Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mayıs 2022) () |
Samanu, Uğut Tatlısı veya Samanak, Sumalak/Sumalyak, Sümölök, Sümölöt, hem Türklerde hem de başka pek çok Orta Asya ve Orta Doğu toplumunda Nevruz Günü pişirilen bir çeşit muhallebi olup, bazı yörelerde helva şeklinde de yapılır. Azeri kültüründe “Semeni Helvası” olarak bilinir. Özbek, Kırgız, Kazak, Fars, Tacik ve Afgan geleneklerinde önemli bir yeri vardır. Pişirilmesine ve toplu olarak dağıtılmasına çocuklu bir kadın önderlik eder ve kadınlar kazan başında şarkı söyleyip dans ederler. Nevruz gecesi bir kısmı suya bırakılır. Şifa veren bir cennet yemeği olduğuna inanılır.
Efsane
Anlatıldığına göre geçmiş çağlarda yaşanan bir kıtlıkta, çocukları aç kalan anneler evlerinde kalan yiyecekleri alıp bir araya gelmişler. Toplanan yiyecekler ancak yarım kazan olunca su ile pişirmişler. O esnada dokuz çocuklu dul kadın gelmiş. Elinde verebilecek hiçbir yiyeceği olmadığı için kazana dokuz yuvarlak taş koymuş ve çocukların bu şekilde avutmuş. (Anlatılanların buraya kadar olan kısmı Ömer bin Hattab’ın tanık olduğu dul bir kadının durumu ile ilgili rivayetten esinlenmiş görünmektedir.) Kazan, tan yeri ağarıncaya kadar kaynamış. Ateşten indirip dağıtmaya başlamışlar yemek bir türlü bitmemiş, herkes bir ay boyunca bu yemeği yemiş ve açlıktan ölmekten kurtulmuşlar. Yapılan dualar kabul edilmiş ve bol ürünlü bir yıl gelmiş. O günden beri de kutlu bir yemek olarak görülmüştür.
Yapılışı
Asya’da pek çok yörede bu yemek için gerekli malzemelerin sağlanmasına ve şenlik hazırlıklarına 15 gün önceden başlanır. Bunun için işi iyi bilen, tecrübeli kadınlardan birisi görevlendirilir ve kendisine yardımcılar verilir. Buğdayların ekimi, çimlendirilmesi ve alınması hep duayla olur. Ekim karanlık ve hafif sıcak bir odada yapılır, üzerine bez serilmiş bir tahtaya buğdaylar yayılır. Suladıktan sonra, üzerini bir bezle örter. Sabahları ve akşamları sulayarak çimlenmesini sağlar. Zamanı gelince dua edilerek bez açılır ve çimlenen kısım alınır. Nevruz’dan bir gün önce içlerindeki sütlü özler bazı işlemlerle çıkarılır ve biriktirilir. Yağ, su, un, şeker ve buğdayla birlikte bu özler birleştirilerek ocakta pişirilir ve içine ceviz de atılır. Bazen tarçın, anason veya rezene de eklenir. Fazla şeker katmaya gerek olmadığına, çünkü onu Allah'ın tatlandırdığına inanılır. Kazan herkes tarafından sırayla karıştırılır. Akarsulardan toplanmış dilek taşları içine konulur ve bunlar aslında kazanın dibine yanmasını veya yapışmasını önler. Bazen 7 veya 9, bazen de 40 veya 41 tane olan bu taşların Sümölök piştikten sonra dağıtılırken kime çıkarsa onun dileğinin yeni yılda gerçekleşeceğine inanılır. Akşam başlayan pişirme işlemi sabaha kadar sürer. On iki saatten sonra, koyulaşıp toprak rengine çalan bir görünüme ulaşınca ateş söndürülerek, kazanın üzeri bezlerle örtülür. Bir süre dinlenmeye bırakıldıktan sonra dualarla örtü açılarak dağıtılmaya başlanır. Kadınlar bu sırada kazanın ağzını açmayarak bahşiş alırlar. Semeni adı verilen çimlenmiş tahıldan yapılan bu yiyecek kimi yörelerde evde de pişirilir ve bu durumda hazırlanma ve pişme süreleri kısalır.
