Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mart 2020) () |
Çufutkale ya da Çıfıt Kale (Kırım Tatarcası: Çufut Qale, Ukrayna dili: Чуфут-Кале, Rusça: Чуфут-Кале, Karayca: Джуфт Къале, Cuft Kale) Ukrayna'nın Kırım Özerk Cumhuriyeti'nde Bahçesaray civarında 8. ila 19. yüzyıllar arasında yerleşime açık kalmış Orta Çağ kalesi ve mağara kenti.
Bahçesaray’ın bulunduğu dar vadinin doğu yönündeki Zincirli Medrese’den yukarı bakıldığında, üzerinde Çufutkale’nin de yer aldığı büyük kaya kütlesi ile karşılaşılır. Çufutkale ya da Çufut Kale görülmeye değer, günümüze kadar ulaşabilmiş bir Ortaçağ mağara kasabasıdır. Kalenin doğu duvarı da hala ayakta kalabilmiş durumdadır (1396 - 1433).
Bahçesaray'dan 3,5 km mesafede, bir uçurum kenarında yer alan Çufutkale’ye ulaşmak için, Zincirli Medrese yolundan devam etmek gerekmektedir. Çufutkale asırlar öncesine uzanan tarihi, içinde barındırdığı eserleriyle önemli bir kültür hazinesidir. Aynı zamanda Kırım Tatar tarihinde de önemli bir yer tutmaktadır.
Bahçesaray civarındaki kireçtaşından kayalıklarda doğal aşınmalarla oluşan mağaralarda Neolitik Çağ'dan beri birçok milletten insanlar yaşamıştır. Yahudi kalesi de denen Çufutkale de bu sarp vadinin dik kayalıklarına inşa edilmiştir. Çufutkale’deki mağaraların her yere çıkışları vardır. Bu mağaralar barış zamanı depolama, savaş zamanı saklanma amaçlı kullanılmıştır. Savunma amaçlı güçlü istihkamları, kuleleri, mağaraları, zaptedilemez duvarları, doğal engelleri ve uçurumları vardır. Doğudan gelen tehlikelere karşı halk verimli ve uygun vadiler yerine bu mağaralarda yaşamışlardır. Mağaralarda keşişlerin yaşadığı hücreler, çile odaları, yeraltı mezarları, tapınaklar ve zirai amaçlı binalar yer almaktadır.
Popüler kültürde, Jasper Kent tarafından yazılmış "The Danilov Quintet" (Danilov Beşlemesi) isimli roman serisinin ikinci kitabı olan "Thirteen Years Later" (On üç yıl sonra) isimli romanda Çufutkale'den ayrıntılı olarak bahsedilir.
Tarihi
Çufutkale, Hazar Türkleri döneminde 8. yüzyılda yapılmıştır. En erken referanslar kasabanın bir Bizans ileri karakolu olduğunu gösterir. 1299’da Tatarlar tarafından ele geçirilmiştir.
Cenevizliler tarafından Potmay olarak adlandırılan Çufutkale’ye Altın Orda orduları tarafından fethedildikten sonra Gevherkermen adı verilmiştir. Yine bazı kaynaklarda buranın ismi Çiftkale olarak geçmektedir.
Tatarlar kasabada 16. yüzyıla kadar yaşamışlardır. Bu tarihten sonra vadinin aşağısına göçmüşler ve şimdiki Bahçesaray’da yaşamaya başlamışlardır. Tatar hakimiyetinde Karaim (Karay) Türkü esnaf ve tüccarlar kasabaya yerleşmişlerdir. Tatarlar göçtükten sonra da orada yaşamaya devam etmişlerdir.
Musevi dinine mensup Karay Türkleri, dinlerini yaşama imkânları sınırlanınca, 14. yüzyıl itibarıyla bu yalçın ve sarp bölgeye çekilmişlerdir. Çufutkale tam bir "kaya şehir" görünümündedir. Kayalar oyularak merdivenler, yağmur sularının aktığı muhtemelen biriktirilmesine de yarayan su kanalları, gıdaların saklandığı depolar ve ibadet hücreleri, taştan binalar ve dini yapılar inşa edilmiştir.
Çufutkale’de binalar, birbirine paralel iki cadde üzerine yerleştirilmiştir. Karay Türkleri 'nin Kenesa dediği ve 14. ile 18. yüzyılda inşa edilmiş günümüzde kısmen restore edilmiş iki adet ibadethane, kalenin vadiye bakan sarp tarafında, vadinin başındaki platoda yer almaktadır.
Karaimlere göre, Karaizm bir Musevilik dini, bağımsız, bağnaz olmayan, tek tanrılı İbrahim’in dinidir. Şu anki Karaite dininin kurucusu Anan Ben David Eski Ahit'te (Tevrat) yazılanlara geri dönüşü vaazında belirtir. O Talmudic düşünceyi reddetmiştir. Bu din, Rabbinical Yahudilikten çok farklıdır. Şu an Kırım’da aktif bir Karaim topluluğu bulunmaktadır.
Kalede Karay Türklerinin yaptığı eserlerin dışında başka eserler de mevcuttur. Özbek Han’dan sonra tahta çıkan altın Orda Hanı Canıbek Han tarafından 1340’larda yaptırılan ve Kırım Hanı Hacı Giray Han tarafından tamir ettirilen (1454) Canıbek Han Camii günümüzde harap bir vaziyettedir. Çufutkale’deki bir diğer tarihi eser olan Hanike (Canike) Hanım Türbesi ise nispeten iyi durumdadır. Altın Orda Hanı Toktamış Han’ın kızı olan ve Kırım genelinde oldukça etkin bir konumda bulunan Hanike (Canike) Hanım vefat ettiğinde kendisi için 1437 yılında bu türbe inşa edilmiştir. 6 ila 12. yüzyıla tarihlenen kalenin içinde han ailesine ait başka türbeler de bulunmaktadır.
Çufutkale, Hanlık döneminde Karay Türklerinin en önemli ikamet yerlerinden biri idi. Hatta Kırım Hanlığı’nın bir dönem darphaneleri de buradaydı. Çufutkale’deki darphanede Kırım Hanlığı’nın kurucusu Hacı Giray Han ile daha sonra I. Mehmet Giray Han, I. Sahib Giray Han ve I. Devlet Giray Han para bastırmış, daha sonraki hanlar zamanında ise paralar Bahçesaray’da basılmıştır.
Kırım Hanlığı döneminde Çufutkale’nin altındaki mağaralar aynı zamanda zindan olarak kullanılmaktaydı.
Korkunçluğu ile ünlü bu zindanlar o dönemde özellikle Han’a karşı gelen muhaliflerin ve esirlerin muhafaza edildiği yerlerdi.
Kırım’ın Ruslar tarafından işgal edilmesinin ve Karayların Bahçesaray ile diğer şehirlerde yerleşeceklerinin ilanının ardından, 19. yüzyılın ortalarından itibaren yavaş yavaş terk edilmeye başlanmış, özellikle 1920’den sonra ise, tamamen boşalmıştır.
Fotoğraf galerisi
-
![image]()
Kenesa yapılarının yakından görünüşü -
![image]()
Mağara ve surların bir panoraması -
![image]()
Kenesa (Karay sinagogu) binası -
![image]()
Toktamış Han'ın kızı Canike Hanım'ın türbesi
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Çufutkale ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Albayrak, M. Akif, Yeşil Ada Kırım, Türk Dünyası Kültür ve Sanat Derneği Yayınları, Ankara, 2004
Dış bağlantılar
- Vatan KIRIM21 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Çufutkale tarihi ve anıtları (Rusça)17 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mart 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Cufutkale ya da Cifit Kale Kirim Tatarcasi Cufut Qale Ukrayna dili Chufut Kale Rusca Chufut Kale Karayca Dzhuft Kale Cuft Kale Ukrayna nin Kirim Ozerk Cumhuriyeti nde Bahcesaray civarinda 8 ila 19 yuzyillar arasinda yerlesime acik kalmis Orta Cag kalesi ve magara kenti Cufutkale magara kenti Bahcesaray in bulundugu dar vadinin dogu yonundeki Zincirli Medrese den yukari bakildiginda uzerinde Cufutkale nin de yer aldigi buyuk kaya kutlesi ile karsilasilir Cufutkale ya da Cufut Kale gorulmeye deger gunumuze kadar ulasabilmis bir Ortacag magara kasabasidir Kalenin dogu duvari da hala ayakta kalabilmis durumdadir 1396 1433 Bahcesaray dan 3 5 km mesafede bir ucurum kenarinda yer alan Cufutkale ye ulasmak icin Zincirli Medrese yolundan devam etmek gerekmektedir Cufutkale asirlar oncesine uzanan tarihi icinde barindirdigi eserleriyle onemli bir kultur hazinesidir Ayni zamanda Kirim Tatar tarihinde de onemli bir yer tutmaktadir Bahcesaray civarindaki kirectasindan kayaliklarda dogal asinmalarla olusan magaralarda Neolitik Cag dan beri bircok milletten insanlar yasamistir Yahudi kalesi de denen Cufutkale de bu sarp vadinin dik kayaliklarina insa edilmistir Cufutkale deki magaralarin her yere cikislari vardir Bu magaralar baris zamani depolama savas zamani saklanma amacli kullanilmistir Savunma amacli guclu istihkamlari kuleleri magaralari zaptedilemez duvarlari dogal engelleri ve ucurumlari vardir Dogudan gelen tehlikelere karsi halk verimli ve uygun vadiler yerine bu magaralarda yasamislardir Magaralarda kesislerin yasadigi hucreler cile odalari yeralti mezarlari tapinaklar ve zirai amacli binalar yer almaktadir Populer kulturde Jasper Kent tarafindan yazilmis The Danilov Quintet Danilov Beslemesi isimli roman serisinin ikinci kitabi olan Thirteen Years Later On uc yil sonra isimli romanda Cufutkale den ayrintili olarak bahsedilir TarihiCufutkale Hazar Turkleri doneminde 8 yuzyilda yapilmistir En erken referanslar kasabanin bir Bizans ileri karakolu oldugunu gosterir 1299 da Tatarlar tarafindan ele gecirilmistir Cenevizliler tarafindan Potmay olarak adlandirilan Cufutkale ye Altin Orda ordulari tarafindan fethedildikten sonra Gevherkermen adi verilmistir Yine bazi kaynaklarda buranin ismi Ciftkale olarak gecmektedir Tatarlar kasabada 16 yuzyila kadar yasamislardir Bu tarihten sonra vadinin asagisina gocmusler ve simdiki Bahcesaray da yasamaya baslamislardir Tatar hakimiyetinde Karaim Karay Turku esnaf ve tuccarlar kasabaya yerlesmislerdir Tatarlar goctukten sonra da orada yasamaya devam etmislerdir Magara yerlesimleri ve surlar Musevi dinine mensup Karay Turkleri dinlerini yasama imkanlari sinirlaninca 14 yuzyil itibariyla bu yalcin ve sarp bolgeye cekilmislerdir Cufutkale tam bir kaya sehir gorunumundedir Kayalar oyularak merdivenler yagmur sularinin aktigi muhtemelen biriktirilmesine de yarayan su kanallari gidalarin saklandigi depolar ve ibadet hucreleri tastan binalar ve dini yapilar insa edilmistir Cufutkale de binalar birbirine paralel iki cadde uzerine yerlestirilmistir Karay Turkleri nin Kenesa dedigi ve 14 ile 18 yuzyilda insa edilmis gunumuzde kismen restore edilmis iki adet ibadethane kalenin vadiye bakan sarp tarafinda vadinin basindaki platoda yer almaktadir Karaimlere gore Karaizm bir Musevilik dini bagimsiz bagnaz olmayan tek tanrili Ibrahim in dinidir Su anki Karaite dininin kurucusu Anan Ben David Eski Ahit te Tevrat yazilanlara geri donusu vaazinda belirtir O Talmudic dusunceyi reddetmistir Bu din Rabbinical Yahudilikten cok farklidir Su an Kirim da aktif bir Karaim toplulugu bulunmaktadir Kalede Karay Turklerinin yaptigi eserlerin disinda baska eserler de mevcuttur Ozbek Han dan sonra tahta cikan altin Orda Hani Canibek Han tarafindan 1340 larda yaptirilan ve Kirim Hani Haci Giray Han tarafindan tamir ettirilen 1454 Canibek Han Camii gunumuzde harap bir vaziyettedir Cufutkale deki bir diger tarihi eser olan Hanike Canike Hanim Turbesi ise nispeten iyi durumdadir Altin Orda Hani Toktamis Han in kizi olan ve Kirim genelinde oldukca etkin bir konumda bulunan Hanike Canike Hanim vefat ettiginde kendisi icin 1437 yilinda bu turbe insa edilmistir 6 ila 12 yuzyila tarihlenen kalenin icinde han ailesine ait baska turbeler de bulunmaktadir Cufutkale Hanlik doneminde Karay Turklerinin en onemli ikamet yerlerinden biri idi Hatta Kirim Hanligi nin bir donem darphaneleri de buradaydi Cufutkale deki darphanede Kirim Hanligi nin kurucusu Haci Giray Han ile daha sonra I Mehmet Giray Han I Sahib Giray Han ve I Devlet Giray Han para bastirmis daha sonraki hanlar zamaninda ise paralar Bahcesaray da basilmistir Kirim Hanligi doneminde Cufutkale nin altindaki magaralar ayni zamanda zindan olarak kullanilmaktaydi Korkunclugu ile unlu bu zindanlar o donemde ozellikle Han a karsi gelen muhaliflerin ve esirlerin muhafaza edildigi yerlerdi Kirim in Ruslar tarafindan isgal edilmesinin ve Karaylarin Bahcesaray ile diger sehirlerde yerleseceklerinin ilaninin ardindan 19 yuzyilin ortalarindan itibaren yavas yavas terk edilmeye baslanmis ozellikle 1920 den sonra ise tamamen bosalmistir Fotograf galerisiKenesa yapilarinin yakindan gorunusu Magara ve surlarin bir panoramasi Kenesa Karay sinagogu binasi Toktamis Han in kizi Canike Hanim in turbesiKaynakcaWikimedia Commons ta Cufutkale ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Albayrak M Akif Yesil Ada Kirim Turk Dunyasi Kultur ve Sanat Dernegi Yayinlari Ankara 2004Dis baglantilarVatan KIRIM21 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Cufutkale tarihi ve anitlari Rusca 17 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde