Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya bölümün , doğrulanamaz veya yoruma dayalı ifadeler içerdiği düşünülmektedir. Lütfen iddiaları ederek ve yeni geliştirin. Özgün araştırmadan oluşmuş ifadeler kaldırılabilir. Ayrıntılar maddenin bulunabilir. |
Mehmed Siyah Kalem, çağı ve coğrafyası tarih içinde silinmiş bir ustadır. Zamanın yırtıcı pençesinden kurtulabilmiş bir dizi kaotik figürün yaratıcısı olan bu çizgi dışı nakkaşın yaşamı ile ilgili bilgiler yok denecek kadar azdır. Ayrıca sanatını belirgin bir kültürel geleneğe uygun görmek de hemen hemen imkânsızdır.
Mehmed Siyah Kalem | |
|---|---|
| Doğum | 15. yüzyıl, Orta Asya, Türkmenistan, Mâverâünnehir Civarı |
| Ölüm | 1507, Herat (Rivayete göre) |
| Meslek | Ressam |
Yaşamı ve yapıtları
Üstad Mehmet Siyah Kalem'in yaşamı ve kimliği bilinmemektedir. Tarih kaynaklarından hiçbiri ondan söz etmemektedir. Gerçek adı dahi belli değildir. Kimi resimlerin üstüne "Kâr-ı Üstad Muhammed Siyah Kalem" (Üstad Mehmet Siyah Kalem'in işi) yazılmıştır. Doğuda, sanatçının kendisini "üstad" diye tanımlaması olağan değildir. Ayrıca bu adın, sanatçının kendi eliyle, resimlerin belli bir köşesine attığı bir imzadan çok, gelişigüzel, şuraya buraya, hatta kimi zaman resimlerine ters düşecek biçimde çiziktirilmiş olması, bu yazının, resimlerin kaydı yapılırken sonradan eklenmiş olduğunu düşündürmektedir. Nitekim, ismin başındaki "kâr" sözcüğü de bunu kanıtlamaktadır. Bilindiği gibi, siyah kalem ya da kara kalem deyimi, renk kullanılmayan belli bir resim tekniğini tanımlar. Renkli oldukları halde bu resimlere bu adın verilmiş olması, çizginin alışılmadık bir anlatım gücü göstermesinden ileri gelmiş olabilir. Demek ki, genellikle Orta Çağ'da görüldüğü gibi, burada da, adı sanı belli olmayan bir sanatçının yapıtları ile karşılaşmaktayız. Bununla beraber sanatçıya sonradan verilen bu takma ad benimsenmiş ve sanat tarihine böylece yerleşmiş bulunmaktadır.
Bu sanatçının yaşamış olduğunu kanıtlayan tek belge yapıtlarıdır. Onlar da elimize bölük pörçük geçmiştir. Bu resimlerin rulo olarak yapıldıklarını ve sonradan parçalanarak albümlere yapıştırıldığı bilinmektedir. Bunlar bir araya getirildiklerinde büyük boşluklar ortaya çıkmaktadır. Parçaların çoğu kaybolmuş, pek azı elimizde kalmıştır. Bu yüzden rulolar eldeki parçalarla yeniden düzenlenerek eski haline getirilememektedir. Siyah Kalem'in sanatıyla uğraşan sanat tarihçisi, bağlamından koparılmış bir resim yığını üzerinde çalışmak zorunda kalmaktadır.
Siyah Kalem araştırması
İlk defa 1910 yılında Münih'te 'in girişimiyle sergilendi. II. Dünya Savaşı'ndan sonra tekrar gündeme gelen Siyah Kalem, dönemin Topkapı Sarayı Müzesi Müdürü Tahsin Öz’ün bir albümde yer alan iki adet Fatih Sultan Mehmet minyatürüne atfen olarak adlandırması uzun yıllar süren bir yanlışlığa da yol açmıştır. Fakat Zeki Velidi Togan’ın araştırmaları sonucu bu eserlerin Yavuz Sultan Selim zamanında Topkapı Sarayı’na getirildiği ihtimali daha ağır basmaya başlamıştır.
