Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karaim ya da Karayit (İbranice: יהדות קראית) bir Yahudi mezhebidir. Karaim terimi İbranice Ba'alei ha-Mikra (yazıtların halkı) eşanlamı ile bilinir. Karaimler, Yahudilerin ana din kitabı olan Tora Yazıtları'ndan başka bir kaynak tanımaz, sözel kuralları kendi inancı için bağlayıcı bulmazlar. Yahudiliğin diğer kutsal kitabı olan, ancak sözel gelenek ve kuralların bir derlemesini oluşturan Talmud, Karaimlerce tanınmamaktadır. Tek kaynakları Tevrat olduğundan bazı dinî bayramları farklı biçimde kutlarlar. Bir takım dinî gelenek ve göreneklere özellikle uymadıklarını belirtmelerinden dolayı diğer Yahudilerce ayrıksı bir mezhep olarak görülür.
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 İsrail | 40.000 (tahmini) |
 Ukrayna | 1,196 |
 Amerika Birleşik Devletleri | 1,000 (tahmini) |
Tarihçe
8. yüzyıl'da Irak'ta doğan ve Tanah'ı dini hükümlerin yegane kaynağı kabul eden Yahudi mezhebidir. Mezhebin İbranice ismi olan Kara'im (okuyanlar) okumak anlamındaki kara kökünden türediği ve müntesiplerinin Tanah'ı (Ahd-ı Atik) çok okuduklarını belirtmektedir. Ayrıca kelimenin kökünde davet etmek manasının da bulunduğu ve Kara'im isminin davet ediciler anlamına geldiği de ileri sürülmektedir. Müntesiplerine kutsal metinlerin çocukları manasında Benei Mikra, Ba'ale Mikra isimlerini de verilmiştir. Kara'im ismi Arapça'da Karrai, Karra'un, Kuman-Kıpçak Türkçesinde Karaylar, Batı dillerinde Karaite, Caraime gibi kelimelerle karşılanmıştır.
Mezhebin doğmasında bir takım dini siyasi ve içtimai sebepler etkili olmuştur. Irak bölgesinin İran ve Bizans'ın etki alanından çıkmasıyla mabedin yeniden inşası ve Kudüs'e dönüş gibi Mesihi beklentiler hayal kırıklığına dönüşmüştür. Sosyal ve ekonomik problemler yaşayan bölgedeki Yahudi topluluğu, kendilerini Abbasi halifesine karşı temsil eden cemaat başkanlığının ve Talmud akademilerindeki alimlerin tavırlarından rahatsız olmuşlardır. Abbasilerin Irak'ın kuzeydoğusundaki dağlık bölgeleri iskana açmasıyla Yahudiler farklı mülteci etnik unsurlarla bir arada yaşamak zorunda kalmışlardır. Bu hususların, geleneksek Yahudiliğe karşı tarafından sadece yazılı Tevrat'ın dinde kaynak olduğunu savunan bir yapılanmanın ortaya çıkmasına yol açtığı ifade edilmektedir.
Rabbani kaynaklarına göre 8.yüzyılın ikinci yarısında Irak'taki Yahudi toplumunun başkanı İshak Harkavi'nin ölümü üzerine Talmud akademisinin ileri gelenleri cemaat başkanlığı için, yaşça büyük ve daha bilgili olmasına rağmen Anan'ı değil mütevazı bir kişiliğe sahip olan kardeşi Hananiya'yı tercih etmişlerdir. İtirazı üzerine Abbasi halifesi tarafından hapse atılan Anan, kendisini Halifeye affettirdikten sonra Talmudçu geleneğe karşı kendi din anlayışını belirlemeye ve taraftar toplamaya başlamıştır. Rabbaniler'in bu iddiasına karşılık Kaufman Kofler, Karailiğin sadece şahsi ihtiraslar sonucu ortaya çıkmış bir muhalefet hareketi olarak görülmesinin doğru olmadığını, Talmudçuluğa karşı gelişen tabi bir reaksiyon olarak kabul edilmesini belirtmiş, bu mezhebin Tanah'ın yegane dini otorite oluşuna vurgu yaparak Yahudilik tarihinde kutsal metne yönelik, çalışmalara ivme kazandırdığına da dikkat çekmiştir. Rabbani anlayışına muhalefet eden daha önceki mezheplerden etkilendiğini söyleyen bu yeni hareket, 8. yüzyılda Müslümanların hakim olduğu coğrafyada önce Ananniye adıyla ortaya çıkmış, 9. yüzyılın ilk yarısında ise Karaim ismini almıştır.
