Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İbrahim Gülşeni (ö. 23/24 Nisan 1540), mutasavvıf ve şair.
| İbrahim Gülşeni | |
|---|---|
| Ölüm | 1540 |
| Meslek | Şair, mutasavvıf |
| İkamet | Diyarbakır, Tebriz, Kahire, İstanbul |
| Edebî akım | Gülşeni |
Etkilendikleri | |
Osmanlı İmparatorluğu topraklarında XVI. yüzyıldan sonra giderek yayılan, Türk edebiyat ve tasavvufunda önemli bir yere sahip olan kurucusudur.
Türkçe, Arapça ve Farsça 75.000 beyitlik şiir yazmıştır. Türk ve İran edebiyatında önemli yeri olan şairin en önemli eseri Mevlânâ'nın Mesnevî'sine nazire olarak yazdığı kırk bin beyitlik Ma'nevî isimli Farsça mesnevisidir.
Hayatı
15. yüzyıl başında dünyaya geldi. Doğum tarihi hakkında çeşitli kaynaklardaki bilgilere göre 1423, 1427, 1452-1455 yılında doğmuş olabileceğine dair bilgiler bulunur. Doğum yeri kimi kaynaklarda Azerbaycan, kimi kaynaklarda Diyarbakır olarak geçmektedir. Babası fıkıh, kelâm ve mantık konusunda eserler vermiş bir alim olan Muhammed Âmidî; annesi ise dönemin tanınmış şeyhlerinden Molla Şerefüddin’in kızı Hediyetullah’tır.
İki yaşında babasını kaybetti ve amcası tarafından yetiştirildi. On beş yaşında iken bilgisini artırmak amacıyla Maveraünnehir’e gitmek üzere yola çıktı. Tebriz’de Uzun Hasan’ın kazaskeri Molla Hasan ile tanıştı. Molla Hasan onu evlat edindi ve yanında kalmaya ikna etti. Tebriz’de mederese öğrenimi gören İbrahim Gülşeni, Molla İbrahim olarak tanındı.
Uzun Hasan ile tanışma fırsatı buldu ve onun tarafından kendisine asalet ve şeref ifade eden “tarhan” unvanı verildi. Timur hükümdarı Hüseyin Baykara ile yapılan bir barış antlaşmasına katılmak üzere Herat’a gönderildiğinde tanınmış mutasavvıf Molla Câmî ile tanıştı. Uzun Hasan nezdinde büyük itibarı vardı. Uzun Hasan onu Şiraz’da valilik yapan oğlu Sultan Halil’in halka yaptığı zulmü önlemesi için Şiraz’a da gönderdi.
Yine Uzun Hasan'ın isteği üzerine Halveti tarikatı şeyhlerinden Dede Ömer Ruşeni’yi Tebriz’e davet etmek için Karabağ’a gönderildi; ondan çok etkilendi ve müridi oldu. Ruşeni’nin ertesi yıl Tebriz’e gelerek Sultan’ın eşi Selçuk Hatun’u n yaptırdığı dergaha yerleşmesinden sonra onun gözetiminde tasavvuf alanında yetişti. Heybetî olan mahlasını “Gülşenî” olarak değiştirdi. Dede Ömer Rûşenî vefatından birkaç gün önce kendisini halife ilân etti.
İbrahim Gülşeni, Akkoyunlu hükümdarı Sultan Yakup döneminde de büyük hürmet gördü. Askere moral vermek için onunla birlikte bazı seferlere katıldı. Sultan Yakup’un ölümünden sonra Akkoyunlu ailesi içinde meydana gelen taht kavgaları sırasında zor günler geçirdi. 1495’te birçok müridi ile birlikte hacca gitti. Mekke’de bazı Mısırlı alimler ile tanıştı. Hacdan sonra Tebriz’e döndü ancak Şah İsmail’in Akkoyunlu hükümdarı Sultan Elvend’i yenip şehre girmesi üzerine Diyarbakır’a gitti. Ma’nevi adlı eserini bu sırada yazmaya başladığı, 45 günde bitirdiği rivayet edilir.
Diyarbakır’ın hakimiyetinin Musullu Türkmen Beyi Emir Bey’e verilmesi ve onun da Safeviler ile yakınlaşmasından rahatsızlık duydu. Kudüs yoluyla Mısır’a geçti.
Kahire’ye daha önce yerleşen halifesi Timurtaş vasıtasıyla Memluk Sultanı Kansu Gavri’den de ilgi gördü. Kansu Gavri, Gülşeni için Kubbetü’l-Mustafâ adlı bir zaviye tahsis etti; buraya gelip kendisini ziyaret etti ve Kahire’ye davet etti. Kahire’de bütün camileri dolaşıp Müeyyediyye Camisi’nde çile çıkartan Gülşeni, buraya yerleşti.
Mısır’ı fetheden Osmanlı Sultanı Yavuz Sultan Selim de Kahire’ye geldiğinde kendisine hürmet etti; Müyyediye Camisi'nde ziyaret edip, caminin karşısındaki arsayı hibe etti. Arsanın üzerine Gülşeniyye Âsitânesi olarak bilinen dergah yapıldı. 1519-1524 yılları arasında inşa edilen ve Kahire’de daha önce benzeri bulunmayan bu yapı, Osmanlılar’ın Mısır’da yaptıkları ilk dini yapıdır.
Kanuni döneminde Mısır valisi Hain Ahmed Paşa isyanı bastırıldıktan sonra geniş yetkilerle Mısır’a gönderilen Pargalı İbrahim Paşa, Gülşeni’nin kendisini ziyaret etmeyip oğlu Ahmet Hayali’yi göndermesini saygısızlık kabul etti. Gülşeni ve müridlerince ikinci bir isyan çıkarılacağı endişesiyle Gülşeni’ye karşı cephe aldı; Padişah’tan Gülşenî’nin İstanbul’a çağrılarak sorguya çekilmesini emreden bir irade almayı başardı. Oğlu Ahmed Hayâlî ve iki halîfesiyle İstanbul’a giden Gülşenî, Celâlîzâde Mustafa Bey’in yardımları ile aklandı. İstanbul’da kaldığı süre içinde, Çıkrıkçılar bayırındaki Atik İbrâhîm Paşa Camii’nde vaazlar verdi ve İstanbul’da şöhreti yayıldı. Kendisinden memnun olan Kanuni gözlerini tedavi ettirdi ve Mısır’a gitmek üzere İstanbul’dan ayrılacağı sırada da onuruna sarayda bir ziyafet verdi. Gülşenî ziyafet sonrası Beyazıt Camii’nde bir veda konuşması yaptıktan sonra halifesi Hasan Zarifi’yi İstanbul’da bırakarak Mısır’a döndü. Onun İstanbul’a gelişi, Tanzimat devrinde yazılan ilk tiyatro eseri olan “Hikaye-i İbrahim paşa ve İbrahim Gülşeni” adlı oyuna konu olmuştur.
Mısır’a döndükten sonra beş yıl daha yaşadı 23/24 Nisan 1534’te öldü. Gülşeniyye Âsitânesi’ndeki türbesinde defnedildi. Ölümü üzerine birçok mersiye yazılmıştır.
Eserleri
- Türkçe Divan, Türk dilinin özelliklerini yansıtması bakımından önemli görülen bu eser, yirmidört birinin üzerinde beyit içerir. Yunus Emre ve Nesîmî’nin şiirlerinin etkisi görülür.
- Pend-nâme, sade bir dille tasavvufi konuların işlendiği Türkçe manzum eser
- Tahkîkat-ı Gülşenî, tasavvufi konuları işleyen Türkçe mensur eser. İbrahîm Gülşenî tarafından mı yoksa onun görüşleri istikametinde bir mürîdi tarafından mı yazıldığı belirsizdir.
- Râ-znâme, mesnevi tarzında Türkçe eser.
- Kıdem-nâme, mesnevi tarzında Türkçe eser.
- Çobannâme, Mevlânâ’nın Mesnevî’sindeki “Mûsâ ile Çobân” kıssasını işleyen Türkçe eser.
- Arapça Divan, İbn-i Fârız’ın “Kaside-i Tâiyye” ’sine nazîre olarak yazdığı 10 bin beyitlik Arapça Divân.
- Manevi , 40.000 beyitlik bu mesnevi Farsça olarak Mevlana’nın Mesnevi’sine nazire olarak yazılmıştır; en bilinen eseridir.
- Farsça Divan, tasavvufi konuları işler; Mevlana etkisindedir.
- Kenz’ül Cevâhir, tasavvufi konuları işleyen bin beş yüz beyitlik Farsça eser.
Kaynakça
- ^ a b c d Tek, Ayhan. . 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2015.
- ^ a b c d Azamat, İbrahim. (PDF). Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi yıl: 2000, cilt: 21. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2015.
- ^ a b c d Şanlı, Bilal. (PDF). Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2013. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015.
- ^ Behrens Abouseif, Doris. (PDF). Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi yıl: 2000, cilt: 21. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ibrahim Gulseni o 23 24 Nisan 1540 mutasavvif ve sair Ibrahim GulseniOlum1540MeslekSair mutasavvifIkametDiyarbakir Tebriz Kahire IstanbulEdebi akimGulseniEtkilendikleri Mevlana Muhyiddin Ibn Arabi Osmanli Imparatorlugu topraklarinda XVI yuzyildan sonra giderek yayilan Turk edebiyat ve tasavvufunda onemli bir yere sahip olan kurucusudur Turkce Arapca ve Farsca 75 000 beyitlik siir yazmistir Turk ve Iran edebiyatinda onemli yeri olan sairin en onemli eseri Mevlana nin Mesnevi sine nazire olarak yazdigi kirk bin beyitlik Ma nevi isimli Farsca mesnevisidir Hayati15 yuzyil basinda dunyaya geldi Dogum tarihi hakkinda cesitli kaynaklardaki bilgilere gore 1423 1427 1452 1455 yilinda dogmus olabilecegine dair bilgiler bulunur Dogum yeri kimi kaynaklarda Azerbaycan kimi kaynaklarda Diyarbakir olarak gecmektedir Babasi fikih kelam ve mantik konusunda eserler vermis bir alim olan Muhammed Amidi annesi ise donemin taninmis seyhlerinden Molla Serefuddin in kizi Hediyetullah tir Iki yasinda babasini kaybetti ve amcasi tarafindan yetistirildi On bes yasinda iken bilgisini artirmak amaciyla Maveraunnehir e gitmek uzere yola cikti Tebriz de Uzun Hasan in kazaskeri Molla Hasan ile tanisti Molla Hasan onu evlat edindi ve yaninda kalmaya ikna etti Tebriz de mederese ogrenimi goren Ibrahim Gulseni Molla Ibrahim olarak tanindi Uzun Hasan ile tanisma firsati buldu ve onun tarafindan kendisine asalet ve seref ifade eden tarhan unvani verildi Timur hukumdari Huseyin Baykara ile yapilan bir baris antlasmasina katilmak uzere Herat a gonderildiginde taninmis mutasavvif Molla Cami ile tanisti Uzun Hasan nezdinde buyuk itibari vardi Uzun Hasan onu Siraz da valilik yapan oglu Sultan Halil in halka yaptigi zulmu onlemesi icin Siraz a da gonderdi Yine Uzun Hasan in istegi uzerine Halveti tarikati seyhlerinden Dede Omer Ruseni yi Tebriz e davet etmek icin Karabag a gonderildi ondan cok etkilendi ve muridi oldu Ruseni nin ertesi yil Tebriz e gelerek Sultan in esi Selcuk Hatun u n yaptirdigi dergaha yerlesmesinden sonra onun gozetiminde tasavvuf alaninda yetisti Heybeti olan mahlasini Gulseni olarak degistirdi Dede Omer Ruseni vefatindan birkac gun once kendisini halife ilan etti Ibrahim Gulseni Akkoyunlu hukumdari Sultan Yakup doneminde de buyuk hurmet gordu Askere moral vermek icin onunla birlikte bazi seferlere katildi Sultan Yakup un olumunden sonra Akkoyunlu ailesi icinde meydana gelen taht kavgalari sirasinda zor gunler gecirdi 1495 te bircok muridi ile birlikte hacca gitti Mekke de bazi Misirli alimler ile tanisti Hacdan sonra Tebriz e dondu ancak Sah Ismail in Akkoyunlu hukumdari Sultan Elvend i yenip sehre girmesi uzerine Diyarbakir a gitti Ma nevi adli eserini bu sirada yazmaya basladigi 45 gunde bitirdigi rivayet edilir Diyarbakir in hakimiyetinin Musullu Turkmen Beyi Emir Bey e verilmesi ve onun da Safeviler ile yakinlasmasindan rahatsizlik duydu Kudus yoluyla Misir a gecti Kahire ye daha once yerlesen halifesi Timurtas vasitasiyla Memluk Sultani Kansu Gavri den de ilgi gordu Kansu Gavri Gulseni icin Kubbetu l Mustafa adli bir zaviye tahsis etti buraya gelip kendisini ziyaret etti ve Kahire ye davet etti Kahire de butun camileri dolasip Mueyyediyye Camisi nde cile cikartan Gulseni buraya yerlesti Misir i fetheden Osmanli Sultani Yavuz Sultan Selim de Kahire ye geldiginde kendisine hurmet etti Muyyediye Camisi nde ziyaret edip caminin karsisindaki arsayi hibe etti Arsanin uzerine Gulseniyye Asitanesi olarak bilinen dergah yapildi 1519 1524 yillari arasinda insa edilen ve Kahire de daha once benzeri bulunmayan bu yapi Osmanlilar in Misir da yaptiklari ilk dini yapidir Kanuni doneminde Misir valisi Hain Ahmed Pasa isyani bastirildiktan sonra genis yetkilerle Misir a gonderilen Pargali Ibrahim Pasa Gulseni nin kendisini ziyaret etmeyip oglu Ahmet Hayali yi gondermesini saygisizlik kabul etti Gulseni ve muridlerince ikinci bir isyan cikarilacagi endisesiyle Gulseni ye karsi cephe aldi Padisah tan Gulseni nin Istanbul a cagrilarak sorguya cekilmesini emreden bir irade almayi basardi Oglu Ahmed Hayali ve iki halifesiyle Istanbul a giden Gulseni Celalizade Mustafa Bey in yardimlari ile aklandi Istanbul da kaldigi sure icinde Cikrikcilar bayirindaki Atik Ibrahim Pasa Camii nde vaazlar verdi ve Istanbul da sohreti yayildi Kendisinden memnun olan Kanuni gozlerini tedavi ettirdi ve Misir a gitmek uzere Istanbul dan ayrilacagi sirada da onuruna sarayda bir ziyafet verdi Gulseni ziyafet sonrasi Beyazit Camii nde bir veda konusmasi yaptiktan sonra halifesi Hasan Zarifi yi Istanbul da birakarak Misir a dondu Onun Istanbul a gelisi Tanzimat devrinde yazilan ilk tiyatro eseri olan Hikaye i Ibrahim pasa ve Ibrahim Gulseni adli oyuna konu olmustur Misir a dondukten sonra bes yil daha yasadi 23 24 Nisan 1534 te oldu Gulseniyye Asitanesi ndeki turbesinde defnedildi Olumu uzerine bircok mersiye yazilmistir EserleriTurkce Divan Turk dilinin ozelliklerini yansitmasi bakimindan onemli gorulen bu eser yirmidort birinin uzerinde beyit icerir Yunus Emre ve Nesimi nin siirlerinin etkisi gorulur Pend name sade bir dille tasavvufi konularin islendigi Turkce manzum eser Tahkikat i Gulseni tasavvufi konulari isleyen Turkce mensur eser Ibrahim Gulseni tarafindan mi yoksa onun gorusleri istikametinde bir muridi tarafindan mi yazildigi belirsizdir Ra zname mesnevi tarzinda Turkce eser Kidem name mesnevi tarzinda Turkce eser Cobanname Mevlana nin Mesnevi sindeki Musa ile Coban kissasini isleyen Turkce eser Arapca Divan Ibn i Fariz in Kaside i Taiyye sine nazire olarak yazdigi 10 bin beyitlik Arapca Divan Manevi 40 000 beyitlik bu mesnevi Farsca olarak Mevlana nin Mesnevi sine nazire olarak yazilmistir en bilinen eseridir Farsca Divan tasavvufi konulari isler Mevlana etkisindedir Kenz ul Cevahir tasavvufi konulari isleyen bin bes yuz beyitlik Farsca eser Kaynakca a b c d Tek Ayhan 25 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Aralik 2015 a b c d Azamat Ibrahim PDF Turk Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi yil 2000 cilt 21 25 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Aralik 2015 a b c d Sanli Bilal PDF Dicle Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Islam Tarihi ve Sanatlari Ana Bilim Dali Yuksek Lisans Tezi 2013 26 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Aralik 2015 Behrens Abouseif Doris PDF Turk Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi yil 2000 cilt 21 25 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 25 Aralik 2015