Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mehmet Celâl Nuri İleri (15 Ağustos 1881, Gelibolu – 1 Kasım 1938,İstanbul), Türk gazeteci, yazar, siyasetçi ve fikir adamıdır.
Celâl Nuri İleri | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 15 Ağustos 1881 Gelibolu |
| Ölüm | 1 Kasım 1938 (57 yaşında) İstanbul |
| Milliyet | Türk |
| Eğitim | İstanbul Hukuk Mektebi |
| Meslek | Gazeteci, yazar, siyasetçi ve fikir adamı |
| Akraba(lar) | Sedat Nuri İleri (kardeşi) Suphi Nuri İleri (kardeşi) Rasih Nuri İleri (yeğeni) |
Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet’e geçişin önemli simalarından birisidir. Gelibolu mebusu olarak Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda yer almış, ardından TBMM’nin ilk 4 döneminde milletvekilliği yapmış bir siyasetçi; 50 civarında kitap ve 2200’den fazla makale yayımlayarak Türk düşünce tarihinde önemli bir yer edinmiş bir gazeteci ve fikir adamı olan Celal Nuri, I. Dünya Savaşı’ndan sonra Anadolu’da verilen ulusal mücadeleyi destekleyen İleri gazetesinin sahibi idi. Batıcı düşünce akımının önemli temsilcilerinden birisi olarak fikirleriyle yeni cumhuriyetin fikri mimarlarından birisi olmuştur.
İstanbul Radyosu’nun kurucusu ve karikatürist Sedat Nuri İleri ile gazeteci ve hukuk profesörü Suphi Nuri İleri'nin ağabeyidir. Yeğeni Rasih Nuri İleri'dir.
Yaşamı
15 Ağustos 1881’de Gelibolu’da dünyaya geldi. Babası, devlette çeşitli kademelerde hizmette bulunduktan sonra 1908’de Meclis-i Âyan üyesi olan Mustafa Nuri Bey; annesi ise Adana valiliği, Bahr-i Sefit (Ege Adaları) Valiliği ve Hariciye Nazırlığı gibi görevlerde bulunmuş devlet adamı Abidin Paşa’nın büyük kızı Nefise Hanım’dır. Asıl adı Mehmet Celaleddin idi. Babasına olan sevgisinden ötürü adına “Nuri” mahlasını ekledi. 3 çocuklu ailenin en büyük evladı idi. Kardeşleri Sedat Nuri ve Suphi Nuri’dir.
Çocukluğu mutasarrıf ve vali muavini olarak görevli bulunduğu Gelibolu, Sakız ve Canik’te geçti. İlköğrenimini taşra okullarına devam ederek ve özel hocalardan ders alarak tamamladıktan sonra ortaöğrenimini yatılı olarak Galatasaray Mekteb-i Sultanisi’nde, yüksek öğrenimini İstanbul Hukuk Mektebi’nde tamamladı. Hukuk öğrenimi devam ederken Fransızcasını ilerletmek amacıyla Hariciye Nezareti Tahrirât-ı Hariciye Kalemi’ne devam etti.II. Meşrutiyet’in ilanından önce aynı okulda kamu hukuku alanında doktorasını tamamladı.
Gazetecilik yaşamı
Celâl Nuri, çalışma hayatına avukat olarak başladıysa da asıl mesleği gazetecilik oldu. , , Tanin, İkdam gibi Türkçe ve Fransızca pek çok gazetede ve İçtihat, Türk Yurdu, gibi dergilerde makaleler yayımlayarak başladı. Yazılarında meşrutiyetin hukuki boyutunu, Osmanlı Devleti’nin çöküş sebeplerini tartışmakta; II. Abdülhamit’i ve devrin hükümetlerini eleştirmekteydi.
Hürriyet-i Fikriyet ve Edebiyat-ı Umumiye adlı dergileri ile Ocak 1918’de yayın hayatına giren Âti gazetesi kendisinin sahip olduğu yayın organlarıdır. Âti, 10 Şubat 1919’da kapatıldı ancak hemen ertesi günü İleri adıyla yayın hayatına devam etti. Milli Mücadele yılları boyunca İleri gazetesinde Anadolu’da başlayan kurtuluş hareketini destekledi. Gazete 1924 yılında kapandı. Celâl Nuri, gazetenin kapanmasından sonra herhangi bir basın yayın organında görünmedi.
Kılıç Ali tarafından yaralanması olayı
1924 yılında milletvekili Kılıç Ali’yi kızdıran bir yazısı nedeniyle gazetesi basılan Celâl Nuri, 30 Temmuz 1924’te Kılıç Ali tarafından yaralandı. Olayın gelişim sürecinde İçişleri Bakanı Ferit Tek’in istifası, yerine Recep Peker’in atanması gerçekleşti. Olay, haftalarca Türk basınında yankı buldu.