Etimoloji
Sam/Sem/Sum/Som/Söm kökü doluluk, bolluk tamlık bildirir. Moğolca Sem kelimesi gizlilik, sır anlamları taşır. Mongur dilinde ise Semen sözcüğü şaman demektir. Tunguzca’da Sama, Türkçede Som/Soma kelimeleri onur, şeref ve iz, işaret gibi anlamlar da içerir. Moğolca Sem kökü gizlemek manasını da bünyesinde barındırır. Dolayısıyla “Samanu” kavramın doğaüstü bir güçle ilişkilendirildiği açıktır. Fakat Hintçe kökenli “Sehmin” (tohumlanmak, çimlenmek, yerden bitmek) sözcüğü ile aynı kökten kaynaklanan Latince “Semen” (tohum) kelimesi dikkate alınmalıdır. Saman sözcüğü ile de alâkalı görünmektedir. “Somun Ekmek” tamlamasındaki Somun sözcüğünün her ne kadar Yunanca “Psomin” (ekmek, çörek) kelimesinden dönüştüğü öne sürülse de bu kökle bağlantısı ihmal edilemez. Eski Altayca ve Moğolcada Süme/Suma sözcüğü şaman anlamı taşır ve bu kelime Halha lehçesinde Süm (Buryatça’da Hum), Dagur dilinde Sum olarak yer alır. Tunguzca Süme kökü gizlemek/gizlenmek anlamlarını ihtiva eder. Halk arasındaki bir inanışa göre Sümölök/Sumalak kavramı “Su” ve “Melek” kelimelerinin bileşik hâlidir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Nowruz in Tajikistan, BBC Persian [1]23 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi
- Nowruz in Afghanistan, BBC Persian [2]22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Samanoo (Samanu) Recipe [3]15 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Nowruz: Origins and Rituals, Dr. Iraj Bashiri 2001
- Malik Muradov, Nevruz ve Özbek Halk Edebiyatında Terennümü
Dış bağlantılar
- (İngilizce)
- (Azerice)
- The Art Uzbek Cuisine: Sumalak12 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Samanu Ugut Tatlisi veya Samanak Sumalak Sumalyak Sumolok Sumolot hem Turklerde hem de baska pek cok Orta Asya ve Orta Dogu toplumunda Nevruz Gunu pisirilen bir cesit muhallebi olup bazi yorelerde helva seklinde de yapilir Azeri kulturunde Semeni Helvasi olarak bilinir Ozbek Kirgiz Kazak Fars Tacik ve Afgan geleneklerinde onemli bir yeri vardir Pisirilmesine ve toplu olarak dagitilmasina cocuklu bir kadin onderlik eder ve kadinlar kazan basinda sarki soyleyip dans ederler Nevruz gecesi bir kismi suya birakilir Sifa veren bir cennet yemegi olduguna inanilir SamanuEfsaneAnlatildigina gore gecmis caglarda yasanan bir kitlikta cocuklari ac kalan anneler evlerinde kalan yiyecekleri alip bir araya gelmisler Toplanan yiyecekler ancak yarim kazan olunca su ile pisirmisler O esnada dokuz cocuklu dul kadin gelmis Elinde verebilecek hicbir yiyecegi olmadigi icin kazana dokuz yuvarlak tas koymus ve cocuklarin bu sekilde avutmus Anlatilanlarin buraya kadar olan kismi Omer bin Hattab in tanik oldugu dul bir kadinin durumu ile ilgili rivayetten esinlenmis gorunmektedir Kazan tan yeri agarincaya kadar kaynamis Atesten indirip dagitmaya baslamislar yemek bir turlu bitmemis herkes bir ay boyunca bu yemegi yemis ve acliktan olmekten kurtulmuslar Yapilan dualar kabul edilmis ve bol urunlu bir yil gelmis O gunden beri de kutlu bir yemek olarak gorulmustur YapilisiAsya da pek cok yorede bu yemek icin gerekli malzemelerin saglanmasina ve senlik hazirliklarina 15 gun onceden baslanir Bunun icin isi iyi bilen tecrubeli kadinlardan birisi gorevlendirilir ve kendisine yardimcilar verilir Bugdaylarin ekimi cimlendirilmesi ve alinmasi hep duayla olur Ekim karanlik ve hafif sicak bir odada yapilir uzerine bez serilmis bir tahtaya bugdaylar yayilir Suladiktan sonra uzerini bir bezle orter Sabahlari ve aksamlari sulayarak cimlenmesini saglar Zamani gelince dua edilerek bez acilir ve cimlenen kisim alinir Nevruz dan bir gun once iclerindeki sutlu ozler bazi islemlerle cikarilir ve biriktirilir Yag su un seker ve bugdayla birlikte bu ozler birlestirilerek ocakta pisirilir ve icine ceviz de atilir Bazen tarcin anason veya rezene de eklenir Fazla seker katmaya gerek olmadigina cunku onu Allah in tatlandirdigina inanilir Kazan herkes tarafindan sirayla karistirilir Akarsulardan toplanmis dilek taslari icine konulur ve bunlar aslinda kazanin dibine yanmasini veya yapismasini onler Bazen 7 veya 9 bazen de 40 veya 41 tane olan bu taslarin Sumolok pistikten sonra dagitilirken kime cikarsa onun dileginin yeni yilda gerceklesecegine inanilir Aksam baslayan pisirme islemi sabaha kadar surer On iki saatten sonra koyulasip toprak rengine calan bir gorunume ulasinca ates sondurulerek kazanin uzeri bezlerle ortulur Bir sure dinlenmeye birakildiktan sonra dualarla ortu acilarak dagitilmaya baslanir Kadinlar bu sirada kazanin agzini acmayarak bahsis alirlar Semeni adi verilen cimlenmis tahildan yapilan bu yiyecek kimi yorelerde evde de pisirilir ve bu durumda hazirlanma ve pisme sureleri kisalir EtimolojiSam Sem Sum Som Som koku doluluk bolluk tamlik bildirir Mogolca Sem kelimesi gizlilik sir anlamlari tasir Mongur dilinde ise Semen sozcugu saman demektir Tunguzca da Sama Turkcede Som Soma kelimeleri onur seref ve iz isaret gibi anlamlar da icerir Mogolca Sem koku gizlemek manasini da bunyesinde barindirir Dolayisiyla Samanu kavramin dogaustu bir gucle iliskilendirildigi aciktir Fakat Hintce kokenli Sehmin tohumlanmak cimlenmek yerden bitmek sozcugu ile ayni kokten kaynaklanan Latince Semen tohum kelimesi dikkate alinmalidir Saman sozcugu ile de alakali gorunmektedir Somun Ekmek tamlamasindaki Somun sozcugunun her ne kadar Yunanca Psomin ekmek corek kelimesinden donustugu one surulse de bu kokle baglantisi ihmal edilemez Eski Altayca ve Mogolcada Sume Suma sozcugu saman anlami tasir ve bu kelime Halha lehcesinde Sum Buryatca da Hum Dagur dilinde Sum olarak yer alir Tunguzca Sume koku gizlemek gizlenmek anlamlarini ihtiva eder Halk arasindaki bir inanisa gore Sumolok Sumalak kavrami Su ve Melek kelimelerinin bilesik halidir Ayrica bakinizSemeniKaynakcaNowruz in Tajikistan BBC Persian 1 23 Temmuz 2012 tarihinde Archive is sitesinde arsivlendi Nowruz in Afghanistan BBC Persian 2 22 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Samanoo Samanu Recipe 3 15 Subat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Nowruz Origins and Rituals Dr Iraj Bashiri 2001 Malik Muradov Nevruz ve Ozbek Halk Edebiyatinda TerennumuDis baglantilar Ingilizce Azerice The Art Uzbek Cuisine Sumalak12 Eylul 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce