Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kayalar, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Eski adı Kvabistavi'dir.
| Kayalar | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Kayalar Kayalar'ın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Borçka |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1288 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 104 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08400 |
Köyün eski adı
Bugün Kayalar adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Kvabistavi’dir. Gürcüce bir yer adı olan Kvabistavi (ქვაბისთავი), Türkçeye Kvabistavi, Kvabestavi, Kvabistav, Kuvabistav gibi biçimlerde girmiştir. Fakat bazı yazılış biçimleri Osmanlıca yazılışın Latin harfli Türkçeye hatalı aktarılmasıyla da ilişkilidir. Örneğin Muvahhid Zeki, 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitapta köyün eski adını Kvabistavi (كوابستاوی) biçiminde yazmıştır. Ancak 2010 yılında yapılan Latin harfli baskısında köyün adı “Kvabestavi” olarak aktarılmıştır.93 Harbi’nde Maçaheli bölgesini ele geçiren Ruslar da köyün adını Kvabis-tavi (Квабис-Тави) olarak kaydetmiştir. Bu tarihten sonra Maçaheli bölgesini gezen Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze de köyü “Kvabis tavi” (ქვაბის თავი) olarak not etmiştir.
Gürcücede “kazan, çukur, oyuk” gibi anlamlara gelen “kvabi” (ქვაბი) ile “baş” anlamına gelen “tavi” (თავი) kelimelerinden oluşan Kvabistavi (ქვაბისთავი), “kazan başı” anlamına gelir.
Demografi
Kvabistabi köyünün bulunduğu Maçaheli bölgesinde kadın ve erkeğin birlikte tespit edildiği ilk nüfus sayımı Ruslar tarafından 1886 yılında yapılmıştır. Bu tarihte köyde 67 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Kvabistavi Aşağı Acara kazasına (uçastok) bağlı Zeda-Hertvisi nahiyesinin köylerinden biriydi. Tamamı Gürcülerden oluşan bu nahiyenin bugün Türkiye tarafında kalan köylerinin toplam nüfusu 712 kişiden oluşuyordu ve bu nüfusun yaklaşık %9,4’ü Kvabistavi’de yaşıyordu. Kvabistavi’nin bu nahiyenin en az nüfusu sahip köylerinin başında gelmesi, Rus idaresinden Osmanlı ülkesine yapılan göçle ilişkili olabilir. Nitekim 1892 yılında Maçaheli bölgesini dolaşan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Kvabistavi köyünden 20 hanenin göç etmiş olduğunu belirtmiştir. Bir hanenin 5-8 kişiden oluştuğunu varsayılırsa, köyden 100-160 kişinin göç ettiği ortaya çıkar. Bu da 93 Harbi sonrasında geride kalan nüfustan daha fazlasının göç ettiğini göstermektedir.
Türkiye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra, 1922 yılında yapılan tespite göre Kvabistavi’nin nüfusu, 75’i kadın ve 73’ü erkek olmak üzere, 23 hanede yaşayan 148 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Müslüman Gürcü olarak kaydedilmişti. Hane başına ortalama 6,4 kişi düşmesi, Maçaheli’nin diğer köyleri olan Akria, Eprati, Mindieti’dekinin aksine Kvabistavi’deki ailelerin kalabalık olmadığını göstermektedir. Bunun nedeni, komşu köy Hertvisi gibi Kvabistavi’den daha çok insanın göç etmesi, boşalan evlerin köyde kalanlar tarafından kullanılması olabilir.
Kvabistavi'nin adının Kayalar olarak değiştirilmesinden sonra, 1926 yılında yapılan nüfus sayımında köyde hane sayısı aynı kalmış, nüfus ise 177 kişiye ulaşmıştı. Bu nüfusun 91’i kadın ve 86’si erkekti. Bu tarihte hane başına düşen ortalama nüfus yaklaşık 7,7 kişiye çıkmış, aileler daha kalabalık hale gelmişti.
Son tespitlere göre Kayalar köyünde 58'i erkek ve 60’ kadın olmak üzere 118 kişi yaşamaktadır.
Tarihçe
Tarihsel Maçaheli köylerinden biri olan Kvabistavi, bulunduğu bölge itibarıyla antik çağda Kolheti Krallığı sınırları içinde kalıyordu. Erken Orta Çağ'da, Gürcü Krallığı döneminde, Gürcü Ortodoks Kilisesi’nin piskoposluklarından biri olan Tbeti Piskoposluğu sınırları içinde yer alıyordu. Tbetis Sulta Matiane (12-16. yüzyıl) adlı elyazmasında, Kvabistavi’nin değil ama Şavşat'taki Tbeti Kilisesi'ne köylülerin bağış yapmış olmasından dolayı Maçaheli bölgesinin diğer köyleri olan Akria, Hertvisi, Zedvake, Evprati, Çikuneti, Çhutuneti'nin adları geçer. Bu dönemde Micihiani adını taşıyan Maçaheli tarihsel Şavşeti bölgesinin bir parçası sayılıyordu. Kvabistavi, geç Orta Çağ'da Samtshe-Saatabago’nun (1268-1625) yönetimindeyken, 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’nin eline geçti
Yaklaşık üç yüzyıl Osmanlı idaresinde kalan Kvabistavi'yi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Ruslar ele geçirdi. Bu savaştan yaklaşık sekiz yıl sonra, 1886 yılında yapılan nüfus sayımına göre Kvabistavi, Batum sancağının (okrug) Aşağı Acara kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Aşağı Acara kazasına bağlı Zeda-Hertvisi nahiyesinde yer alıyordu. Bu nahiyenin bugün Türkiye'de bulunan kısmında Kvabistavi dışında Akria (Акриа), Efrat / Eprat (Ефрат / Эпрат), Zed-Vake (Зед-Ваке), Mindieti (Миндиэти) ve Zeda-Hertvisi (Зеда-Хертвиси) köyleri yer alıyordu. Daha sonraki bir tarihte, 1892 yılında Maçaheli köylerini dolaşmış olan Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, Osmanlı hizmetindeki hocaların halkı Maçaheli bölgesinden göç etmeye teşvik ettiğini yazar. Çiçinadze’nin aktardığına göre bu hocalardan biri Kvabistavi’den 15 hane, diğer köylerle birlikte Maçaheli'den 25 hanenin Osmanlı ülkesine göç etmesini sağlamıştı.
Kvabistavi, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri de Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini işgal etti. Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Kvabistavi’nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.
Kvabistavi, 1922 tarihli nüfus cetveline göre Artvin vilayetinin Borçka kazasına bağlı Maçaheli nahiyesi sınırları içinde yer alıyordu. Köyün adı 1925’te Kayalar olarak değiştirildi. Bununla birlikte Kvabistavi / Kvabistav adı halk arasında bugün de kullanılmaktadır. 1926 nüfus sayımında Kvabistavi Artvin vilayeti merkez kazasına bağlı Maçaheli nahiyesinin bir köyüydü. 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında, Artvin vilayetinin merkez kazasına bağlı Macahel nahiyesi bağlı köy olarak geçer. Macaheli nahiyesi (daha sonra Camili nahiyesi), 1928 tarihinde yeniden ilçe olan Borçka’ya bağlandı ve Kayalar da bu tarihten itibaren Borçka ilçesi sınırları içinde yer almaktadır.
Eskiden köyün yakınındaki dağ da Kvabistavi adını taşıyordu. Ancak dağın adı değiştirilirken Kayalar adı değil, komşu Uğur (eski adı Akria) köyünün adı verilmiştir.
Coğrafya
Köy; Artvin il merkezine 91 km, Borçka ilçe merkezine 59 km uzaklıktadır.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 105 |
| 2020 | 104 |
| 2019 | 118 |
| 2018 | 85 |
| 2017 | 72 |
| 2016 | 84 |
| 2015 | 79 |
| 2014 | 69 |
| 2013 | 73 |
| 2012 | 69 |
| 2011 | 83 |
| 2010 | 85 |
| 2009 | 66 |
| 2008 | 61 |
| 2007 | 30 |
| 2000 | 56 |
| 1990 | 123 |
Kaynakça
- ^ . Fallingrain.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p . Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 121.
- ^ a b c Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 145, .
- ^ a b c . 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 195.
- ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), 1912, Tiflis, s. 137.
- ^ (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ ""Artvin Borçka Kayalar Köyü Nüfusu". Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020". 24 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ Tbetis Sulta Matiane (Tbeti Manastırı Bağışçı Kayıtları), (Yayıma hazırlayan) Tina Enukidze, Tiflis, 1977, s. 60, 62, 64, 74, 82, 112.
- ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (Gürcüce), 1912, Tiflis, s.84.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 175, .
- ^ a b c . YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.
Dış bağlantılar
- Kayalar, Borçka için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
- Macahel.Com26 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- MacahelBizimdir.Org 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Macahel Vakfı 6 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kayalar Artvin ilinin Borcka ilcesine bagli bir koydur Eski adi Kvabistavi dir KayalarKoyArtvin in Turkiye deki konumuKayalarKayalar in Artvin deki konumuUlkeTurkiyeIlArtvinIlceBorckaCografi bolgeKaradeniz BolgesiRakim1288 mNufus 2021 Toplam104Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Il alan kodu0466Il plaka kodu08Posta kodu08400Koyun eski adiBugun Kayalar adini tasiyan koyun bilinen en eski adi Kvabistavi dir Gurcuce bir yer adi olan Kvabistavi ქვაბისთავი Turkceye Kvabistavi Kvabestavi Kvabistav Kuvabistav gibi bicimlerde girmistir Fakat bazi yazilis bicimleri Osmanlica yazilisin Latin harfli Turkceye hatali aktarilmasiyla da iliskilidir Ornegin Muvahhid Zeki 1927 de yayimlanan Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye adli Osmanlica kitapta koyun eski adini Kvabistavi كوابستاوی biciminde yazmistir Ancak 2010 yilinda yapilan Latin harfli baskisinda koyun adi Kvabestavi olarak aktarilmistir 93 Harbi nde Macaheli bolgesini ele geciren Ruslar da koyun adini Kvabis tavi Kvabis Tavi olarak kaydetmistir Bu tarihten sonra Macaheli bolgesini gezen Gurcu tarihci Zakaria Cicinadze de koyu Kvabis tavi ქვაბის თავი olarak not etmistir Gurcucede kazan cukur oyuk gibi anlamlara gelen kvabi ქვაბი ile bas anlamina gelen tavi თავი kelimelerinden olusan Kvabistavi ქვაბისთავი kazan basi anlamina gelir DemografiKvabistabi koyunun bulundugu Macaheli bolgesinde kadin ve erkegin birlikte tespit edildigi ilk nufus sayimi Ruslar tarafindan 1886 yilinda yapilmistir Bu tarihte koyde 67 kisi yasiyordu ve nufusun tamami Gurcu olarak kaydedilmistir Bu tarihte Kvabistavi Asagi Acara kazasina ucastok bagli Zeda Hertvisi nahiyesinin koylerinden biriydi Tamami Gurculerden olusan bu nahiyenin bugun Turkiye tarafinda kalan koylerinin toplam nufusu 712 kisiden olusuyordu ve bu nufusun yaklasik 9 4 u Kvabistavi de yasiyordu Kvabistavi nin bu nahiyenin en az nufusu sahip koylerinin basinda gelmesi Rus idaresinden Osmanli ulkesine yapilan gocle iliskili olabilir Nitekim 1892 yilinda Macaheli bolgesini dolasan Gurcu tarihci Zakaria Cicinadze Kvabistavi koyunden 20 hanenin goc etmis oldugunu belirtmistir Bir hanenin 5 8 kisiden olustugunu varsayilirsa koyden 100 160 kisinin goc ettigi ortaya cikar Bu da 93 Harbi sonrasinda geride kalan nufustan daha fazlasinin goc ettigini gostermektedir Turkiye sinirlari icinde kalmasindan bir yil sonra 1922 yilinda yapilan tespite gore Kvabistavi nin nufusu 75 i kadin ve 73 u erkek olmak uzere 23 hanede yasayan 148 kisiden olusuyordu Bu nufusun tamami Musluman Gurcu olarak kaydedilmisti Hane basina ortalama 6 4 kisi dusmesi Macaheli nin diger koyleri olan Akria Eprati Mindieti dekinin aksine Kvabistavi deki ailelerin kalabalik olmadigini gostermektedir Bunun nedeni komsu koy Hertvisi gibi Kvabistavi den daha cok insanin goc etmesi bosalan evlerin koyde kalanlar tarafindan kullanilmasi olabilir Kvabistavi nin adinin Kayalar olarak degistirilmesinden sonra 1926 yilinda yapilan nufus sayiminda koyde hane sayisi ayni kalmis nufus ise 177 kisiye ulasmisti Bu nufusun 91 i kadin ve 86 si erkekti Bu tarihte hane basina dusen ortalama nufus yaklasik 7 7 kisiye cikmis aileler daha kalabalik hale gelmisti Son tespitlere gore Kayalar koyunde 58 i erkek ve 60 kadin olmak uzere 118 kisi yasamaktadir TarihceTarihsel Macaheli koylerinden biri olan Kvabistavi bulundugu bolge itibariyla antik cagda Kolheti Kralligi sinirlari icinde kaliyordu Erken Orta Cag da Gurcu Kralligi doneminde Gurcu Ortodoks Kilisesi nin piskoposluklarindan biri olan Tbeti Piskoposlugu sinirlari icinde yer aliyordu Tbetis Sulta Matiane 12 16 yuzyil adli elyazmasinda Kvabistavi nin degil ama Savsat taki Tbeti Kilisesi ne koylulerin bagis yapmis olmasindan dolayi Macaheli bolgesinin diger koyleri olan Akria Hertvisi Zedvake Evprati Cikuneti Chutuneti nin adlari gecer Bu donemde Micihiani adini tasiyan Macaheli tarihsel Savseti bolgesinin bir parcasi sayiliyordu Kvabistavi gec Orta Cag da Samtshe Saatabago nun 1268 1625 yonetimindeyken 16 yuzyilin ikinci yarisinda Osmanli Devleti nin eline gecti Yaklasik uc yuzyil Osmanli idaresinde kalan Kvabistavi yi 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nda Ruslar ele gecirdi Bu savastan yaklasik sekiz yil sonra 1886 yilinda yapilan nufus sayimina gore Kvabistavi Batum sancaginin okrug Asagi Acara kazasina ucastok bagli bir koydu Asagi Acara kazasina bagli Zeda Hertvisi nahiyesinde yer aliyordu Bu nahiyenin bugun Turkiye de bulunan kisminda Kvabistavi disinda Akria Akria Efrat Eprat Efrat Eprat Zed Vake Zed Vake Mindieti Mindieti ve Zeda Hertvisi Zeda Hertvisi koyleri yer aliyordu Daha sonraki bir tarihte 1892 yilinda Macaheli koylerini dolasmis olan Gurcu tarihci Zakaria Cicinadze Osmanli hizmetindeki hocalarin halki Macaheli bolgesinden goc etmeye tesvik ettigini yazar Cicinadze nin aktardigina gore bu hocalardan biri Kvabistavi den 15 hane diger koylerle birlikte Macaheli den 25 hanenin Osmanli ulkesine goc etmesini saglamisti Kvabistavi I Dunya Savasi nin sonlarina dogru Rus ordusunun bolgeden cekilmesinin ardindan bir sure Gurcistan sinirlari icinde kaldi 1921 de Kizil Ordu nun Gurcistan i isgali sirasinda Turk birlikleri de Ardahan Artvin ve Batum bolgelerini isgal etti Ankara Hukumeti nin 16 Mart 1921 de Sovyet Rusya yla imzaladigi Moskova Antlasmasi yla Kvabistavi nin de icinde yer aldigi Artvin ve Ardahan Turkiye ye birakildi Kvabistavi 1922 tarihli nufus cetveline gore Artvin vilayetinin Borcka kazasina bagli Macaheli nahiyesi sinirlari icinde yer aliyordu Koyun adi 1925 te Kayalar olarak degistirildi Bununla birlikte Kvabistavi Kvabistav adi halk arasinda bugun de kullanilmaktadir 1926 nufus sayiminda Kvabistavi Artvin vilayeti merkez kazasina bagli Macaheli nahiyesinin bir koyuydu 1928 tarihli Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari adli Osmanlica yayinda Artvin vilayetinin merkez kazasina bagli Macahel nahiyesi bagli koy olarak gecer Macaheli nahiyesi daha sonra Camili nahiyesi 1928 tarihinde yeniden ilce olan Borcka ya baglandi ve Kayalar da bu tarihten itibaren Borcka ilcesi sinirlari icinde yer almaktadir Eskiden koyun yakinindaki dag da Kvabistavi adini tasiyordu Ancak dagin adi degistirilirken Kayalar adi degil komsu Ugur eski adi Akria koyunun adi verilmistir CografyaKoy Artvin il merkezine 91 km Borcka ilce merkezine 59 km uzakliktadir NufusYillara gore koy nufus verileri2021 1052020 1042019 1182018 852017 722016 842015 792014 692013 732012 692011 832010 852009 662008 612007 302000 561990 123Kaynakca Fallingrain com 30 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2022 a b c d e f g h i j k l m n o p Nufusune com 30 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2022 a b Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye Osmanlica 1927 s 121 a b c Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumati Umumiye 2010 Birinci basimi 1927 s 145 ISBN 9789944197526 a b c 24 Subat 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2020 Zakaria Cicinadze Musluman Gurculer ve Gurcistan daki Koyleri Gurcuce 1913 Tiflis s 195 Zakaria Cicinadze Musluman Gurculerin Osmanli Ulkesine Buyuk Gocu Gurcuce 1912 Tiflis s 137 PDF 26 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2020 Artvin Borcka Kayalar Koyu Nufusu Erisim tarihi 4 Mayis 2020 24 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2020 Tbetis Sulta Matiane Tbeti Manastiri Bagisci Kayitlari Yayima hazirlayan Tina Enukidze Tiflis 1977 s 60 62 64 74 82 112 Zakaria Cicinadze Musluman Gurculerin Osmanli Ulkesine Buyuk Gocu Gurcuce 1912 Tiflis s 84 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1934 2 cilt s 41 PDF 26 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Mayis 2020 Son Teskilat i Mulkiyede Koylerimizin Adlari Osmanlica Istanbul 1928 s 79 Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu 2013 s 175 ISBN 9786055708856 a b c YerelNet org tr 19 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Haziran 2014 Dis baglantilarKayalar Borcka icin uzaydan goruntu siteleri Google Yahoo Microsoft Macahel Com26 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde MacahelBizimdir Org 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Macahel Vakfi 6 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde