Kaldea veya Chaldea (; kaldi veya Kaldaea şeklinde de söylenir) ülkede yaşayanlar absorbe ve asimile olup Babil'i oluşturmadan önce, MÖ 10. yy sonu veya 9. yy başı ile 6. yüzyılın ortaları arasında var olmuş bir ülkedir. Kaldea halkı Sami dilini konuşmaktaydı. Ülke, Mezopotamya'nın uzak güneydoğu köşesindeki bataklık bölgede kurulmuştur. İbrani Kutsal Kitabı (Tanah) bölgeyi tanımlamak için İbranice: כשדים (Kaśdim) terimini kullanır ve Yunan Eski Ahit'te (Septuaginta'da) Kaldaeanlar olarak çevrilmiştir, Kasdim kelimesinin aslında Chaldean çevirisi olduğu veya Mezopotamyanın güneyine verilen Kaldu adının karşılığı olup olmadığı konusu tartışmalıdır.
Babil krallığındaki zayıflık döneminde, Batı Sami dillerini konuşan göçmen kabileler MÖ 11 ve 9. yüzyıllar arasında Levant’tan bu bölgeye geldi. O dönemde bölge halkı Doğu Sami dillerini konuşuyordu. Bölgeye ilk gelen ve Aramiler, erken göçmen dalgalarını oluşturdu, bir yüzyıl sonra bu halklar Kaldu'da, "Kaldeanlar" olarak tanınmaya başladı. Bu göçler, Mezopotamya'nın kuzeyindeki güçlü Asur Krallığı'nı etkilemedi ve Asurlular bu göçleri engelledi.
Babil Krallarının kısa ömürlü 11. yüzyıl hanedanı (MÖ 6. yüzyıl) tarihçiler tarafından Keldani Hanedanlığı olarak biliniyor. Bununla beraber hanedanlığın son hükümdarları Nabonidus ve oğlu Belşarşar, Asurlu idi.
Göçebe Keldaniler, Babil’in en güneydoğu kesimine, özellikle de Fırat'ın sol yakasına yerleşmiştir. Bu isim kısa bir süre güney Mezopotamya'nın bütününe atıfta kullanılsa da, bu ad, coğrafi ve tarihi olarak hatalı bir adlandırmadır, çünkü Kaldea, yalnızca Fırat'ın ve Dicle'nin yataklarının oluşturduğu, uzak güneydoğudaki, bu nehirler boyunca yaklaşık dört yüz mil uzanan ve ortalama yüz mil genişliğindeki ovanın adı idi.
Adın kaynağı
Chaldaea adı, Yunanca Khaldaía (Grekçe: Χαλδαία)'dan, Hellenleştirme sırasında Akadca māt Kaldu veya Kašdu, sözcüğüne verilen Latin addır. Bu isim İbranice Kitab-ı Mukaddes'de Kaśdim (İbranice: כשדים) olarak ve Aramice Kaldo (Aramice: ܟܠܕܘ ) olarak geçer.
İbranice kelime muhtemelen Kutsal Kitap Arfa-ksad (ארפ־כשד), Keldani Şehri (ּרוּר כַּשְׂדִּים) şeklinde belirir. Yahudi tarihçi Flavius Josephus da Arphaxad ile Chaldaea'yı, Antiquities of the Jews (Yahudilerin Eski Eserleri) şu şekilde birbirine bağlar:
“Arphaxad, şu anda Keldani olarak çağrılanları Arphaxaditesliler olarak adlandırdı.”
Arazi
Erken dönemde, MÖ 9. yy'ın başları ile MÖ 7. yy'ın sonları arasında, küçük bir sporadik (devamlığı olmadan) olarak, bağımsız göçmen kökenli bölgenin adı Mat Kaldi'dir, bölge güneydoğudaki Babilonya, Güneydoğu Asur İmparatorluğu'nun (MÖ 911-605), egemenliği altındaydı, sınırları Basra Körfezi'nin batı kıyılarına dek uzanıyordu.
Bit Yâkin ifadesinin de eş anlamlı olarak kullanıldığı görülmektedir. Bit Yâkin, Keldani’lerin beş kabilesinin en büyüğü ve en güçlüsünün adıydı ya da benzer şekilde topraklarına verilen addı.
Bit Yâkin’in kökeninin kaynağı tam olarak bilinmemekle birlikte, kökenleri Dicle’nin altından Arabistan’a kadar uzanmaktadır. II. Sargon, bölgeden bahsederken Dilmun veya “deniz ülkesi” (Doğu Arabistan kıyıları)na kadar uzandığını söyler. "Kaldea" ya da mat Kaldi'den bahsedilirken, genel olarak Dicle ve Fırat nehirlerinin etrafındaki, o zamanlar bu nehirlerin sularının denize dallanıp döküldüğü; alçak, bataklık, alüvyonal topraklara atıfta bulunur.
Kabile başkenti Dur Yâkin, Marduk-Baladan'ın (kralın) yaşadığı yerdi.