Siyasi yaşamı
Celâl Nuri’nin siyasi yaşamı 22 Kasım 1919’da Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’na Gelibolu milletvekili olarak girmesiyle başladı; 1935 yılına kadar sürdü.
Mebusan Meclisi’nde Misak-ı Milli’nin müsveddesini kaleme almış olan Celâl Nuri, İstanbul'un İşgali’nden sonra Mart 1920’de İngilizler tarafından tutuklanarak Malta’ya sürülenler arasındaydı. Kasım 1921’de Malta’dan dönebildi. Malta sürgününden döndükten sonra, Gelibolu (1920-1927) ve Tekirdağ (1927-1935) milletvekili olarak dört dönem TBMM’de bulundu. 1924 Anayasası’nı hazırlayan komisyonda başkan ve raportör olarak görev yaptı. Soyadı Kanunu çıktığında “İleri” soyadını aldı. 1 Kasım 1938’de İstanbul’da öldü.
Düşünce yaşamı ve eserleri
Celâl Nuri, 50 civarında kitap ve 2200’den fazla makale yayımlayarak Türk düşünce tarihinde önemli bir yer edinmiştir. Yazılarında kendi isminin dışında Helvacızâde, Afife Fikret, Haydar Kemal, Tarık Celâl, Mehmet Celâl gibi isimler kullandı; Fransızca eserlerinde ise Djelal Noury ve N. D Helva gibi isimler kullandı. Eserlerinde bazı maddeci, pozitivist düşünürlerin fikirlerini aktardı; bu sırada dinle ilgili bazı düşüncelerinden dolayı eleştiriler aldı. Gerek cumhuriyet öncesinde gerekse sonrasında pek çok kalem kavgasına girdi. Ziya Gökalp, Ahmet Ağaoğlu, Ali Kemal ile tartışmaları oldu.
Yaşamı boyunca pek çok ülkeye seyahat etmiş, kutuplara kadar gitmiş olan Celâl Nuri, Amerika gezisi hariç tüm gezilerini seyahatname olarak yayımladı. Yazılarında kadının eğitimi meselesine büyük önem verdi. Taç Giyen Millet ve Türk İnkılabı eserlerinde Türk modernleşmesinin ana hatlarını ortaya koydu. Latin harflerine geçiş çalışmaları ile beraber bazı okul kitapları hazırladı.
Eserlerinden bazıları şunlardır:
- Selanik Muhtırası
- Taç Giyen Millet (1923)
- Ahir Zaman
- Anarsizim Hükûmetsizlik Meslek-i Felsefesi
- Türk İnkılâbı (1926)
- Kendi Nokta-i Nazarımdan Hukuk-u Düvel
- Havaici Kanuniyyemiz
- Tarih-i Tedenniyat-ı Osmaniye
- İttihad-ı İslam (1913)
- Kadınlarımız
- Hatem’ül Enbiya
- İlel-i Ahlakıyyemiz (1916)
- Tarih-i İstikbal
- Müslümanlara Türklere Hakaret Düsmanlara Riayet ve Muhabbet
- Mukadderat-ı Tarihiye
- Türk Devrimi
- Türk İnkılâbı
- Uygarlık Çatısmasında Türkiye
- Harpten Sonra Türkleri Yükseltelim
- İştirak etmedigimiz Hareket
- Kara tehlike (1918)
- Kutup Musahebeleri
- İlk Gramer
- İlk Okuma Yazma Kitabı
- Türkçe (1916)
- Simal Hatıraları
- Millet ve Meclis
- Coğrafya-yı Tarih-i Mülk-i Rum
- Devlet ve Meclis Hakkında Musahabeler (1932)
- Dil ve Edebiyat Yazıları
- Hiç Bilmeyenlere Türkçe Alfabe ve Hece
- Perviz
- Merhume
- Ölmeyen: Masal
Yeniden yayımlanan başlıca eserleri
- Kadınlarımız, haz. Özer Ozankaya, Ankara 1993.
- Türk İnkılabı, haz. Recep DUYMAZ, İstanbul 2000.
- Uygarlıklar Çatışmasında Türkiye, haz. Mahir Aydın, İstanbul 2004.
- Devlet ve Meclis Hakkında Musahabeler, haz. , İstanbul 2007.
- Dil ve Edebiyat Yazıları, Hazırlayan; Dr. Recep DUYMAZ, İstanbul 1995.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Celâl Nuri İleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ a b c "TBMM Albümü 1. Cilt (1920-1950)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Ekim 2021.
- ^ a b c d Hatice Çöpel, Celal Nuri İleri’nin Din Anlayışı, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü Din Felsefesi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya 2010
- ^ a b c d (PDF). 6 Ekim 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2010.
- ^ . 27 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Mehmet Celal Nuri Ileri 15 Agustos 1881 Gelibolu 1 Kasim 1938 Istanbul Turk gazeteci yazar siyasetci ve fikir adamidir Celal Nuri IleriDogum15 Agustos 1881 1881 08 15 GeliboluOlum1 Kasim 1938 57 yasinda IstanbulMilliyetTurkEgitimIstanbul Hukuk MektebiMeslekGazeteci yazar siyasetci ve fikir adamiAkraba lar Sedat Nuri Ileri kardesi Suphi Nuri Ileri kardesi Rasih Nuri Ileri yegeni 17 Kasim 1923 tarihli Resimli Gazete nin 11 sayisinda Celal Nuri Bey e dair bir cizim Osmanli Devleti nden Cumhuriyet e gecisin onemli simalarindan birisidir Gelibolu mebusu olarak Son Osmanli Meclis i Mebusani nda yer almis ardindan TBMM nin ilk 4 doneminde milletvekilligi yapmis bir siyasetci 50 civarinda kitap ve 2200 den fazla makale yayimlayarak Turk dusunce tarihinde onemli bir yer edinmis bir gazeteci ve fikir adami olan Celal Nuri I Dunya Savasi ndan sonra Anadolu da verilen ulusal mucadeleyi destekleyen Ileri gazetesinin sahibi idi Batici dusunce akiminin onemli temsilcilerinden birisi olarak fikirleriyle yeni cumhuriyetin fikri mimarlarindan birisi olmustur Istanbul Radyosu nun kurucusu ve karikaturist Sedat Nuri Ileri ile gazeteci ve hukuk profesoru Suphi Nuri Ileri nin agabeyidir Yegeni Rasih Nuri Ileri dir Yasami15 Agustos 1881 de Gelibolu da dunyaya geldi Babasi devlette cesitli kademelerde hizmette bulunduktan sonra 1908 de Meclis i Ayan uyesi olan Mustafa Nuri Bey annesi ise Adana valiligi Bahr i Sefit Ege Adalari Valiligi ve Hariciye Nazirligi gibi gorevlerde bulunmus devlet adami Abidin Pasa nin buyuk kizi Nefise Hanim dir Asil adi Mehmet Celaleddin idi Babasina olan sevgisinden oturu adina Nuri mahlasini ekledi 3 cocuklu ailenin en buyuk evladi idi Kardesleri Sedat Nuri ve Suphi Nuri dir Cocuklugu mutasarrif ve vali muavini olarak gorevli bulundugu Gelibolu Sakiz ve Canik te gecti Ilkogrenimini tasra okullarina devam ederek ve ozel hocalardan ders alarak tamamladiktan sonra ortaogrenimini yatili olarak Galatasaray Mekteb i Sultanisi nde yuksek ogrenimini Istanbul Hukuk Mektebi nde tamamladi Hukuk ogrenimi devam ederken Fransizcasini ilerletmek amaciyla Hariciye Nezareti Tahrirat i Hariciye Kalemi ne devam etti II Mesrutiyet in ilanindan once ayni okulda kamu hukuku alaninda doktorasini tamamladi Gazetecilik yasami Celal Nuri calisma hayatina avukat olarak basladiysa da asil meslegi gazetecilik oldu Tanin Ikdam gibi Turkce ve Fransizca pek cok gazetede ve Ictihat Turk Yurdu gibi dergilerde makaleler yayimlayarak basladi Yazilarinda mesrutiyetin hukuki boyutunu Osmanli Devleti nin cokus sebeplerini tartismakta II Abdulhamit i ve devrin hukumetlerini elestirmekteydi Hurriyet i Fikriyet ve Edebiyat i Umumiye adli dergileri ile Ocak 1918 de yayin hayatina giren Ati gazetesi kendisinin sahip oldugu yayin organlaridir Ati 10 Subat 1919 da kapatildi ancak hemen ertesi gunu Ileri adiyla yayin hayatina devam etti Milli Mucadele yillari boyunca Ileri gazetesinde Anadolu da baslayan kurtulus hareketini destekledi Gazete 1924 yilinda kapandi Celal Nuri gazetenin kapanmasindan sonra herhangi bir basin yayin organinda gorunmedi Kilic Ali tarafindan yaralanmasi olayi 1924 yilinda milletvekili Kilic Ali yi kizdiran bir yazisi nedeniyle gazetesi basilan Celal Nuri 30 Temmuz 1924 te Kilic Ali tarafindan yaralandi Olayin gelisim surecinde Icisleri Bakani Ferit Tek in istifasi yerine Recep Peker in atanmasi gerceklesti Olay haftalarca Turk basininda yanki buldu Siyasi yasami Celal Nuri nin siyasi yasami 22 Kasim 1919 da Son Osmanli Meclis i Mebusani na Gelibolu milletvekili olarak girmesiyle basladi 1935 yilina kadar surdu Mebusan Meclisi nde Misak i Milli nin musveddesini kaleme almis olan Celal Nuri Istanbul un Isgali nden sonra Mart 1920 de Ingilizler tarafindan tutuklanarak Malta ya surulenler arasindaydi Kasim 1921 de Malta dan donebildi Malta surgununden dondukten sonra Gelibolu 1920 1927 ve Tekirdag 1927 1935 milletvekili olarak dort donem TBMM de bulundu 1924 Anayasasi ni hazirlayan komisyonda baskan ve raportor olarak gorev yapti Soyadi Kanunu ciktiginda Ileri soyadini aldi 1 Kasim 1938 de Istanbul da oldu Dusunce yasami ve eserleriCelal Nuri 50 civarinda kitap ve 2200 den fazla makale yayimlayarak Turk dusunce tarihinde onemli bir yer edinmistir Yazilarinda kendi isminin disinda Helvacizade Afife Fikret Haydar Kemal Tarik Celal Mehmet Celal gibi isimler kullandi Fransizca eserlerinde ise Djelal Noury ve N D Helva gibi isimler kullandi Eserlerinde bazi maddeci pozitivist dusunurlerin fikirlerini aktardi bu sirada dinle ilgili bazi dusuncelerinden dolayi elestiriler aldi Gerek cumhuriyet oncesinde gerekse sonrasinda pek cok kalem kavgasina girdi Ziya Gokalp Ahmet Agaoglu Ali Kemal ile tartismalari oldu Yasami boyunca pek cok ulkeye seyahat etmis kutuplara kadar gitmis olan Celal Nuri Amerika gezisi haric tum gezilerini seyahatname olarak yayimladi Yazilarinda kadinin egitimi meselesine buyuk onem verdi Tac Giyen Millet ve Turk Inkilabi eserlerinde Turk modernlesmesinin ana hatlarini ortaya koydu Latin harflerine gecis calismalari ile beraber bazi okul kitaplari hazirladi Eserlerinden bazilari sunlardir Selanik Muhtirasi Tac Giyen Millet 1923 Ahir Zaman Anarsizim Hukumetsizlik Meslek i Felsefesi Turk Inkilabi 1926 Kendi Nokta i Nazarimdan Hukuk u Duvel Havaici Kanuniyyemiz Tarih i Tedenniyat i Osmaniye Ittihad i Islam 1913 Kadinlarimiz Hatem ul Enbiya Ilel i Ahlakiyyemiz 1916 Tarih i Istikbal Muslumanlara Turklere Hakaret Dusmanlara Riayet ve Muhabbet Mukadderat i Tarihiye Turk Devrimi Turk Inkilabi Uygarlik Catismasinda Turkiye Harpten Sonra Turkleri Yukseltelim Istirak etmedigimiz Hareket Kara tehlike 1918 Kutup Musahebeleri Ilk Gramer Ilk Okuma Yazma Kitabi Turkce 1916 Simal Hatiralari Millet ve Meclis Cografya yi Tarih i Mulk i Rum Devlet ve Meclis Hakkinda Musahabeler 1932 Dil ve Edebiyat Yazilari Hic Bilmeyenlere Turkce Alfabe ve Hece Perviz Merhume Olmeyen MasalYeniden yayimlanan baslica eserleriKadinlarimiz haz Ozer Ozankaya Ankara 1993 Turk Inkilabi haz Recep DUYMAZ Istanbul 2000 Uygarliklar Catismasinda Turkiye haz Mahir Aydin Istanbul 2004 Devlet ve Meclis Hakkinda Musahabeler haz Istanbul 2007 Dil ve Edebiyat Yazilari Hazirlayan Dr Recep DUYMAZ Istanbul 1995 KaynakcaWikimedia Commons ta Celal Nuri Ileri ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir a b c TBMM Albumu 1 Cilt 1920 1950 PDF TBMM Basin ve Halkla Iliskiler Mudurlugu 6 Subat 2016 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Ekim 2021 a b c d Hatice Copel Celal Nuri Ileri nin Din Anlayisi Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Felsefe ve Din Bilimleri Bolumu Din Felsefesi Anabilim Dali Yuksek Lisans Tezi Konya 2010 a b c d PDF 6 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2010 27 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Aralik 2010