Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Örnekler |
|---|
| Tüm öğrenciler / yarın / piknik yapmak için / otobüslerle / ormana / gidecekler. |
Cümlenin ögeleri (yaygın hatalı yazım şekliyle cümlenin öğeleri), cümlede yüklem ile görev ve anlam yönünden yükleme eşlik eden diğer parçalardan her biri. Cümlenin ögeleri tek bir sözcükten veya sözcük grubundan oluşabilir. Ögeler anlamlı ve doğru cümleler kurulabilmesini sağlar. Türkçede cümlenin ögeleri şunlardır:
- Yüklemler
- Yapım ekleri
- Çekim ekleri
- Nesneler
- Bağlaçlar
- Dolaylı tümleçler (yer-yön tümleçleri)
- Zarf tümleçleri
- Edat tümleçleri
- Özneler
- Noktalama işaretleri
Cümle; bir fikri, bir düşünceyi, hareketi, duyguyu ve olayı tam bir yargı halinde ifade eden kelime grubudur. Bir cümle kurabilmek için en azından bir çekimli fiil (fiil cümlelerinde) ya da ek-fiil almış bir adın (isim cümlelerinde) yüklem görevini üstlenmesi gerekir. Örneğin "koşuyor" kelimesi tek başına bir cümledir.
Cümlenin diğer ögeleri anlam ve görev yönünden yüklemi tamamlarlar.
Ana ögeler
Cümlenin ana ögeleri yüklem ve öznedir.
Yüklem
Yüklem cümlede bir iş, oluş, hareket vs. bildiren; cümleyi yargıya bağlayan ögedir. Yüklemsiz cümle kurulamaz.
Eksiltili olmayan bir cümle kurabilmek için yalnızca yüklem yeterlidir. Yüklem genelde cümle sonunda bulunur. Yüklemi bir fiilin çekimlenmesiyle oluşan fiil cümlelerinin yanı sıra, bir adın ek-fiil eki almasıyla da bir isim cümlesi oluşturulabilir.
Özellikleri;
1- Yüklem genellikle cümlenin sonunda bulunur. Başında ya da ortasında bulunabilir.
2- Fiil olan sözcükler dışında isim ve isim soylu sözcüklerden oluşabilir.
3- Cümlede birden fazla yüklem bulunabilir.
4- İkilemeler, tamlamalar, birleşik fiiller ve deyimler cümlede yüklem olabilir.
Özne
Özne, bir cümlede yüklem ile bildirilen işi ya da oluşu yerine getiren veya yüklem vasıtasıyla hakkında bilgi verilen ögedir:
Özneyi bulmak için yükleme "kim" veya "ne" soruları sorulur:
- Bugün hava çok sıcaktı. (sıcak olan ne?)
- Özlem defterini okulda unutmuş. (unutan kim ?)
Özne, yüklemden sonra cümlenin ikinci ana ögesidir. Sadece yüklemden oluşan cümlelerde dahi öznenin varlığı şahıs eklerinden anlaşılır.
Yardımcı ögeler
Cümlenin yardımcı ögelerini oluşturan tümleçler üç grupta incelenir:
- Nesne (düz tümleç)
- Dolaylı tümleç (yer tamlayıcı)
- Zarf tümleci (edat tümlecini de kapsar)
Nesne
Düz tümleç olarak da bilinen nesne, öznenin yaptığı ve yüklem tarafından bildirilen iş veya oluştan etkilenen kavram veya varlıktır.
Yükleme belirtili nesnede "kimi, neyi" soruları sorulurken belirtisiz nesnede "kim, ne" soruları sorulur
Örnekler:
- "Ben her gün kitap okurum." (belirtisiz nesne)
- "Bana bu hikayeyi babam anlattı." (belirtili nesne)
Dolaylı tümleç
Dolaylı tümleç; yüklemin anlamını yer, bulunma ve yönelme açısından tamamlayan ögedir. Genellikle -e, -de ve -den eklerinden birini alır ve yükleme sorulan "nereye, nerede, nereden; kime, kimde, kimden; neye, neyde ve neden" sorularının yanıtlarıdır. Örnekler:
- "Annem bu meyveleri semt pazarından aldı."
- "Annem eve yarın gelecekmiş."
- "Banu cebine kalemlerini koydu."
Zarf tümleci
Zarf tümleci, yüklemde belirtilen iş ve oluşun ne zaman, neden, nasıl, ne kadar ve ne vasıtasıyla gerçekleştiğini belirtir. Edatlarla oluşturulan tümleçler de zarf tümleci kabul edilir. Örnekler:
- "Ablamlar haftaya yola çıkacaklarmış." (eylemin zamanını belirtir)
- "Çocuk korkudan titriyordu." (eylemin nedenini belirtir)
- "Eve koşarak gittim." (eylemin nasıl yapıldığını belirtir)
- "Öğretmen uzunca bir cetvelle tahtaya çizgiler çizdi." (eylemin ne ile yapıldığını belirtir)
- "Yatmadan önce biraz kitap okudum." (eylemin ne kadar yapıldığını belirtir)
Edat Tümleci
Yüklemi araç(vasıta), birliktelik ve amaç açısından açıklayan ögelerdir. Yükleme "ne ile, kim ile, ne için, kimin için" soruları sorulur, alınan cevap edat tümlecini verir.
NOT : Edat tümleçleri çoğu zaman zarf tümleçlerinin içinde gösterilir. Örnekler:
- Emre Bey, İstanbul'a uçakla gitti. (Cümlede yüklem, "gitti" fiilidir. Edat tümlecini bulmak için yükleme "Emre Bey İstanbul'a ne ile gitti ?" sorusunu
sorarız. Sorumuzun cevabı "uçakla" edat tümlecidir.)
- Roman yazmaya şiirlerin etrafına çerçeveler kurabilmek için başladım.
- Annemle sinemaya gideceğiz.
- Bütün çabalarımız çocuklarımız için güzel bir gelecek hazırlamak.
- İyi bir puan almak için azimle çalışıyor.
- Bu yıl tatile karavanla gideceklermiş.
Bağlaç
Bağlaç, Kelimeleri, kelime gruplarını veya cümleleri biçim veya anlam yönüyle birbirine bağlayan kelimeler: ve, veya, ile, ama, de (da), ancak, çünkü, eğer, hâlbuki, hem … hem …, hiç değilse, ise, ki, lâkin, meğer, nasıl ki, ne … ne …, öyle, öyle ki, sanki, şu var ki, üstelik, yahut, yalnız, yani, yoksa, zira vs. Bağlaçlar, ifadeleri ilgi ve önem sırasına koyarak düzenlememize yardımcı olur.
Bağlaçların kendi başlarına anlamları yoktur. Yer aldıkları cümlenin çeşitli bölümleri arasında anlam ve biçim bakımından bağlantı kurarlar. Cümlelerde sıralama bağlaçlar sayesinde yapılır. Cümleler arasında konu ve anlatım bütünlüğü sağlamak için kullanılırlar.
Kaynakça
- http://eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/TDE204U.pdf3 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
OrneklerTum ogrenciler yarin piknik yapmak icin otobuslerle ormana gidecekler ogeler O Z T Z T Z T D T Y oge sorulari kim gidecek ne zaman gidecek nicin gidecek neyle gidecek nereye gidecek Cumlenin ogeleri yaygin hatali yazim sekliyle cumlenin ogeleri cumlede yuklem ile gorev ve anlam yonunden yukleme eslik eden diger parcalardan her biri Cumlenin ogeleri tek bir sozcukten veya sozcuk grubundan olusabilir Ogeler anlamli ve dogru cumleler kurulabilmesini saglar Turkcede cumlenin ogeleri sunlardir Yuklemler Yapim ekleri Cekim ekleri Nesneler Baglaclar Dolayli tumlecler yer yon tumlecleri Zarf tumlecleri Edat tumlecleri Ozneler Noktalama isaretleri Cumle bir fikri bir dusunceyi hareketi duyguyu ve olayi tam bir yargi halinde ifade eden kelime grubudur Bir cumle kurabilmek icin en azindan bir cekimli fiil fiil cumlelerinde ya da ek fiil almis bir adin isim cumlelerinde yuklem gorevini ustlenmesi gerekir Ornegin kosuyor kelimesi tek basina bir cumledir Cumlenin diger ogeleri anlam ve gorev yonunden yuklemi tamamlarlar Ana ogelerCumlenin ana ogeleri yuklem ve oznedir Yuklem Yuklem cumlede bir is olus hareket vs bildiren cumleyi yargiya baglayan ogedir Yuklemsiz cumle kurulamaz Eksiltili olmayan bir cumle kurabilmek icin yalnizca yuklem yeterlidir Yuklem genelde cumle sonunda bulunur Yuklemi bir fiilin cekimlenmesiyle olusan fiil cumlelerinin yani sira bir adin ek fiil eki almasiyla da bir isim cumlesi olusturulabilir Ozellikleri 1 Yuklem genellikle cumlenin sonunda bulunur Basinda ya da ortasinda bulunabilir 2 Fiil olan sozcukler disinda isim ve isim soylu sozcuklerden olusabilir 3 Cumlede birden fazla yuklem bulunabilir 4 Ikilemeler tamlamalar birlesik fiiller ve deyimler cumlede yuklem olabilir Ozne Ozne bir cumlede yuklem ile bildirilen isi ya da olusu yerine getiren veya yuklem vasitasiyla hakkinda bilgi verilen ogedir Ozneyi bulmak icin yukleme kim veya ne sorulari sorulur Bugun hava cok sicakti sicak olan ne Ozlem defterini okulda unutmus unutan kim Ozne yuklemden sonra cumlenin ikinci ana ogesidir Sadece yuklemden olusan cumlelerde dahi oznenin varligi sahis eklerinden anlasilir Yardimci ogelerCumlenin yardimci ogelerini olusturan tumlecler uc grupta incelenir Nesne duz tumlec Dolayli tumlec yer tamlayici Zarf tumleci edat tumlecini de kapsar Nesne Duz tumlec olarak da bilinen nesne oznenin yaptigi ve yuklem tarafindan bildirilen is veya olustan etkilenen kavram veya varliktir Yukleme belirtili nesnede kimi neyi sorulari sorulurken belirtisiz nesnede kim ne sorulari sorulur Ornekler Ben her gun kitap okurum belirtisiz nesne Bana bu hikayeyi babam anlatti belirtili nesne Dolayli tumlec Dolayli tumlec yuklemin anlamini yer bulunma ve yonelme acisindan tamamlayan ogedir Genellikle e de ve den eklerinden birini alir ve yukleme sorulan nereye nerede nereden kime kimde kimden neye neyde ve neden sorularinin yanitlaridir Ornekler Annem bu meyveleri semt pazarindan aldi Annem eve yarin gelecekmis Banu cebine kalemlerini koydu Zarf tumleci Zarf tumleci yuklemde belirtilen is ve olusun ne zaman neden nasil ne kadar ve ne vasitasiyla gerceklestigini belirtir Edatlarla olusturulan tumlecler de zarf tumleci kabul edilir Ornekler Ablamlar haftaya yola cikacaklarmis eylemin zamanini belirtir Cocuk korkudan titriyordu eylemin nedenini belirtir Eve kosarak gittim eylemin nasil yapildigini belirtir Ogretmen uzunca bir cetvelle tahtaya cizgiler cizdi eylemin ne ile yapildigini belirtir Yatmadan once biraz kitap okudum eylemin ne kadar yapildigini belirtir Edat Tumleci Yuklemi arac vasita birliktelik ve amac acisindan aciklayan ogelerdir Yukleme ne ile kim ile ne icin kimin icin sorulari sorulur alinan cevap edat tumlecini verir NOT Edat tumlecleri cogu zaman zarf tumleclerinin icinde gosterilir Ornekler Emre Bey Istanbul a ucakla gitti Cumlede yuklem gitti fiilidir Edat tumlecini bulmak icin yukleme Emre Bey Istanbul a ne ile gitti sorusunu sorariz Sorumuzun cevabi ucakla edat tumlecidir Roman yazmaya siirlerin etrafina cerceveler kurabilmek icin basladim Annemle sinemaya gidecegiz Butun cabalarimiz cocuklarimiz icin guzel bir gelecek hazirlamak Iyi bir puan almak icin azimle calisiyor Bu yil tatile karavanla gideceklermis Baglac Baglac Kelimeleri kelime gruplarini veya cumleleri bicim veya anlam yonuyle birbirine baglayan kelimeler ve veya ile ama de da ancak cunku eger halbuki hem hem hic degilse ise ki lakin meger nasil ki ne ne oyle oyle ki sanki su var ki ustelik yahut yalniz yani yoksa zira vs Baglaclar ifadeleri ilgi ve onem sirasina koyarak duzenlememize yardimci olur Baglaclarin kendi baslarina anlamlari yoktur Yer aldiklari cumlenin cesitli bolumleri arasinda anlam ve bicim bakimindan baglanti kurarlar Cumlelerde siralama baglaclar sayesinde yapilir Cumleler arasinda konu ve anlatim butunlugu saglamak icin kullanilirlar Kaynakcahttp eogrenme anadolu edu tr eKitap TDE204U pdf3 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde