Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gani Toptani [B] (y. 1859 [A]- – 21 Aralık 1898), Osmanlı Arnavut subayı ve Sultan II. Abdülhamid'in emir subayıydı. Yanya'daki kısa bir askerî kariyerinin ardından Harput'a sürgüne gönderildi, ancak kısa süre sonra kişisel koruması olarak Sultan II. Abdülhamid'in emrinde hizmet etmesi için İstanbul'a çağrıldı. Daha sonra hem Osmanlı İmparatorluğu'nda hem de daha sonra bağımsız Arnavutluk'ta siyasî ve askerî bir figür olarak yükselecek olan Esad Toptani Paşa'nın ağabeyiydi. Gani Toptani, 1898'de İstanbul'un Beyoğlu (Pera) semtinde siyasi gerilime yol açacak bir çatışma sonrasında öldürüldü. 1 yıl sonra kardeşi Esad da, Gani'nin öldürülmesi emrini verdiği sanılan Divan-ı Hümayun üyesi ve aynı zamanda Sadrazam Halil Rıfat Paşa'nın oğlu Cavid Bey'e intikam olarak Arnavutluk'tan getirdiği tetikçilerle suikast girişiminde bulunacak ve onu öldürtecekti.
Gani Toptani | |
|---|---|
 Gani Toptani'nin Sultan II. Abdülhamid'in yaveri olarak "Fesli Zuhaf "ta görev yaparken "Kaymakam" üniformasıyla portresi | |
| Doğum | 1859 [A] Tiran, Draç Sancağı, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 21 Aralık 1898 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm sebebi | Suikast |
| Ebeveyn(ler) | Ali Bey ve Vasfiye Hanım |
| Akraba(lar) | Esad Paşa (Kardeşi) |
| Aile | Toptanî ailesi |
Askeri Kariyeri | |
| Bağlılığı | Osmanlı İmparatorluğu |
| Branşı | Fesli Zuhaf -Arnavut Muhafız Taburu (Sultanı Korumakla görevlidir) |
| Hizmet yılları | 1897–1898 |
| Rütbesi | Kaymakam |
Hayatı
Gani Toptani y. 1859, o zamanlar İşkodra Vilayeti'nin bir alt bölümü olan Dıraç Sancağı'nın bir kazasının merkezi olan Tiran kasabasındaki sözde Sarajet e Toptaneve'de denilen semtinde doğdu. Ailesi, Arnavutluk'un merkezindeki en önde gelen ve en zengin toprak sahibi ailelerden biri olan Toptani ailesinin yerel lideri ve üyesi Ali Bey Toptani ve Ergiri'nin önemli bir bey ailesinden Vasfiye Hanım Toptani (kızlık soyadı Alizoti) idi. Gani Toptani, üç kız ve iki erkek olmak üzere beş çocuklu bir ailenin ilk oğluydu. Kız kardeşleri Nejre, Sabuşe ve Meruşe; o zamanlar yaygın olduğu gibi, Toptanilerin sahip olduğu aynı statüye sahip önde gelen kişilerle evlenecekti. Tek kardeşi Esad Paşa Toptani, Osmanlı İmparatorluğu'nda siyasi ve askeri bir figür olarak yükseldi. Daha sonra Arnavut siyasi sahnesinde merkezi bir figür haline geldi ve Arnavutluk'un 3. Başbakanı oldu.
Gani Toptani, çağdaş ve modern yazarlar tarafından genellikle "kötü", "vicdansız" ve "acımasız" bir adam olarak tanımlanır. Gençliğinde Tiran ve Akçahisar bölgelerinde hem halka hem de yerel yetkililere sorun çıkararak böyle bir itibar kazanmıştı. Bu eylemler duyulmamış veya imparatorluğun merkezi yetkililerine bildirilmemiş değildi ancak örtbas yolu seçildi. Sadece kısa süre sonra, sorun çıkarmasını sınırlamak için bazı önlemler alındı. Ve o zamanlar yaygın olduğu gibi, bu tür kişiler bizzat padişahın emriyle etki alanlarından bu tür "becerilerin" imparatorluğa ve padişah rejimine hizmet edeceği yerlere nakledildi. II. Abdülhamid'in, Gani Bey gibi kişilere mülki idarede veya rütbelerde makamlar ve askeri nişanlar verme, belirli illerde asayiş ve sükuneti tesis etmek için her ihtiyaç duyduğunda uyguladığı aynı zamanda bu kişilerin desteğinden yararlanma amaçlı iyi bilinen bir politikaydı. Bu politika, Hamidiye politikası olarak da bilinecekti ve biri Yanya'da Jandarma Komutanlığına atanarak, diğeri de bizzat padişahın emir subayı olarak atanarak bu iki Toptani kardeşin bu politikadan yararlandırılacağı şüphesizdi. Askeri kariyeri hakkında çok az şey biliniyor ama görünüşe göre, Yunanlarca Yanya'nın eteklerindeki Rum köylerini basıp, yakmakla itham edileceği 1897 Yunan-Türk Savaşı'na katılmıştır.
Yanya'da yapılan suçlamalar ve kısa sürede yabancı konsolosların baskıları karşısında II. Abdülhamid ona sürgün cezasına hükmetti. Gani Toptani kısa süre sonra Şam'a ve ardından Anadolu Türkiye'sindeki Harput'a sürüldü ancak bu ceza fazla uzun sürmedi. Padişahın emrinde hizmet etmesi için İstanbul'a çağrılacaktı. Yalnızca Tosk ve Geg Arnavutlarının oluşturduğu ve Arnavut İmparatorluk Muhafız Taburu olarak da bilinen Fesli Zuhaf'a atandı."Arnavut Tüfekçiler" (İngilizce: Albanian Riflemen olarak bilinen Maiyyet-i Seniyye Tüfek Tümeni) Bu birlik padişahın kişisel muhafızları ve haremi gibi çeşitli güvenlik görevlerini, kraliyet Yıldız Sarayı'na, Çırağan Sarayı'ndaki meclise ve en önemli dini liderlere hizmet edecekti. Tabur, İşkodra Sancağı Krajë'den başka bir tanınmış Arnavut olan Mirliva Tahir Paşa tarafından komuta edildi. Bu süre zarfında Gani Bey'in de birkaç yaverinden biri olarak atandığı için padişahın sempatisini kazandığı anlaşılıyor. Padişaha o kadar yakındı ki, onun en güvendiği adamlarından biri sayılırdı. Hatta bazıları onu padişahın takdirine bağlı olarak cinayet ve diğer zulümlerle suçladı. Padişah, imparatorluk arabasıyla şehrin içinden geçtiğinde, Gani Bey'in her zaman sağda hükümdarı koruduğu görülürdü. Yıldız Sarayı'nın içinde hep padişahın bulunduğu kapının dışında dururdu.
Gani Toptani'nin padişaha olan tüm bu yakınlığı onun yararına yarım bırakılmayacak gibi görünüyordu. Ancak bu gücünü gasp yapmak, rüşvet istemek ve haraç talep etmek için kullanması ve çoğu zaman davranışlarıyla padişahı utandırdı.
Suikast ve kan davası
21 Aralık 1898 akşamı İstanbul'un Pera semtindeki bir Puding Dükkanı'nda sözlü bir tartışma sonucu Gani Toptani olay yerinde vurularak öldürüldü. O sırada 39 yaşındaki Sultan, padişahın emir subayı ve en güvendiği adamlarından biriydi. Başlangıçta, polis tetikçinin adını açıklama konusunda isteksiz olacaktı, ancak söylentiler, öldüren kişinin padişahın vekili Ragıp Bey ve/veya o zamanlar görevli olan Hafız Ömer Paşa olduğunu iddia etmekteydi. Katil olduğu iddia edilen kişinin, birkaç yıl saklandığı Yunanistan'a gittiği iddia edildi. Öte yandan Hafız Ömer Paşa'nın aylardır dost olduğu Gani Bey'i öldürmek için kişisel hiçbir nedeni de yoktu. Ardından bazı çağdaş gazeteler, bu faili meçhul olayın nedenini, bir kadın yüzünden çıkan tartışma, "tutku cinayeti" olarak göstermeye başladı. Cinayetin nedenleriyle ilgili iddialar çok çeşitli olmasına karşın ne fail ve ne gerçek sebepler hiçbir zaman tam aydınlatılamadı. Dönemin gazetelerinde belirtilen diğer nedenlere ve çağdaş yazarların yazılarında cinayetin, kazara taraflar arasındaki aşırı şakalar veya kanun dışı illegal anlaşmalardan kaynaklandığı varsayıldı. Ancak en çok dikkat çeken söylentiler, suikasta karışan kişiler göz önüne alındığında, suikastın siyasi bir arka planı olduğunu ima etti. İddialar, cinayeti işlediği söylenen Hafız Ömer Paşa'nın İstanbul'daki oldukça yüksek çevrelerin elinde sadece bir alet olduğu yönündeydi.
Gani Bey'in öldürülmesi, başta çıkan büyük kargaşaya rağmen kısa sürede ihmal edilmeye ve konuşulmaz olmaya başladı. Ancak bu cinayetin arkasında kimin olabileceğine dair söylentiler Tiran'da da duyulmuştu. Arnavutlar arasında, cinayetin Sadrazam Halil Rıfat Paşa'nın emriyle ve belki de daha da yüksek bir emirle işlendiğine dair bir inanç vardı. Divan-ı Hümayun üyesi ve aynı zamanda Sadrazam Halil Rıfat Paşa'nın oğlu İbrahim Cavid Bey şüpheleri üzerine çekmekteydi. Cavid Bey, babasıyla birlikte bu kadar çok Arnavut'un kilit rollerde istihdam edilmesini ve padişah üzerindeki artan etkisini eleştirmekten çekinmemekteydi. II. Abdülhamid'e gönderdiği bir raporda, Türk hükümdarının neden Arnavutları tercih ettiğini merak ettiğini dile getirdi. Padişahın kendisi bunu hiç iyi karşılamadı, ancak yine de harekete geçmekte tereddüt etti ve hatta tersine bir hareketle bir nevi sus payı niteliğinde 5 Ekim 1899'da onu nişanla ödüllendirdi. Öte yandan Sadrazamın oğlu İbrahim Cavid Bey ile Gani Toptani arasındaki İstanbul'daki rant ve haraç kavgasının buna neden olduğu da iddialar arasındaydı. Bu arada kardeşi Esad Toptani ve çevresindeki Arnavutların intikam hazırlıkları ise başlamıştı ve kısa zaman içinde karşı bir suikast hareketi gerçekleştirildi.
Arnavutlarca faili meçhul cinayetin ardındaki azmettiren olarak görülen Sadrazam Halil Rıfat Paşanın oğlu Cavid Bey, 7 Ekim 1899 Cumartesi günü saat 16.00 sıralarında Galata Köprüsü yakınında ailesiyle birlikte vapura binmek üzere vagondan inmişti. Aniden bir yabancı tarafından birkaç kez vuruldu ve olay yerinde öldü. Olay, İstanbul'un en işlek bölgelerinden birinde büyük bir panik yarattı. Ancak bir polis memuru, kaçan zanlıyı yakalamayı başardı. Zanlı, daha sonra "Xhiu i Fajes" takma adıyla bilinen [C] Hacı Mustafa Merlika olarak tanımlanan, tipik Arnavut kıyafetleri giymiş 49 yaşında bir adamdı. Toptanilerin kontrolü altındaki bölge olan günümüzde Krujë olarak bilinen Akçahisar'dan gelen bir köylüydü. Soruşturmaya göre Xhiu, 19 Ağustos'tan beri İstanbul'daydı ve Sirkeci tren istasyonunun yakınındaki bir misafirhanede kalıyordu. Esad Paşa'nın adını vermedi, mahkeme önünde suçunu kabul etmeyi reddetti, ancak tesadüfen orada olmadığı açıktı. Arnavutluk'ta Xhiu i Fajes ile Gani Toptani arasındaki ilişki iyi biliniyordu. Yıllar sonra Xhiu'nun yeğeni Mustafa Merlika'nın açıklayacağı gibi, amcası Toptanilerin ve özellikle yakın dostluk kurduğu Gani Toptani'nin hizmetkarıydı. Ona göre, Xhiu, Gani Bey'in öldürülmesinden günler sonra Gani'nin kardeşi Esad Paşa ile görüşmeye gitmiş ve Gjakmarrja'nın Arnavut geleneksel yasalarına göre efendisinin intikamını almak için onay istemiştir (Kan davası). Kısacası bilmediği bu kadar büyük bir şehirde, Cavit bey suikastı konusunda ondan destek ve yardım istedi. Esad Paşa başlangıçta bunu çok riskli görerek reddetti, ancak daha sonra masrafları ve suikastı organize etmek için gereken her şeyi karşılamayı kabul etti.
Zanlının yakalanması akabinde Arnavutlar yargılamanın yapıldığı mahkeme salonunu her celsede gürültüler ve alkışlar içinde hınca hınç doldurduğundan, yalnızca imparatorluğun çevresinde düzeni sağlamak için taviz verme eğiliminde olan padişahı da bu durum rahatsız ettiğinden, yasal süreç ve yargılama son derece zorlaştı. 10 Şubat 1900'de nihai mahkeme kararının verildiği gün ise, hiçbir Arnavut'un mahkeme salonuna girmesine izin verilmedi. Hacı Mustafa Merlika, işlediği suçtan dolayı idam cezasına çarptırıldı, ancak daha sonra padişah onun hayatını bağışladı ve cezası müebbet hapis cezasına çevrildi. Fransız Le Sémaphore de Marseille gazetesinin o günlere ait bir makalesinde olaylar şöyle anlatıldı:
| “ | Sadrazamın oğlunun katili Hacı (Haxhi) Mustafa'nın yargılanmasına önümüzdeki Pazartesi günü İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi'nde başlanacak. Sadrazamın Sultan'a yazdığı bir mektupta Adliye Nazırı Abdurrahman Paşa'yı katilin işlediği suçtan dolayı cezalandırılmamasına etki etmekle resmen suçlamasının ardından duruşma büyük bir merakla bekleniyor. Yıldız Sarayı'nda, Cavit Bey'in öldürülmesini yüksek sesle destekleyen Arnavutlar ile Hacı Mustafa'nın kısa süre içinde asılmasını talep eden Çerkezler, Kürtler ve Araplar arasında her gün çatışmalar yaşanmakta. Sultan boşuna düzeni sağlamaya ve iki tarafı uzlaştırmaya uğraşmaktadır. Abdülhamid bu iki seçenekten hangisini seçeceğinde zorlanmaktadır, zira Cavit Bey'in katilinin cezasız bırakılması Türkler arasında büyük bir öfkeye neden olacaktır; adaletin tesisi için gerekeni yapmak da Yıldız Sarayı'ndaki Arnavutları isyana sürükleyebilir. Fransızca Orjinal Metin Le procès de Hadji Mustapha, l'assassin du fils du grand vezir, commencera, dit-on, lundi prochain devant la Cour criminelle de Stamboul. On attend les débats avec une vive curiosité, car le grand vizir a écrit une lettre au Sultan dans laquelle il accuse formellement le ministre de la justice, S.A. Abd'ur-Rhaman pacha, de travailler à soustraire le meurtrier au chatiment de son crime. A yildiz, des rixes quotidiennes ont lieu entre les Albanais qui font hautement l'apologie de l'assassinat de Djaird Bey, les Beherkers, Les Kurds et les Arabes, coalisés contre les Arnautes, qui proclament que Hadji Mustapha doit êntre pendu haut et court. Le Sultan s'efforce en vain de ramener l'ordre et de concilier les deux partis et ne sait à quelle décision s'arreter, jugeant également dangereux de laisser impuni le meurtre du fils du Sadrazam. ce qui causait la plus grande indignation parmi les Turcs, au de faire justice, ce qui peut occasionner une sédition de Albanais de Yildiz. | „ |
Cavid bey suikasti Esad Toptani Paşa'nın öfkesini yatıştırmadı, ona göre abisi 2.Abdülhamid'in izni olmadan öldürülemezdi, suikast sonrasında 2.Abdülhamid'e karşı gizliden gizliye İttihad ve Terakki Cemiyeti destekçisi oldu.[]
Gani Toptani'nin öldürülmesine karşılık kardeşi Esad Toptani'nin azmettirmesi ile İbrahim Cavid Bey suikastini yaptığı iddia olunan Hacı Mustafa Merlika ise hapis yatmasına karşın yaklaşık 8 yıl sonra, Jön Türk Devriminin ardından serbest bırakıldı. Arnavutluk'ta kendisine türküler bestelenen ve bugüne kadar hala söylenen bir kahraman olarak karşılandı.
