Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tipulidae, çayırsineğigiller, tipulagiller, tipulasineğigiller çift kanatlılar (Diptera) böcek familyası.
| Tipulidae | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
  | ||||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
| Metne bakınız. |
Çayır sinekleri, ilkbahar ve yaz aylarında genellikle akarsu kenarlarındaki çayırlıklar ve fundalıklar ile ormanlar gibi nemli ve gölgeli yerlerde bulunurlar. İri vücutları, uzun bacakları ve hantal uçuşları ile kolayca tanınabilirler. En büyük türlerinin kanat açıklığı 10 cm olabilir. Toraksın dorsalinde “V” şeklindeki ek yeri en karakteristik özellikleridir. Sokucu iğneleri olmadığından kesinlikle sokamaz ve kan ememezler. Ergin evrede pek azında beslenme vardır. Bu da nektar veya serbest bitki öz sularını emme şeklindedir.
Morfoloji
Görünüşçe (habitus) Limoniidae familyasına çok benzer; onlardan kanat damarlanması ve duyargalarının yapısıyla ayrılırlar.
Kubbemsi yapılı toraksın dorsalinde "V" şeklinde mesonotal suturların bulunması, 5 segmentli olan palpin son segmentinin kamçı şeklinde uzaması, nokta gözlerin (ocelli) bulunmaması, 2 kaide (scapus ve pedicellus) ve 11 kamçı segmentine sahip duyargaların bulunması familyanın en karakteristik özellikleridir.
Birleşik gözler büyük ve ayrı olup daire ya da oval şekillidir. Uzun yapılı olan rostrum uzun ya da kısa bir nasus taşır. Dar yapılı kanatları dinlenme esnasında yarı açılır veya abdomenin üstünde birbiri üzerine katlanır. Kanatları iki anal damarlı, diskoid hücreli, genelde büyük, uzun ve uç kısmında daha fazla damarlanmıştır. Serbest durumlu olan halter daima belirgindir. Uzun, ince yapılı ve oldukça narin olan bacaklar 5 segmentli olup eklem yerlerinden kolayca kırılabilir. Bitkiler üzerinde beslenirken, kuvvetli rüzgârlarla bitkilerde meydana gelen salıntılar, bacak eklemlerinin kıvrımları ile o denli azaltılır ki gövde bu salıntılardan çok az etkilenir. Tibia apikalde mahmuzsuz veya 1 ya da 2 belirgin mahmuzludur. Beş segmentli olan tarsusun son segmenti bir çift tırnak ve empodium taşır. İnce ve uzun yapılı olan abdomen, 9-10 segmentten oluşmuştur. Abdomen sonu, dişilerde sivri olmakla birlikte erkekte daima genişlemiş ve özellikle önceki segmentten daha kalındır.
Hypopygium olarak adlandırılan erkek terminali bir takım karakteristik yapılar taşır ki bu yapılar bilhassa türlerin ayrımında kullanılır. Hypopygium türler için karakteristik özellik gösteren bilhassa kitinleşmiş 9. segment ile çiftleşme organını (aeadegus) içerir.
Ovipositor olarak adlandırılan dişi terminali yumurta bırakma ve çiftleşmeyi sağlayacak yapılar taşır. Ovipositor özellikle birkaç grupta çok uzun kılıç şeklinde (Xiphura), sivri ve kuvvetli kitinleşmiştir.
Biyolojisi
Yaşam döngüleri, kısa bir yumurta evresi (1-2 hafta) ve 4 larva evresi ile kısa bir pupa evresinden oluşur (1-2 hafta). Çoğu 3. larva evresinde dikkate değer bir gelişim gösterir. Tam bir döngü 10 hafta kadar kısa bir süre olabildiği gibi 6 yıl kadar uzun olabilir. Ilıman türler genellikle univoltin olmasına rağmen birçok tür bivoltin dir. Sadece birkaç Tipula türü 2 yıllık hayat döngüsüne (semivoltin) sahiptir. 4-5 yıllık bir hayat döngüsüne (merovoltin) sahiptir. Birçok türünde yılda 2 nesil (bivoltin) görülür.
Yumurtlama çiftleşmeden hemen sonra meydana gelir. Bunun için abdomenin uç kısmı yumurta bırakılacak nemli toprak ya da çamur içine sık sık batırılır. Bırakılan yumurta sayısı vücut boyutu ile yakından alakalıdır, ortalama birkaç yüz olmakla birlikte 'da 1300 kadar olabilir. Yumurta, genellikle siyah renkli, pürüzsüz bir koryona sahip ve higroskopik filamentlidir. Sıcaklığa, yeni çıkan larvalara göre dayanıklı olmasına rağmen, duyarlıdır. Toprak içinde bulunan yumurtaların yaşama şansı su içindeki larvalardan daha fazladır.
Uzun ve silindirik yapılı olan larvalar dayanıklı derili ve 12 segmentlidir. Baş kapsülü büyüktür ve çoğunlukla protoraksın içine girer (hemicephal). Solunum metapneustic 'tir. Sularda yaşayanlar öncelikle deri solunumu yaparlar ki bu solunum tipinde borucukları ile donatılmış vücut uzantıları önemli rol oynar. Vücutlarının son segmentinin ventralinde kirpikli boru ve solunum borusu bulunur. Lob şeklinde 6 tane stigma uzantısı vardır. Bu uzantılar, larva suyun dibine kaçınca veya çamura girince stigmaları kapatarak yabancı maddelerin içeri kaçmasını engeller. Larvalar, sucul, yarı sucul ya da bütünüyle karacıl olabilir. Akarsu, göl ve bataklık gibi nemli yerlerde çürümekte olan bitkilerin kök, gövde ve yaprakları, rutubetli tarla toprakları, sığır gübresi, ağaç kovukları, ağaçların yosunlu ya da çürük kısımları, nemli orman altı toprak tabakası larvaların gelişimi için uygun habitatlardır. Larvaların büyük bir kısmı saprofittir.
Pupalar, 12–15 mm boyunda, obtecta tipte olup kahverengimsi ya da sarımsı renkli, hafif eğrilmiş, boynuzumsu bir ön stigma taşır. Sularda pupa dönemine girenler suyun üzerine uzanan havalandırma çıkıntıları yaparlar.
Yayılımı
Dünya çapında yaklaşık olarak 4250, palearktik bölgede ise 17 cins ve 33 alt cinse dahil yaklaşık 1250 türü bilinmektedir. Avrupa'da ise yaklaşık 500 türle temsil edilmektedir.
2005 rakamlarına göre; Yunanistan’dan 163, Ermenistan’dan 59, Gürcistan’dan 67, Bulgaristan’dan 56, Azerbaycan’dan 52, İran’dan 28 ve Suriye’den 8 tür bilinmektedir. Irak’ın Tipulidae faunası ile ilgili olarak herhangi bir kayıt mevcut değildir. Türkiye’den ise şimdiye kadar toplam 132 tür kaydedilmiş olup bunların 55’i endemik, 68 tanesinin de tip lokalitesi Türkiye’dedir.
Düşmanları
Kuşlar, yarasalar, örümcekler, kız böcekleri, yırtıcı sinek ve arılar erginlerin doğal düşmanlarıdır. Larvaları ise kuşlar, kurbağalar, köstebekler, tarla fareleri, balıklar ve tarafından zarara uğratırlar.
Türkiye'deki türleri
- Alt familya:
- Meigen, 1803
- Meigen,1818
- Brulle, 1833
- (Linnaeus, 1761)
- Latreille, 1804
- (Linnaeus, 1758)
- Meigen, 1803
- Alt familya:
- Curtis, 1825
- Mannheims, 1954
- Curtis, 1825
- Alt familya:
- Meigen, 1803
- (Pierre, 1919)
- (Mannheims, 1951)
- (Westhoff, 1879)
- (Meigen, 1804)
- Oosterbroek, 1978
-
- (Linnaeus, 1758)
- Linnaeus, 1758
- Alt cins: Acutipula
- Koç, Hasbenli & Jong, 1998
- Vermoolen, 1983
- Vermoolen, 1983
- Alt cins: Beringotipula
- Wiedemann, 1817
- Alt cins: Dendrotipula
- Meigen, 1804
- Alt cins: Lunatipula
- Mannheims, 1968
- Savchenko, 1957
- Savchenko, 1968
- Savchenko, 1952
- Theischinger, 1987
- Koç, 2004
- Loew, 1873
- Theischinger, 1977
- Theischinger, 1982
- Mannheims, 1954
- Koç, Hasbenli & Vogtenhuber, 2007
- Loew, 1873
- Theischinger, 1982
- Erhan et Theowald, 1961
- Koç, 2007
- Martinovsky, 1976
- Koç, 2004
- Theischinger, 1982
- Theischinger, 1987
- Koç, 2007
- Theischinger, 1987
- Mannheims, 1965
- Theischinger, 1979
- Simova, 1960
- Theischinger, 1977
- Loew, 1873
- Mannheims, 1954
- Vogtenhuber 2002
- Mannheims, 1963
- Oosterbroek 1997
- Theischinger, 1979
- Mannheims, 1963
- Koç, Aktaş & Oosterbroek, 1996
- Loew, 1873
- Theischinger, 1987
- Theischinger, 1980
- Theisnger, 1979
- Theischinger, 1979
- Savchenko, 1952
- Alt cins: Mediotipula
- Theowald, 1978
- Alt cins: Pterelachisus
- Vogtenhuber, 2004
- Vogtenhuber, 2004
- Meigen, 1818
- Alt cins: Savtshenkia
- Mannheims & Theowald, 1959
- Savchenko, 1961
- Alt cins: Schummelia
- Savchenko, 1957
- Schummel, 1833
- Alt cins: Tipula
- Lackschewitz, 1930
- Alt cins: Yamatotipula
- Schummel, 1933
- Meigen, 1804
- Theowald et Oosterbroek, 1981
- Alt cins: Acutipula
- Meigen, 1803
Kaynakça
- Prof. Dr. Ali Demirsoy (1992), Yaşamın Temel Kuralları (Entomoloji)
- Hasan Koç (2007)[], Two new species of Tipula (Lunatipula) Edwards (Diptera: Tipulidae) from Turkey, Ann. soc. entomol. Fr. (n.s.), 2007, 43 (3) : 327-332
- Özgür Serçe ve Hasan Koç (2005)[], Türkiye Tipulidae faunasına katkılar / Consrubutions to Tipulidae of Turkey (Insecta, Diptera), G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 18(1):39-50 (2005)
- , The West Palearctic species of Ctenophorinae (Diptera: Tipulidae): key, distribution and references, Entomologische Berichten 66(5): 138-149
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Tipulidae cayirsinegigiller tipulagiller tipulasinegigiller cift kanatlilar Diptera bocek familyasi TipulidaeBiyolojik siniflandirmaUst alem EukaryotaAlem AnimaliaAlt alem EumetazoaSube ArthropodaAlt sube HexapodaSinif InsectaTakim Diptera Cift kanatlilar Alt takim Sivrisinekler Infra takim Ust familya Familya Tipulidae 1802CinslerMetne bakiniz Kanat damarlanmasi Tipula spp Kanat damarlanmasi Dolichopeza spp Cayir sinekleri ilkbahar ve yaz aylarinda genellikle akarsu kenarlarindaki cayirliklar ve fundaliklar ile ormanlar gibi nemli ve golgeli yerlerde bulunurlar Iri vucutlari uzun bacaklari ve hantal ucuslari ile kolayca taninabilirler En buyuk turlerinin kanat acikligi 10 cm olabilir Toraksin dorsalinde V seklindeki ek yeri en karakteristik ozellikleridir Sokucu igneleri olmadigindan kesinlikle sokamaz ve kan ememezler Ergin evrede pek azinda beslenme vardir Bu da nektar veya serbest bitki oz sularini emme seklindedir MorfolojiGorunusce habitus Limoniidae familyasina cok benzer onlardan