Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sıcak çarpması, aynı zamanda güneş çarpması olarak da bilinen bu tıbbi durum çevresel koşullar nedeniyle ısıya maruz kalınması ve termoregülasyon eksikliği nedeniyle vücut sıcaklığının 40,6 °C'nin üzerine çıktığı hipertermi olarak tanımlanan ciddi bir . Vücut sıcaklığının homeostaz noktasından fizyolojik nedenlerle yükselmesi olan ateşten farklıdır. Önleyici tedbirler çok miktarda soğuk sıvı almak ve parketmiş araçların içi gibi kısa sürede aşırı ısınabilen ve havalandırılmayan ortamlardan yani aşırı sıcak ve nemden uzak durmaktır. Tedavisi, fiziksel olarak vücudun sıcaklığının düşürülmesini gerektirir.
| Sıcak çarpması | |
|---|---|
| Uzmanlık | Acil tıp  |
Belirtileri
Sıcak çarpması genellikle 40,6 °C'nin üzerinde bir vücut sıcaklığı ile birlikte oryantasyon bozukluğu ve terleme eksikliği ile kendini gösterir. Sıcak çarpmasından önce kişide baş dönmesi, , baş ağrısı ve hâlsizlik gibi belirtileri gösterir. Eğer sıcak çarpması kişi uyurken olursa semptomları fark etmek daha zordur. Ancak efor kaynaklı sıcak çarpmasında etkilenen kişi aşırı derece terleyebilir. Özellikle küçük çocuklar geçirebilir. Sıcak çarpması bilinç kaybı, organ yetmezliği ve ölümle sonuçlanabilir.
Nedenleri
Biyolojik nedenleri
Metabolizmanın aşırı ısı üretmesi, çevreden aşırı ısı gelmesi ve yetersiz ya da bozulmuş ısı kaybı mekanizması ile birlikte termoregülasyonun başa çıkamadığı durumlarda anormal derecede yüksek vücut sıcaklıkları sonucu sıcak çarpması olur. Alkol,uyarıcılar, ilaçlar gibi soğumayı baskılayan ve vücut suyunun azalmasına neden olan maddeler ile yaşlanmaya bağlı fizyolojik değişiklikler, özellikle yaşlılarda ve engellilerde yetersiz havalandırma koşulları altında yaz aylarında efora bağlı olmayan "klâsik" sıcak çarpması için uygun koşulları sağlar. Efora bağlı sıcak çarpması ise sağlık sorunu olmayan genç kişilerde ve sıklıkla da sıcak havalarda ağır efor sarfeden sporcularda, açık havada çalışan işçilerde ya da askerî personelde görülebilir. Yalnızca sıcak değil aynı zamanda da nemli olan ortamlarda, nemin insan vücudunun kendini terleme ve buharlaşma ile soğutabilmesini zorlaştırdığına dikkat etmek gerekir. Aşırı vücut sıcaklığı insanlar ve diğer sıcak kanlı hayvanlarda hücresel solunum ile ana organların işlevi için gerekli olan biyokimyasal reaksiyonları düzenleyen enzimlerin çalışmasını sekteye uğratabilir.
Otomobiller
ABD'de 1998 ila 2011 yılları arasında en az 500 çocuk sıcakta otomobil içinde kalmaktan öldü ve ölenlerin %75'i iki yaşından küçük bebeklerdi. Hava sıcaklığı 21 °C iken doğrudan güneş ışığı alacak şekilde parkedilmiş otomobillerin içinde sıcaklık kısa sürede 49 °C'yi aşabilmektedir.
Otomobil içinde tek başlarına bırakılan küçük çocuklar, yaşlılar ve engelliler özellikle sıcak çarpmasına maruz kalmada risk altındadırlar. Otomobilin penceresi kısmen açık olsa bile çocuklar ve yaşlılar otomobil içinde çok kısa sürede sıcak çarpması geçirebilirler. Özellikle bu gruptakiler otomobil kapılarını açamayacak ya da rahatsızlıklarını kapalı bir otomobilin içinde oldukları için sözlü olarak dile getirip çevreden geçenlerin dikkatini çekememektedirler.
Köpek, kedi gibi evcil hayvanlar vücutlarını soğutmak için vücutlarının tamamından terleyemediklerinden otomobil içinde kaldıklarında insanlardan daha çok sıcak çarpmasına maruz kalmaya meyillidirler. Sıcak günlerde evcil hayvanların çok miktarda suya erişimi sağlanarak evde bırakılması önerilir. Araçla yolculuk yapılması gerektiğinde ise evcil hayvanın otomobil dışında bir yere bağlanarak önüne bir tas su konması gerekir.
ABD'de son zamanlarda otomobilde kaldıkları için ölen çocuk vakalarının yarısında ebeveynler çocuklarının arabada olduğunu unutmuş, %18'inde ebeveynler aracın içinin çok ısınabileceğinin farkında olmamış ve %30'unda da çocuk oynamak için arabanın içine girmiştir. Bu tür vakalarda ebeveyn hakkında yapılan yasal işlemler farklılık gösterebilmektedir. İki farklı vakada Kaliforniya'da oğlunu sıcak havada otomobilinde unutarak ölümüne neden olan bir üniversite profesörü savcılık tarafından mahkemeye verilmezken Florida'da kızını at yarışları sırasında bilerek arabada bırakarak ölümüne neden olan seyis mahkeme sonucu yirmi yıl hapis cezasına çarptırılmış ve sonrasında sınırdışı edilmesine karar verilmiştir.
Kaynakça
- ^ McGugan, Elizabeth A (2001). "Hyperpyrexia in the emergency department". Emergency Medicine Australasia. 13 (1). ss. 116-120. doi:10.1046/j.1442-2026.2001.00189.x. (PMID) 11476402.
- ^ "InfoSheet: Protecting Workers from Heat Illness" (PDF). OSHA–NIOSH. 2011. 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ Fauci, Anthony (2008). Harrison's Principles of Internal Medicine (17. bas.). McGraw-Hill Professional. ss. 117-121. ISBN .
- ^ "Heat emergencies: MedlinePlus Medical Encyclopedia". www.nlm.nih.gov. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ocak 2016.
- ^ Barth, Liza (3 Haziran 2011). . Consumer Reports. 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2015.
- ^ Meadows, Michelle (2014). "A primer on summer safety". Academic OneFile. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2016.
- ^ . Partnership for Animal Welfare. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2015.
- ^ Szabo, Liz (30 Haziran 2010). "More kids die in hot cars, half because parents forget them". USA Today. 2 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Şubat 2015.
- ^ "Child deaths in hot cars: 10 key facts". USA TODAY. 2 Temmuz 2014. 7 Ekim 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Ağustos 2016.
- ^ . 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2017.
- ^ "Court outcomes vary when kids die in hot cars". Associated Press. 28 Temmuz 2007. 6 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Şubat 2015.
| Sınıflandırma | D |
|---|---|
| Dış kaynaklar |
|
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sicak carpmasi ayni zamanda gunes carpmasi olarak da bilinen bu tibbi durum cevresel kosullar nedeniyle isiya maruz kalinmasi ve termoregulasyon eksikligi nedeniyle vucut sicakliginin 40 6 C nin uzerine ciktigi hipertermi olarak tanimlanan ciddi bir Vucut sicakliginin homeostaz noktasindan fizyolojik nedenlerle yukselmesi olan atesten farklidir Onleyici tedbirler cok miktarda soguk sivi almak ve parketmis araclarin ici gibi kisa surede asiri isinabilen ve havalandirilmayan ortamlardan yani asiri sicak ve nemden uzak durmaktir Tedavisi fiziksel olarak vucudun sicakliginin dusurulmesini gerektirir Sicak carpmasiUzmanlikAcil tip BelirtileriSicak carpmasi genellikle 40 6 C nin uzerinde bir vucut sicakligi ile birlikte oryantasyon bozuklugu ve terleme eksikligi ile kendini gosterir Sicak carpmasindan once kiside bas donmesi bas agrisi ve halsizlik gibi belirtileri gosterir Eger sicak carpmasi kisi uyurken olursa semptomlari fark etmek daha zordur Ancak efor kaynakli sicak carpmasinda etkilenen kisi asiri derece terleyebilir Ozellikle kucuk cocuklar gecirebilir Sicak carpmasi bilinc kaybi organ yetmezligi ve olumle sonuclanabilir NedenleriBiyolojik nedenleri Metabolizmanin asiri isi uretmesi cevreden asiri isi gelmesi ve yetersiz ya da bozulmus isi kaybi mekanizmasi ile birlikte termoregulasyonun basa cikamadigi durumlarda anormal derecede yuksek vucut sicakliklari sonucu sicak carpmasi olur Alkol uyaricilar ilaclar gibi sogumayi baskilayan ve vucut suyunun azalmasina neden olan maddeler ile yaslanmaya bagli fizyolojik degisiklikler ozellikle yaslilarda ve engellilerde yetersiz havalandirma kosullari altinda yaz aylarinda efora bagli olmayan klasik sicak carpmasi icin uygun kosullari saglar Efora bagli sicak carpmasi ise saglik sorunu olmayan genc kisilerde ve siklikla da sicak havalarda agir efor sarfeden sporcularda acik havada calisan iscilerde ya da askeri personelde gorulebilir Yalnizca sicak degil ayni zamanda da nemli olan ortamlarda nemin insan vucudunun kendini terleme ve buharlasma ile sogutabilmesini zorlastirdigina dikkat etmek gerekir Asiri vucut sicakligi insanlar ve diger sicak kanli hayvanlarda hucresel solunum ile ana organlarin islevi icin gerekli olan biyokimyasal reaksiyonlari duzenleyen enzimlerin calismasini sekteye ugratabilir Otomobiller ABD de 1998 ila 2011 yillari arasinda en az 500 cocuk sicakta otomobil icinde kalmaktan oldu ve olenlerin 75 i iki yasindan kucuk bebeklerdi Hava sicakligi 21 C iken dogrudan gunes isigi alacak sekilde parkedilmis otomobillerin icinde sicaklik kisa surede 49 C yi asabilmektedir Otomobil icinde tek baslarina birakilan kucuk cocuklar yaslilar ve engelliler ozellikle sicak carpmasina maruz kalmada risk altindadirlar Otomobilin penceresi kismen acik olsa bile cocuklar ve yaslilar otomobil icinde cok kisa surede sicak carpmasi gecirebilirler Ozellikle bu gruptakiler otomobil kapilarini acamayacak ya da rahatsizliklarini kapali bir otomobilin icinde olduklari icin sozlu olarak dile getirip cevreden gecenlerin dikkatini cekememektedirler Kopek kedi gibi evcil hayvanlar vucutlarini sogutmak icin vucutlarinin tamamindan terleyemediklerinden otomobil icinde kaldiklarinda insanlardan daha cok sicak carpmasina maruz kalmaya meyillidirler Sicak gunlerde evcil hayvanlarin cok miktarda suya erisimi saglanarak evde birakilmasi onerilir Aracla yolculuk yapilmasi gerektiginde ise evcil hayvanin otomobil disinda bir yere baglanarak onune bir tas su konmasi gerekir ABD de son zamanlarda otomobilde kaldiklari icin olen cocuk vakalarinin yarisinda ebeveynler cocuklarinin arabada oldugunu unutmus 18 inde ebeveynler aracin icinin cok isinabileceginin farkinda olmamis ve 30 unda da cocuk oynamak icin arabanin icine girmistir Bu tur vakalarda ebeveyn hakkinda yapilan yasal islemler farklilik gosterebilmektedir Iki farkli vakada Kaliforniya da oglunu sicak havada otomobilinde unutarak olumune neden olan bir universite profesoru savcilik tarafindan mahkemeye verilmezken Florida da kizini at yarislari sirasinda bilerek arabada birakarak olumune neden olan seyis mahkeme sonucu yirmi yil hapis cezasina carptirilmis ve sonrasinda sinirdisi edilmesine karar verilmistir Kaynakca McGugan Elizabeth A 2001 Hyperpyrexia in the emergency department Emergency Medicine Australasia 13 1 ss 116 120 doi 10 1046 j 1442 2026 2001 00189 x PMID 11476402 InfoSheet Protecting Workers from Heat Illness PDF OSHA NIOSH 2011 21 Subat 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 10 Subat 2015 Fauci Anthony 2008 Harrison s Principles of Internal Medicine 17 bas McGraw Hill Professional ss 117 121 ISBN 978 0 07 146633 2 Heat emergencies MedlinePlus Medical Encyclopedia www nlm nih gov 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Ocak 2016 Barth Liza 3 Haziran 2011 Consumer Reports 9 Mart 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2015 Meadows Michelle 2014 A primer on summer safety Academic OneFile 9 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2016 Partnership for Animal Welfare 24 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Subat 2015 Szabo Liz 30 Haziran 2010 More kids die in hot cars half because parents forget them USA Today 2 Temmuz 2010 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Subat 2015 Child deaths in hot cars 10 key facts USA TODAY 2 Temmuz 2014 7 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Agustos 2016 20 Ekim 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Nisan 2017 Court outcomes vary when kids die in hot cars Associated Press 28 Temmuz 2007 6 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Subat 2015 SiniflandirmaDICD 10 1 ICD 9 CM 992 0MeSH D018883DiseasesDB 5690Dis kaynaklarMedlinePlus 000056eMedicine med 956