Kaldea kralı aynı zamanda Bit Yakın kralı olarak adlandırılırdı; Babilonya ve Asur krallarının aynı şekilde ülkelerinin başkentinin kralı olarak, Babil veya Assur'un kralı, olarak nitelenmesi gibi. Aynı şekilde, şimdi Pers Körfezi olarak bilinen deniz bazen "Bit Yakin Denizi", bazen de "Kaldea Ülkesi Denizi" olarak adlandırılıyordu.
"Kaldea" ismi, MÖ 608-557 arasında Kaldilerin bölgedeki yükselişi ile birlikte, Mezopotamya'yı da içerecek şekilde geniş manada kullanılmaya başlandı. Özellikle İbranice Kitab-ı Mukaddes'de bu şekilde geçer, zira (yaklaşık Babil sürgünü dönemine denk gelen) dönemde kutsal kitap, metin haline gelmiştir. Yeremya Kitabı Kaldeanlara çoğunlukla atıf yapar (KJV Chaldees, Septuaginta LXX'de Grekçe: Χαλδαίοι olarak geçer; in Kitabı mukaddeste Kasdîy(mâh) İbranice: כַּשְׂדִּימָה ("Kassites") şeklinde yer alır. Habbakuk 1:6 bölge halkı için "Şu sert ve aceleci ulus" (İbranice: הַגֹּוי הַמַּר וְהַנִּמְהָר) der.
Keldani kabileleri
En azından MÖ 30'uncu yüzyıldan beri atalarının yerleştiği Mezopotamya'da Doğu Semitik Akadca konuşan Akadyalılar, Asurlar ve Babilliler'den farklı olarak, Keldani'ler Mezopotamya'nın yerli halkarından değildi, MÖ 10. yüzyıl sonları ya da erken 9.yy.'da Batı Semitik Levanten göçmenleriydiler. Bölgenin güneydoğusunda, önceki 3.000 yıl boyunca Sumero-Babilonya'nın; Assur -Babil Mezopotamya uygarlığı'nın ve tarihlerinin bir parçası olmamışlardır.
Eski Keldani'ler M.Ö. 940-860 arasında bir zamanda Mezopotamya'ya göç etmiş görünüyorlar, bir asır kadar sonra yeni gelen Sami dili konuşanlar: Aramiler ve Suteanlar, Babilonya'da MÖ 1100'lerde belirdi. İlk olarak M.Ö. 850'lerde Asur Kralı III.Şalmanezer'in yıllıklarında yazılı olarak görünürler. Bu tarih, Babilonya'da zayıflık dönemine denk düşer ve etkisiz yerli kralları, yeni yarı göçebe yabancı halkların göç dalgalarının topraklarına girmesini ve yerleşmesini engelleyemedi.
Aynı Batı Semitik dilleri konuşan etnik gruba ait olmalarına ve daha önce gelen Aramiler ile aynı Levanten bölgelerden göç etmelerine rağmen, Kaldaniler farklıydılar; Örneğin Asur kralı Sanherib, yazılarında dikkatlice ayrıştırılmışlardır.
Daha önce Amoriler, kassitler ve Suteanlarda olduğu gibi Keldaniler de hızla ve tamamen egemen Asur-Babil kültürün içinde asimile oldular. Babilonya, MÖ 539'da düştüğünde, Keldani kabileleri, güney Mezopotamya'nın genel nüfusuna tamamen emilmiş, ayrı bir ırk olarak kaybolup soyları tükenmişti ve “Keldani” terimi, artık belirli bir etnik köken ya da ırkı tanımlamak için kullanılmıyordu. Ancak, terim, Seleukos dönemine kadar ayakta kalıp sonrasında ortadan kayboldu, ancak bu aşamadan sonra terim, yalnızca etnik kökeni belirli olmayan, bir sınıfı ya da bölgeye bağlı ırkı olmayan, sosyo-ekonomik sınıf olan astrologlar için kullanıldı. Güneydoğu mezopotamyadaki Kaldea (Kaldi) ulusu, Babil'in düşüşünden önce ortadan kaybolmuş gibi görünüyor ve Achaemenid İmparatorluğu (546-332) sonrasında, Kaldea adlı bir eyaleti veya ülke kalmadı ve yıllıklarda bir Keldani ulusundan bir daha bahsedilmedi. .
Keldani halkı başlangıçta Aramice'ye benzer fakat farklı bir Batı Semitik dili konuşurdu. Ancak, sonunda Asur ve Babillerin Akadcasını kallanmaya başladılar. Asur İmparatorluğu döneminde Asur kralı III.Tiglat-Pileser, MÖ 8. yy'ın ortalarında imparatorluğunun lingua franca'sı (ortak iletişim dili) olan Doğu Aramice lehçesini tanıttı. Bu değişimin bir sonucu olarak, geç dönemlerde, hem Akadyalı hem de Babil ve Asur lehçeleri marjinalleşti ve Mezopotamya'da Aramice, Keldani'ler dahil olmak üzere kullanılmaya başlandı. Doğu Aramice, neo-Aramicenin lehçesi olup bugün hala kuzey Irak, kuzey-doğu Suriye, güney-doğu Türkiye ve kuzey-batı İran'ın şu anki Hristiyan Asur halkının anadili olmaya devam etmektedir.
Bir zamanlar yaygın olan dilin bir biçimi, Daniel ve Ezra'da kullanılır, ancak bu dilde ilk olarak Aziz Jerome tarafından ortaya atılan "Kaldi" isminin kullanılması dilbilimsel olarak doğru değil ve yanlış adlandırmadır.
İbrani Kutsal Kitabı'nda, peygamber İbrahim aslen "Kildanilerin Ur'undan" (Ur Kaśdim) geldiği yazılıdır. Burada anılan şehir antik Sümer şehri Ur ise, tarihi olarak ancak yüzyıllar sonra Fırat'ın güneyinde Keldanilere ana vatan olacaktı.
Yine de, İbrahim'in döneminde (M.Ö. 1800–1700 dolaylarında) Keldani’lerin Mezopotamya’da (veya tarihi kayıtlarda başka hiçbir yerde) bulunduğunu gösteren hiçbir kanıt bulunamadığına dikkat çekilmelidir, Keldanilerin varlığı ancak sekiz veya dokuz yüz yıl sonra kayıtlarda yer alır. Böylece İbrahim ve Kildanilerin Ur'una ilişkin atıf Kutsal Kitap metnine gerçekte geriye dönük yazımdan dolayı belirmiş olmalı, zira Talmud ve İbrani Kutsal Kitabı metinlerinin yazılı hale gelmesi M.Ö. 6.yy'a denk düşer ki, bu dönemde Babilonya'da, Keldani hanedanı hüküm sürmekteydi. Asur'daki bir şehire dair geleneksel tanımlama aslında "Babilonya'dan" başkası olmamalı.
Bazı tercümanlar, İbrahim'in doğduğu yeri, coğrafi, kültürel ve etnik olarak güneydoğu Mezopotamya Kaldea'sı ile tamamen alakasız bir bölge olan, Anadolu'da Karadeniz bölümünde, Haldia olarak belirlediler. Jubilees Kitabı'na göre, Ur Kaśdim (ve Kaldi) isimlerini Arpakşat'ın torunları Ura ve Kesed'den alır.
Modern Keldani Hristiyanları
"Kaldean (Keldani)" terimi, başlangıçta, on yedinci ve on dokuzuncu yüzyıllar arasında Doğu Asur Kilisesi'nden ayrılan ve Katolik Kilisesi ile birliğe giren Asurları tanımlamak için yakın zamanda yeniden gündeme gelmiştir. Bu tarihi, etnik ve coğrafi bir hatadır. M.S. 1553'te ilk olarak "Asur ve Musul Kilisesi" olarak adlandırdıktan ve ilk liderini "Doğu Asurlu Patriği" olarak belirledikten sonra, 1683'te Keldani Katolik Kilisesi olarak yeniden adlandırıldı. Keldani Katolik Kilisesi dallanması sonradan Asur kilisesine dönüştü, 1830'da ise modern Keldani kilisesi, kuzey Mezopotamya'da kuruldu. Bu nedenle, "Keldani Katolik" terimi, yalnızca ırksal, etnik veya tarihi bir terimden ziyade, tamamen Hristiyan bir mezhep (Baptist veya Anglikan gibi) olarak anlaşılmalıdır. Modern Keldani Katolikleri Asur halkı olarak kabul edilir, daha sonra Katolikliğe dönüşür ve Mezopotamya'dan uzaklaşıp MÖ 6. yüzyılda tamamen ortadan kaybolmadan önce Mezopotamya'nın uzak güneydoğu bölgelerine yerleşmiş soylu Keldani'lerle ilişki kurmaktan ziyade kuzey Mezopotamya'daki Asur halkına özgüdür. . Kuzey Irak'ın modern Keldani Katoliklerini, güneydoğu Irak'ın eski Keldani'leriyle bağlayan tarihsel, arkeolojik, dilbilimsel, genetik, coğrafi veya antropolojik bir kanıt ya da akredite bir çalışma bulunamamıştır. Kanıtlar, Asurlar ile aynı toplumdan olduklarını ve aynı bölgeden geldiklerini açıkça gösteriyor. Başka bir deyişle, Keldaniler aslında Asur sürekliliğinin bir parçası.
Roma tarafından verilen adlarda bir yanlış yorumlanma olduğuna inanılan; Ur Kasdim, Kildanilerin Ur'u olarak bilinen, İbrani geleneğinde İbrahim'in sözde kuzey Mezopotamyadaki doğum yeri olarak kullanımı ve Doğu Asur Kilisesi ve Süryani Ortodoks Kilisesi ile çağrışımlarından dolayı, Asurluların, Doğu Asurlular, Doğu Süryaniler ve Nestoryanlar gibi terimleri kullanmada isteksizlik bu adlandırma yanlışlığına yol açmıştır,
“Keldani” teriminin halihazırda Roma’nın uzun süredir hatalı kullanımı söz konusudur, daha önce resmen Floransa Kosül'ünün MS 1445’te, Yunanistan’a girmiş olan bir grup Kıbrıslı Nestoriyalı için yeni bir isim olarak da kullanılmıştı. Roma, daha sonra, ilahiyatta kabul edilemez şekilde, Asur ve Süryani terimlerini kullanmayı önlemek için, esasen Roma’da Komünyon’ ile iletişimdeki Doğu Kiliseleri’nin üyelerini belirtmek için Keldani terimini kullandı. Ek olarak, Roma uzun zamandır yanlış bir şekilde, Karadeniz'de Küçük Asya'daki tamamen alakasız Haldia'yı tariflemede Kaldea adını kullanmıştı.
Tarihçe
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor with: Eylül. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Sonunda Keldani’lerin anavatanlarını olan bölge, Basra Körfezi’nin başlangıcında görece fakir güneydoğu Mezopotamya’da yer almaktaydı. MÖ 850'lerin sonlarından önce varlıklarına dair tarihi bir kanıtı olmamakla birlikte, Keldaniler tam olarak belirlenemeyen bir zamandan başlayarak Levant'tan güney Babil'in içine göç etmiş görünmektedirler.
Bölgeye yerleştikten sonra belki bir asırdan fazla bir süredir, bu yarı göçebe Keldani kabilelerinin tarihin sayfaları üzerinde hiçbir etkisi yoktu, görünüşe göre Babil'in yerli Akad dili konuşan kralları ya da belki de bölgesel olarak etkili olan Arap kabileleri tarafından boyun eğdiriliyorlardı. Bu dönemde güney Mezopotamya'daki asıl oyuncular, doğudaki Elam ile birlikte, Keldani'lerin gelmesinden bir asır önce bölgeye yerleşmiş olan Aramiler olmuştur.
Keldani'nin varlığının ilk yazılı tarihi tasviri, MÖ 852'de, Babilonya'nın güneydoğu uçlarında istila eden ve Amukani kabilesi şefi Mushallim -Marduk'a boyun eğdiği sözedilen Asur Kralı III.Şalmanezer'in kayıtlarıdır ve orada bahseden Kaldu boylarının liderinin başka Kaldani kabile lideri Bet-Dakkuri'den Baqani şehrini alıp Adini şehrinden vergi aldığıdır.
Notlar
- ^ Sayce 1878.
- ^ Prince 1911.
- ^ George Roux – Ancient Iraq – s 281
- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "West Semitic". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Georges Roux, Ancient Iraq
- ^ a b McCurdy & Rogers 1902.
- ^ Josephus, Flavius. Antiquities of the Jews. ss. 1. Kitap, kısım 143. 3 Aralık 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Eylül 2019.
- ^ bit "evi" demektir, kabile adlarında ortak kullanılan sıfattır, Yâkin (Ia-kin) tahminen Arap kıyı bölgesi kralının ismidir. Sargon, Yakini 'den 'ın babasının adı olarak bahseder. G. W. Bromiley (ed.), The International Standard Bible Encyclopedia (1995), s. 325 12 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Raymond Philip Dougherty, The Sealand of Ancient Arabia,(İngilizce), Yale University Press, 1932, 66ff.
- ^ Trevor Bryce, The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia: From the Early Bronze Age to the Fall of the Persian Empire (2009), s. 130 12 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce).
- ^ F Leo Oppenheim – Ancient Mesopotamia
- ^ Georges Roux – Ancient Iraq
- ^ F. Leo Oppenheim, Ancient Mesopotamia
- ^ Moore & Kelle 2011.
- ^ Dever 2002.
- ^ J. A. Brinkman'ın bir ders notundan: "İngilizce: There is no reason to believe that there would be no racial or cultural continuity in Assyria, since there is no evidence that the population of Assyrians were removed., romanize: Asurluların ortadan kaldırıldığına dair bir kanıt bulunmadığından Asur'da ırksal veya kültürel bir süreklilik olmayacağına inanmak için hiçbir neden yoktur." Efram Yıldız'ın "The Assyrians" Journal of Assyrian Academic Studies, 13.1, s. 22, ref 24'ten alıntıdır.
- ^ Biblical Archaeology Review Mayıs/Haziran 2001: Where Was Abraham's Ur?,(İngilizce).
- ^ Council of Florence, Bull of union with the Chaldeans and the Maronites of Cyprus Session 14, 7 Ağustos 1445 [1]
- ^ Georges Roux – Ancient Iraq s. 298
- ^ A. K. Grayson (1996). Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC II (858–745 B.C.) (RIMA 3). Toronto University Press. s. 31, 26–28. iv 6
- ^ Kapılarında kitabeden, BM 124660.
Kaynakça
- (2002). What Did the Biblical Writers Know, and when Did They Know It?: What Archaeology Can Tell Us about the Reality of Ancient Israel (İngilizce). Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN . 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Eylül 2019.
- McCurdy, J. Frederic; Rogers, Robert W. (1902). "Chaldea". Yahudi Ansiklopedisi. 3. New York. ss. 661–662.
- Sayce, Archibald Henry (1878). "Chaldea". Baynes, T.S. (Ed.). Encyclopædia Britannica. 5 (9. bas.). New York: Charles Scribner's Sons. s. 372.
- Moore, Megan Bishop; Kelle, Brad E. (2011). Biblical History and Israel's Past (İngilizce). Eerdmans. ISBN . 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Eylül 2019.
- (1911). "Chaldaea". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 5 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 804.
Konuyla ilgili yayınlar
- Sayce, Archibald Henry (1878). "Babylon—Babylonia". Encyclopædia Britannica. 5 (9. bas.). s. 182–194.
- Chaldean Magic: Its Origin and Development
- Zénaïde, A. Ragozin (1893), Chaldea – from the earliest times to the rise of Assyria (İngilizce), 24 Eylül 2009 tarihinde kaynağından , erişim tarihi: 14 Eylül 2019 Gutenberg Projesi'nden
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kaldea veya Chaldea kaelˈdiːe kaldi veya Kaldaea seklinde de soylenir ulkede yasayanlar absorbe ve asimile olup Babil i olusturmadan once MO 10 yy sonu veya 9 yy basi ile 6 yuzyilin ortalari arasinda var olmus bir ulkedir Kaldea halki Sami dilini konusmaktaydi Ulke Mezopotamya nin uzak guneydogu kosesindeki bataklik bolgede kurulmustur Ibrani Kutsal Kitabi Tanah bolgeyi tanimlamak icin Ibranice כשדים Kasdim terimini kullanir ve Yunan Eski Ahit te Septuaginta da Kaldaeanlar olarak cevrilmistir Kasdim kelimesinin aslinda Chaldean cevirisi oldugu veya Mezopotamyanin guneyine verilen Kaldu adinin karsiligi olup olmadigi konusu tartismalidir Kaldea cevresindeki ulkelerKaldea ve komsu ulkeler Babil kralligindaki zayiflik doneminde Bati Sami dillerini konusan gocmen kabileler MO 11 ve 9 yuzyillar arasinda Levant tan bu bolgeye geldi O donemde bolge halki Dogu Sami dillerini konusuyordu Bolgeye ilk gelen ve Aramiler erken gocmen dalgalarini olusturdu bir yuzyil sonra bu halklar Kaldu da Kaldeanlar olarak taninmaya basladi Bu gocler Mezopotamya nin kuzeyindeki guclu Asur Kralligi ni etkilemedi ve Asurlular bu gocleri engelledi Babil Krallarinin kisa omurlu 11 yuzyil hanedani MO 6 yuzyil tarihciler tarafindan Keldani Hanedanligi olarak biliniyor Bununla beraber hanedanligin son hukumdarlari Nabonidus ve oglu Belsarsar Asurlu idi Gocebe Keldaniler Babil in en guneydogu kesimine ozellikle de Firat in sol yakasina yerlesmistir Bu isim kisa bir sure guney Mezopotamya nin butunune atifta kullanilsa da bu ad cografi ve tarihi olarak hatali bir adlandirmadir cunku Kaldea yalnizca Firat in ve Dicle nin yataklarinin olusturdugu uzak guneydogudaki bu nehirler boyunca yaklasik dort yuz mil uzanan ve ortalama yuz mil genisligindeki ovanin adi idi Adin kaynagiChaldaea adi Yunanca Khaldaia Grekce Xaldaia dan Hellenlestirme sirasinda Akadca mat Kaldu veya Kasdu sozcugune verilen Latin addir Bu isim Ibranice Kitab i Mukaddes de Kasdim Ibranice כשדים olarak ve Aramice Kaldo Aramice ܟܠܕܘ olarak gecer Ibranice kelime muhtemelen Kutsal Kitap Arfa ksad ארפ כשד Keldani Sehri רו ר כ ש ד ים seklinde belirir Yahudi tarihci Flavius Josephus da Arphaxad ile Chaldaea yi Antiquities of the Jews Yahudilerin Eski Eserleri su sekilde birbirine baglar Arphaxad su anda Keldani olarak cagrilanlari Arphaxaditesliler olarak adlandirdi AraziErken donemde MO 9 yy in baslari ile MO 7 yy in sonlari arasinda kucuk bir sporadik devamligi olmadan olarak bagimsiz gocmen kokenli bolgenin adi Mat Kaldi dir bolge guneydogudaki Babilonya Guneydogu Asur Imparatorlugu nun MO 911 605 egemenligi altindaydi sinirlari Basra Korfezi nin bati kiyilarina dek uzaniyordu Bit Yakin ifadesinin de es anlamli olarak kullanildigi gorulmektedir Bit Yakin Keldani lerin bes kabilesinin en buyugu ve en guclusunun adiydi ya da benzer sekilde topraklarina verilen addi Bit Yakin in kokeninin kaynagi tam olarak bilinmemekle birlikte kokenleri Dicle nin altindan Arabistan a kadar uzanmaktadir II Sargon bolgeden bahsederken Dilmun veya deniz ulkesi Dogu Arabistan kiyilari na kadar uzandigini soyler Kaldea ya da mat Kaldi den bahsedilirken genel olarak Dicle ve Firat