1954 yılında Mazhar Şevket İpşiroğlu ile Sabahattin Eyüboğlu Fatih Albümüne Bir Bakış adlı eserlerini yayınlayarak İpşiroğlu’nun Siyah Kalem macerasını resmen başlatmış olurlar. Başta İpşiroğlu, Siyah Kalem’in eserlerini Fatih dönemi dünya görüşüne bağdaştırsa da, daha sonraları bu tezinden uzaklaşarak sanatçıyı 14. ve 15. yüzyıl Türkistan ve Mâverâünnehir kültür sahası içinde yorumlar.
Siyah Kalem ile ilgilenen araştırmacılar elbette ki sadece Türkler değildi, bunlardan daha başlangıçta bu minyatürlerin 15. yüzyıl ikinci yarısında Türkistan'da yapıldıklarını savunmuştur. Ettinghausen, daha sonra özellikle Emel Esin’in kapsamlı Orta Asya kültür birikimiyle ortaya koyduğu çalışmalarda belirleyici bir rol oynamıştır. Türk sanat tarihçilerinden , Filiz Çağman ve Zeren Tanındı, son dönemde Siyah Kalem üzerine yoğunlaşan çalışmalarıyla 1980 yılında Londra Üniversitesi'nde gerçekleşen Between China and Iran: Paintings from Four Istanbul Albums adlı uluslararası kolokyumun sonuçlarını daha da ileriye götürmüşlerdir.
Mehmed Siyah Kalem üzerine çalışma yapan diğer araştırmacılardan bazıları ise , Oktay Aslanapa, , , ve 'dir.
Sanatı
Mehmed Siyah Kalem minyatürleri, zamanın belirsiz derinliğinde Asya kültür ortamında yaşamış insanların gündelik hayatını yansıtmaktadır. Göçerler, sıradan insanlar, dervişler, Budistler, Şamanlar, Hristiyan keşişler ve doğaüstü varlıkların oluşturduğu sürekli hareket halindeki toplumsal sahneler söz konusudur. Hareketin iç dinamiği, figürlerin belli bir anlatı örgüsü bağlamında anlam kazanabileceklerini açıkça göstermektedir. Başka bir deyişle, Siyah Kalem’in figürleri, kuşaktan kuşağa miras kalan güçlü bir toplumsal hafızanın kaydettiği anonim anlatının aktörlerini canlandırmaktadır. Böyle bir anlatının kendi içinde tutarlı bir resim dizisi oluşturacağı çok açıktır. Nitekim minyatürlerin bir rulodan kesilerek albümlere yerleştirilmiş olması, bu gerçeği kanıtlamaktadır.
Rulo resimlerin Asya kültüründe özellikle de Maniheizm ve Budizm kültürü içerisinde önemli bir yeri vardır. Siyah Kalem’in ruloları, tarihin belli bir yerinde bilinmeyen bir sebeple parçalanmıştır.
Mehmed Siyah Kalem’in sanatının ana etkeninin İpek Yolu olduğuna şüphe yoktur, zira bu yoldan sadece mallar ve değerli taşlar değil, aynı zamanda kültürler, inançlar, efsaneler ve sanatlar da taşınmaktadır. Betimlemelerde şamanın dansı, binek hayvanlarını gözden geçiren tüccarların kaygılı yüzleri, çamaşır yıkayanlar, güç gösterisinde bulunanlar, gündelik işlerin rutini içerisinde kendi hayat kozalarını örenler Siyah Kalem’in insanlarıdır. Bu insanlar arasında İpek Yolu'nun yoğurduğu kültürlere ait Çin, Moğol, Uygur ve Hristiyan Avrupalılar'a sıkça rastlanır.
Siyah Kalem’in sanatının eşsizliği sadece insan ve gündelik hayatı dışında doğaüstü yaratıkları betimlemesinde de yatar. Siyah Kalem’in demonları yer ile gök arasında saltanat süren, insan varlığının karşı kıyısını temsil ederler ve iyi ile kötüyü birbirinden ayıran gerçeklik dengesinin Siyah Kalem minyatürlerindeki ağırlık noktasını oluştururlar. Nakkaş, hayal kurmamış sadece insanın karanlıktaki yüzünde çürüyen değerler için bir beden tasarlamıştır. Şamanizmin ve Budist ikonografinin açık izlerini taşıyan bu demonik varlıklar, sıradan insanlarla birlikte aynı gündelik hayatı paylaşırlar. İnsan kaçıran, zulmeden ve sahip oldukları büyü gücüyle insan kaderi üzerinde taht kuran demonlar, İpek Yolu’nda anlatılan efsanelerin baş aktörleri olarak Mehmed Siyah Kalem’in gerçekçi dünyasında yerlerini alırlar.
Mehmed Siyah Kalem ve sanatı üzerine gizem daha uzun yıllar boyunca çözülmeyecek gibi görünmekle beraber, popülaritesi arttıkça bulmacanın kayıp parçalarını tamamlamaya çalışacaktır. Bu konunun daha fazla araştırmacının ilgisini çekeceğine şüphe yoktur.
Resim ruloları ve saray albümleri
Siyah Kalem resimleri, kukla ve gölge oyununda olduğu gibi, bizi çok çeşitli tiplerle karşılaştırır. Bunlar arasında değişik ırklardan ve halklardan tipler görürüz: Türk, Moğol, Hint, Siyahiler; değişik inançlardan olanlar: Şaman, gezici derviş, Budist ve Nesturi rahipleri; zengin, fakir, üst sınıftan görkemli efendiler, ağır yaşamın izleri yüzlerinde okunan göçebeler... Fakat Siyah Kalem bunlarla da yetinmez, resim dağarcığına, hayal gücü yaratıkları da girer: Korku saçan cinler ve devler; güreşen, çalgı çalan, dans eden, bilinmeyen bir Tanrı'ya at kurban eden demonlar... Siyah Kalem resimlerinin canlandırdıkları öykü metinleri yazılı olmadıkları için, günümüze kadar gelmemiştir. Biz sadece bu öykülerin baş kişilerini görürüz. Bunlar, yüz ifadesi, el - kol hareketleri ve giysileriyle birbirlerinden ayrılırlar. Yavuz Sultan Selim'in İran seferinden (1514) savaş ganimeti olarak İstanbul'a gelen resimler Saray'da barınak bulmuşlardır. İslam dini tasvire açık bir din değildir. Resim, sanat dünyasına ancak kitap resmi (minyatür) olarak girebilmiştir. Bu yüzden yadırganan resim ruloları parçalanmış ve bunlardan albümler yapılmıştır (Hazine 2152, 2153, 2154, 2160). Siyah Kalemlerin yer aldıkları albümlerde başka resimler de bulunmaktadır: Yazmalardan koparılmış tek tek minyatürler, meşk, yazı örneği, renkli renksiz çeşitli taslak ve süslemeler... "Murakkaa" denilen bu albümler yapılırken belli bir düzen göz önüne alınmamıştır. İçindekilerin seyredilmesinden çok korunması için yapılmıştır.
Siyah Kalem sanatının ana yurdu
Siyah Kalem'in üslubunda büyük ölçüde Çin etkisi görülür. Fakat yine de bu üslup Uzak Doğu sanatının estetiğine yabancı kalır. Siyah Kalem resimlerinde Çin ustalarının ince zevkiyle bağdaşmayan sert, haşin bir gerçekçilikle karşılaşmaktadır. Uzak Doğu sanatında bunlara örnek olabilecek resimlere ya da bunların hiçbirine rastlanmamaktadır. Buna dayanarak Ettinghausen, Siyah Kalem'in eserlerinin ince saray sanatının önemli merkezlerinden uzak, fakat Çin etkisine açık bir yörede yapılmış olmaları gerektiği sonucunu çıkarmaktadır. Ettinghausen'e göre bu yer İran değil, Mâverâünnehir olabilir. Bu resimlerin nerede yapılmış oldukları, bugün de kesin olarak saptanamamaktadır. Fakat araştırmalar ilerledikçe, Ettinghausen'in savını, yani bu yerin Türkistan'da aranması gerektiğini doğrulayan ipuçları ortaya çıkmaktadır. Bu ipuçlarının başlıcaları kılık kıyafet, kadınların çarşafları, erkeklerin sarıkları, buranın halkının geleneksel giysileridir. Türkistan, çeşitli kültürlerin karşılaştığı bir yerdir. Burada Müslümanların dışında Brahmanlar, Budistler, Şamanistler ve Hristiyanlar yaşıyorlardı. Halkın etnik yapısı da karışıktı. Bütün bu özellikler Siyah Kalem resimlerde açıkça görülür. Türkistan tarihinde göçebe bozkır boyları, özellikle 12. yüzyılda buraya gelenler (Karahıtaylar) büyük rol oynamışlardır. Bunların getirdikleri pagan töre ve gelenekler, mitler ve söylenceler burada kök salmış ve uzun süre varlığını koruyabilmiştir. Siyah Kalem resimlerinde işlenen konular bu bakımdan da ilginç belgeler vermektedir.
İlgili kitaplar
- "Muhammet Siyah Kalem'e Atfedilen Minyatütler", Beyhan Karamağaralı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1984.
- "Bozkır Rüzgarı Siyah Kalem", Mazhar Şevket İpşiroğlu, Ada Yayınları, 1985.
- "Bozkır Rüzgarı / Siyah Kalem", Mazhar Şevket İpşiroğlu, Yapı Kredi Yayınları, 2008.
- "Turkish Arts Pictures From The Steppes (Siyah Kalem)", Ada Yayınları,
- "Ben Mehmed Siyah Kalem İnsanlar ve Cinlerin Ustası", Mine Haydaroğlu, Yapı Kredi Yayınları, 2004. .
- "Bir Hayaldi Gerçekten Güzel", Barış Müstecaplıoğlu, Profil Yayıncılık, 2009. .
Kaynakça
- YKY - Ben Mehmed Siyah Kalem, İnsanlar ve Cinlerin Ustası adlı eserde yer alan Ekrem Işın'ın yazısından derlenmiştir.
- Ada Yayınları - Bozkır Rüzgarı Siyah Kalem - Mazhar Şevket İpşiroğlu
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya bolumun ozgun arastirma dogrulanamaz veya yoruma dayali ifadeler icerdigi dusunulmektedir Lutfen iddialari kontrol ederek ve yeni kaynaklar ekleyerek gelistirin Ozgun arastirmadan olusmus ifadeler kaldirilabilir Ayrintilar maddenin tartisma sayfasinda bulunabilir Mehmed Siyah Kalem cagi ve cografyasi tarih icinde silinmis bir ustadir Zamanin yirtici pencesinden kurtulabilmis bir dizi kaotik figurun yaraticisi olan bu cizgi disi nakkasin yasami ile ilgili bilgiler yok denecek kadar azdir Ayrica sanatini belirgin bir kulturel gelenege uygun gormek de hemen hemen imkansizdir Mehmed Siyah KalemDogum15 yuzyil Orta Asya Turkmenistan Maveraunnehir CivariOlum1507 Herat Rivayete gore MeslekRessamTopkapi Sarayi ndaYasami ve yapitlariUstad Mehmet Siyah Kalem in yasami ve kimligi bilinmemektedir Tarih kaynaklarindan hicbiri ondan soz etmemektedir Gercek adi dahi belli degildir Kimi resimlerin ustune Kar i Ustad Muhammed Siyah Kalem Ustad Mehmet Siyah Kalem in isi yazilmistir Doguda sanatcinin kendisini ustad diye tanimlamasi olagan degildir Ayrica bu adin sanatcinin kendi eliyle resimlerin belli bir kosesine attigi bir imzadan cok gelisiguzel suraya buraya hatta kimi zaman resimlerine ters dusecek bicimde ciziktirilmis olmasi bu yazinin resimlerin kaydi yapilirken sonradan eklenmis oldugunu dusundurmektedir Nitekim ismin basindaki kar sozcugu de bunu kanitlamaktadir Bilindigi gibi siyah kalem ya da kara kalem deyimi renk kullanilmayan belli bir resim teknigini tanimlar Renkli olduklari halde bu resimlere bu adin verilmis olmasi cizginin alisilmadik bir anlatim gucu gostermesinden ileri gelmis olabilir Demek ki genellikle Orta Cag da goruldugu gibi burada da adi sani belli olmayan bir sanatcinin yapitlari ile karsilasmaktayiz Bununla beraber sanatciya sonradan verilen bu takma ad benimsenmis ve sanat tarihine boylece yerlesmis bulunmaktadir Bu sanatcinin yasamis oldugunu kanitlayan tek belge yapitlaridir Onlar da elimize boluk porcuk gecmistir Bu resimlerin rulo olarak yapildiklarini ve sonradan parcalanarak albumlere yapistirildigi bilinmektedir Bunlar bir araya getirildiklerinde buyuk bosluklar ortaya cikmaktadir Parcalarin cogu kaybolmus pek azi elimizde kalmistir Bu yuzden rulolar eldeki parcalarla yeniden duzenlenerek eski haline getirilememektedir Siyah Kalem in sanatiyla ugrasan sanat tarihcisi baglamindan koparilmis bir resim yigini uzerinde calismak zorunda kalmaktadir Siyah Kalem arastirmasiIlk defa 1910 yilinda Munih te in girisimiyle sergilendi II Dunya Savasi ndan sonra tekrar gundeme gelen Siyah Kalem donemin Topkapi Sarayi Muzesi Muduru Tahsin Oz un bir albumde yer alan iki adet Fatih Sultan Mehmet minyaturune atfen olarak adlandirmasi uzun yillar suren bir yanlisliga da yol acmistir Fakat Zeki Velidi Togan in arastirmalari sonucu bu eserlerin Yavuz Sultan Selim zamaninda Topkapi Sarayi na getirildigi ihtimali daha agir basmaya baslamistir 1954 yilinda Mazhar Sevket Ipsiroglu ile Sabahattin Eyuboglu Fatih Albumune Bir Bakis adli eserlerini yayinlayarak Ipsiroglu nun Siyah Kalem macerasini resmen baslatmis olurlar Basta Ipsiroglu Siyah Kalem in eserlerini Fatih donemi dunya gorusune bagdastirsa da daha sonralari bu tezinden uzaklasarak sanatciyi 14 ve 15 yuzyil Turkistan ve Maveraunnehir kultur sahasi icinde yorumlar Siyah Kalem ile ilgilenen arastirmacilar elbette ki sadece Turkler degildi bunlardan daha baslangicta bu minyaturlerin 15 yuzyil ikinci yarisinda Turkistan da yapildiklarini savunmustur Ettinghausen daha sonra ozellikle Emel Esin in kapsamli Orta Asya kultur birikimiyle ortaya koydugu calismalarda belirleyici bir rol oynamistir Turk sanat tarihcilerinden Filiz Cagman ve Zeren Tanindi son donemde Siyah Kalem uzerine yogunlasan calismalariyla 1980 yilinda Londra Universitesi nde gerceklesen Between China and Iran Paintings from Four Istanbul Albums adli uluslararasi kolokyumun sonuclarini daha da ileriye goturmuslerdir Mehmed Siyah Kalem uzerine calisma yapan diger arastirmacilardan bazilari ise Oktay Aslanapa ve dir SanatiMehmed Siyah Kalem minyaturleri zamanin belirsiz derinliginde Asya kultur ortaminda yasamis insanlarin gundelik hayatini yansitmaktadir Gocerler siradan insanlar dervisler Budistler Samanlar Hristiyan kesisler ve dogaustu varliklarin olusturdugu surekli hareket halindeki toplumsal sahneler soz konusudur Hareketin ic dinamigi figurlerin belli bir anlati orgusu baglaminda anlam kazanabileceklerini acikca gostermektedir Baska bir deyisle Siyah Kalem in figurleri kusaktan kusaga miras kalan guclu bir toplumsal hafizanin kaydettigi anonim anlatinin aktorlerini canlandirmaktadir Boyle bir anlatinin kendi icinde tutarli bir resim dizisi olusturacagi cok aciktir Nitekim minyaturlerin bir rulodan kesilerek albumlere yerlestirilmis olmasi bu gercegi kanitlamaktadir Rulo resimlerin Asya kulturunde ozellikle de Maniheizm ve Budizm kulturu icerisinde onemli bir yeri vardir Siyah Kalem in rulolari tarihin belli bir yerinde bilinmeyen bir sebeple parcalanmistir Mehmed Siyah Kalem in sanatinin ana etkeninin Ipek Yolu olduguna suphe yoktur zira bu yoldan sadece mallar ve degerli taslar degil ayni zamanda kulturler inanclar efsaneler ve sanatlar da tasinmaktadir Betimlemelerde samanin dansi binek hayvanlarini gozden geciren tuccarlarin kaygili yuzleri camasir yikayanlar guc gosterisinde bulunanlar gundelik islerin rutini icerisinde kendi hayat kozalarini orenler Siyah Kalem in insanlaridir Bu insanlar arasinda Ipek Yolu nun yogurdugu kulturlere ait Cin Mogol Uygur ve Hristiyan Avrupalilar a sikca rastlanir Siyah Kalem in sanatinin essizligi sadece insan ve gundelik hayati disinda dogaustu yaratiklari betimlemesinde de yatar Siyah Kalem in demonlari yer ile gok arasinda saltanat suren insan varliginin karsi kiyisini temsil ederler ve iyi ile kotuyu birbirinden ayiran gerceklik dengesinin Siyah Kalem minyaturlerindeki agirlik noktasini olustururlar Nakkas hayal kurmamis sadece insanin karanliktaki yuzunde curuyen degerler icin bir beden tasarlamistir Samanizmin ve Budist ikonografinin acik izlerini tasiyan bu demonik varliklar siradan insanlarla birlikte ayni gundelik hayati paylasirlar Insan kaciran zulmeden ve sahip olduklari buyu gucuyle insan kaderi uzerinde taht kuran demonlar Ipek Yolu nda anlatilan efsanelerin bas aktorleri olarak Mehmed Siyah Kalem in gercekci dunyasinda yerlerini alirlar Mehmed Siyah Kalem ve sanati uzerine gizem daha uzun yillar boyunca cozulmeyecek gibi gorunmekle beraber popularitesi arttikca bulmacanin kayip parcalarini tamamlamaya calisacaktir Bu konunun daha fazla arastirmacinin ilgisini cekecegine suphe yoktur Resim rulolari ve saray albumleri Siyah Kalem resimleri kukla ve golge oyununda oldugu gibi bizi cok cesitli tiplerle karsilastirir Bunlar arasinda degisik irklardan ve halklardan tipler goruruz Turk Mogol Hint Siyahiler degisik inanclardan olanlar Saman gezici dervis Budist ve Nesturi rahipleri zengin fakir ust siniftan gorkemli efendiler agir yasamin izleri yuzlerinde okunan gocebeler Fakat Siyah Kalem bunlarla da yetinmez resim dagarcigina hayal gucu yaratiklari da girer Korku sacan cinler ve devler guresen calgi calan dans eden bilinmeyen bir Tanri ya at kurban eden demonlar Siyah Kalem resimlerinin canlandirdiklari oyku metinleri yazili olmadiklari icin gunumuze kadar gelmemistir Biz sadece bu oykulerin bas kisilerini goruruz Bunlar yuz ifadesi el kol hareketleri ve giysileriyle birbirlerinden ayrilirlar Yavuz Sultan Selim in Iran seferinden 1514 savas ganimeti olarak Istanbul a gelen resimler Saray da barinak bulmuslardir Islam dini tasvire acik bir din degildir Resim sanat dunyasina ancak kitap resmi minyatur olarak girebilmistir Bu yuzden yadirganan resim rulolari parcalanmis ve bunlardan albumler yapilmistir Hazine 2152 2153 2154 2160 Siyah Kalemlerin yer aldiklari albumlerde baska resimler de bulunmaktadir Yazmalardan koparilmis tek tek minyaturler mesk yazi ornegi renkli renksiz cesitli taslak ve suslemeler Murakkaa denilen bu albumler yapilirken belli bir duzen goz onune alinmamistir Icindekilerin seyredilmesinden cok korunmasi icin yapilmistir Siyah Kalem sanatinin ana yurdu Siyah Kalem in uslubunda buyuk olcude Cin etkisi gorulur Fakat yine de bu uslup Uzak Dogu sanatinin estetigine yabanci kalir Siyah Kalem resimlerinde Cin ustalarinin ince zevkiyle bagdasmayan sert hasin bir gercekcilikle karsilasmaktadir Uzak Dogu sanatinda bunlara ornek olabilecek resimlere ya da bunlarin hicbirine rastlanmamaktadir Buna dayanarak Ettinghausen Siyah Kalem in eserlerinin ince saray sanatinin onemli merkezlerinden uzak fakat Cin etkisine acik bir yorede yapilmis olmalari gerektigi sonucunu cikarmaktadir Ettinghausen e gore bu yer Iran degil Maveraunnehir olabilir Bu resimlerin nerede yapilmis olduklari bugun de kesin olarak saptanamamaktadir Fakat arastirmalar ilerledikce Ettinghausen in savini yani bu yerin Turkistan da aranmasi gerektigini dogrulayan ipuclari ortaya cikmaktadir Bu ipuclarinin baslicalari kilik kiyafet kadinlarin carsaflari erkeklerin sariklari buranin halkinin geleneksel giysileridir Turkistan cesitli kulturlerin karsilastigi bir yerdir Burada Muslumanlarin disinda Brahmanlar Budistler Samanistler ve Hristiyanlar yasiyorlardi Halkin etnik yapisi da karisikti Butun bu ozellikler Siyah Kalem resimlerde acikca gorulur Turkistan tarihinde gocebe bozkir boylari ozellikle 12 yuzyilda buraya gelenler Karahitaylar buyuk rol oynamislardir Bunlarin getirdikleri pagan tore ve gelenekler mitler ve soylenceler burada kok salmis ve uzun sure varligini koruyabilmistir Siyah Kalem resimlerinde islenen konular bu bakimdan da ilginc belgeler vermektedir Ilgili kitaplar Muhammet Siyah Kalem e Atfedilen Minyatutler Beyhan Karamagarali Kultur ve Turizm Bakanligi Yayinlari Ankara 1984 Bozkir Ruzgari Siyah Kalem Mazhar Sevket Ipsiroglu Ada Yayinlari 1985 Bozkir Ruzgari Siyah Kalem Mazhar Sevket Ipsiroglu Yapi Kredi Yayinlari 2008 Turkish Arts Pictures From The Steppes Siyah Kalem Ada Yayinlari Ben Mehmed Siyah Kalem Insanlar ve Cinlerin Ustasi Mine Haydaroglu Yapi Kredi Yayinlari 2004 ISBN 9750808479 Bir Hayaldi Gercekten Guzel Baris Mustecaplioglu Profil Yayincilik 2009 ISBN 9789759962173 KaynakcaYKY Ben Mehmed Siyah Kalem Insanlar ve Cinlerin Ustasi adli eserde yer alan Ekrem Isin in yazisindan derlenmistir Ada Yayinlari Bozkir Ruzgari Siyah Kalem Mazhar Sevket Ipsiroglu