kanat damarlanmasi ve duyargalarinin yapisiyla ayrilirlar Kubbemsi yapili toraksin dorsalinde V seklinde mesonotal suturlarin bulunmasi 5 segmentli olan palpin son segmentinin kamci seklinde uzamasi nokta gozlerin ocelli bulunmamasi 2 kaide scapus ve pedicellus ve 11 kamci segmentine sahip duyargalarin bulunmasi familyanin en karakteristik ozellikleridir Birlesik gozler buyuk ve ayri olup daire ya da oval sekillidir Uzun yapili olan rostrum uzun ya da kisa bir nasus tasir Dar yapili kanatlari dinlenme esnasinda yari acilir veya abdomenin ustunde birbiri uzerine katlanir Kanatlari iki anal damarli diskoid hucreli genelde buyuk uzun ve uc kisminda daha fazla damarlanmistir Serbest durumlu olan halter daima belirgindir Uzun ince yapili ve oldukca narin olan bacaklar 5 segmentli olup eklem yerlerinden kolayca kirilabilir Bitkiler uzerinde beslenirken kuvvetli ruzgarlarla bitkilerde meydana gelen salintilar bacak eklemlerinin kivrimlari ile o denli azaltilir ki govde bu salintilardan cok az etkilenir Tibia apikalde mahmuzsuz veya 1 ya da 2 belirgin mahmuzludur Bes segmentli olan tarsusun son segmenti bir cift tirnak ve empodium tasir Ince ve uzun yapili olan abdomen 9 10 segmentten olusmustur Abdomen sonu disilerde sivri olmakla birlikte erkekte daima genislemis ve ozellikle onceki segmentten daha kalindir Hypopygium olarak adlandirilan erkek terminali bir takim karakteristik yapilar tasir ki bu yapilar bilhassa turlerin ayriminda kullanilir Hypopygium turler icin karakteristik ozellik gosteren bilhassa kitinlesmis 9 segment ile ciftlesme organini aeadegus icerir Ovipositor olarak adlandirilan disi terminali yumurta birakma ve ciftlesmeyi saglayacak yapilar tasir Ovipositor ozellikle birkac grupta cok uzun kilic seklinde Xiphura sivri ve kuvvetli kitinlesmistir BiyolojisiYasam donguleri kisa bir yumurta evresi 1 2 hafta ve 4 larva evresi ile kisa bir pupa evresinden olusur 1 2 hafta Cogu 3 larva evresinde dikkate deger bir gelisim gosterir Tam bir dongu 10 hafta kadar kisa bir sure olabildigi gibi 6 yil kadar uzun olabilir Iliman turler genellikle univoltin olmasina ragmen bircok tur bivoltin dir Sadece birkac Tipula turu 2 yillik hayat dongusune semivoltin sahiptir 4 5 yillik bir hayat dongusune merovoltin sahiptir Bircok turunde yilda 2 nesil bivoltin gorulur Yumurtlama ciftlesmeden hemen sonra meydana gelir Bunun icin abdomenin uc kismi yumurta birakilacak nemli toprak ya da camur icine sik sik batirilir Birakilan yumurta sayisi vucut boyutu ile yakindan alakalidir ortalama birkac yuz olmakla birlikte da 1300 kadar olabilir Yumurta genellikle siyah renkli puruzsuz bir koryona sahip ve higroskopik filamentlidir Sicakliga yeni cikan larvalara gore dayanikli olmasina ragmen duyarlidir Toprak icinde bulunan yumurtalarin yasama sansi su icindeki larvalardan daha fazladir Uzun ve silindirik yapili olan larvalar dayanikli derili ve 12 segmentlidir Bas kapsulu buyuktur ve cogunlukla protoraksin icine girer hemicephal Solunum metapneustic tir Sularda yasayanlar oncelikle deri solunumu yaparlar ki bu solunum tipinde borucuklari ile donatilmis vucut uzantilari onemli rol oynar Vucutlarinin son segmentinin ventralinde kirpikli boru ve solunum borusu bulunur Lob seklinde 6 tane stigma uzantisi vardir Bu uzantilar larva suyun dibine kacinca veya camura girince stigmalari kapatarak yabanci maddelerin iceri kacmasini engeller Larvalar sucul yari sucul ya da butunuyle karacil olabilir Akarsu gol ve bataklik gibi nemli yerlerde curumekte olan bitkilerin kok govde ve yapraklari rutubetli tarla topraklari sigir gubresi agac kovuklari agaclarin yosunlu ya da curuk kisimlari nemli orman alti toprak tabakasi larvalarin gelisimi icin uygun habitatlardir Larvalarin buyuk bir kismi saprofittir Pupalar 12 15 mm boyunda obtecta tipte olup kahverengimsi ya da sarimsi renkli hafif egrilmis boynuzumsu bir on stigma tasir Sularda pupa donemine girenler suyun uzerine uzanan havalandirma cikintilari yaparlar YayilimiDunya capinda yaklasik olarak 4250 palearktik bolgede ise 17 cins ve 33 alt cinse dahil yaklasik 1250 turu bilinmektedir Avrupa da ise yaklasik 500 turle temsil edilmektedir 2005 rakamlarina gore Yunanistan dan 163 Ermenistan dan 59 Gurcistan dan 67 Bulgaristan dan 56 Azerbaycan dan 52 Iran dan 28 ve Suriye den 8 tur bilinmektedir Irak in Tipulidae faunasi ile ilgili olarak herhangi bir kayit mevcut degildir Turkiye den ise simdiye kadar toplam 132 tur kaydedilmis olup bunlarin 55 i endemik 68 tanesinin de tip lokalitesi Turkiye dedir DusmanlariKuslar yarasalar orumcekler kiz bocekleri yirtici sinek ve arilar erginlerin dogal dusmanlaridir Larvalari ise kuslar kurbagalar kostebekler tarla fareleri baliklar ve tarafindan zarara ugratirlar Turkiye deki turleriCtenophora pectinicornisTanyptera atrataNephrotoma appendiculataNephrotoma quadrifariaTipula uncaTipula lateralisAlt familya Meigen 1803 Meigen 1818 Brulle 1833 Linnaeus 1761 Latreille 1804 Linnaeus 1758 Alt familya Curtis 1825 Mannheims 1954 Alt familya Meigen 1803 Pierre 1919 Mannheims 1951 Westhoff 1879 Meigen 1804 Oosterbroek 1978 Linnaeus 1758 Linnaeus 1758 Alt cins Acutipula Koc Hasbenli amp Jong 1998 Vermoolen 1983 Vermoolen 1983 Alt cins Beringotipula Wiedemann 1817 Alt cins Dendrotipula Meigen 1804 Alt cins Lunatipula Mannheims 1968 Savchenko 1957 Savchenko 1968 Savchenko 1952 Theischinger 1987 Koc 2004 Loew 1873 Theischinger 1977 Theischinger 1982 Mannheims 1954 Koc Hasbenli amp Vogtenhuber 2007 Loew 1873 Theischinger 1982 Erhan et Theowald 1961 Koc 2007 Martinovsky 1976 Koc 2004 Theischinger 1982 Theischinger 1987 Koc 2007 Theischinger 1987 Mannheims 1965 Theischinger 1979 Simova 1960 Theischinger 1977 Loew 1873 Mannheims 1954 Vogtenhuber 2002 Mannheims 1963 Oosterbroek 1997 Theischinger 1979 Mannheims 1963 Koc Aktas amp Oosterbroek 1996 Loew 1873 Theischinger 1987 Theischinger 1980 Theisnger 1979 Theischinger 1979 Savchenko 1952 Alt cins Mediotipula Theowald 1978 Alt cins Pterelachisus Vogtenhuber 2004 Vogtenhuber 2004 Meigen 1818 Alt cins Savtshenkia Mannheims amp Theowald 1959 Savchenko 1961 Alt cins Schummelia Savchenko 1957 Schummel 1833 Alt cins Tipula Lackschewitz 1930 Alt cins Yamatotipula Schummel 1933 Meigen 1804 Theowald et Oosterbroek 1981KaynakcaProf Dr Ali Demirsoy 1992 Yasamin Temel Kurallari Entomoloji Hasan Koc 2007 olu kirik baglanti Two new species of Tipula Lunatipula Edwards Diptera Tipulidae from Turkey Ann soc entomol Fr n s 2007 43 3 327 332 Ozgur Serce ve Hasan Koc 2005 olu kirik baglanti Turkiye Tipulidae faunasina katkilar Consrubutions to Tipulidae of Turkey Insecta Diptera G U Fen Bilimleri Dergisi 18 1 39 50 2005 The West Palearctic species of Ctenophorinae Diptera Tipulidae key distribution and references Entomologische Berichten 66 5 138 149