nehirlerinin etrafindaki o zamanlar bu nehirlerin sularinin denize dallanip dokuldugu alcak bataklik aluvyonal topraklara atifta bulunur Kabile baskenti Dur Yakin Marduk Baladan in kralin yasadigi yerdi Kaldea krali ayni zamanda Bit Yakin krali olarak adlandirilirdi Babilonya ve Asur krallarinin ayni sekilde ulkelerinin baskentinin krali olarak Babil veya Assur un krali olarak nitelenmesi gibi Ayni sekilde simdi Pers Korfezi olarak bilinen deniz bazen Bit Yakin Denizi bazen de Kaldea Ulkesi Denizi olarak adlandiriliyordu Kaldea ismi MO 608 557 arasinda Kaldilerin bolgedeki yukselisi ile birlikte Mezopotamya yi da icerecek sekilde genis manada kullanilmaya baslandi Ozellikle Ibranice Kitab i Mukaddes de bu sekilde gecer zira yaklasik Babil surgunu donemine denk gelen donemde kutsal kitap metin haline gelmistir Yeremya Kitabi Kaldeanlara cogunlukla atif yapar KJV Chaldees Septuaginta LXX de Grekce Xaldaioi olarak gecer in Kitabi mukaddeste Kasdiy mah Ibranice כ ש ד ימ ה Kassites seklinde yer alir Habbakuk 1 6 bolge halki icin Su sert ve aceleci ulus Ibranice ה ג וי ה מ ר ו ה נ מ ה ר der Keldani kabileleriEn azindan MO 30 uncu yuzyildan beri atalarinin yerlestigi Mezopotamya da Dogu Semitik Akadca konusan Akadyalilar Asurlar ve Babilliler den farkli olarak Keldani ler Mezopotamya nin yerli halkarindan degildi MO 10 yuzyil sonlari ya da erken 9 yy da Bati Semitik Levanten gocmenleriydiler Bolgenin guneydogusunda onceki 3 000 yil boyunca Sumero Babilonya nin Assur Babil Mezopotamya uygarligi nin ve tarihlerinin bir parcasi olmamislardir Eski Keldani ler M O 940 860 arasinda bir zamanda Mezopotamya ya goc etmis gorunuyorlar bir asir kadar sonra yeni gelen Sami dili konusanlar Aramiler ve Suteanlar Babilonya da MO 1100 lerde belirdi Ilk olarak M O 850 lerde Asur Krali III Salmanezer in yilliklarinda yazili olarak gorunurler Bu tarih Babilonya da zayiflik donemine denk duser ve etkisiz yerli krallari yeni yari gocebe yabanci halklarin goc dalgalarinin topraklarina girmesini ve yerlesmesini engelleyemedi Ayni Bati Semitik dilleri konusan etnik gruba ait olmalarina ve daha once gelen Aramiler ile ayni Levanten bolgelerden goc etmelerine ragmen Kaldaniler farkliydilar Ornegin Asur krali Sanherib yazilarinda dikkatlice ayristirilmislardir Daha once Amoriler kassitler ve Suteanlarda oldugu gibi Keldaniler de hizla ve tamamen egemen Asur Babil kulturun icinde asimile oldular Babilonya MO 539 da dustugunde Keldani kabileleri guney Mezopotamya nin genel nufusuna tamamen emilmis ayri bir irk olarak kaybolup soylari tukenmisti ve Keldani terimi artik belirli bir etnik koken ya da irki tanimlamak icin kullanilmiyordu Ancak terim Seleukos donemine kadar ayakta kalip sonrasinda ortadan kayboldu ancak bu asamadan sonra terim yalnizca etnik kokeni belirli olmayan bir sinifi ya da bolgeye bagli irki olmayan sosyo ekonomik sinif olan astrologlar icin kullanildi Guneydogu mezopotamyadaki Kaldea Kaldi ulusu Babil in dususunden once ortadan kaybolmus gibi gorunuyor ve Achaemenid Imparatorlugu 546 332 sonrasinda Kaldea adli bir eyaleti veya ulke kalmadi ve yilliklarda bir Keldani ulusundan bir daha bahsedilmedi Keldani halki baslangicta Aramice ye benzer fakat farkli bir Bati Semitik dili konusurdu Ancak sonunda Asur ve Babillerin Akadcasini kallanmaya basladilar Asur Imparatorlugu doneminde Asur krali III Tiglat Pileser MO 8 yy in ortalarinda imparatorlugunun lingua franca si ortak iletisim dili olan Dogu Aramice lehcesini tanitti Bu degisimin bir sonucu olarak gec donemlerde hem Akadyali hem de Babil ve Asur lehceleri marjinallesti ve Mezopotamya da Aramice Keldani ler dahil olmak uzere kullanilmaya baslandi Dogu Aramice neo Aramicenin lehcesi olup bugun hala kuzey Irak kuzey dogu Suriye guney dogu Turkiye ve kuzey bati Iran in su anki Hristiyan Asur halkinin anadili olmaya devam etmektedir Bir zamanlar yaygin olan dilin bir bicimi Daniel ve Ezra da kullanilir ancak bu dilde ilk olarak Aziz Jerome tarafindan ortaya atilan Kaldi isminin kullanilmasi dilbilimsel olarak dogru degil ve yanlis adlandirmadir Ibrani Kutsal Kitabi nda peygamber Ibrahim aslen Kildanilerin Ur undan Ur Kasdim geldigi yazilidir Burada anilan sehir antik Sumer sehri Ur ise tarihi olarak ancak yuzyillar sonra Firat in guneyinde Keldanilere ana vatan olacakti Yine de Ibrahim in doneminde M O 1800 1700 dolaylarinda Keldani lerin Mezopotamya da veya tarihi kayitlarda baska hicbir yerde bulundugunu gosteren hicbir kanit bulunamadigina dikkat cekilmelidir Keldanilerin varligi ancak sekiz veya dokuz yuz yil sonra kayitlarda yer alir Boylece Ibrahim ve Kildanilerin Ur una iliskin atif Kutsal Kitap metnine gercekte geriye donuk yazimdan dolayi belirmis olmali zira Talmud ve Ibrani Kutsal Kitabi metinlerinin yazili hale gelmesi M O 6 yy a denk duser ki bu donemde Babilonya da Keldani hanedani hukum surmekteydi Asur daki bir sehire dair geleneksel tanimlama aslinda Babilonya dan baskasi olmamali Bazi tercumanlar Ibrahim in dogdugu yeri cografi kulturel ve etnik olarak guneydogu Mezopotamya Kaldea si ile tamamen alakasiz bir bolge olan Anadolu da Karadeniz bolumunde Haldia olarak belirlediler Jubilees Kitabi na gore Ur Kasdim ve Kaldi isimlerini Arpaksat in torunlari Ura ve Kesed den alir Modern Keldani Hristiyanlari Kaldean Keldani terimi baslangicta on yedinci ve on dokuzuncu yuzyillar arasinda Dogu Asur Kilisesi nden ayrilan ve Katolik Kilisesi ile birlige giren Asurlari tanimlamak icin yakin zamanda yeniden gundeme gelmistir Bu tarihi etnik ve cografi bir hatadir M S 1553 te ilk olarak Asur ve Musul Kilisesi olarak adlandirdiktan ve ilk liderini Dogu Asurlu Patrigi olarak belirledikten sonra 1683 te Keldani Katolik Kilisesi olarak yeniden adlandirildi Keldani Katolik Kilisesi dallanmasi sonradan Asur kilisesine donustu 1830 da ise modern Keldani kilisesi kuzey Mezopotamya da kuruldu Bu nedenle Keldani Katolik terimi yalnizca irksal etnik veya tarihi bir terimden ziyade tamamen Hristiyan bir mezhep Baptist veya Anglikan gibi olarak anlasilmalidir Modern Keldani Katolikleri Asur halki olarak kabul edilir daha sonra Katoliklige donusur ve Mezopotamya dan uzaklasip MO 6 yuzyilda tamamen ortadan kaybolmadan once Mezopotamya nin uzak guneydogu bolgelerine yerlesmis soylu Keldani lerle iliski kurmaktan ziyade kuzey Mezopotamya daki Asur halkina ozgudur Kuzey Irak in modern Keldani Katoliklerini guneydogu Irak in eski Keldani leriyle baglayan tarihsel arkeolojik dilbilimsel genetik cografi veya antropolojik bir kanit ya da akredite bir calisma bulunamamistir Kanitlar Asurlar ile ayni toplumdan olduklarini ve ayni bolgeden geldiklerini acikca gosteriyor Baska bir deyisle Keldaniler aslinda Asur surekliliginin bir parcasi Roma tarafindan verilen adlarda bir yanlis yorumlanma olduguna inanilan Ur Kasdim Kildanilerin Ur u olarak bilinen Ibrani geleneginde Ibrahim in sozde kuzey Mezopotamyadaki dogum yeri olarak kullanimi ve Dogu Asur Kilisesi ve Suryani Ortodoks Kilisesi ile cagrisimlarindan dolayi Asurlularin Dogu Asurlular Dogu Suryaniler ve Nestoryanlar gibi terimleri kullanmada isteksizlik bu adlandirma yanlisligina yol acmistir Keldani teriminin halihazirda Roma nin uzun suredir hatali kullanimi soz konusudur daha once resmen Floransa Kosul unun MS 1445 te Yunanistan a girmis olan bir grup Kibrisli Nestoriyali icin yeni bir isim olarak da kullanilmisti Roma daha sonra ilahiyatta kabul edilemez sekilde Asur ve Suryani terimlerini kullanmayi onlemek icin esasen Roma da Komunyon ile iletisimdeki Dogu Kiliseleri nin uyelerini belirtmek icin Keldani terimini kullandi Ek olarak Roma uzun zamandir yanlis bir sekilde Karadeniz de Kucuk Asya daki tamamen alakasiz Haldia yi tariflemede Kaldea adini kullanmisti TarihceBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor with Eylul Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Sonunda Keldani lerin anavatanlarini olan bolge Basra Korfezi nin baslangicinda gorece fakir guneydogu Mezopotamya da yer almaktaydi MO 850 lerin sonlarindan once varliklarina dair tarihi bir kaniti olmamakla birlikte Keldaniler tam olarak belirlenemeyen bir zamandan baslayarak Levant tan guney Babil in icine goc etmis gorunmektedirler Bolgeye yerlestikten sonra belki bir asirdan fazla bir suredir bu yari gocebe Keldani kabilelerinin tarihin sayfalari uzerinde hicbir etkisi yoktu gorunuse gore Babil in yerli Akad dili konusan krallari ya da belki de bolgesel olarak etkili olan Arap kabileleri tarafindan boyun egdiriliyorlardi Bu donemde guney Mezopotamya daki asil oyuncular dogudaki Elam ile birlikte Keldani lerin gelmesinden bir asir once bolgeye yerlesmis olan Aramiler olmustur Keldani nin varliginin ilk yazili tarihi tasviri MO 852 de Babilonya nin guneydogu uclarinda istila eden ve Amukani kabilesi sefi Mushallim Marduk a boyun egdigi sozedilen Asur Krali III Salmanezer in kayitlaridir ve orada bahseden Kaldu boylarinin liderinin baska Kaldani kabile lideri Bet Dakkuri den Baqani sehrini alip Adini sehrinden vergi aldigidir Notlar Sayce 1878 Prince 1911 George Roux Ancient Iraq s 281 Nordhoff Sebastian Hammarstrom Harald Forkel Robert Haspelmath Martin eds 2013 West Semitic Glottolog 2 2 Leipzig Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology Georges Roux Ancient Iraq a b McCurdy amp Rogers 1902 Josephus Flavius Antiquities of the Jews ss 1 Kitap kisim 143 3 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Eylul 2019 bit evi demektir kabile adlarinda ortak kullanilan sifattir Yakin Ia kin tahminen Arap kiyi bolgesi kralinin ismidir Sargon Yakini den in babasinin adi olarak bahseder G W Bromiley ed The International Standard Bible Encyclopedia 1995 s 325 12 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Raymond Philip Dougherty The Sealand of Ancient Arabia Ingilizce Yale University Press 1932 66ff Trevor Bryce The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia From the Early Bronze Age to the Fall of the Persian Empire 2009 s 130 12 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce F Leo Oppenheim Ancient Mesopotamia Georges Roux Ancient Iraq F Leo Oppenheim Ancient Mesopotamia Moore amp Kelle 2011 Dever 2002 J A Brinkman in bir ders notundan Ingilizce There is no reason to believe that there would be no racial or cultural continuity in Assyria since there is no evidence that the population of Assyrians were removed romanize Asurlularin ortadan kaldirildigina dair bir kanit bulunmadigindan Asur da irksal veya kulturel bir sureklilik olmayacagina inanmak icin hicbir neden yoktur Efram Yildiz in The Assyrians Journal of Assyrian Academic Studies 13 1 s 22 ref 24 ten alintidir Biblical Archaeology Review Mayis Haziran 2001 Where Was Abraham s Ur Ingilizce Council of Florence Bull of union with the Chaldeans and the Maronites of Cyprus Session 14 7 Agustos 1445 1 Georges Roux Ancient Iraq s 298 A K Grayson 1996 Assyrian Rulers of the Early First Millennium BC II 858 745 B C RIMA 3 Toronto University Press s 31 26 28 iv 6 Kapilarinda kitabeden BM 124660 Kaynakca 2002 What Did the Biblical Writers Know and when Did They Know It What Archaeology Can Tell Us about the Reality of Ancient Israel Ingilizce Wm B Eerdmans Publishing ISBN 978 0 8028 2126 3 29 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Eylul 2019 McCurdy J Frederic Rogers Robert W 1902 Chaldea Yahudi Ansiklopedisi 3 New York ss 661 662 Sayce Archibald Henry 1878 Chaldea Baynes T S Ed Encyclopaedia Britannica 5 9 bas New York Charles Scribner s Sons s 372 Moore Megan Bishop Kelle Brad E 2011 Biblical History and Israel s Past Ingilizce Eerdmans ISBN 978 0 8028 6260 0 25 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Eylul 2019 1911 Chaldaea Chisholm Hugh Ed Encyclopaedia Britannica 5 11 bas Cambridge University Press s 804 Konuyla ilgili yayinlar Sayce Archibald Henry 1878 Babylon Babylonia Encyclopaedia Britannica 5 9 bas s 182 194 Chaldean Magic Its Origin and Development Zenaide A Ragozin 1893 Chaldea from the earliest times to the rise of Assyria Ingilizce 24 Eylul 2009 tarihinde kaynagindan erisim tarihi 14 Eylul 2019 Gutenberg Projesi nden