Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şimşek ya da çakın, elektrik yüklü bir bulut ile diğer bir bulut arasındaki elektrik boşalmasıdır. Önceden tahmin edilmesi oldukça zordur. Fakat belli hava koşullarında meydana gelir.
Yıldırım ise; bulut ile yeryüzü arasındaki elektrik boşalmaları olarak tanımlanır. Yıldırım, zikzaklı bir yol takip ederek kollar hâlinde aşağı doğru iner. Genellikle şiddetli bir yağmurla birlikte görülür.Yıldırım, gök gürültüsü ve şimşekten oluşan, gökyüzü ile yeryüzü arasındaki elektrik boşalmasıdır.
Şimşek, bir bulut kümesi aşırı miktarda + veya - elektrik yükü ile yüklendiğinde meydana gelen, gözle görülür elektrik boşalmasıdır. Elektrik yükünün hava direncini kıracak kadar çok olması gerekir. Şimşek ve yıldırım sadece kümülonimbüs bulutlarında görülür. Diğer bulutlarda sadece enerji akımı sayesinde görülebilir. Kar fırtınalarında, kum fırtınalarında ve hatta volkanlardan çıkan gaz ve toz bulutlarında da şimşeklere rastlanır. Bir oraj esnasında şimşekler; bulutlar arasında, bulutla hava arasında ve bulutla yer arasında gerçekleşebilir. Dünya genelinde saniyede 50 ila 100 şimşek çakar.
Şimseğe yerel toplum dilinde balkır, çakın, çakım, yalabık, yıldırak gibi sözcüklerde kullanılır
Elektriklenme
Elektrik yüklenmesinin ayrıntıları bilim insanlarınca hâlâ incelenmektedir ancak fırtına elektriklenmesinin bazı temel kavramları üzerinde ortak bir kanı vardır. Elektriklenme, çarpışan cisimler arasındaki iyon transferinin sonucu olarak triboelektrik etki ile olabilir. Yüksüz, çarpışan su damlaları, gök gürültüsü bulutunda olduğu gibi, aralarındaki (sulu iyonlar olarak) yük aktarımı nedeniyle elektrik yüklenebilirler. Fırtınadaki ana elektrik yüklenme alanı, havanın hızla yukarı doğru hareket ettiği ve sıcaklık aralığının -15 ila -25 °C (5 ila -13 °F) arasında değiştiği fırtınanın ortasında oluşur. Bkz. Şekil 1. Bu bölgede, sıcaklık ve yukarı doğru hızlı hava hareketinin birleşimi süper soğutulmuş bulut damlacıkları (donma noktasının altındaki küçük su damlacıkları), küçük buz kristalleri ve (yumuşak dolu) karışımı üretir. Yukarı çekiş, süper soğutulmuş bulut damlacıklarını ve çok küçük buz kristallerini yukarı doğru taşır. Aynı zamanda, çok daha büyük ve daha yoğun olan yumuşak dolu, yükselen havada düşer veya asılı kalır.
Yağışların hareketindeki farklılıklar çarpışmalara neden olur. Yükselen buz kristalleri yumuşak dolu ile çarpıştığında, buz kristalleri pozitif ve yumuşak dolu negatif olarak yüklenir. Bkz. Şekil 2. Yukarı çekiş, pozitif yüklü buz kristallerini fırtına bulutunun tepesine doğru yukarıya doğru taşır. Daha büyük ve daha yoğun olan graupel, ya fırtına bulutunun ortasında asılı kalır ya da fırtınanın alt kısmına doğru düşer.
Sonuçta, fırtına bulutunun üst kısmı pozitif olarak yüklenirken, fırtına bulutunun orta ila alt kısmı negatif elektrikle yüklenir.
Fırtına içindeki yukarı doğru hareketler ve atmosferdeki daha yüksek seviyelerdeki rüzgarlar, fırtına bulutunun üst kısmındaki küçük buz kristallerinin (ve pozitif yükün) fırtına bulutu tabanından yatay olarak bir miktar uzağa yayılmasına neden olur. Fırtına bulutunun bu kısmına örs denir. Bu, fırtına bulutu için ana şarj süreci olsa da, bu elektrik yüklerinin bazıları fırtınadaki hava hareketlerince (yukarı çekişler ve aşağı çekişler) yeniden dağıtılabilir. Ayrıca, yağış ve daha yüksek sıcaklıklar nedeniyle fırtına bulutunun dibine yakın bir yerde küçük ama önemli bir pozitif yük birikimi vardır.
Saf sıvı sudaki yükün indüklenmiş ayrılması, tribo-elektrik etkisi ile saf sıvı suyun elektriklenmesi gibi 1840'lardan beri bilinmektedir.
William Thomson (Lord Kelvin), sudaki yük ayrımının dünya yüzeyindeki olağan elektrik alanlarında oluştuğunu ispatladı ve bu bilgiyi kullanarak sürekli elektrik alan ölçüm cihazını geliştirdi. Sıvı su kullanılarak yükün farklı bölgelere fiziksel olarak ayrılması, Kelvin tarafından Kelvin su damlalığı ile gösterilmiştir. En olası yük taşıyan türler, sulu hidrojen iyonu ve sulu hidroksit iyonu olarak kabul edildi.
Katı su buzunun elektriksel şarjı da düşünülmüştür. Yüklü türler yine hidrojen iyonu ve hidroksit iyonu olarak kabul edildi.
Elektron, gök gürültülü fırtınalardaki anlık zamanda hidroksit iyonu artı çözünmüş hidrojene göre sıvı suda kararlı değildir.
Yıldırımdaki yük taşıyıcısı esasen plazmadaki elektronlardır.
Sıvı su veya katı su ile ilişkili iyonlar (pozitif hidrojen iyonu ve negatif hidroksit iyonu) olarak yükten yıldırımla ilişkili elektronlar olarak yüklenme süreci, bir tür elektro-kimyayı, yani kimyasal türlerin oksitlenmesi ve/veya indirgenmesini içermelidir.
Hidroksit baz olarak işlev gördüğü ve karbon dioksit asidik gaz olduğu için, negatif yükün sulu hidroksit iyonu biçiminde olduğu yüklü su bulutlarının sulu karbonat iyonları ve sulu hidrojen karbonat iyonları oluşturmak üzere atmosferik karbon dioksit ile etkileşime girmesi mümkündür.
Yıldırım
Yıldırım, bulut ile yer arasında oluşan, en tehlikeli şimşek türüdür. Çoğu çakma yeryüzüne negatif yük dağıtır ancak bir kısmı yeryüzüne pozitif yük taşır. Bu pozitif çakmalar sıklıkla bir orajın dağılma aşamasında oluşur. Pozitif çakmalar aynı zamanda kış ayları boyunca düşen toplam yıldırımların yüksek bir yüzdesini oluşturur.
Bulut ve yer arasındaki elektrik potansiyeli farkı 10 ila 100 milyon volttur ve yıldırımın dönüş darbesinin akımı yaklaşık 30.000 ampere, sıcaklığı 30.000 °C'ye ulaşır. Yıldırımın oluşması çok hızlı bir şekilde gerçekleşir. Öncül darbe buluttan yere yaklaşık 30 milisaniyede ulaşır ve yerden bulutun merkezine yaklaşık 100 milisaniyede döner.
Gök gürültüsü
Gök gürültüsü, şimşek çakması esnasında oluşan, patlamaya benzer çok yüksek sestir. Ses, ışıktan çok daha yavaş hareket ettiği için (deniz seviyesinde yaklaşık ses hızı 340 m/s) gök gürültüsü -gözlemcinin uzaklığına bağlı olarak- şimşeğin gözlenmesinden kısa bir süre sonra duyulur.
Gök gürültüsü, şimşek hattı boyunca havanın aniden ısınması ve hava basıncının artması nedeniyle oluşur. Aşırı basınç şimşek hattının sesten hızlı şekilde genişlemesine ve gök gürültüsü olarak adlandırılan sesi oluşturmasına neden olur. Gök gürültüsünü karakterize eden şaklama, patlama, gümbürtü gibi çeşitli farklı sesler şimşek hattının karmaşık geometrisi, atmosferin özellikleri, yerel arazi şekilleri ve yansımalar nedeniyle oluşur.
Yıldırım çarpması
Yıldırım çarpması, bulut ile yer arasında oluşan bir şimşeğin canlılara isabet etmesidir. Yıldırım çarpması, elektrik yükü nedeniyle ölümcül sonuçlar doğurabilecek, oldukça tehlikeli bir hadisedir. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde her sene ortalama 62 kişi yıldırım çarpması nedeniyle hayatını kaybetmekte, yaklaşık 300 kişi yaralanmaktadır. Dünya genelinde ise yılda ortalama 24.000 kişi ölmekte, 240.000 kişi yaralanmaktadır.
İstatistiksel olarak yıldırım çarpmasına en çok şu altı durumda rastlanır:
- Açık arazide oyun oynarken
- Açık arazide çalışırken
- Kayık veya botla gezerken, balık tutarken veya yüzerken
- Tarla ve ağır iş makineleri kullanırken
- Telefonla konuşurken
- Elektrikli aletler kullanırken veya tamir ederken
Korunma ve müdahale
Binalara monte edilen ve paratoner denen metal kondüktörler, yıldırımın mümkün olan en düşük hasarla yeryüzüne transfer edilmesine yardımcı olurlar.
Eğer açık alanda iken civarda bir yere yıldırım düştüyse ve saçlarınız dikilmeye başladıysa hemen en yakındaki binaya girmelisiniz. Eğer yakında bina yoksa civardaki en alçak bölgeye gidip ayaklarınız yere basacak şekilde yere çömelmeli ve mümkün olduğunca bir top gibi küçülmelisiniz. Yıldırım tehlikesi varken "kesinlikle" yere yatılmamalıdır.
Eğer birine yıldırım çarptıysa sırasıyla şu işlemler yapılmalıdır:
- Birden fazla yaralı varsa ilk önce öldüğü düşünülenlerle (ölmüş gibi hareketsiz duranlarla) ilgilenilmelidir.
- Yaralının solunumu ve kalp atışı kontrol edilmelidir.
- Yaralı nefes almıyorsa (hayat öpücüğü) uygulanmalıdır.
- Nabız yoksa, uzman biri tarafından kalp masajı yapılmalıdır.
Yanlış bilinenler
Halk arasında, lastik tabanlı ayakkabıların veya otomobil lastiklerinin yıldırımdan koruyacağına inanılır. Bunların hiçbir faydası yoktur ancak otomobilin metal çerçevesi (vücuda temas etmiyorsa) çarpmanın etkilerinden korumada yardımcı olur.
Yine halk arasında aynı noktaya iki kere yıldırım düşmeyeceğine inanılır oysaki bunun gerçekleştiği pek çok olay kaydı mevcuttur.
Notlar
Şimşek veya gökgürültüsünden kaynaklanan korku astrafobi olarak adlandırılır.
Galeri
-
![image]()
Eyfel Kulesi'ne düşen bir yıldırım (3 Haziran 1902 saat 21:20) -
![image]()
Short Hill Dağı'na düşen bir yıldırım. -
![image]()
Unna'daki bir fırtınada meydana gelen bir şimşek. -
![image]()
Belfort'ta gözlenen şimşek çakması (Fransa, 2013). -
![image]()
Denize düşen yıldırımlar (Port-la-Nouvelle, Fransa) -
![image]()
Yıldırım çarpmasından gövde ve ağaç kabuğu arasındaki patlayıcı buhar basıncı huş ağacı kabuğunu uçurdu
Kaynakça
- ^ "şimşek." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 21 Eylül 2012
- ^ ""Şimşek." Dil Derneği sözlüğü". 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
- ^ " yıldırım" Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim tarihi: 9 Ocak 2009.
- ^ ""Yıldırım." Dil Derneği sözlüğü". 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Eylül 2008.
- ^ a b c d e f g h i j "Lightning." Encyclopædia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2023.
- ^ Jennings, S. G. & Latham, J. "The charging of water drops falling and colliding in an electric field". Proc. 3rd Conf. Static Electrification Paper 10. pp.84-92 (1971) Jennings, S. G. & Latham, J. "The charging of water drops falling and colliding in an electric field" or "Die Aufladung von Wassertropfen, die beim Fallen in einem elektrischen Feld kollidieren". Archiv für Meteorologie, Geophysik und Bioklimatologie, Serie A volume 21, pages 299–306 (1972)
- ^ a b c d e f g h . National Oceanic and Atmospheric Administration. 30 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2016.
![image]()
Bu madde, bu kaynaktan alınan kamu malı olan bir metni içermektedir. - ^ Francis, G. W., "Electrostatic Experiments" Oleg D. Jefimenko, Editor, Electret Scientific Company, Star City, 2005
- ^ Aplin, K. L.; Harrison, R. G. (3 Eylül 2013). "Lord Kelvin's atmospheric electricity measurements". History of Geo- and Space Sciences. 4 (2): 83-95. arXiv:1305.5347 $2. Bibcode:2013HGSS....4...83A. doi:10.5194/hgss-4-83-2013.
- ^ Desmet, S; Orban, F; Grandjean, F (1 Nisan 1989). "On the Kelvin electrostatic generator". European Journal of Physics. 10 (2): 118-122. Bibcode:1989EJPh...10..118D. doi:10.1088/0143-0807/10/2/008.
- ^ Dash, J G; Wettlaufer, J S (1 Ocak 2003). "The surface physics of ice in thunderstorms". Canadian Journal of Physics. 81 (1–2): 201-207. Bibcode:2003CaJPh..81..201D. doi:10.1139/P03-011.
- ^ Dash, J. G.; Mason, B. L.; Wettlaufer, J. S. (16 Eylül 2001). "Theory of charge and mass transfer in ice-ice collisions". Journal of Geophysical Research: Atmospheres. 106 (D17): 20395-20402. Bibcode:2001JGR...10620395D. doi:10.1029/2001JD900109.
- ^ Buxton, G. V., Greenstock, C. L., Helman, W. P. and Ross, A. B. "Critical Review of rate constants for reactions of hydrated electrons, hydrogen atoms and hydroxyl radicals (OH/O in aqueous solution." J. Phys. Chem. Ref. Data 17, 513–886 (1988).
- ^ Uman, Martin (1986). All About Lightning. New York: Dover. ss. 74. ISBN .
- ^ Witzke, Megan; Rumbach, Paul; Go, David B; Sankaran, R Mohan (7 Kasım 2012). "Evidence for the electrolysis of water by atmospheric-pressure plasmas formed at the surface of aqueous solutions". Journal of Physics D. 45 (44): 442001. Bibcode:2012JPhD...45R2001W. doi:10.1088/0022-3727/45/44/442001.
- ^ a b Şimşek ve yıldırım 8 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Meteoroloji Genel Müdürlüğü. Erişim: 21 Eylül 2012.
- ^ speed of sound at sea level 8 Mayıs 1999 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Google.com. Erişim: 26 Şubat 2012.
- ^ Lightning Deaths 1998-2008 25 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Infoplease.com. Erişim: 12 Nisan 2013
- ^ Annual rates of lightning fatalities by country 19 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ronald L. Holle
- ^ a b c d e Lightning safety 15 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . NASA. Erişim: 21 Eylül 2012.
- ^ "astrafobi" dictionary.com 2 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim: 2 Kasım 2009
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Simsek ya da cakin elektrik yuklu bir bulut ile diger bir bulut arasindaki elektrik bosalmasidir Onceden tahmin edilmesi oldukca zordur Fakat belli hava kosullarinda meydana gelir Romanya da gozlemlenen yildirimYildirim Yildirim ise bulut ile yeryuzu arasindaki elektrik bosalmalari olarak tanimlanir Yildirim zikzakli bir yol takip ederek kollar halinde asagi dogru iner Genellikle siddetli bir yagmurla birlikte gorulur Yildirim gok gurultusu ve simsekten olusan gokyuzu ile yeryuzu arasindaki elektrik bosalmasidir Simsek bir bulut kumesi asiri miktarda veya elektrik yuku ile yuklendiginde meydana gelen gozle gorulur elektrik bosalmasidir Elektrik yukunun hava direncini kiracak kadar cok olmasi gerekir Simsek ve yildirim sadece kumulonimbus bulutlarinda gorulur Diger bulutlarda sadece enerji akimi sayesinde gorulebilir Kar firtinalarinda kum firtinalarinda ve hatta volkanlardan cikan gaz ve toz bulutlarinda da simseklere rastlanir Bir oraj esnasinda simsekler bulutlar arasinda bulutla hava arasinda ve bulutla yer arasinda gerceklesebilir Dunya genelinde saniyede 50 ila 100 simsek cakar Simsege yerel toplum dilinde balkir cakin cakim yalabik yildirak gibi sozcuklerde kullanilirElektriklenme Sekil 1 Firtinadaki ana sarj alani havanin hizla yukari dogru hareket ettigi ve 15 ila 25 C 5 ila 13 F sicaklik araliginin degistigi firtinanin orta kisminda olusur Elektrik yuklenmesinin ayrintilari bilim insanlarinca hala incelenmektedir ancak firtina elektriklenmesinin bazi temel kavramlari uzerinde ortak bir kani vardir Elektriklenme carpisan cisimler arasindaki iyon transferinin sonucu olarak triboelektrik etki ile olabilir Yuksuz carpisan su damlalari gok gurultusu bulutunda oldugu gibi aralarindaki sulu iyonlar olarak yuk aktarimi nedeniyle elektrik yuklenebilirler Firtinadaki ana elektrik yuklenme alani havanin hizla yukari dogru hareket ettigi ve sicaklik araliginin 15 ila 25 C 5 ila 13 F arasinda degistigi firtinanin ortasinda olusur Bkz Sekil 1 Bu bolgede sicaklik ve yukari dogru hizli hava hareketinin birlesimi super sogutulmus bulut damlaciklari donma noktasinin altindaki kucuk su damlaciklari kucuk buz kristalleri ve yumusak dolu karisimi uretir Yukari cekis super sogutulmus bulut damlaciklarini ve cok kucuk buz kristallerini yukari dogru tasir Ayni zamanda cok daha buyuk ve daha yogun olan yumusak dolu yukselen havada duser veya asili kalir Sekil 2 Yukselen buz kristalleri yumusak dolu ile carpistiginda buz kristalleri pozitif ve yumusak dolu negatif elektrikle yuklenir Yagislarin hareketindeki farkliliklar carpismalara neden olur Yukselen buz kristalleri yumusak dolu ile carpistiginda buz kristalleri pozitif ve yumusak dolu negatif olarak yuklenir Bkz Sekil 2 Yukari cekis pozitif yuklu buz kristallerini firtina bulutunun tepesine dogru yukariya dogru tasir Daha buyuk ve daha yogun olan graupel ya firtina bulutunun ortasinda asili kalir ya da firtinanin alt kismina dogru duser Firtina bulutunun ust kismi pozitif olarak yuklenirken firtina bulutunun orta ile alt kismi negatif elektrikle yuklenir Sonucta firtina bulutunun ust kismi pozitif olarak yuklenirken firtina bulutunun orta ila alt kismi negatif elektrikle yuklenir Firtina icindeki yukari dogru hareketler ve atmosferdeki daha yuksek seviyelerdeki ruzgarlar firtina bulutunun ust kismindaki kucuk buz kristallerinin ve pozitif yukun firtina bulutu tabanindan yatay olarak bir miktar uzaga yayilmasina neden olur Firtina bulutunun bu kismina ors denir Bu firtina bulutu icin ana sarj sureci olsa da bu elektrik yuklerinin bazilari firtinadaki hava hareketlerince yukari cekisler ve asagi cekisler yeniden dagitilabilir Ayrica yagis ve daha yuksek sicakliklar nedeniyle firtina bulutunun dibine yakin bir yerde kucuk ama onemli bir pozitif yuk birikimi vardir Saf sivi sudaki yukun induklenmis ayrilmasi tribo elektrik etkisi ile saf sivi suyun elektriklenmesi gibi 1840 lardan beri bilinmektedir William Thomson Lord Kelvin sudaki yuk ayriminin dunya yuzeyindeki olagan elektrik alanlarinda olustugunu ispatladi ve bu bilgiyi kullanarak surekli elektrik alan olcum cihazini gelistirdi Sivi su kullanilarak yukun farkli bolgelere fiziksel olarak ayrilmasi Kelvin tarafindan Kelvin su damlaligi ile gosterilmistir En olasi yuk tasiyan turler sulu hidrojen iyonu ve sulu hidroksit iyonu olarak kabul edildi Kati su buzunun elektriksel sarji da dusunulmustur Yuklu turler yine hidrojen iyonu ve hidroksit iyonu olarak kabul edildi Elektron gok gurultulu firtinalardaki anlik zamanda hidroksit iyonu arti cozunmus hidrojene gore sivi suda kararli degildir Yildirimdaki yuk tasiyicisi esasen plazmadaki elektronlardir Sivi su veya kati su ile iliskili iyonlar pozitif hidrojen iyonu ve negatif hidroksit iyonu olarak yukten yildirimla iliskili elektronlar olarak yuklenme sureci bir tur elektro kimyayi yani kimyasal turlerin oksitlenmesi ve veya indirgenmesini icermelidir Hidroksit baz olarak islev gordugu ve karbon dioksit asidik gaz oldugu icin negatif yukun sulu hidroksit iyonu biciminde oldugu yuklu su bulutlarinin sulu karbonat iyonlari ve sulu hidrojen karbonat iyonlari olusturmak uzere atmosferik karbon dioksit ile etkilesime girmesi mumkundur YildirimBulut ile yer arasinda yildirimin olusumu Yildirim bulut ile yer arasinda olusan en tehlikeli simsek turudur Cogu cakma yeryuzune negatif yuk dagitir ancak bir kismi yeryuzune pozitif yuk tasir Bu pozitif cakmalar siklikla bir orajin dagilma asamasinda olusur Pozitif cakmalar ayni zamanda kis aylari boyunca dusen toplam yildirimlarin yuksek bir yuzdesini olusturur Bulut ve yer arasindaki elektrik potansiyeli farki 10 ila 100 milyon volttur ve yildirimin donus darbesinin akimi yaklasik 30 000 ampere sicakligi 30 000 C ye ulasir Yildirimin olusmasi cok hizli bir sekilde gerceklesir Oncul darbe buluttan yere yaklasik 30 milisaniyede ulasir ve yerden bulutun merkezine yaklasik 100 milisaniyede doner Gok gurultusuGok gurultusu simsek cakmasi esnasinda olusan patlamaya benzer cok yuksek sestir Ses isiktan cok daha yavas hareket ettigi icin deniz seviyesinde yaklasik ses hizi 340 m s gok gurultusu gozlemcinin uzakligina bagli olarak simsegin gozlenmesinden kisa bir sure sonra duyulur Gok gurultusu simsek hatti boyunca havanin aniden isinmasi ve hava basincinin artmasi nedeniyle olusur Asiri basinc simsek hattinin sesten hizli sekilde genislemesine ve gok gurultusu olarak adlandirilan sesi olusturmasina neden olur Gok gurultusunu karakterize eden saklama patlama gumburtu gibi cesitli farkli sesler simsek hattinin karmasik geometrisi atmosferin ozellikleri yerel arazi sekilleri ve yansimalar nedeniyle olusur Yildirim carpmasiYildirim carpmasi bulut ile yer arasinda olusan bir simsegin canlilara isabet etmesidir Yildirim carpmasi elektrik yuku nedeniyle olumcul sonuclar dogurabilecek oldukca tehlikeli bir hadisedir Ornegin Amerika Birlesik Devletleri nde her sene ortalama 62 kisi yildirim carpmasi nedeniyle hayatini kaybetmekte yaklasik 300 kisi yaralanmaktadir Dunya genelinde ise yilda ortalama 24 000 kisi olmekte 240 000 kisi yaralanmaktadir Istatistiksel olarak yildirim carpmasina en cok su alti durumda rastlanir Acik arazide oyun oynarken Acik arazide calisirken Kayik veya botla gezerken balik tutarken veya yuzerken Tarla ve agir is makineleri kullanirken Telefonla konusurken Elektrikli aletler kullanirken veya tamir ederkenKorunma ve mudahale Binalara monte edilen ve paratoner denen metal konduktorler yildirimin mumkun olan en dusuk hasarla yeryuzune transfer edilmesine yardimci olurlar Eger acik alanda iken civarda bir yere yildirim dustuyse ve saclariniz dikilmeye basladiysa hemen en yakindaki binaya girmelisiniz Eger yakinda bina yoksa civardaki en alcak bolgeye gidip ayaklariniz yere basacak sekilde yere comelmeli ve mumkun oldugunca bir top gibi kuculmelisiniz Yildirim tehlikesi varken kesinlikle yere yatilmamalidir Eger birine yildirim carptiysa sirasiyla su islemler yapilmalidir Birden fazla yarali varsa ilk once oldugu dusunulenlerle olmus gibi hareketsiz duranlarla ilgilenilmelidir Yaralinin solunumu ve kalp atisi kontrol edilmelidir Yarali nefes almiyorsa hayat opucugu uygulanmalidir Nabiz yoksa uzman biri tarafindan kalp masaji yapilmalidir Yanlis bilinenler Halk arasinda lastik tabanli ayakkabilarin veya otomobil lastiklerinin yildirimdan koruyacagina inanilir Bunlarin hicbir faydasi yoktur ancak otomobilin metal cercevesi vucuda temas etmiyorsa carpmanin etkilerinden korumada yardimci olur Yine halk arasinda ayni noktaya iki kere yildirim dusmeyecegine inanilir oysaki bunun gerceklestigi pek cok olay kaydi mevcuttur NotlarSimsek veya gokgurultusunden kaynaklanan korku astrafobi olarak adlandirilir GaleriEyfel Kulesi ne dusen bir yildirim 3 Haziran 1902 saat 21 20 Short Hill Dagi na dusen bir yildirim Unna daki bir firtinada meydana gelen bir simsek Belfort ta gozlenen simsek cakmasi Fransa 2013 Denize dusen yildirimlar Port la Nouvelle Fransa Yildirim carpmasindan govde ve agac kabugu arasindaki patlayici buhar basinci hus agaci kabugunu ucurduKaynakca simsek Guncel Turkce Sozluk Turk Dil Kurumu Erisim 21 Eylul 2012 Simsek Dil Dernegi sozlugu 13 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2008 yildirim Guncel Turkce Sozluk Turk Dil Kurumu Erisim tarihi 9 Ocak 2009 Yildirim Dil Dernegi sozlugu 13 Agustos 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Eylul 2008 a b c d e f g h i j Lightning Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite Chicago Encyclopaedia Britannica 2012 Arsivlenmis kopya 29 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Haziran 2023 Jennings S G amp Latham J The charging of water drops falling and colliding in an electric field Proc 3rd Conf Static Electrification Paper 10 pp 84 92 1971 Jennings S G amp Latham J The charging of water drops falling and colliding in an electric field or Die Aufladung von Wassertropfen die beim Fallen in einem elektrischen Feld kollidieren Archiv fur Meteorologie Geophysik und Bioklimatologie Serie A volume 21 pages 299 306 1972 a b c d e f g h National Oceanic and Atmospheric Administration 30 Kasim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Kasim 2016 Bu madde bu kaynaktan alinan kamu mali olan bir metni icermektedir Francis G W Electrostatic Experiments Oleg D Jefimenko Editor Electret Scientific Company Star City 2005 Aplin K L Harrison R G 3 Eylul 2013 Lord Kelvin s atmospheric electricity measurements History of Geo and Space Sciences 4 2 83 95 arXiv 1305 5347 2 Bibcode 2013HGSS 4 83A doi 10 5194 hgss 4 83 2013 Desmet S Orban F Grandjean F 1 Nisan 1989 On the Kelvin electrostatic generator European Journal of Physics 10 2 118 122 Bibcode 1989EJPh 10 118D doi 10 1088 0143 0807 10 2 008 Dash J G Wettlaufer J S 1 Ocak 2003 The surface physics of ice in thunderstorms Canadian Journal of Physics 81 1 2 201 207 Bibcode 2003CaJPh 81 201D doi 10 1139 P03 011 Dash J G Mason B L Wettlaufer J S 16 Eylul 2001 Theory of charge and mass transfer in ice ice collisions Journal of Geophysical Research Atmospheres 106 D17 20395 20402 Bibcode 2001JGR 10620395D doi 10 1029 2001JD900109 Buxton G V Greenstock C L Helman W P and Ross A B Critical Review of rate constants for reactions of hydrated electrons hydrogen atoms and hydroxyl radicals OH O in aqueous solution J Phys Chem Ref Data 17 513 886 1988 Uman Martin 1986 All About Lightning New York Dover ss 74 ISBN 978 0 486 25237 7 Witzke Megan Rumbach Paul Go David B Sankaran R Mohan 7 Kasim 2012 Evidence for the electrolysis of water by atmospheric pressure plasmas formed at the surface of aqueous solutions Journal of Physics D 45 44 442001 Bibcode 2012JPhD 45R2001W doi 10 1088 0022 3727 45 44 442001 a b Simsek ve yildirim 8 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Meteoroloji Genel Mudurlugu Erisim 21 Eylul 2012 speed of sound at sea level 8 Mayis 1999 tarihinde Wayback Machine sitesinde Google com Erisim 26 Subat 2012 Lightning Deaths 1998 2008 25 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Infoplease com Erisim 12 Nisan 2013 Annual rates of lightning fatalities by country 19 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ronald L Holle a b c d e Lightning safety 15 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde NASA Erisim 21 Eylul 2012 astrafobi dictionary com 2 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2 Kasim 2009