Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Quakers (Dostların Dînî Derneği), mevcut Hristiyan mezheplerinden ve tarîkatlarından memnun olmayanlar tarafından 17. yüzyıl ortalarında İngiltere'nin kuzeybatısında ortaya çıkmış bir mezheptir.
İlkeler ve prensipler
Üyeleri Arkadaşlar ya da İngilizce: Religious Society of Friends olarak adlandırılır. Tarihçiler, mezhebin kurucusu ve en önemli erken dönem lideri olarak 'u (1624 - 1691) gösterir. Quaker, ve 'yle birlikte savunan üç tarihî barış kilisesi'nden biri olarak değerlendirilir.
İngiltere'deki kuruluşunun ardından Quakerizm, temelde ABD, Avustralya, Bolivya, Galler, İrlanda, İskoçya, Kenya ve Kosta Rika gibi ülkelere yayıldı. Günümüzde başta Afrika, Birleşik Krallık ve Kuzey Amerika olmak üzere birçok bölgede mensubu bulunmaktadır. Quakerlerin toplam sayısı nispeten düşük olsa da (bütün Dünya'da yaklaşık 350.000) Philadelphia, Pensilvanya; Newberg, Oregon; ; Whittier, Kaliforniya; Richmond, Indiana; Friendswood, Teksas; Birmingham, İngiltere ve Greensboro, Kuzey Karolina gibi yerlerde Quaker etkisi yoğun şeklide görülmektedir.
Tarihsel aşamaları
Quakerlik tarihi kabaca dört aşamaya ayrılmaktadır. Günümüzde, Quakerlik başlangıcı, sıfır aşama noktası bağlamında bağımsız din toplulukları olarak grupların oluşum başlangıcı değil de daha sonraki kurucuların (ya da Quaker olarak adlandırılan ilk dostların) ilk resmi çıkışlarına dayandırılmaktadır. Sıfır aşama ya da yapısal oluşum aşaması chiliastisch (İsa’nın yeryüzüne geri dönüp binlerce yıllık bir hükümranlık süreceği beklentisine dayanan öğreti) fikirlerle şekillenmiştir.
1650’den yaklaşık 1690’a kadar olan ilk aşama yoğun takiplerle ve yoğun misyon çalışmalarıyla geçmiştir. Bu ilk aşamada Quakerlik İngiltere’de ve daha sonra ABD’de yayılmıştır.
1690’lardan 18. yy’ın ikinci yarısına kadar olan ikinci aşamanın şekillenmesinde, kendi kabuğuna çekilme, ayrışma, durağanlaşma ve tepkisiz kalma görülmüş, aynı zamanda, ekonomik ve toplumsal gelişmeler etkili olmuştur.
18. yy’ın ikinci yarısından 19. yy ortalarına kadar olan üçüncü aşama; kadınlar, köleler ve esirlerin hakları için birçok Quaker’in barışçıl ama radikal savaşları, barışa katkı, açlık ve sömürünün hafifletilmesi ile süregelmiştir.
19. yy’ın ortalarından günümüze kadar gelen dördüncü aşama ise bölünmeler ve yeniden birleşmelerden oluşur.
Büyük Britanya'da Quakerler
Quaker tarihi İngiltere’de 17. yy’da başlamıştır. Başlangıçta, Quakerler, kendilerini din topluluğu olarak görmüyorlardı, daha çok, dağınık bir gruplaşma vardı. Quakerler, Tanrısal ışığın büyüklüğü ve parlaklığından tamamen büyülenmiş bir şekilde heyecanlı ve titreyerek konuştuklarından, karşıtları onlara alay mahiyetinde, İngilizce: “to quake = titreme” anlamına gelen bu ismi takmışlardır.
George Fox’un bir İngiliz mahkemesinde söylemiş olduğu “Tanrı’nın sözleri önünde titre!” sözüyle, yayılan Quaker adı başka bir kökene sahip oldu. İlk olarak Quakerler, Anglikan mezhebine bağlı olanlar için kurulan kiliselere ve kendilerince ikiyüzlü olarak değerlendirilen Püritenlere karşı çıkan muhalefetleriyle birleştiler.
Bu muhalif hareketlerin ilk düşünsel önderlerinden birisi, 1649 yılında Nottingham’daki bir kilisede ilk genel konuşmasını yaparken tutuklanan George Fox’dur. Tanrı’ya küfretme gerekçesiyle sekiz defa hapis cezası almıştır.
İlk Quaker Topluluğu’nun diğer bir ismi ise bir süre George Fox’a rakip olarak ortaya çıkan ’dir. James Nayler’in kendisi olduğu kadar taraftarları açısından hareketin doruk ve dönüm noktası 1656 yılında Bristol’da Tanrı’ya küfretme gerekçesiyle olmuştur.