Karai kaynaklarına göre Anan, Rabbani anlayışına karşı faaliyetlerine başlayınca baskı ve işkenceye maruz kaldığından Halife Mansur'un izniyle Bağdat'tan ayrılarak Kudüs'e yerleşti. Taraftarlarından bazıları Filistin, Suriye, Mısır, Bizans, İran, Ermenistan ve Kafkasya'ya dağılarak bu yeni hareketin propagandasını yaptı. Anan'dan sonra 9. yüzyılda yetişen güçlü şahsiyetler kendi aralarında ayrılığa düşmekle onun hareketini bir mezhep haline dönüştürdüler. Karaylığın ilk filizlendiği yerler İran, Ermenistan ve Kafkasya bölgeleridir. 9. yüzyılda yaşayan ve Karay adını ilk defa kullanan Benjamin en-Nihavendi ve öğrencisi Daniel el-Kumusi İran Karaylarının yetiştirdiği önemli şahsiyetlerdendir.
Kudüs, Filistin ve Suriye bölgelerinde Karaylık 9. yüzyıla kadar yayılmaya devam etti. Suriye'deki Karayların bir kısmı 10. yüzyıldan itibaren Bizans topraklarına göçtü. 1099 yılında Haçlılar Kudüs'ü işgal ettiklerinde Rabbani Yahudilere yaptıkları zulmü Karaylara da uyguladılar, bunun üzerine cemaatin büyük bir kısmı Mısır'a ve Kuzey Afrika'nın diğer bölgelerine doğru ilerledi. 11. yüzyılda Karaylığı benimseyen bir Yahudinin gayretiyle Karaylık İspanya'da yayıldı, ancak 12. yüzyılda İspanyolların baskılarıyla Karaylar bölgeyi terk etti.
Bizans Karaylığının aslını Irak, Filistin ve Suriye'den 9. yüzyılda başlayan ve 10. yüzyılda yoğunlaşan göçler oluşturmuş, zamanla onlar yerli Rum unsurlara da katılmıştır. İstanbul Osmanlıların eline geçince Karaylık için önemli bir merkez haline gelmiş ve Edirne, Kocaeli, Kırım gibi bölgelerden göçler gelmiştir. 11. yüzyılın sonlarında başlayan, 12. yüzyılı da kapsayan dönemde Bizanslı Karaylar Kudüs'e gidip Arapça ve İbranice öğrenerek Arapça Karay kaynaklarını İbraniceye tercüme etmişlerdir. Aynı dönemde yaşayan ve Karaylığın esasları belirlemeye çalışan ilk alim olduğu kaydedilen Yehuda ben Eliyahu Haddasi'nin Ekol ha-Kofer adlı eseri Karaylığın önemli ansiklopedik kaynaklarından biridir.
Özellikle 15. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Kırım Karaylarından İstanbul Karaim cemaatine sürekli katılmalar olduğu gibi Balkan Karaylığı da daha çok Kırım'dan takviye edilmiştir. Ayrıca Macaristan'daki Kabar Türkleri de zamanla Trakya cematlerine katılmışlardır. Kırım'dan İstanbul'a göç eden Aron ben Yosef (ö. 1320) adlı Karay alimi Sefer Mihbar adlı tefsiriyle tanınmıştır. Karayların İbn Meymun'u olarak adlandırılan Aron ben Eliyahu (ö. 1369) Mutezile ve Aristo felsefesiyle beslenen teolojik görüşlerini yansıttığı Gan Eden ve Keter Torah adlı tefsiriyle dikkat çekmiştir.
Bizans Karaylığının temellerini Yahudi göçmenlerle yerli Rumlar oluşturmuşsa da zamanla Kuman ve Kabar unsurların ağırlıklı olduğu Balkan Karaylığı ve Kırım Karayları İstanbul'da Eminönü, Karaköy ve Hasköy'ün yanı sıra Fener, Balat ve Üsküdar'da cemaatler halinde varlıklarını sürdürmüşlerdir. Zamanla küçülerek toplu halde Hasköy'de yaşarken 1918 yangınından sonra şehrin muhtelif semtlerine dağılmışlardır.
Kuzey ve Güney Rusya Karaylarına gelince Hazarlar'ın Karaylığı kabul etmesini 8. yüzyıl ortalarında Bizans'tan sürülen Yahudi göçmenlerin sağladığı ve 10. yüzyılda Bizans'tan Hazar ülkesine göçlerin gerçekleştirildiği, dolayısıyla güney Rusya ve Kırım'da Karaylığın 8. yüzyıl ile 10. yüzyıllar arasında girmiş olabileceği ileri sürülmüştür. Öte yandan Hazar Hakanı Bulan'a Karaylığı kabul ettiren İshak Sangari'nin önce Hazar ülkesinde faaliyet gösterdiği, ardından Kırım'a geçerek oraya yerleştiği belirtilmektedir. Karaylık Hazar ülkesinde ve Kırım'da muhtemelen aynı anda yayılmıştır. 14. asırda da Litvanya ve Polonya'ya göç etmiş, bugünkü Doğu Avrupa Karay cemaatinin temellerini atmıştır.
10 ila 12. yüzyıllar arası altın çağını yaşayan Karaylık Haçlı Seferlerinden sonra zayıflamaya başlamıştır. Rusya'da Yahudiler üzerinde yoğunlaşan baskılar, Karaylara yansımış, özellikle 1927 Bolşevik ihtilalinin ardından Kırım, Litvanya ve Polonya'da yaşayan Karaylar Amerika, Orta ve Batı Avrupa ülkelerine gitmek zorunda kalmışlardır. II. Dünya Savaşı sırasında çok sayıda Karay Türk'ünün başta Sibirya olmak üzere Sovyetler Birliğinin çeşitli bölgelerine sürüldüğü bilinmektedir.
Günümüzde Irak, İran, Suriye, Kuzey Afrika, İspanya, Hindistan, Çin ve Mançurya gibi ülkelerde Karay cemaatleri kalmamıştır. İstanbul'da yaklaşık yüz kişilik cemaat dışında Anadolu ve Trakya'da da Karay bulunmamaktadır. İsrail ve Kahire'de Karaylar küçük cemaatler halinde varlıklarını sürdürürlerken 1948'deki savaştan sonra Mısır'dakilerin çoğunluğu İsrail'e geçmiş, bir kısmı Avrupa ve Amerika'ya göç etmiştir. Toplam nüfusları kesin olarak bilinmemekle birlikte 1000'li rakamlarla ifade edilen Karayların büyük çoğunluğu günümüzde eski Sovyetler Birliği topraklarında ve Polonya'da yaşamaktadırlar
İstanbul'da Karaimler
Bugün İstanbul'da az sayıda Karaim yaşamaktadır. Şehirde Doğu Roma döneminden beri bir Karaim nüfusu olmuştur. Hasköy'de Doğu Roma döneminden kalma Karaim Sinagogu (Kal Ha Kadoş Be Kuşta Bene Mikra) adında bir sinagogları vardır. Bu sinagog 1536'da büyük bir onarımdan geçmiş, ancak 1774 yangınından sonra 1800'de yeniden inşa edilmiştir. Bu sinagog, cemaatinin azlığından dolayı ancak bayramlarda ve özel günlerde açılmaktadır.
Fetih sonrası İstanbul’da toplanan Karailer önceleri Galata Köprüsü’nün yakınlarındaki Karaim merkezinde yaşamaktaydılar; ancak 1597’den 1663’e kadar süren Eminönü’ndeki Yeni Cami inşaatı sebebiyle Hasköy semtine transfer edildiler.
Karaimler 17. yüzyıldan itibaren yoğun biçimde Kırım'a göç etmişlerdir. İstanbul'da 40-50 kadar aile kalmıştır.
Kaynakça
- Özel
- (Türkçe) Karay çocukları için temel eğitim amaçlı Tanrı'nın yasaları ve Karaizm'in kısa tarihi KISA İLMİHAL - AÇIKLAMALAR - Yakov Borisoviç Şamaş28 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- (Türkçe) KARAY KISA İLMİHALİ - M. Y. Firkoviç28 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Genel
- Koçoğlu, Yahya (2001). Azınlık Gençleri Anlatıyor. İstanbul: Metis Yayınları. .
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karaim ya da Karayit Ibranice יהדות קראית bir Yahudi mezhebidir Karaim terimi Ibranice Ba alei ha Mikra yazitlarin halki esanlami ile bilinir Karaimler Yahudilerin ana din kitabi olan Tora Yazitlari ndan baska bir kaynak tanimaz sozel kurallari kendi inanci icin baglayici bulmazlar Yahudiligin diger kutsal kitabi olan ancak sozel gelenek ve kurallarin bir derlemesini olusturan Talmud Karaimlerce taninmamaktadir Tek kaynaklari Tevrat oldugundan bazi dini bayramlari farkli bicimde kutlarlar Bir takim dini gelenek ve goreneklere ozellikle uymadiklarini belirtmelerinden dolayi diger Yahudilerce ayriksi bir mezhep olarak gorulur Karay YahudiligiOnemli nufusa sahip bolgelerIsrail40 000 tahmini Ukrayna1 196Amerika Birlesik Devletleri1 000 tahmini Tarihce8 yuzyil da Irak ta dogan ve Tanah i dini hukumlerin yegane kaynagi kabul eden Yahudi mezhebidir Mezhebin Ibranice ismi olan Kara im okuyanlar okumak anlamindaki kara kokunden turedigi ve muntesiplerinin Tanah i Ahd i Atik cok okuduklarini belirtmektedir Ayrica kelimenin kokunde davet etmek manasinin da bulundugu ve Kara im isminin davet ediciler anlamina geldigi de ileri surulmektedir Muntesiplerine kutsal metinlerin cocuklari manasinda Benei Mikra Ba ale Mikra isimlerini de verilmistir Kara im ismi Arapca da Karrai Karra un Kuman Kipcak Turkcesinde Karaylar Bati dillerinde Karaite Caraime gibi kelimelerle karsilanmistir Mezhebin dogmasinda bir takim dini siyasi ve ictimai sebepler etkili olmustur Irak bolgesinin Iran ve Bizans in etki alanindan cikmasiyla mabedin yeniden insasi ve Kudus e donus gibi Mesihi beklentiler hayal kirikligina donusmustur Sosyal ve ekonomik problemler yasayan bolgedeki Yahudi toplulugu kendilerini Abbasi halifesine karsi temsil eden cemaat baskanliginin ve Talmud akademilerindeki alimlerin tavirlarindan rahatsiz olmuslardir Abbasilerin Irak in kuzeydogusundaki daglik bolgeleri iskana acmasiyla Yahudiler farkli multeci etnik unsurlarla bir arada yasamak zorunda kalmislardir Bu hususlarin geleneksek Yahudilige karsi tarafindan sadece yazili Tevrat in dinde kaynak oldugunu savunan bir yapilanmanin ortaya cikmasina yol actigi ifade edilmektedir Rabbani kaynaklarina gore 8 yuzyilin ikinci yarisinda Irak taki Yahudi toplumunun baskani Ishak Harkavi nin olumu uzerine Talmud akademisinin ileri gelenleri cemaat baskanligi icin yasca buyuk ve daha bilgili olmasina ragmen Anan i degil mutevazi bir kisilige sahip olan kardesi Hananiya yi tercih etmislerdir Itirazi uzerine Abbasi halifesi tarafindan hapse atilan Anan kendisini Halifeye affettirdikten sonra Talmudcu gelenege karsi kendi din anlayisini belirlemeye ve taraftar toplamaya baslamistir Rabbaniler in bu iddiasina karsilik Kaufman Kofler Karailigin sadece sahsi ihtiraslar sonucu ortaya cikmis bir muhalefet hareketi olarak gorulmesinin dogru olmadigini Talmudculuga karsi gelisen tabi bir reaksiyon olarak kabul edilmesini belirtmis bu mezhebin Tanah in yegane dini otorite olusuna vurgu yaparak Yahudilik tarihinde kutsal metne yonelik calismalara ivme kazandirdigina da dikkat cekmistir Rabbani anlayisina muhalefet eden daha onceki mezheplerden etkilendigini soyleyen bu yeni hareket 8 yuzyilda Muslumanlarin hakim oldugu cografyada once Ananniye adiyla ortaya cikmis 9 yuzyilin ilk yarisinda ise Karaim ismini almistir Karai kaynaklarina gore Anan Rabbani anlayisina karsi faaliyetlerine baslayinca baski ve iskenceye maruz kaldigindan Halife Mansur un izniyle Bagdat tan ayrilarak Kudus e yerlesti Taraftarlarindan bazilari Filistin Suriye Misir Bizans Iran Ermenistan ve Kafkasya ya dagilarak bu yeni hareketin propagandasini yapti Anan dan sonra 9 yuzyilda yetisen guclu sahsiyetler kendi aralarinda ayriliga dusmekle onun hareketini bir mezhep haline donusturduler Karayligin ilk filizlendigi yerler Iran Ermenistan ve Kafkasya bolgeleridir 9 yuzyilda yasayan ve Karay adini ilk defa kullanan Benjamin en Nihavendi ve ogrencisi Daniel el Kumusi Iran Karaylarinin yetistirdigi onemli sahsiyetlerdendir Kudus Filistin ve Suriye bolgelerinde Karaylik 9 yuzyila kadar yayilmaya devam etti Suriye deki Karaylarin bir kismi 10 yuzyildan itibaren Bizans topraklarina goctu 1099 yilinda Haclilar Kudus u isgal ettiklerinde Rabbani Yahudilere yaptiklari zulmu Karaylara da uyguladilar bunun uzerine cemaatin buyuk bir kismi Misir a ve Kuzey Afrika nin diger bolgelerine dogru ilerledi 11 yuzyilda Karayligi benimseyen bir Yahudinin gayretiyle Karaylik Ispanya da yayildi ancak 12 yuzyilda Ispanyollarin baskilariyla Karaylar bolgeyi terk etti Bizans Karayliginin aslini Irak Filistin ve Suriye den 9 yuzyilda baslayan ve 10 yuzyilda yogunlasan gocler olusturmus zamanla onlar yerli Rum unsurlara da katilmistir Istanbul Osmanlilarin eline gecince Karaylik icin onemli bir merkez haline gelmis ve Edirne Kocaeli Kirim gibi bolgelerden gocler gelmistir 11 yuzyilin sonlarinda baslayan 12 yuzyili da kapsayan donemde Bizansli Karaylar Kudus e gidip Arapca ve Ibranice ogrenerek Arapca Karay kaynaklarini Ibraniceye tercume etmislerdir Ayni donemde yasayan ve Karayligin esaslari belirlemeye calisan ilk alim oldugu kaydedilen Yehuda ben Eliyahu Haddasi nin Ekol ha Kofer adli eseri Karayligin onemli ansiklopedik kaynaklarindan biridir Ozellikle 15 yuzyilin ikinci yarisindan itibaren Kirim Karaylarindan Istanbul Karaim cemaatine surekli katilmalar oldugu gibi Balkan Karayligi da daha cok Kirim dan takviye edilmistir Ayrica Macaristan daki Kabar Turkleri de zamanla Trakya cematlerine katilmislardir Kirim dan Istanbul a goc eden Aron ben Yosef o 1320 adli Karay alimi Sefer Mihbar adli tefsiriyle taninmistir Karaylarin Ibn Meymun u olarak adlandirilan Aron ben Eliyahu o 1369 Mutezile ve Aristo felsefesiyle beslenen teolojik goruslerini yansittigi Gan Eden ve Keter Torah adli tefsiriyle dikkat cekmistir Bizans Karayliginin temellerini Yahudi gocmenlerle yerli Rumlar olusturmussa da zamanla Kuman ve Kabar unsurlarin agirlikli oldugu Balkan Karayligi ve Kirim Karaylari Istanbul da Eminonu Karakoy ve Haskoy un yani sira Fener Balat ve Uskudar da cemaatler halinde varliklarini surdurmuslerdir Zamanla kuculerek toplu halde Haskoy de yasarken 1918 yanginindan sonra sehrin muhtelif semtlerine dagilmislardir Kuzey ve Guney Rusya Karaylarina gelince Hazarlar in Karayligi kabul etmesini 8 yuzyil ortalarinda Bizans tan surulen Yahudi gocmenlerin sagladigi ve 10 yuzyilda Bizans tan Hazar ulkesine goclerin gerceklestirildigi dolayisiyla guney Rusya ve Kirim da Karayligin 8 yuzyil ile 10 yuzyillar arasinda girmis olabilecegi ileri surulmustur Ote yandan Hazar Hakani Bulan a Karayligi kabul ettiren Ishak Sangari nin once Hazar ulkesinde faaliyet gosterdigi ardindan Kirim a gecerek oraya yerlestigi belirtilmektedir Karaylik Hazar ulkesinde ve Kirim da muhtemelen ayni anda yayilmistir 14 asirda da Litvanya ve Polonya ya goc etmis bugunku Dogu Avrupa Karay cemaatinin temellerini atmistir 10 ila 12 yuzyillar arasi altin cagini yasayan Karaylik Hacli Seferlerinden sonra zayiflamaya baslamistir Rusya da Yahudiler uzerinde yogunlasan baskilar Karaylara yansimis ozellikle 1927 Bolsevik ihtilalinin ardindan Kirim Litvanya ve Polonya da yasayan Karaylar Amerika Orta ve Bati Avrupa ulkelerine gitmek zorunda kalmislardir II Dunya Savasi sirasinda cok sayida Karay Turk unun basta Sibirya olmak uzere Sovyetler Birliginin cesitli bolgelerine suruldugu bilinmektedir Gunumuzde Irak Iran Suriye Kuzey Afrika Ispanya Hindistan Cin ve Mancurya gibi ulkelerde Karay cemaatleri kalmamistir Istanbul da yaklasik yuz kisilik cemaat disinda Anadolu ve Trakya da da Karay bulunmamaktadir Israil ve Kahire de Karaylar kucuk cemaatler halinde varliklarini surdururlerken 1948 deki savastan sonra Misir dakilerin cogunlugu Israil e gecmis bir kismi Avrupa ve Amerika ya goc etmistir Toplam nufuslari kesin olarak bilinmemekle birlikte 1000 li rakamlarla ifade edilen Karaylarin buyuk cogunlugu gunumuzde eski Sovyetler Birligi topraklarinda ve Polonya da yasamaktadirlarIstanbul da KaraimlerHaskoy de Karaim sinagogu Bugun Istanbul da az sayida Karaim yasamaktadir Sehirde Dogu Roma doneminden beri bir Karaim nufusu olmustur Haskoy de Dogu Roma doneminden kalma Karaim Sinagogu Kal Ha Kados Be Kusta Bene Mikra adinda bir sinagoglari vardir Bu sinagog 1536 da buyuk bir onarimdan gecmis ancak 1774 yanginindan sonra 1800 de yeniden insa edilmistir Bu sinagog cemaatinin azligindan dolayi ancak bayramlarda ve ozel gunlerde acilmaktadir Fetih sonrasi Istanbul da toplanan Karailer onceleri Galata Koprusu nun yakinlarindaki Karaim merkezinde yasamaktaydilar ancak 1597 den 1663 e kadar suren Eminonu ndeki Yeni Cami insaati sebebiyle Haskoy semtine transfer edildiler Karaimler 17 yuzyildan itibaren yogun bicimde Kirim a goc etmislerdir Istanbul da 40 50 kadar aile kalmistir KaynakcaOzel The distribution of the population by nationality and mother tongue Ukraine Halic Yahudileri ve Sinagoglari 30 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Agustos 2010 Kolankaya Banu Yilmaz 2022 Istanbul Karaim Cemaati Iletisim Yayinlari Turkce Karay cocuklari icin temel egitim amacli Tanri nin yasalari ve Karaizm in kisa tarihi KISA ILMIHAL ACIKLAMALAR Yakov Borisovic Samas28 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkce KARAY KISA ILMIHALI M Y Firkovic28 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde GenelKocoglu Yahya 2001 Azinlik Gencleri Anlatiyor Istanbul Metis Yayinlari ISBN 975 342 336 5 Ayrica bakinizKaraylar Yahudilik Hazarlar