Ayrıca bakınız
Notlar
- :A. ^Verilen adı Gani, ünvan Bey ve soyadı 'dir. Gani Beg Toptani biçimine belirlenmeden önce de rastlanır. İngilizce literatürde Ghani Bey şeklinde de karşımıza çıkmaktadır. Osmanlıca ve modern Türkçe'de 'Tiranlı Gani Bey şeklinde kullanılmaktadır.
- :B. ^,, Esad Paşa Toptani üzerine yazdığı monografi'de Gani Toptani'nin öldüğü gün 39 yaşında olduğunu söylemektedir. Bu aslında doğum yılını 1859 olarak belirler çünkü cinayet 21 Aralık 1898'de gerçekleşmiştir ve o yılın geri kalan 10 gününde doğmuş olması mümkün değildir. Bu da Gani Toptani'yi, onu Paşa'nın küçük kardeşi olarak tanımlayan bazı yazarların yazdığının ve inandığının aksine Essad Paşa'nın ağabeyi yapmaktadır. Ancak bu en akla yatkın teori gibi görünmektedir.
- :C. ^ Xhiu i Fajes kelimenin tam anlamıyla Faja'lı Xhiu anlamına gelmektedir. Xhiu ilk adı Haxhinin biçimidir, Faja ise babasının adı Mustafanın. Bu isim kısaltma biçimi 'da argo dilinde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Alıntılar
- ^ Vlora 2010, s. 604; Yaltirik 2020.
- ^ Vlora 2010, s. 604.
- ^ Hızlı 2020, ss. 3149–3150; Yaltirik 2020.
- ^ Fischer 2016, ss. 106–107.
- ^ a b c d e Hızlı 2020, ss. 3149–3150.
- ^ Ikonomi 2016, s. 7.
- ^ Hızlı 2020, ss. 3149–3150; Ikonomi 2016.
- ^ Ikonomi 2016, ss. 7–8; Frashëri 2004.
- ^ Uyar 2009, ss. 204–205; Ikonomi 2016.
- ^ Vlora 2010.
- ^ Gawrych 2006; Fischer 2016.
- ^ a b Ikonomi 2016, ss. 7–8.
- ^ a b Ikonomi 2016, ss. 7–8; Frashëri 2004, s. 303.
- ^ Ikonomi 2016, s. 7; Koçu 1974, ss. 5990–5991.
- ^ a b c 2016, s. 7.
- ^ Ikonomi 2016, ss. 7–8; Frashëri 2004, s. 303; Hızlı 2020, s. 3150.
- ^ a b Hızlı 2020, s. 3150.
- ^ Ikonomi 2016, s. 10; Frashëri 2004, s. 303.
- ^ Hızlı 2020, s. 3149; Koçu 1974, ss. 5990–5991; Herzl 1960, s. 1684.
- ^ a b c Hızlı 2020, s. 3149.
- ^ a b Çuluk, Sinan (2016), Osmanlı Sultanının Tek Adamlık Yolunda Gerçekleştirdiği İşbirlikleri Entrikalar ve Siyasi Manevralar, #Tarih Dergisi, 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 12 Kasım 2022
- ^ Herzl 1960, s. 1684; Koçu 1963, ss. 3395–3396; Koçu 1974, ss. 5990–5991; Ikonomi 2016, s. 8; Vllamasi 2020, s. 183; Frashëri 2004, s. 303.
- ^ Ikonomi 2016, s. 8; Vllamasi 2020, s. 183; Yaltirik 2020.
- ^ Ikonomi 2016.
- ^ Le Sémaphore 1899, s. 1; Hızlı 2020, s. 3152.
- ^ Ikonomi 2016, ss. 9–10; Frashëri 2004, s. 303.
Kaynakça
- "Le Grand Assassin". (Fransızca). Paris. 27 Ekim 1899. s. 1. 9 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mayıs 2022.
- (2016), Esat Pashë Toptani: Njeriu, Lufta, Pushteti (Arnavutça), Tirana: , ISBN , 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 6 Nisan 2023
- Koçu, Reşat Ekrem (1974), İstanbul ansiklopedisi, 11, İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat Kȯllectif Şirketi
- Frashëri, Kristo (2004), Historia e Tiranës (Arnavutça), Botimet Toena, ISBN
- Vlora, Eqrem bej (2010), Kujtime: 1885‒1925 [Lebenserinnerungen: 1885‒1925] (Arnavutça), Koçi, Afrim tarafından çevrildi, Botime IDK, ISBN ; Original in German
- Uyar, Mesut; Erickson, Edward J. (2009), A Military History of the Ottomans: From Osman to Ataturk: From Osman to Ataturk, ABC-CLIO, ISBN
- (2016), "The Balkan Wars and the Creation of Albanian Independence", Pettifer, James; Buchanan, Tom (Ed.), War in the Balkans: Conflict and Diplomacy before World War I, Bloomsbury Academic, ISBN , 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 6 Nisan 2023
- Clayer, Nathalie (2009), Në fillimet e nacionalizmit shqiptar: lindja e një kombi me shumicë myslimane në Evropë [The origins of Albanian nationalism: The birth of a predominantly Muslim nation in Europe] (Arnavutça), Puto, Artan tarafından çevrildi, Botime Përpjekja, ISBN , 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 6 Nisan 2023; Original in French
- (2020), Verli, Marenglen (Ed.), Ballafaqime Politike në Shqipëri (1897‒1942) (Arnavutça) (2. bas.), Botime Vllamasi; Reklama, ISBN , OCLC 1290787365
- Herzl, Theodor (1960), Patai, Raphael (Ed.), The Complete Diaries of Theodor Herzl, I, Zohn, Harry tarafından çevrildi, New York: Herzl Press and Thomas Yoseloff, s. 1684, 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 6 Nisan 2023
- Hızlı, Kasım (2020), "Şura-yı Devlet Azası Cavit Bey Cinayetinin Fransız Basınındaki Yansımasına II. Abdülhamid´in Tepkisi", History Studies, International Journal of History Studies, XII (6), ISSN 1309-4173, 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 6 Nisan 2023
- Gawrych, George (2006), The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913, Londra: I.B. Tauris, ISBN
Web sitesi kaynakları
- Mehmet Berk (2020). . Kırım Haber Ajansı - QHA. 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gani Toptani B y 1859 A 21 Aralik 1898 Osmanli Arnavut subayi ve Sultan II Abdulhamid in emir subayiydi Yanya daki kisa bir askeri kariyerinin ardindan Harput a surgune gonderildi ancak kisa sure sonra kisisel korumasi olarak Sultan II Abdulhamid in emrinde hizmet etmesi icin Istanbul a cagrildi Daha sonra hem Osmanli Imparatorlugu nda hem de daha sonra bagimsiz Arnavutluk ta siyasi ve askeri bir figur olarak yukselecek olan Esad Toptani Pasa nin agabeyiydi Gani Toptani 1898 de Istanbul un Beyoglu Pera semtinde siyasi gerilime yol acacak bir catisma sonrasinda olduruldu 1 yil sonra kardesi Esad da Gani nin oldurulmesi emrini verdigi sanilan Divan i Humayun uyesi ve ayni zamanda Sadrazam Halil Rifat Pasa nin oglu Cavid Bey e intikam olarak Arnavutluk tan getirdigi tetikcilerle suikast girisiminde bulunacak ve onu oldurtecekti Gani ToptaniGani Toptani nin Sultan II Abdulhamid in yaveri olarak Fesli Zuhaf ta gorev yaparken Kaymakam uniformasiyla portresiDogum1859 A Tiran Drac Sancagi Osmanli ImparatorluguOlum21 Aralik 1898 Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum sebebiSuikastEbeveyn ler Ali Bey ve Vasfiye HanimAkraba lar Esad Pasa Kardesi AileToptani ailesiAskeri KariyeriBagliligiOsmanli ImparatorluguBransiFesli Zuhaf Arnavut Muhafiz Taburu Sultani Korumakla gorevlidir Hizmet yillari1897 1898RutbesiKaymakamHayatiGani Toptani y 1859 o zamanlar Iskodra Vilayeti nin bir alt bolumu olan Dirac Sancagi nin bir kazasinin merkezi olan Tiran kasabasindaki sozde Sarajet e Toptaneve de denilen semtinde dogdu Ailesi Arnavutluk un merkezindeki en onde gelen ve en zengin toprak sahibi ailelerden biri olan Toptani ailesinin yerel lideri ve uyesi Ali Bey Toptani ve Ergiri nin onemli bir bey ailesinden Vasfiye Hanim Toptani kizlik soyadi Alizoti idi Gani Toptani uc kiz ve iki erkek olmak uzere bes cocuklu bir ailenin ilk ogluydu Kiz kardesleri Nejre Sabuse ve Meruse o zamanlar yaygin oldugu gibi Toptanilerin sahip oldugu ayni statuye sahip onde gelen kisilerle evlenecekti Tek kardesi Esad Pasa Toptani Osmanli Imparatorlugu nda siyasi ve askeri bir figur olarak yukseldi Daha sonra Arnavut siyasi sahnesinde merkezi bir figur haline geldi ve Arnavutluk un 3 Basbakani oldu Gani Toptani cagdas ve modern yazarlar tarafindan genellikle kotu vicdansiz ve acimasiz bir adam olarak tanimlanir Gencliginde Tiran ve Akcahisar bolgelerinde hem halka hem de yerel yetkililere sorun cikararak boyle bir itibar kazanmisti Bu eylemler duyulmamis veya imparatorlugun merkezi yetkililerine bildirilmemis degildi ancak ortbas yolu secildi Sadece kisa sure sonra sorun cikarmasini sinirlamak icin bazi onlemler alindi Ve o zamanlar yaygin oldugu gibi bu tur kisiler bizzat padisahin emriyle etki alanlarindan bu tur becerilerin imparatorluga ve padisah rejimine hizmet edecegi yerlere nakledildi II Abdulhamid in Gani Bey gibi kisilere mulki idarede veya rutbelerde makamlar ve askeri nisanlar verme belirli illerde asayis ve sukuneti tesis etmek icin her ihtiyac duydugunda uyguladigi ayni zamanda bu kisilerin desteginden yararlanma amacli iyi bilinen bir politikaydi Bu politika Hamidiye politikasi olarak da bilinecekti ve biri Yanya da Jandarma Komutanligina atanarak digeri de bizzat padisahin emir subayi olarak atanarak bu iki Toptani kardesin bu politikadan yararlandirilacagi suphesizdi Askeri kariyeri hakkinda cok az sey biliniyor ama gorunuse gore Yunanlarca Yanya nin eteklerindeki Rum koylerini basip yakmakla itham edilecegi 1897 Yunan Turk Savasi na katilmistir Yanya da yapilan suclamalar ve kisa surede yabanci konsoloslarin baskilari karsisinda II Abdulhamid ona surgun cezasina hukmetti Gani Toptani kisa sure sonra Sam a ve ardindan Anadolu Turkiye sindeki Harput a suruldu ancak bu ceza fazla uzun surmedi Padisahin emrinde hizmet etmesi icin Istanbul a cagrilacakti Yalnizca Tosk ve Geg Arnavutlarinin olusturdugu ve Arnavut Imparatorluk Muhafiz Taburu olarak da bilinen Fesli Zuhaf a atandi Arnavut Tufekciler Ingilizce Albanian Riflemen olarak bilinen Maiyyet i Seniyye Tufek Tumeni Bu birlik padisahin kisisel muhafizlari ve haremi gibi cesitli guvenlik gorevlerini kraliyet Yildiz Sarayi na Ciragan Sarayi ndaki meclise ve en onemli dini liderlere hizmet edecekti Tabur Iskodra Sancagi Kraje den baska bir taninmis Arnavut olan Mirliva Tahir Pasa tarafindan komuta edildi Bu sure zarfinda Gani Bey in de birkac yaverinden biri olarak atandigi icin padisahin sempatisini kazandigi anlasiliyor Padisaha o kadar yakindi ki onun en guvendigi adamlarindan biri sayilirdi Hatta bazilari onu padisahin takdirine bagli olarak cinayet ve diger zulumlerle sucladi Padisah imparatorluk arabasiyla sehrin icinden gectiginde Gani Bey in her zaman sagda hukumdari korudugu gorulurdu Yildiz Sarayi nin icinde hep padisahin bulundugu kapinin disinda dururdu Gani Toptani nin padisaha olan tum bu yakinligi onun yararina yarim birakilmayacak gibi gorunuyordu Ancak bu gucunu gasp yapmak rusvet istemek ve harac talep etmek icin kullanmasi ve cogu zaman davranislariyla padisahi utandirdi Suikast ve kan davasi21 Aralik 1898 aksami Istanbul un Pera semtindeki bir Puding Dukkani nda sozlu bir tartisma sonucu Gani Toptani olay yerinde vurularak olduruldu O sirada 39 yasindaki Sultan padisahin emir subayi ve en guvendigi adamlarindan biriydi Baslangicta polis tetikcinin adini aciklama konusunda isteksiz olacakti ancak soylentiler olduren kisinin padisahin vekili Ragip Bey ve veya o zamanlar gorevli olan Hafiz Omer Pasa oldugunu iddia etmekteydi Katil oldugu iddia edilen kisinin birkac yil saklandigi Yunanistan a gittigi iddia edildi Ote yandan Hafiz Omer Pasa nin aylardir dost oldugu Gani Bey i oldurmek icin kisisel hicbir nedeni de yoktu Ardindan bazi cagdas gazeteler bu faili mechul olayin nedenini bir kadin yuzunden cikan tartisma tutku cinayeti olarak gostermeye basladi Cinayetin nedenleriyle ilgili iddialar cok cesitli olmasina karsin ne fail ve ne gercek sebepler hicbir zaman tam aydinlatilamadi Donemin gazetelerinde belirtilen diger nedenlere ve cagdas yazarlarin yazilarinda cinayetin kazara taraflar arasindaki asiri sakalar veya kanun disi illegal anlasmalardan kaynaklandigi varsayildi Ancak en cok dikkat ceken soylentiler suikasta karisan kisiler goz onune alindiginda suikastin siyasi bir arka plani oldugunu ima etti Iddialar cinayeti isledigi soylenen Hafiz Omer Pasa nin Istanbul daki oldukca yuksek cevrelerin elinde sadece bir alet oldugu yonundeydi Gani Bey cinayetinin arkasinda oldugu iddia edilen Cavid Bey Gani Bey in oldurulmesi basta cikan buyuk kargasaya ragmen kisa surede ihmal edilmeye ve konusulmaz olmaya basladi Ancak bu cinayetin arkasinda kimin olabilecegine dair soylentiler Tiran da da duyulmustu Arnavutlar arasinda cinayetin Sadrazam Halil Rifat Pasa nin emriyle ve belki de daha da yuksek bir emirle islendigine dair bir inanc vardi Divan i Humayun uyesi ve ayni zamanda Sadrazam Halil Rifat Pasa nin oglu Ibrahim Cavid Bey supheleri uzerine cekmekteydi Cavid Bey babasiyla birlikte bu kadar cok Arnavut un kilit rollerde istihdam edilmesini ve padisah uzerindeki artan etkisini elestirmekten cekinmemekteydi II Abdulhamid e gonderdigi bir raporda Turk hukumdarinin neden Arnavutlari tercih ettigini merak ettigini dile getirdi Padisahin kendisi bunu hic iyi karsilamadi ancak yine de harekete gecmekte tereddut etti ve hatta tersine bir hareketle bir nevi sus payi niteliginde 5 Ekim 1899 da onu nisanla odullendirdi Ote yandan Sadrazamin oglu Ibrahim Cavid Bey ile Gani Toptani arasindaki Istanbul daki rant ve harac kavgasinin buna neden oldugu da iddialar arasindaydi Bu arada kardesi Esad Toptani ve cevresindeki Arnavutlarin intikam hazirliklari ise baslamisti ve kisa zaman icinde karsi bir suikast hareketi gerceklestirildi Gani Bey Toptani ortada arkadaslariyla birlikte Solunda Xhiu i Fajes Arnavutlarca faili mechul cinayetin ardindaki azmettiren olarak gorulen Sadrazam Halil Rifat Pasanin oglu Cavid Bey 7 Ekim 1899 Cumartesi gunu saat 16 00 siralarinda Galata Koprusu yakininda ailesiyle birlikte vapura binmek uzere vagondan inmisti Aniden bir yabanci tarafindan birkac kez vuruldu ve olay yerinde oldu Olay Istanbul un en islek bolgelerinden birinde buyuk bir panik yaratti Ancak bir polis memuru kacan zanliyi yakalamayi basardi Zanli daha sonra Xhiu i Fajes takma adiyla bilinen C Haci Mustafa Merlika olarak tanimlanan tipik Arnavut kiyafetleri giymis 49 yasinda bir adamdi Toptanilerin kontrolu altindaki bolge olan gunumuzde Kruje olarak bilinen Akcahisar dan gelen bir koyluydu Sorusturmaya gore Xhiu 19 Agustos tan beri Istanbul daydi ve Sirkeci tren istasyonunun yakinindaki bir misafirhanede kaliyordu Esad Pasa nin adini vermedi mahkeme onunde sucunu kabul etmeyi reddetti ancak tesadufen orada olmadigi acikti Arnavutluk ta Xhiu i Fajes ile Gani Toptani arasindaki iliski iyi biliniyordu Yillar sonra Xhiu nun yegeni Mustafa Merlika nin aciklayacagi gibi amcasi Toptanilerin ve ozellikle yakin dostluk kurdugu Gani Toptani nin hizmetkariydi Ona gore Xhiu Gani Bey in oldurulmesinden gunler sonra Gani nin kardesi Esad Pasa ile gorusmeye gitmis ve Gjakmarrja nin Arnavut geleneksel yasalarina gore efendisinin intikamini almak icin onay istemistir Kan davasi Kisacasi bilmedigi bu kadar buyuk bir sehirde Cavit bey suikasti konusunda ondan destek ve yardim istedi Esad Pasa baslangicta bunu cok riskli gorerek reddetti ancak daha sonra masraflari ve suikasti organize etmek icin gereken her seyi karsilamayi kabul etti Zanlinin yakalanmasi akabinde Arnavutlar yargilamanin yapildigi mahkeme salonunu her celsede gurultuler ve alkislar icinde hinca hinc doldurdugundan yalnizca imparatorlugun cevresinde duzeni saglamak icin taviz verme egiliminde olan padisahi da bu durum rahatsiz ettiginden yasal surec ve yargilama son derece zorlasti 10 Subat 1900 de nihai mahkeme kararinin verildigi gun ise hicbir Arnavut un mahkeme salonuna girmesine izin verilmedi Haci Mustafa Merlika isledigi suctan dolayi idam cezasina carptirildi ancak daha sonra padisah onun hayatini bagisladi ve cezasi muebbet hapis cezasina cevrildi Fransiz Le Semaphore de Marseille gazetesinin o gunlere ait bir makalesinde olaylar soyle anlatildi Sadrazamin oglunun katili Haci Haxhi Mustafa nin yargilanmasina onumuzdeki Pazartesi gunu Istanbul Agir Ceza Mahkemesi nde baslanacak Sadrazamin Sultan a yazdigi bir mektupta Adliye Naziri Abdurrahman Pasa yi katilin isledigi suctan dolayi cezalandirilmamasina etki etmekle resmen suclamasinin ardindan durusma buyuk bir merakla bekleniyor Yildiz Sarayi nda Cavit Bey in oldurulmesini yuksek sesle destekleyen Arnavutlar ile Haci Mustafa nin kisa sure icinde asilmasini talep eden Cerkezler Kurtler ve Araplar arasinda her gun catismalar yasanmakta Sultan bosuna duzeni saglamaya ve iki tarafi uzlastirmaya ugrasmaktadir Abdulhamid bu iki secenekten hangisini sececeginde zorlanmaktadir zira Cavit Bey in katilinin cezasiz birakilmasi Turkler arasinda buyuk bir ofkeye neden olacaktir adaletin tesisi icin gerekeni yapmak da Yildiz Sarayi ndaki Arnavutlari isyana surukleyebilir Fransizca Orjinal Metin Le proces de Hadji Mustapha l assassin du fils du grand vezir commencera dit on lundi prochain devant la Cour criminelle de Stamboul On attend les debats avec une vive curiosite car le grand vizir a ecrit une lettre au Sultan dans laquelle il accuse formellement le ministre de la justice S A Abd ur Rhaman pacha de travailler a soustraire le meurtrier au chatiment de son crime A yildiz des rixes quotidiennes ont lieu entre les Albanais qui font hautement l apologie de l assassinat de Djaird Bey les Beherkers Les Kurds et les Arabes coalises contre les Arnautes qui proclament que Hadji Mustapha doit entre pendu haut et court Le Sultan s efforce en vain de ramener l ordre et de concilier les deux partis et ne sait a quelle decision s arreter jugeant egalement dangereux de laisser impuni le meurtre du fils du Sadrazam ce qui causait la plus grande indignation parmi les Turcs au de faire justice ce qui peut occasionner une sedition de Albanais de Yildiz Cavid bey suikasti Esad Toptani Pasa nin ofkesini yatistirmadi ona gore abisi 2 Abdulhamid in izni olmadan oldurulemezdi suikast sonrasinda 2 Abdulhamid e karsi gizliden gizliye Ittihad ve Terakki Cemiyeti destekcisi oldu kaynak belirtilmeli Gani Toptani nin oldurulmesine karsilik kardesi Esad Toptani nin azmettirmesi ile Ibrahim Cavid Bey suikastini yaptigi iddia olunan Haci Mustafa Merlika ise hapis yatmasina karsin yaklasik 8 yil sonra Jon Turk Devriminin ardindan serbest birakildi Arnavutluk ta kendisine turkuler bestelenen ve bugune kadar hala soylenen bir kahraman olarak karsilandi Ayrica bakinizEsad Pasa Toptani Toptani ailesiNotlar A Verilen adi Gani unvan Bey ve soyadi dir Gani Beg Toptani bicimine belirlenmeden once de rastlanir Ingilizce literaturde Ghani Bey seklinde de karsimiza cikmaktadir Osmanlica ve modern Turkce de Tiranli Gani Beyseklinde kullanilmaktadir B Esad Pasa Toptani uzerine yazdigi monografi de Gani Toptani nin oldugu gun 39 yasinda oldugunu soylemektedir Bu aslinda dogum yilini 1859 olarak belirler cunku cinayet 21 Aralik 1898 de gerceklesmistir ve o yilin geri kalan 10 gununde dogmus olmasi mumkun degildir Bu da Gani Toptani yi onu Pasa nin kucuk kardesi olarak tanimlayan bazi yazarlarin yazdiginin ve inandiginin aksine Essad Pasa nin agabeyi yapmaktadir Ancak bu en akla yatkin teori gibi gorunmektedir C Xhiu i Fajes kelimenin tam anlamiyla Faja li Xhiu anlamina gelmektedir Xhiu ilk adi Haxhinin bicimidir Faja ise babasinin adi Mustafanin Bu isim kisaltma bicimi da argo dilinde yaygin olarak kullanilmaktadir Alintilar Vlora 2010 s 604 Yaltirik 2020 Vlora 2010 s 604 Hizli 2020 ss 3149 3150 Yaltirik 2020 Fischer 2016 ss 106 107 a b c d e Hizli 2020 ss 3149 3150 Ikonomi 2016 s 7 Hizli 2020 ss 3149 3150 Ikonomi 2016 Ikonomi 2016 ss 7 8 Frasheri 2004 Uyar 2009 ss 204 205 Ikonomi 2016 Vlora 2010 Gawrych 2006 Fischer 2016 a b Ikonomi 2016 ss 7 8 a b Ikonomi 2016 ss 7 8 Frasheri 2004 s 303 Ikonomi 2016 s 7 Kocu 1974 ss 5990 5991 a b c 2016 s 7 Ikonomi 2016 ss 7 8 Frasheri 2004 s 303 Hizli 2020 s 3150 a b Hizli 2020 s 3150 Ikonomi 2016 s 10 Frasheri 2004 s 303 Hizli 2020 s 3149 Kocu 1974 ss 5990 5991 Herzl 1960 s 1684 a b c Hizli 2020 s 3149 a b Culuk Sinan 2016 Osmanli Sultaninin Tek Adamlik Yolunda Gerceklestirdigi Isbirlikleri Entrikalar ve Siyasi Manevralar Tarih Dergisi 19 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 12 Kasim 2022 Herzl 1960 s 1684 Kocu 1963 ss 3395 3396 Kocu 1974 ss 5990 5991 Ikonomi 2016 s 8 Vllamasi 2020 s 183 Frasheri 2004 s 303 Ikonomi 2016 s 8 Vllamasi 2020 s 183 Yaltirik 2020 Ikonomi 2016 Le Semaphore 1899 s 1 Hizli 2020 s 3152 Ikonomi 2016 ss 9 10 Frasheri 2004 s 303 Kaynakca L assassinat de Djavid bey Le Semaphore de Marseille Fransizca Marseille 3 Kasim 1899 s 1 6 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Mayis 2022 Le Grand Assassin Fransizca Paris 27 Ekim 1899 s 1 9 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Mayis 2022 2016 Esat Pashe Toptani Njeriu Lufta Pushteti Arnavutca Tirana ISBN 978 9928 190 91 8 6 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 6 Nisan 2023 Kocu Resat Ekrem 1974 Istanbul ansiklopedisi 11 Istanbul Ansiklopedisi ve Nesriyat Kȯllectif Sirketi Frasheri Kristo 2004 Historia e Tiranes Arnavutca Botimet Toena ISBN 978 99927 1 897 1 Vlora Eqrem bej 2010 Kujtime 1885 1925 Lebenserinnerungen 1885 1925 Arnavutca Koci Afrim tarafindan cevrildi Botime IDK ISBN 978 99927 780 6 7 Original in German 978 3 486 47571 5 Uyar Mesut Erickson Edward J 2009 A Military History of the Ottomans From Osman to Ataturk From Osman to Ataturk ABC CLIO ISBN 978 0 313 05603 1 2016 The Balkan Wars and the Creation of Albanian Independence Pettifer James Buchanan Tom Ed War in the Balkans Conflict and Diplomacy before World War I Bloomsbury Academic ISBN 978 1 78453 190 4 6 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 6 Nisan 2023 Clayer Nathalie 2009 Ne fillimet e nacionalizmit shqiptar lindja e nje kombi me shumice myslimane ne Evrope The origins of Albanian nationalism The birth of a predominantly Muslim nation in Europe Arnavutca Puto Artan tarafindan cevrildi Botime Perpjekja ISBN 978 99956 786 0 9 6 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 6 Nisan 2023 Original in French 978 2 84586 816 8 2020 Verli Marenglen Ed Ballafaqime Politike ne Shqiperi 1897 1942 Arnavutca 2 bas Botime Vllamasi Reklama ISBN 978 9928 140 54 8 OCLC 1290787365 Herzl Theodor 1960 Patai Raphael Ed The Complete Diaries of Theodor Herzl I Zohn Harry tarafindan cevrildi New York Herzl Press and Thomas Yoseloff s 1684 6 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 6 Nisan 2023 Hizli Kasim 2020 Sura yi Devlet Azasi Cavit Bey Cinayetinin Fransiz Basinindaki Yansimasina II Abdulhamid in Tepkisi History Studies International Journal of History Studies XII 6 ISSN 1309 4173 6 Nisan 2023 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 6 Nisan 2023 Gawrych George 2006 The Crescent and the Eagle Ottoman rule Islam and the Albanians 1874 1913 Londra I B Tauris ISBN 978 1 84511 287 5 Web sitesi kaynaklari Mehmet Berk 2020 Kirim Haber Ajansi QHA 12 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2022