İlk misyon çalışmalarının diğer bir kilit ismi ise, arka planda organizatör olarak çalışan ’dir (1614 – 1702). 1669’da ile evlenen Margeret, belgeyi imzalamamasına rağmen, ünlü ’nin asıl yazarı olarak kabul edilmektedir.
17. yy’da Quakerlere karşı olan toplumsal ve politik tutum çelişkilidir. 1651 yılında Oliver Cromwell, George Fox’a yüzbaşı rütbesini teklif etti, ancak George Fox bu teklifi kabul etmedi. 1660'lı yılların başında İngiltere’de, Quaker takibi doruk noktasına ulaşmıştı. Yüzlerce Quaker linç edildi, tutuklandı ve kötü muamele gördü. 1667 - 1669 yılları arasında George Fox, aylık, üç aylık ve yıllık toplantılar düzenlemiş ve bu toplantılar günümüze kadar gelen Quaker sistemini oluşturmuştur.
Quakerler’ın, soruşturmalardan sonra bile (1689, İngiliz Parlamentosu, Dinsel Hoşgörü Yasası) kamu dairelerinde, siyasi görevlerde ve üniversitelerde çalışmalarına izin verilmemiştir. Bunun nedeni ise resmî göreve başlama yeminini kabul etmemeleridir. Bu yüzden birçok Quaker üyesi, ilk olarak Kuzey Amerika’ya, Batı Hindistan’a ya da Hollanda’ya veya Frizon Ülkesi’ne göç etmiştir.
Quakerliğin şekillenmesinde rol oynayan üçüncü ünlü kişi ise İngiliz William Penn’dir. Penn 1681 yılında Pensilvanya valisi seçilmiş ve İngiliz-Amerikan (Quaker) tarihinin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Penn aynı zamanda milletler arası iletişim için çalışmış ve Avrupa Barışının Bugünü ve Geleceğine Doğru (Towards the Present and Future Peace of Europe) adlı eserini yazmıştır.
İngiltere’de soruşturmaların azalmasından sonra, 18. yy’ın başlarında Quakerler ekonomi alanında başarılı olmuşlardır. Bunun en başlıca nedeni ise dürüst iş adamları olarak çok saygın bir üne sahip olmalarıydı. Bazı firmalar günümüzde de varlıklarını sürdürmekte ve tanınmaktadır. Bunlardan bazıları, Clarks (ayakkabı), Barclays (banka) ve Cadbury Limited’tir (çikolata, gıda; 1969’da Cadbury Schweppes’le birleşmiştir.).
17. yy sonlarına doğru, ekonomi alanındaki başarı ve toplumsal entegrasyonla, yoğun bir şekilde yürütülen misyon gezileri ve faaliyetleri son bulmuş ve 18. yy ortalarına kadar bu durağanlık devam etmiştir. Adalet ve dürüstlük için savaşan Quakerlerin dürüstlük tablosu, ilk olarak 18. yy’ın ikinci yarısına dayanmaktadır. Özellikle İngiliz-Amerikan Quakerler ve Britanyalılar aktif bir şekilde kölelik sorunuyla uğraşmış ve kadın hakları için savaşmışlardır.
Şiddetli sayılabilecek tartışmalarda, bu sefer sadece kendi hayatları için değil başkalarının hayatları için de savaştıklarından, karşıtlarını ahlaksal olarak çökertmek amacıyla ilk yıllarındaki geleneklerini sürdürüp polemiğe girmekten kaçınmamışlardır.
ABD'de Quakerler
Quakerler, daha önceleri bugünkü Amerika Birleşik Devletleri’ne yerleşmişlerdir. 1657’de Boston’da olduğu gibi Kuzey Amerika’daki bazı Britanya kolonilerinde de Quakerlik yasaklanmıştır. Quaker Mary Dyer, Boston’da bu yasalara karşı protesto eylemleri gerçekleştirmiş, bu yüzden birçok defa tutuklanmış ve iki defa ölüm cezasına çarptırılmıştır. İkinci seferde bu karar uygulanmış ve Dyer 1 Haziran 1660'ta idam sehpasında ölmüştür.
William Penn, 1671’den itibaren birçok Avrupa ülkesine gitmiş ve “Yeni Dünya”da Quaker Kolonisi’ni tanıtmıştır. Kuzey Amerika’ya en büyük göç dalgası 1681’den itibaren, İngiltere kralı II. Charles’ın, Quakerlere o zamanki yerleştikleri batı sınırındaki alandan büyük bir yer vermesiyle ve daha sonra Pensilvanya olarak adlandırılan bu alana, William Penn’i vali olarak ataması ile başlamıştır. Penn’in belirttiği gibi bu “kutsal deneyim”, bu zamana kadar var olmuş tek Quaker ülkesidir. Pensilvanya anayasası, alışılmadık derecede liberal seçim hakkı ve bütün mezhepler için sunduğu tam din özgürlüğü ile zamanının diğer anayasalarına göre oldukça öndeydi. Penn’in, Kızılderilileri alkolden ve beyazların sömürgesinden koruması ve ülke devir antlaşmasını savunmasıyla, Pensilvanya kızılderili akınından korunmuştur. Penn, Lenni Lenape ya da Irokeseler gibi komşu kızılderililerle yoğun temas halindeydi, hatta onların dilini de konuşabiliyordu. Böylece Philadelphia’ya bölgesi hızla gelişmiş ve Quaker kolonilerinin merkezi haline gelmiştir.
Pensilvanya, daha önceleri de Quakerler tarafından asla sorgulanmamış olan İngiliz etkisi altında bulunmaktadır. Ancak bu durum zamanla Quakerler için manevi bir çöküntü oluşturmuştur. Çünkü İngiltere, Pensilvanya’dan kendi askerî güçleriyle birlikte, çatışmalara katılmasını istemiştir. Pensilvanya milletvekilleri bunun yerine 1693’de İngiltere’de düzenlenen Quaker Yıllık Toplantısı’nda, savaş vergisi ödemenin, 1661’de yapılan tarihi Barış Antlaşması’na aykırı olmadığını ve böylelikle kraliçeye, Fransızlar tarafından işgal edilen Kanada’ya karşı harekâtın donanması için 2000 pound verme kararı almışlardır. Bu ödemeler birçok defa yapıldıktan sonra, Pensilvanya’daki bazı Quakerler bunun Barış Antlaşmasına aykırı olduğunu savunmuşlardır. Kutsal deneyim 85 yıl sonra başarısızlığa uğradığı zaman, Quakerler 1756’da parlamentodaki yerlerini bırakmışlardır.
1758’de Philadelphia’da yapılan ilk yıllık toplantıda köleliğin kaldırılması kararı alınmış, bu kurallara karşı gelenler, Dostların Dini Topluluğu’ndan dışlanma yoluyla cezalandırılmıştır. Kaynak18 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
- ^ Örneğin "Review: [Untitled]", a review by Arthur J. Mekeel of The History of Quakerism by Elbert Russell in The American Historical Review, Vol. 48, No. 2. (Jan., 1943)
- ^ . 8 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008.
- ^ "(Zebur Bölüm iki)". 12 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Şubat 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Quakers Dostlarin Dini Dernegi mevcut Hristiyan mezheplerinden ve tarikatlarindan memnun olmayanlar tarafindan 17 yuzyil ortalarinda Ingiltere nin kuzeybatisinda ortaya cikmis bir mezheptir Religious Society of Friends in kurulusunda onemli rol oynayanIlkeler ve prensiplerUyeleri Arkadaslar ya da Ingilizce Religious Society of Friends olarak adlandirilir Tarihciler mezhebin kurucusu ve en onemli erken donem lideri olarak u 1624 1691 gosterir Quaker ve yle birlikte savunan uc tarihi baris kilisesi nden biri olarak degerlendirilir Ingiltere deki kurulusunun ardindan Quakerizm temelde ABD Avustralya Bolivya Galler Irlanda Iskocya Kenya ve Kosta Rika gibi ulkelere yayildi Gunumuzde basta Afrika Birlesik Krallik ve Kuzey Amerika olmak uzere bircok bolgede mensubu bulunmaktadir Quakerlerin toplam sayisi nispeten dusuk olsa da butun Dunya da yaklasik 350 000 Philadelphia Pensilvanya Newberg Oregon Whittier Kaliforniya Richmond Indiana Friendswood Teksas Birmingham Ingiltere ve Greensboro Kuzey Karolina gibi yerlerde Quaker etkisi yogun seklide gorulmektedir Tarihsel asamalariQuakerlik tarihi kabaca dort asamaya ayrilmaktadir Gunumuzde Quakerlik baslangici sifir asama noktasi baglaminda bagimsiz din topluluklari olarak gruplarin olusum baslangici degil de daha sonraki