel yukseltmistir Kara Fatma yurt disi basinin da ilgisini cekmis tegmenlige yukselmesi Orduda Savasan Turk Kadini Tegmenlige Yukseldi Fighting Turkish Woman made Lieutenant in Army basligiyla New York Times gazetesine haber olmustur Buyuk Taarruz un ilk gunlerinde General Trikupis in birligine esir dustuyse de kacarak yeniden mufrezesinin basina gecti Buyuk Taaruz un zaferle sonuclanmasinin ardindan mufrezesiyle Bursa ya gecerek Bursa nin Yunan isgalinden kurtulusunda rol oynadi Mudanya Ateskes Antlasmasi ndan sonra Erzurum a dondu Savastan sonra Fatma Seher Hanim onbasilik rutbesiyle basladigi askerlikten ustegmen rutbesi ile emekli oldu Emekli maasini Kizilay a bagisladi Izmir Iktisat Kongresi nde Izmir delegelerinden birisi olarak yer aldi Kendisi ile birlikte savasa katilan ve bir catismada elini kaybeden ve akli dengesi bozulan yegeni kucuk Fatma ile onun cocuklarini sahiplendi Istanbul da yasamakta iken taninmis gazeteci Mekki Sait Esen kendisini buldu Sait Esen in kendisiyle yaptigi roportaj 1933 yilinda dergisinde yayimlandi 1944 yilinda anilarini yayimladi Gecim sikintisi ceken Fatma Seher Hanim gecimini saglamak icin anilarini yayimladigini Muhterem Vatandaslarim baslikli paragraf ile acikladi Ayni yil kendisine maas baglanarak yardim edilmesi icin Bas Vekalet e bir dilekce ile basvurduysa da yanit alamadi 1950 de Kadin Gazetesi ne ihtiyac icinde oldugu haberinin yayimlanmasi uzerine yardim listeleri acildigi zamanin Istanbul Belediye Baskani Lutfi Kirdar in girisimi ile defterdarlikta bir is verildigi ve Belediye butcesinden duzenli yardim yapildigi 1946 Ankara gazetelerinden ogrenilmektedir 1954 yili baslarinda ise yasi ilerledigi icin calisamayan ve bakacak kimsesi bulunmayan Kara Fatma zor durumda kaldi Kendisi ile karsilastiginda fakirlik ve caresizligini goren Kars mebusu Tezer Taskiran ve Rize mebusu Yusuf Izzet Akcal in 1954 yilinda verdikleri onerge ile TBMM Kara Fatma icin 170 lira aylik tahsis etti Gecirdigi hastalik uzerine 21 Haziran 1955 te Darulaceze nin hastane bolumune yatirilan Fatma Seher Hanim 11 gun sonra kalp yetmezligi nedeniyle 2 Temmuz 1955 te Darulaceze de 67 yasinda oldu ve Kasimpasa daki Kulaksiz Mezarligi na defnedildi Ayrica bakinizGamali Fatma Serife Baci Igneli Pembe Hatun Cete AysePopuler kulturTRT 1 de yayinlanan Kurtulus isimli dizide kendisini Fusun Demirel canlandirmistir Kanal D de yayinlanan Vatanim Sensin isimli dizide Demet Evgar canlandirmistir Kaynakca a b c d e Bektas Ilknur Eylul 2013 Kara Fatma Istanbul Timas Yayinlari ISBN 978 605 08 1188 9 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim a b Aktas Akin Tarih ve Gunce dergisi Sayi 6 30 Ocak 2020 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Temmuz 2020 Fighting Turkish Woman Made Lieutenant in Army New York Times Arsiv 23 Nisan 1922 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Temmuz 2020 Tunckol Mehmet PDF Mudurnulular Dernegi Sayi 3 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 9 Temmuz 2020 Gazete Vatan 10 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Mart 2022 Dis baglantilarKara Fatma kitabinin yazari Ilknur Bektas la Kara Fatma hakkinda soylesi Cumhuriyet Kadinlari Dernegi 12 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kara Fatma kitabinin yazari Ilknur Bektas la Kara Fatma hakkinda soylesi CNNTurk 11 11 2019 12 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arastirmaci Yazar Ilknur Bektas anlatiyor Ustegmen Kara Fatma nin mucadelesi NTV 1 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde TGRT Haber Kara Fatma nin Kitabi ve hayatinin anlatildigi program 7 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kara Fatma hakkinda Ilknur Bektas soylesi TRT Haber 3 Temmuz 2018 Kara Fatma nin Hikayesi Gun Yuzune Cikti Bolu nun Sesi 16 Eylul 2013 5 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Yesil Gozlu Bu Kadini Herkes Erkek Olarak Tanimis Timeturk com 5 Eylul 2013 6 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde