Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Oliver Cromwell (25 Nisan 1599, Huntington - 3 Eylül 1658, Londra), İngiliz siyaset adamı, asker ve devlet yöneticisi olup İngiliz İç Savaşı'nda Parlamento güçlerinin zaferinde etkin rol oynamıştır. İngiltere'nin yönetim biçimini krallıktan cumhuriyete çevirmiş ama 1653'ten ölünceye kadar Devlet Koruyucu Lord unvanı ile ülkeyi tek başına idare etmiştir.
| Ekselansları Oliver Cromwell | |
|---|---|
 | |
| tarafından yapılan portresi | |
| İngiltere, İskoçya ve İrlanda Topluluğu'nun Koruyucu Lordu | |
| Görev süresi 16 Aralık 1653 - 3 Eylül 1658 | |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | Richard Cromwell |
| Cambridge'den Parlamento Üyesi | |
| Görev süresi 20 Şubat 1640 - 30 Ocak 1649 | |
| Hükümdar | I. Charles |
| Yerine geldiği | Thomas Purchase |
| Huntingdon'dan Parlamento Üyesi | |
| Görev süresi 31 Ocak 1628 - 2 Mart 1629 | |
| Hükümdar | I. Charles |
| Yerine geldiği | Arthur Mainwaring |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 25 Nisan 1599 Huntingdon, , İngiltere Krallığı |
| Ölüm | 3 Eylül 1658 (59 yaşında) Whitehall Sarayı, Londra, Protektora |
| Defin yeri | |
| Milliyeti | İngiliz |
| Evlilik(ler) | (e. 1620) |
| Çocuk(lar) | Robert Cromwell Oliver Cromwell Bridget Cromwell Richard Cromwell Henry Cromwell Elizabeth Cromwell James Cromwell Mary Cromwell Frances Cromwell |
| Bitirdiği okul | |
| Mesleği | Çiftçi, parlamenter, askeri komutan |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Takma adı | Old Noll Old Ironsides |
| Bağlılığı | Roundheadler |
| Hizmet yılları | 1643–1651 |
| Rütbesi | Albay (1643-1644'ten önce) Atlı Korgeneral (1644'ten önce-1645) Süvari Korgenerali (1645-1646) |
| Çatışma/savaşları | İngiliz İç Savaşı (1642-1651) |
Çocukluk ve Gençlik Yılları
Annesi tarafından Tudor hanedanı sırasında devletin baş idareciliğini yapmış reformcu Thomas Cromwell'e dayanır. Oliver Cromwell 1599'da ülkenin doğusunda bulunan Hauntigton şehrinde iyi tanınmış bir çiftlik sahibi ailede doğmuştur. Yüksek tahsilini Cambridge Üniversitesi'nde yapmıştır. İngiliz devletinin resmi Protestan mezhebi dışında daha koyu dinsel ve yasama kaidelerine uymaya çalışan Püriten mezhebine bağlı olup çok dindar bir kişi idi. İngiliz hükûmeti tarafından din muhalifleri olarak devamlı sıkıştırıldıkları için genç Oliver Cromwell Amerika'ya göç etmeye karar vermişti ama krallık Püritenlerin göç etmesini yasaklayınca ailesi yanında kaldı. 1620'de Elizabeth Bourcier ile evlendi.
1628 yılında hayatının yönünü değiştiren bir olay olarak Londra Parlamentosu'na mebus olarak seçildi. Bu Parlamento'da özel siyah fakat tam uymayan sade giysileri ile ve yaptığı konuşmalardaki gösterdiği hararetli basitlik ve belagat oldu. Fakat bu Parlamento 1629'da feshedildi. Cromwell babasının çiftliğine çekilip çok dinsel inanış gösteren bir kırsal centilmen olarak yaşamaya başladı. 1640'ta sonradan Uzun Parlamento adı verilecek Parlamento'ya Cambridge Üniversitesi mebusu olarak seçildi. Bu Parlamento'da Papalık ve krallık konularında yaptığı çok telkin edici konuşmalarla tanındı. İngiliz Kralı I. Charles tarafından yapılan yüksek harcamaları karşılama için vergi arttırma gereğiyle çağrılmış olan bu Parlamento kralın istediği vergileri arttırmayı kabul etmediği için krala karşı düştü ve Ocak 1642'de Parlamento ile Kral I. Charles'in çekişmeleri bir İç Savaş'a dönüştü. Ülke Parlamento taraftarı ve Kral taraftarı olarak ikiye ayrıldı. Oliver Cromwell bu resmi Protestan mezhebi episkoplizm ve o mezhebin başı olan kralın aleyhinde olan gelişmeleri Tanrı'nın inanmayanlara karşı gönderdiği bir işaret olarak kabul etmekteydi ve bu çekişmede Tanrı'nın yeğlediği Puritanların bu mücadelede galip çıkacağına inanmıştı.
Bir gentilmen-çiftçi olarak ve kırsal bir alanda yüksek tabakadan bir kişi olarak Oliver Cromwell çiftliğinde çalışanlara Parlamento tarafından kurulan yeni orduya yazılmaları izini vermişti. Kendisi de Parlamento hizmetinde subay olarak askerliğe başlamıştı.
Siyaset yaşamı birçok çelişki ile doludur. Kurmuş olduğu parlamentoyu askerlere verdiği emirle dağıttırmış, dinde inanç özgürlüğünü savunurken, dine hakaret edenlere işkence uygulanmasına izin vermiştir.
İrlanda'ya yaptığı bir seferden sonra Cromwell'in sağlık durumu kötülemiş, en sevdiği kızı Elizabeth'in kanserden öldüğü Ağustos 1658'de sıtmaya yakalanmış ve 3 Eylül'de Whitehall'da ölmüştür. Naaşı 10 Kasım'da gizlice Westminster Abbey'ye getirilerek toprağa verilmiş; 13 gün sonra da devlet töreni yapılmıştır.
Rump Parlamentosunu dağıtma söylevi
Rump Parlamentosu adıyla anılan, birbirleriyle hizip çatışmaları ile vakit geçirip hiçbir siyasi karar alamayan, hatta yeni parlamento üyelerini seçimi konusunda bile bocalayan bu yapıyı 20 Nisan 1653 günü General Oliver Cromwell 40 tüfekli asker eşliğinde aşağıdaki sözlerin ardından feshetmiştir:
| “ | Acele edin ve defolup gidin. Oturumunuzu sonlandırmaya geldim. Meclisi yaptığınız her icraat ile kirletmenize ve şerefsizleştirmenize artık kalıcı bir son vermeye geldim. Siz ki fitneci, fesatçı, meclis üyeleri, siz ki iyi bir hükûmet olmak dışındaki her şeysiniz! Kiralık sefil yaratıklar, zavallılar, ülkenizi en küçük şahsi çıkar adına satılığa çıkaranlar, birkaç kuruş için Tanrı'ya ihanet edenler, içinizde bir parça da olsun erdem kalmadı mı? Bir parça vicdan da mı yok? Atım kadar bile dindar değilsiniz! Altın sizin yeni Tanrınız olmuş! Satılığa çıkarmadığınız bir değer bile kalmadı. Ulusunuz adına iyi bir şey düşünemez misiniz? Sizi çıkarcı sürüsü, bulunduğunuz bu kutsal meclisi, varlığınızla kirletiyorsunuz! Tanrının kutsadığı bu meclisi, ahlak yoksunu davranışlarınızla hırsızların ini haline çevirdiniz! Halkın size verdiği yetkiyi kötüye kullandınız. Halkın umutsuz dertlerine çare olmalıydınız, kendiniz halka en büyük dert kaynağı oldunuz! Ama ülkeniz beni asırlardan beri temizlenmemiş bu ahırı temizlemeye çağırdı! Bu gücü de bana Tanrı verdi. Bu şeytan ocağını yönetmeye geldim. Vay halinize! Şimdi derhal defolun! Acele edin rüşvetin köleleri! Acele edin, gidin! Süslü saltanat eşyalarınızı alın ve defolup gidin! | „ |
Oliver Cromwell'den sonra
Oliver Cromwell'i oğlu Richard Cromwell Devlet Koruyucu Lord unvanını alarak takip etmiştir. Fakat kısa bir müddet sonra onun ülke idaresi yeteneğinin çok az olduğu görülmüş ve ülkenin bir siyasal ve ekonomik karmaşa gölgesi altına girdiği anlaşılmıştır. Bunun üzerine Commonwealth rejiminin İskoçya'ya gönderdiği vali olan General Monck monarşiyi tekrar geri getirme kararı ile İskoçya'dan ordusuyla gelip Şubat 1660'ta Parlamento'yu feshedip Richard Cromwell'i görevinden feragat ettirmiştir. Stuart Hanedanı'ndan (babası idam edilmiş kral I. Charles olan) II. Charles Londra'ya 23 Nisan 1661'de gelip taç giymiştir. Bu yeni Krallık rejimi İngiliz tarihçileri tarafından Restorasyon devri olarak anılır.
Kral II. Charles yeniden tahta çıkınca, babasının idamının öcünü gayri-insanî uygarlık dışı bir şekilde almıştır. Sembolik olarak babası kral I. Charles'in idam edilmesinin 12. yıldönümünde, 30 Ocak 1661'de Oliver Cromwell'in gömülmüş cesedi Londra'nın Anglikan katedrali olan ve ünlü İngilizlerin mezarlarının bulunduğu "Westminster Abbey Katedrali" içindeki mezarından çıkartılmıştır. Cromwell'in cesedi zincirlere bağlanmış ve türlü işkencelerin ardından suçluların idam edildikleri 'da asılıp halka gösterilmiştir. Sonra Oliver Cromwell'in başı kesik cesedi işaretlenmemiş bir çukura atılmıştır. Aynı zamanda bu uygarlık dışı barbar muamele, I. Charles'ın idamına karar veren mahkemenin üyeleri olan Amiral Robert Blake, başhakim John Bradshaw ve Cromwell'in damadı General Henry Ireton'un cesetlerine de uygulanmıştır.
Oliver Cromwell'in kesik başı ise bir kazığa geçirilmiş ve İngiltere Parlamentosu binasının en eski kısmı olan Westminster Hall'un çatısının tepesinde çakılmış; II. Charles'in hükümdarlığı süresince 1685'e kadar burada kalmıştır. Bundan sonra kazığa geçirilmiş Cromwell'in kafası birkaç kere el değiştirmiştir. Örneğin 1814'te Josiah Henry Wilkinson adlı bir kişi Cromwell'in kazığa takılı kafasının sahibi olmuştur. Ancak 1960'ta Cromwell'in kazığa takılı kafası bir mütevazı bir merasimle Cambridge Üniversitesi, bahçesinin bir köşesine gömülmüştür.
Kaynakça
Konuyla ilgili yazılan eserler
- Christopher Hill, 1640 İngiliz Devrimi, Kaynak Yayınları, 1983, Çeviren: Neyyir Kalaycıoğlu
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Oliver Cromwell ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Oliver Cromwell 25 Nisan 1599 Huntington 3 Eylul 1658 Londra Ingiliz siyaset adami asker ve devlet yoneticisi olup Ingiliz Ic Savasi nda Parlamento guclerinin zaferinde etkin rol oynamistir Ingiltere nin yonetim bicimini kralliktan cumhuriyete cevirmis ama 1653 ten olunceye kadar Devlet Koruyucu Lord unvani ile ulkeyi tek basina idare etmistir Ekselanslari Oliver Cromwelltarafindan yapilan portresiIngiltere Iskocya ve Irlanda Toplulugu nun Koruyucu LorduGorev suresi 16 Aralik 1653 3 Eylul 1658Yerine geldigiYerine gelen Richard CromwellCambridge den Parlamento UyesiGorev suresi 20 Subat 1640 30 Ocak 1649Hukumdar I CharlesYerine geldigi Thomas PurchaseHuntingdon dan Parlamento UyesiGorev suresi 31 Ocak 1628 2 Mart 1629Hukumdar I CharlesYerine geldigi Arthur MainwaringKisisel bilgilerDogum 25 Nisan 1599 Huntingdon Ingiltere KralligiOlum 3 Eylul 1658 59 yasinda Whitehall Sarayi Londra ProtektoraDefin yeriMilliyeti IngilizEvlilik ler e 1620 Cocuk lar Robert Cromwell Oliver Cromwell Bridget Cromwell Richard Cromwell Henry Cromwell Elizabeth Cromwell James Cromwell Mary Cromwell Frances CromwellBitirdigi okulMeslegi Ciftci parlamenter askeri komutanImzasiAskeri hizmetiTakma adi Old Noll Old IronsidesBagliligi RoundheadlerHizmet yillari 1643 1651Rutbesi Albay 1643 1644 ten once Atli Korgeneral 1644 ten once 1645 Suvari Korgenerali 1645 1646 Catisma savaslari Ingiliz Ic Savasi 1642 1651 Cocukluk ve Genclik YillariAnnesi tarafindan Tudor hanedani sirasinda devletin bas idareciligini yapmis reformcu Thomas Cromwell e dayanir Oliver Cromwell 1599 da ulkenin dogusunda bulunan Hauntigton sehrinde iyi taninmis bir ciftlik sahibi ailede dogmustur Yuksek tahsilini Cambridge Universitesi nde yapmistir Ingiliz devletinin resmi Protestan mezhebi disinda daha koyu dinsel ve yasama kaidelerine uymaya calisan Puriten mezhebine bagli olup cok dindar bir kisi idi Ingiliz hukumeti tarafindan din muhalifleri olarak devamli sikistirildiklari icin genc Oliver Cromwell Amerika ya goc etmeye karar vermisti ama krallik Puritenlerin goc etmesini yasaklayinca ailesi yaninda kaldi 1620 de Elizabeth Bourcier ile evlendi 1628 yilinda hayatinin yonunu degistiren bir olay olarak Londra Parlamentosu na mebus olarak secildi Bu Parlamento da ozel siyah fakat tam uymayan sade giysileri ile ve yaptigi konusmalardaki gosterdigi hararetli basitlik ve belagat oldu Fakat bu Parlamento 1629 da feshedildi Cromwell babasinin ciftligine cekilip cok dinsel inanis gosteren bir kirsal centilmen olarak yasamaya basladi 1640 ta sonradan Uzun Parlamento adi verilecek Parlamento ya Cambridge Universitesi mebusu olarak secildi Bu Parlamento da Papalik ve krallik konularinda yaptigi cok telkin edici konusmalarla tanindi Ingiliz Krali I Charles tarafindan yapilan yuksek harcamalari karsilama icin vergi arttirma geregiyle cagrilmis olan bu Parlamento kralin istedigi vergileri arttirmayi kabul etmedigi icin krala karsi dustu ve Ocak 1642 de Parlamento ile Kral I Charles in cekismeleri bir Ic Savas a donustu Ulke Parlamento taraftari ve Kral taraftari olarak ikiye ayrildi Oliver Cromwell bu resmi Protestan mezhebi episkoplizm ve o mezhebin basi olan kralin aleyhinde olan gelismeleri Tanri nin inanmayanlara karsi gonderdigi bir isaret olarak kabul etmekteydi ve bu cekismede Tanri nin yegledigi Puritanlarin bu mucadelede galip cikacagina inanmisti Bir gentilmen ciftci olarak ve kirsal bir alanda yuksek tabakadan bir kisi olarak Oliver Cromwell ciftliginde calisanlara Parlamento tarafindan kurulan yeni orduya yazilmalari izini vermisti Kendisi de Parlamento hizmetinde subay olarak askerlige baslamisti Siyaset yasami bircok celiski ile doludur Kurmus oldugu parlamentoyu askerlere verdigi emirle dagittirmis dinde inanc ozgurlugunu savunurken dine hakaret edenlere iskence uygulanmasina izin vermistir Irlanda ya yaptigi bir seferden sonra Cromwell in saglik durumu kotulemis en sevdigi kizi Elizabeth in kanserden oldugu Agustos 1658 de sitmaya yakalanmis ve 3 Eylul de Whitehall da olmustur Naasi 10 Kasim da gizlice Westminster Abbey ye getirilerek topraga verilmis 13 gun sonra da devlet toreni yapilmistir Rump Parlamentosunu dagitma soyleviRump Parlamentosu adiyla anilan birbirleriyle hizip catismalari ile vakit gecirip hicbir siyasi karar alamayan hatta yeni parlamento uyelerini secimi konusunda bile bocalayan bu yapiyi 20 Nisan 1653 gunu General Oliver Cromwell 40 tufekli asker esliginde asagidaki sozlerin ardindan feshetmistir Acele edin ve defolup gidin Oturumunuzu sonlandirmaya geldim Meclisi yaptiginiz her icraat ile kirletmenize ve serefsizlestirmenize artik kalici bir son vermeye geldim Siz ki fitneci fesatci meclis uyeleri siz ki iyi bir hukumet olmak disindaki her seysiniz Kiralik sefil yaratiklar zavallilar ulkenizi en kucuk sahsi cikar adina satiliga cikaranlar birkac kurus icin Tanri ya ihanet edenler icinizde bir parca da olsun erdem kalmadi mi Bir parca vicdan da mi yok Atim kadar bile dindar degilsiniz Altin sizin yeni Tanriniz olmus Satiliga cikarmadiginiz bir deger bile kalmadi Ulusunuz adina iyi bir sey dusunemez misiniz Sizi cikarci surusu bulundugunuz bu kutsal meclisi varliginizla kirletiyorsunuz Tanrinin kutsadigi bu meclisi ahlak yoksunu davranislarinizla hirsizlarin ini haline cevirdiniz Halkin size verdigi yetkiyi kotuye kullandiniz Halkin umutsuz dertlerine care olmaliydiniz kendiniz halka en buyuk dert kaynagi oldunuz Ama ulkeniz beni asirlardan beri temizlenmemis bu ahiri temizlemeye cagirdi Bu gucu de bana Tanri verdi Bu seytan ocagini yonetmeye geldim Vay halinize Simdi derhal defolun Acele edin rusvetin koleleri Acele edin gidin Suslu saltanat esyalarinizi alin ve defolup gidin Oliver Cromwell den sonraOliver Cromwell i oglu Richard Cromwell Devlet Koruyucu Lord unvanini alarak takip etmistir Fakat kisa bir muddet sonra onun ulke idaresi yeteneginin cok az oldugu gorulmus ve ulkenin bir siyasal ve ekonomik karmasa golgesi altina girdigi anlasilmistir Bunun uzerine Commonwealth rejiminin Iskocya ya gonderdigi vali olan General Monck monarsiyi tekrar geri getirme karari ile Iskocya dan ordusuyla gelip Subat 1660 ta Parlamento yu feshedip Richard Cromwell i gorevinden feragat ettirmistir Stuart Hanedani ndan babasi idam edilmis kral I Charles olan II Charles Londra ya 23 Nisan 1661 de gelip tac giymistir Bu yeni Krallik rejimi Ingiliz tarihcileri tarafindan Restorasyon devri olarak anilir Kral II Charles yeniden tahta cikinca babasinin idaminin ocunu gayri insani uygarlik disi bir sekilde almistir Sembolik olarak babasi kral I Charles in idam edilmesinin 12 yildonumunde 30 Ocak 1661 de Oliver Cromwell in gomulmus cesedi Londra nin Anglikan katedrali olan ve unlu Ingilizlerin mezarlarinin bulundugu Westminster Abbey Katedrali icindeki mezarindan cikartilmistir Cromwell in cesedi zincirlere baglanmis ve turlu iskencelerin ardindan suclularin idam edildikleri da asilip halka gosterilmistir Sonra Oliver Cromwell in basi kesik cesedi isaretlenmemis bir cukura atilmistir Ayni zamanda bu uygarlik disi barbar muamele I Charles in idamina karar veren mahkemenin uyeleri olan Amiral Robert Blake bashakim John Bradshaw ve Cromwell in damadi General Henry Ireton un cesetlerine de uygulanmistir Oliver Cromwell in kesik basi ise bir kaziga gecirilmis ve Ingiltere Parlamentosu binasinin en eski kismi olan Westminster Hall un catisinin tepesinde cakilmis II Charles in hukumdarligi suresince 1685 e kadar burada kalmistir Bundan sonra kaziga gecirilmis Cromwell in kafasi birkac kere el degistirmistir Ornegin 1814 te Josiah Henry Wilkinson adli bir kisi Cromwell in kaziga takili kafasinin sahibi olmustur Ancak 1960 ta Cromwell in kaziga takili kafasi bir mutevazi bir merasimle Cambridge Universitesi bahcesinin bir kosesine gomulmustur Kaynakca Roundhead on the Pike Timedergisi 6 Mayis 1957 olu kirik baglanti Gaunt Peter 1996 Oliver Cromwell Oxford Blackwell ISBN 0 631 18356 6 Ingilizce say 4 Konuyla ilgili yazilan eserlerChristopher Hill 1640 Ingiliz Devrimi Kaynak Yayinlari 1983 Ceviren Neyyir KalayciogluDis baglantilarWikimedia Commons ta Oliver Cromwell ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Ingilizce