kurucularin ya da Quaker olarak adlandirilan ilk dostlarin ilk resmi cikislarina dayandirilmaktadir Sifir asama ya da yapisal olusum asamasi chiliastisch Isa nin yeryuzune geri donup binlerce yillik bir hukumranlik surecegi beklentisine dayanan ogreti fikirlerle sekillenmistir 1650 den yaklasik 1690 a kadar olan ilk asama yogun takiplerle ve yogun misyon calismalariyla gecmistir Bu ilk asamada Quakerlik Ingiltere de ve daha sonra ABD de yayilmistir 1690 lardan 18 yy in ikinci yarisina kadar olan ikinci asamanin sekillenmesinde kendi kabuguna cekilme ayrisma duraganlasma ve tepkisiz kalma gorulmus ayni zamanda ekonomik ve toplumsal gelismeler etkili olmustur 18 yy in ikinci yarisindan 19 yy ortalarina kadar olan ucuncu asama kadinlar koleler ve esirlerin haklari icin bircok Quaker in bariscil ama radikal savaslari barisa katki aclik ve somurunun hafifletilmesi ile suregelmistir 19 yy in ortalarindan gunumuze kadar gelen dorduncu asama ise bolunmeler ve yeniden birlesmelerden olusur Buyuk Britanya da Quakerler Quaker tarihi Ingiltere de 17 yy da baslamistir Baslangicta Quakerler kendilerini din toplulugu olarak gormuyorlardi daha cok daginik bir gruplasma vardi Quakerler Tanrisal isigin buyuklugu ve parlakligindan tamamen buyulenmis bir sekilde heyecanli ve titreyerek konustuklarindan karsitlari onlara alay mahiyetinde Ingilizce to quake titreme anlamina gelen bu ismi takmislardir George Fox un bir Ingiliz mahkemesinde soylemis oldugu Tanri nin sozleri onunde titre sozuyle yayilan Quaker adi baska bir kokene sahip oldu Ilk olarak Quakerler Anglikan mezhebine bagli olanlar icin kurulan kiliselere ve kendilerince ikiyuzlu olarak degerlendirilen Puritenlere karsi cikan muhalefetleriyle birlestiler Bu muhalif hareketlerin ilk dusunsel onderlerinden birisi 1649 yilinda Nottingham daki bir kilisede ilk genel konusmasini yaparken tutuklanan George Fox dur Tanri ya kufretme gerekcesiyle sekiz defa hapis cezasi almistir Ilk Quaker Toplulugu nun diger bir ismi ise bir sure George Fox a rakip olarak ortaya cikan dir James Nayler in kendisi oldugu kadar taraftarlari acisindan hareketin doruk ve donum noktasi 1656 yilinda Bristol da Tanri ya kufretme gerekcesiyle olmustur Ilk misyon calismalarinin diger bir kilit ismi ise arka planda organizator olarak calisan dir 1614 1702 1669 da ile evlenen Margeret belgeyi imzalamamasina ragmen unlu nin asil yazari olarak kabul edilmektedir 17 yy da Quakerlere karsi olan toplumsal ve politik tutum celiskilidir 1651 yilinda Oliver Cromwell George Fox a yuzbasi rutbesini teklif etti ancak George Fox bu teklifi kabul etmedi 1660 li yillarin basinda Ingiltere de Quaker takibi doruk noktasina ulasmisti Yuzlerce Quaker linc edildi tutuklandi ve kotu muamele gordu 1667 1669 yillari arasinda George Fox aylik uc aylik ve yillik toplantilar duzenlemis ve bu toplantilar gunumuze kadar gelen Quaker sistemini olusturmustur Quakerler in sorusturmalardan sonra bile 1689 Ingiliz Parlamentosu Dinsel Hosgoru Yasasi kamu dairelerinde siyasi gorevlerde ve universitelerde calismalarina izin verilmemistir Bunun nedeni ise resmi goreve baslama yeminini kabul etmemeleridir Bu yuzden bircok Quaker uyesi ilk olarak Kuzey Amerika ya Bati Hindistan a ya da Hollanda ya veya Frizon Ulkesi ne goc etmistir Quakerligin sekillenmesinde rol oynayan ucuncu unlu kisi ise Ingiliz William Penn dir Penn 1681 yilinda Pensilvanya valisi secilmis ve Ingiliz Amerikan Quaker tarihinin ayrilmaz bir parcasi olmustur Penn ayni zamanda milletler arasi iletisim icin calismis ve Avrupa Barisinin Bugunu ve Gelecegine Dogru Towards the Present and Future Peace of Europe adli eserini yazmistir Ingiltere de sorusturmalarin azalmasindan sonra 18 yy in baslarinda Quakerler ekonomi alaninda basarili olmuslardir Bunun en baslica nedeni ise durust is adamlari olarak cok saygin bir une sahip olmalariydi Bazi firmalar gunumuzde de varliklarini surdurmekte ve taninmaktadir Bunlardan bazilari Clarks ayakkabi Barclays banka ve Cadbury Limited tir cikolata gida 1969 da Cadbury Schweppes le birlesmistir 17 yy sonlarina dogru ekonomi alanindaki basari ve toplumsal entegrasyonla yogun bir sekilde yurutulen misyon gezileri ve faaliyetleri son bulmus ve 18 yy ortalarina kadar bu duraganlik devam etmistir Adalet ve durustluk icin savasan Quakerlerin durustluk tablosu ilk olarak 18 yy in ikinci yarisina dayanmaktadir Ozellikle Ingiliz Amerikan Quakerler ve Britanyalilar aktif bir sekilde kolelik sorunuyla ugrasmis ve kadin haklari icin savasmislardir Siddetli sayilabilecek tartismalarda bu sefer sadece kendi hayatlari icin degil baskalarinin hayatlari icin de savastiklarindan karsitlarini ahlaksal olarak cokertmek amaciyla ilk yillarindaki geleneklerini surdurup polemige girmekten kacinmamislardir ABD de Quakerler Quakerler daha onceleri bugunku Amerika Birlesik Devletleri ne yerlesmislerdir 1657 de Boston da oldugu gibi Kuzey Amerika daki bazi Britanya kolonilerinde de Quakerlik yasaklanmistir Quaker Mary Dyer Boston da bu yasalara karsi protesto eylemleri gerceklestirmis bu yuzden bircok defa tutuklanmis ve iki defa olum cezasina carptirilmistir Ikinci seferde bu karar uygulanmis ve Dyer 1 Haziran 1660 ta idam sehpasinda olmustur William Penn 1671 den itibaren bircok Avrupa ulkesine gitmis ve Yeni Dunya da Quaker Kolonisi ni tanitmistir Kuzey Amerika ya en buyuk goc dalgasi 1681 den itibaren Ingiltere krali II Charles in Quakerlere o zamanki yerlestikleri bati sinirindaki alandan buyuk bir yer vermesiyle ve daha sonra Pensilvanya olarak adlandirilan bu alana William Penn i vali olarak atamasi ile baslamistir Penn in belirttigi gibi bu kutsal deneyim bu zamana kadar var olmus tek Quaker ulkesidir Pensilvanya anayasasi alisilmadik derecede liberal secim hakki ve butun mezhepler icin sundugu tam din ozgurlugu ile zamaninin diger anayasalarina gore oldukca ondeydi Penn in Kizilderilileri alkolden ve beyazlarin somurgesinden korumasi ve ulke devir antlasmasini savunmasiyla Pensilvanya kizilderili akinindan korunmustur Penn Lenni Lenape ya da Irokeseler gibi komsu kizilderililerle yogun temas halindeydi hatta onlarin dilini de konusabiliyordu Boylece Philadelphia ya bolgesi hizla gelismis ve Quaker kolonilerinin merkezi haline gelmistir Pensilvanya daha onceleri de Quakerler tarafindan asla sorgulanmamis olan Ingiliz etkisi altinda bulunmaktadir Ancak bu durum zamanla Quakerler icin manevi bir cokuntu olusturmustur Cunku Ingiltere Pensilvanya dan kendi askeri gucleriyle birlikte catismalara katilmasini istemistir Pensilvanya milletvekilleri bunun yerine 1693 de Ingiltere de duzenlenen Quaker Yillik Toplantisi nda savas vergisi odemenin 1661 de yapilan tarihi Baris Antlasmasi na aykiri olmadigini ve boylelikle kraliceye Fransizlar tarafindan isgal edilen Kanada ya karsi harekatin donanmasi icin 2000 pound verme karari almislardir Bu odemeler bircok defa yapildiktan sonra Pensilvanya daki bazi Quakerler bunun Baris Antlasmasina aykiri oldugunu savunmuslardir Kutsal deneyim 85 yil sonra basarisizliga ugradigi zaman Quakerler 1756 da parlamentodaki yerlerini birakmislardir 1758 de Philadelphia da yapilan ilk yillik toplantida koleligin kaldirilmasi karari alinmis bu kurallara karsi gelenler Dostlarin Dini Toplulugu ndan dislanma yoluyla cezalandirilmistir Kaynak18 Aralik 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Kaynakca Ornegin Review Untitled a review by Arthur J Mekeel of The History of Quakerism by Elbert Russell in The American Historical Review Vol 48 No 2 Jan 1943 8 Nisan 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 27 Haziran 2008 Zebur Bolum iki 12 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Subat 2010