Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mart 2022) () |
İlk yardım herhangi bir kaza ya da yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda sağlık görevlilerinin yardımını sağlanıncaya kadar hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye gitmesini önleyebilmek amacıyla olay yerinde, tıbbi araç – gereç aranmaksızın mevcut araç - gereçlerle yapılan ilaçsız bir uygulamadır.
İlk yardım için gelişmiş araç – gereçler olması gerekmez. İlk yardım çantası içindeki malzemeler yeterlidir. Fakat ilk yardım kitabını okumadan müdahale yapmamalıyız.
Amaçlar
- Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak.
- Hasta ya da yaralının durumunun kötüleşmesini engellemek.
- İyileştirmeyi kolaylaştırmak.
İlk yardım temel uygulamaları
İlk yardımda temel uygulamalar: koruma, bildirme ve kurtarma (KBK) olarak üçe ayrılmaktadır.
Koruma
Olay yerinde olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturur.
Olay trafik kazası ise
- Kazaya uğrayan araç mümkünse güvenli bir alana alınmalıdır.
- Olay yeri görünebilir biçimde işaretlenmelidir.
- Meraklı kişiler uzaklaştırılmalıdır.
- Kazaya uğrayan aracın motoru kontak anahtarından durdurulup el freni çekilmelidir.
- Araç yakınında sigara içilmemelidir.
Olay yerinde gaz ya da gaz kokusu varsa patlamaların önlenmesi için
- Gaz tüpünün vanası kapatılmalı, ortam havalandırılmalıdır.
- Kıvılcım oluşturacak ışıklandırma ya da çağrı araçlarının kullanımına izin verilmemelidir.
Bunlar dışındaki olaylarda
- Öncelikle olay yeri güvenliği sağlanmalıdır.
- Olay yeri güvenliği sağlanabiliyorsa hasta ya da yaralılar kesinlikle yerlerinden kımıldatılmamalıdır.
- Hasta ya da yaralılar yaşam bulguları yönünden değerlendirilmelidir.
- Bilinç kaybı olanlar ile solunum, dolaşım, kanama problemi olan hasta ya da yaralılar belirlenerek öncelikle müdahale edilmelidir.
- Kanamalı durumlarda Hepatit B, C ve HIV/AIDS gibi hastalıklara karşı korunmak için müdahaleden önce mutlaka eldiven giyilmelidir.
- Gerekliyse suni teneffüs ve kalp masajı yapılmalıdır.
Bildirme
Kaza ya da acil hastalık durumunda, tıbbi yardım için 112, kurtarma ve yangın için itfaiye (110), zehirlenmelerde zehir danışma merkezi (114), güvenlik için polis (155), hangi numaradan aradığı, nasıl bir yardım alındığı ya da olay yerindeki olanaklar açıklanmalıdır. 112 tek hat olarak polis, itfaiye, jandarma gibi acil durumlarda kullanılacak numara olarak kullanılabilir. Artık 112 Acil servis olarak kullanılmaktadır.
Aslında yanında her zaman bir adet düdük bulundurulmalıdır.
Kurtarma
Olay yerinde hasta yaralılara müdahale, hızlı ancak sakin ve bilinçli bir şekilde yapılmalıdır. Hasta ya da yaralının durumunun değerlendirilmesine bağlı olarak ilk yardım yapılmalıdır. Eğer ilk yardım bilinmiyorsa asla hasta ya da yaralıya dokunulmamalı ve yaralı kımıldatılmamalıdır.
İlk yardımda yapılması gerekenler
- Hasta ya da yaralının aciliyet durumunu değerlendirmek (bilinç ve solunum),
- Hasta ya da yaralının korku ve endişelerini gidermek,
- Hasta ya da yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek,
- Hasta ya da yaralının durumunun ağırlaşmasını engellemek için gerekli müdahalede bulunmak,
- Hasta ya da yaralıların en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak (112),
- Olay yeri güvenliği açısından herhangi bir tehlike yoksa hasta ya da yaralıyı kesinlikle yerinden kımıldatmamak, kırık, çıkık, burkulma gibi durumlarda yerinde müdahalede bulunarak kazazedeyi güvenli şekilde sağlık kurumuna nakletmek.
Solunum yolu tıkanıklıkları
Solunum yolunun, solunumu gerçekleştirmesi için gerekli havanın geçmesine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. İki türlü tıkanma vardır:
- Kısmi tıkanma: Az da olsa bir miktar hava geçişinin olduğu duruma kısmi tıkanma denir.
Kısmi tıkanma durumunda, kişi öksürür, nefes alabilir, konuşabilir. İlk yardım olarak, kişiye dokunulmaz ve öksürmeye teşvik edilir.
- Tam tıkanma: Hava girişinin tamamen engellendiği duruma tam tıkanma denir.
Tam tıkanma durumunda, kişi nefes alamaz, acı çeker gibi ellerini boynuna götürür, konuşamaz, rengi morarmıştır. İlk olarak hastanın bilinci kontrol edilir, yapılır. Yetişkin ve Çocuklarda Heimlich Manevrası:
- Hastaya ayaktayken ya da oturur durumda arkadan sarılarak gövdesi kavranır.
- Bir el yumruk yapılarak, başparmak çıkıntısı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yerleştirilir. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır.
- Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır.
- Bu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır.
Kişi eğer bayılıp bilincini kaybederse boynu hemen hiperekstansiyon pozisyonuna getirilir ve 112 Acil servis aranır.
- Bak-Dinle-Hisset yöntemiyle kişinin solunum ve dolaşım sistemi kontrol edilir. Kişinin bayılma nedeni tıkanıklık nedeniyle kesilen solunum ise erken müdahale ile kalp çalışmaya başlar.
- Kurtarıcı, kazazedeye ilk olarak nefes vermeden önce eliyle kazazedenin boğazını kontrol eder. Yabancı maddeye ulaşılmaya çalışılır, eğer ulaşılamıyorsa iki adet kurtarıcı nefes verilir ve hemen kazazedenin karın kısmına inilerek göbek deliğinin iki parmak üzerine eller üst üste yumruk yapılarak konulur. Diyafram yukarı doğru ittirilir.
- Her beş basınç sonrası ağız kontrol edilir ve cisme ulaşılmaya çalışılır, eğer ulaşılamadıysa iki adet nefes verilir ve ardından tekrar karına basınç yapılır.
- Aynı prosedür çocuklarda da uygulanır.
- Bebeklerde ise durum farklıdır. Bebek kol üzerinde sırt üstü çevrilir, iki kürek kemiğinin arasına üç defa vurulur, sonra ağız kontrolü yapılır ve ağız boşluğundaki hava bebeğin ağzına doğru verilir. Burada eğer bebeğin kalbi duracak olursa işaret, orta ve yüzük parmakları birleştirilip bebeğin göğüs kafesine baskı yapılarak kalp masajı uygulanır.
- Bu söylenen işlemler kişi kendine gelene kadar, kişinin boğazındaki yabancı madde çıkana kadar ya da sağlık ekipleri gelene kadar devam eder.
Bilinç kaybında ilk yardım
Bilinç kaybı, çok sık karşılaşılan bir durumdur. Nedenleri: açlık, tansiyon, aşırı stres, herhangi bir ilacın yan etkisi, beyinsel bozukluklar vb.
Bilinç kaybı olan bir kişiye önce "Nasılsın?" vb. sorularla sözel ve omuzlarından nazikçe sarsarak fiziksel olarak bilinç kontrolü yapılır. Yanıt vermiyorsa önce 112 aranarak Acil servis ekiplerine haber verilir. Sonra hava yolu (airway) açılması için pozisyon verilir ve solunumu (breath) Bak-Dinle-Hisset yöntemiyle kontrol edilir. Gözlerle göğüsün hareketi izlenir. Kulak ile nefes alışveriş sesi duyulmaya çalışılır. Sonra yanak hastanın burnuna yakın mesafeye getirilerek solunumda dışarı verilen havanın sıcaklığı hissedilmeye çalışılır. Solunumu olmayan hastaya Temel Yaşam Desteği başlatılır. Yardımcı biliyorsa nabız kontrolü yapar. Nabız kontrolü kolun başparmak veya serçe parmak hizasındaki damarlara hafif yaparak bakılır.
Kişinin solunum ve dolaşımı yerinde fakat bilinci kapalıysa solunum ve dolaşımın rahat sürdürülebileceği yan yatırma pozisyonuna alınır profesyonel ekiplerin gelmesi beklenir.
Yarı baygın bir kişiyse yine 112 Acil servis aranır ve kişi pozisyon verilip profesyonel ekiplerin gelmesi beklenir.
Kişi kendine gelene kadar veya 112 Acil servis ekipleri gelene kadar başından ayrılınmamalıdır. Kişiyle konuşurken ulaşılabilecek bir yakınının ev ya da cep telefonunun numarası alınmaya çalışılır.
Bilinç kaybı geçiren kişiye bilinci tamamen yerine gelinceye kadar herhangi bir sıvı ya da katı gıda ağız yoluyla verilmez.
Bayılmalarda ilk yardım
- Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır.
- Hasta ya da yaralı sırt üstü yatırılır ve ayakları 30 cm yukarı kaldırılır (şok pozisyonu).
- Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve korunur.
- Sıkan giysiler gevşetilir.
- Kusma varsa yan pozisyonda tutulur.
Bilincin kapalı olması durumunda ilk yardım
- Personel önce kendini güvene almalıdır.
- Olay yeri güvenliği sağlanır.
- Solunum yolu açıklığı sağlanır.
- Hasta ya da yaralının solunumu değerlendirilir.
- Koma pozisyonu verilir.
- Tıbbi yardım istenir (112).
- Sağlık ekipleri gelene kadar hasta ya da yaralının her 2-3 dakikada bir solunumu kontrol edilir.
Şok durumunda ilk yardım
- Hasta ya da yaralının endişe ve korkuları giderilir.
- Mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır.
- Hava yolunun açıklığı sağlanır.
- Kanama varsa hemen durdurulur.
- Şok pozisyonu verilir.
- Hasta ya da yaralı sıcak tutulur.
- Gereksiz yere hasta ya da yaralı hareket ettirilmez.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Kanamalar
Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücut içine ya da dışına) akmasına kanama denir.
Dış kanamalarda ilk yardım
Amaç: kanamayı kısa zamanda kontrol altına almak ve yarayı temiz tutmaktır.
- Yara üzerine temiz bir bez parçası ya da gazlı bezle direkt baskı uygulanır.
- Kanama durmazsa birinci bezi kaldırmadan ikinci bir bez konarak basınç arttırılır.
- Gerekirse bandaj ile sarılarak kanlanmış bezler kaldırılmadan basınç artırılarak sürdürülür.
- Kanayan bölgeye en yakın basınç noktasına baskı uygulanır.
- Kanama kol ya da bacaklardaysa ve kırık şüphesi yoksa kanama bölgesini kalp hizasından yukarıda tutulur.
- Şok pozisyonu verilir.
- Sık sık yaşam bulguları kontrol edilir (2-3 dk. arayla).
İç kanamalarda ilk yardım
- Hasta ya da yaralının bilinci ve solunumu değerlendirilir.
- Hasta ya da yaralı sırt üstü yatırılarak üzeri örtülür ve ayakları 30 cm kaldırılır (şok pozisyonu).
- Asla ağızdan yiyecek içecek VERİLMEZ.
- Kapalı kırık varsa kan damarlarının yaralanmasını önlemek ve bir iç kanamaya sebep olmamak için hasta ya da yaralının hareketsiz kalması sağlanır.
- Hasta ya da yaralının yaşamsal değişimleri izlenir.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Burun kanamasında ilk yardım
- Öncelikle sakin olunmalıdır.
- Hemen hasta ya da yaralının başı öne doğru eğilir.
- Hasta ya da yaralının mümkünse oturması sağlanır.
- Hasta ya da yaralının burun kanatları iki parmakla sıkıştırılır.
- Bu işleme yaklaşık 5 dk. kadar devam edilir.
- Kanamanın durmaması halinde hasta ya da yaralının en yakın sağlık kuruluşuna götürülmesi sağlanır.
Kulak kanamasında ilk yardım
Kanama hafifse:
- Temiz bir bezle temizlenir.
Kanama ciddi ise:
- Kulak tıkanmadan gazlı bezle kapatılır.
- Hasta ya da yaralının hareketsiz olarak, kanayan kulak üzerine yan yatması sağlanır.
- Tıbbi yardım istenir (112).
- Unutulmamalıdır ki kulak kanaması olası bir beyin kanamasının habercisi olabilir.
Yanıklar
Ateş, radyasyon, kızgın cisim vb. çeşitli fiziksel ve yakıcı kimyasal etkenlere maruz kalma sonucu oluşan doku bozulmasına yanık denir.
1. derece yanıklar
- Derinin yüzeyinde kızarıklık (pembe, kırmızı arası renk) şeklinde görülen doku hasarı vardır.
- Ağrı vericidir.
- Yanan bölgede hafif şişlik vardır.
- Genelde 48 saat içinde kendiliğinden iyileşir.
2. derece yanıklar
- Derinin 1. ve 2. tabakası etkilenmiştir.
- En belirgin özelliği deride içi su dolu kabarcıklar (bül) oluşmasıdır.
- Çok ağrılıdır.
3. derece yanıklar
- Derinin tüm tabakaları etkilenir.
- Kaslar, sinirler, damarlar etkilenebilir.
- Yanık bölgede beyaz kuru yaradan, siyah renge kadar aşamaları vardır.
- Ağrısızdır, çünkü bütün sinirler zarar görmüştür.
Yanığın vücutta oluşturduğu olumsuz etkileri
- Derinliğine, yaygınlığına ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak, organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar.
- Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir.
- Hasta ya da yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon riski oluşur.
Isı ile oluşan yanıklarda ilk yardım
- Kişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir.
- Hasta ya da yaralı ıslak battaniye vb. ile sarılır ya da yuvarlanması sağlanarak yanma durdurulmaya çalışılır.
- Hasta ya da yaralının hava yolu açıklığı ve solunumu (AB) değerlendirilir.
- Yanık çok yaygın değilse yanan bölge en az 20 dk. tazyiksiz ve bol soğuk su altında tutulur.
- Şişlik oluşabileceğinden saat, yüzük, bilezik vb. takılar çıkarılır.
- Yanan bölgedeki giysiler çıkarılır (giysi yanan bölgeye yapışmışsa etrafından kesilerek çıkarılması gerekir).
- Yanan bölge sabunlu su ile dikkatlice temizlenir.
- Su toplayan yerler patlatılmaz.
- Yanan bölgelere (el, ayak gibi) birlikte bandaj yapılmaz.
- Yanık üzeri temiz ve nemli bezle örtülür, yanık üzerine hiçbir madde sürülmez.
- Hasta ya da yaralı battaniye vb. ile örtülür.
- Yanan vücut bölgesi geniş ve sağlık kurumu uzaksa, kusma yoksa, bilinci açıksa; sıvı kaybını gidermek amacıyla hasta ya da yaralıya hazırlanan sıvı (1 lt. su + 1 çay kaşığı karbonat + 1 çay kaşığı tuz), maden suyu vb. içirilir.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Kimyasal yanıklarda ilk yardım
- Yanan bölgedeki giysiler çıkarılarak kimyasal maddenin deriyle teması kesilir.
- Yanan bölge bol, tazyiksiz akan suyla, en az 20-25 dk yıkanır.
- Hasta ya da yaralı battaniye vb. ile örtülür.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Elektrik yanıklarında ilk yardım
- Olabildiğince soğukkanlı ve sakin olunur.
- Hasta ya da yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilir.
- Akımı kesme imkânı yoksa yalıtkan bir maddeyle (tahta, plastik) kişinin elektrikle teması engellenir.
- Hasta ya da yaralının solunum yolu açıklığı ve solunumu değerlendirilmelidir.
- Hasta ya da yaralı kımıldatılmamalıdır.
- Hasar gören vücut bölgesi örtülür.
- Hasta ya da yaralının bilinci açık ve kendini iyi hissediyorsa dahi tıbbi yardım istenir.
Sıcak çarpmasında ilk yardım
- Hasta serin ve havadar bir yere alınır.
- Hastanın giysileri çıkarılır.
- Hasta sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir.
- Bulantı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için hastaya su, tuz, karbonatla hazırlanan sıvı ya da maden suyu içirilir.
Donmalar
Aşırı soğuk nedeniyle soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve kanın pıhtılaşmasıyla dokularda hasar oluşmasına donma denir.
Birinci derece donmalar:
- En hafif şeklidir.
- Deride solukluk, soğukluk hissi
- Uyuşukluk, halsizlik
- Daha sonra kızarıklık ve karıncalanma hissi görülür.
İkinci derece donmalar:
- Zarar gören bölgede gerginlik hissi
- Şişlik, ağrı, içi su dolu kabarcıklar
- Su toplanması, iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.
Üçüncü derece donmalar:
- Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır. Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur.
Donmalarda ilk yardım
- Hasta ya da yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir.
- Donmaya maruz kalan kişi sakinleştirilir.
- Donan kişi hareket ettirilmez, kesin istirahat etmesi sağlanır.
- Kuru giysiler giydirilir.
- Bilinci açıksa sıcak, şekerli içecekler verilir.
- Su toplamış bölgeler asla patlatılmaz, üstü örtülür.
- Donuk bölge asla ovulmaz, kendiliğinden ısınması ya da çözünmesi sağlanır.
- El ve ayaklar doğal pozisyonda tutulur.
- Hala halsizlik varsa bezle bandaj yapılır.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Kırıklar
Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar, darbe sonucu ya da ileri derece kemik hastalıklarında kendiliğinden oluşabilir.
Kırık çeşitleri
- Kapalı kırık: Kemik bütünlüğü bozulmuştur ancak deri sağlamdır.
- Açık kırık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Kemik uçları dışarı çıkmıştır, beraberinde kanama ve enfeksiyon riski taşırlar.
- Parçalı kırık: Kemik birden fazla yerden kırılmıştır.
Kırık belirtileri
- Bölgenin hareket ettirilmesi ile artan yoğun ağrı,
- Şekil bozukluğu (diğer sağlam organ ile karşılaştırılır),
- Bölgede şişlik ve kanama sonucu morarma,
- İşlev kaybı,
- Hareketlerde kısıtlanma.
Kırığın yol açabileceği olumsuz durumlar
- Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma (Kırık bölgede nabız alınamaması, soğukluk, solukluk, aşırı hassasiyet).
- Kanamaya bağlı şok.
- Açık kırıklarda enfeksiyon riski görülebilir.
Kırıklarda ilk yardım
- Yaşamı tehdit eden başka yaralanma varsa ona öncelik verilir.
- Hasta ya da yaralı hareket ettirilmez.
- Ani hareketlerden kaçınılır, kırık kemik düzeltilmeye çalışılmaz.
- Kırık kolda ise şişlik oluşacağından yüzük, saat vb. takılar ya da eşyalar çıkartılır.
- Kırık bölge hareket ettirilmez.
- Açık kırık varsa tespitten önce yara üzeri temiz bir bezle kapatılır.
- Kırık olan bölge, bir üst ve bir alt eklemi de içine alacak şekilde karton, tahta vb. sert cisimle tespit edilir (sağlık ekiplerinin ulaşamayacakları ve taşıma yapılması gereken durumlarda).
- Tespit edilen bölge yukarıda tutularak dinlenmeye alınır.
- Kırık bölgede 3-5 dk. aralıklarla nabız ve deri rengi kontrol edilir.
- Hasta sıcak tutulur.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Burkulmalar
Burkulma, eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır.
Burkulmalarda ilk yardım
- Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem, dolaşımı engellemeyecek şekilde tespit edilir.
- Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır.
- Soğuk uygulama yapılır.
- Hareket ettirilmez.
- Uzun süre geçmiyorsa tıbbi yardım sağlanır.
Çıkıklar
Çıkık, eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır.
Çıkıklarda ilk yardım
- Eklem bulunduğu şekilde tespit edilir (sağlık ekiplerinin ulaşamayacakları ve taşıma yapılması gereken durumlarda).
- Çıkık yerine asla oturtulmaya çalışılmaz.
- Hasta ya da yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez.
- Çıkık bölgesinde nabız, deri rengi, ısı kontrol edilir.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Hayvan Isırıkları ve Böcek Sokmaları
Hayvan ısırmalarının önemi
Kedi, köpek vb. hayvanların dişleri sivri ve keskindir. Ağızlarında ise daima mikrop vardır. Isırmaları halinde derindeki dokulara kadar mikropların ulaşmasına neden olurlar. Ayrıca birden fazla ısırmalarında ciddi yaralanmalara yol açabilirler.
Kedi-köpek ısırmalarında ilk yardım hafif yaralanmalarda:
- Yara 5 dk. süreyle sabun ve soğuk suyla yıkanır.
- Yaranın üzeri temiz bir bezle kapatılır.
Ciddi yaralanma ve kanama varsa:
- Yaraya temiz bir bezle basınç uygulanarak kanama durdurulur.
- Derhal tıbbi yardım sağlanır (112).
- Hasta kuduz aşısı için uyarılır.
Arı sokmasında ilk yardım
- Arının soktuğu bölge yıkanır.
- Derinin üzerinden arının iğnesi görünüyorsa çıkarılır.
- Soğuk uygulama yapılır (soğuk su). Amonyak vb. kullanılmaz.
- Eğer ağızdan sokmuşsa solunumu güçleştiriyorsa kişinin buz emmesi sağlanır.
- Ağız içi sokmalarında ve alerjisi olanlar için tıbbi yardım istenir.
Akrep sokmasında ilk yardım
- Hasta sakinleştirilir.
- Sokmanın olduğu bölge hareket ettirilmez.
- Hasta ya da yaralı yatar pozisyonda tutulur.
- Sokulan bölgeye soğuk uygulama yapılır.
- Sokulan yerin dört parmak üst bölümüne dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır.
- Turnike uygulanmaz.
- Yara üzerine hiçbir girişimde bulunulmaz (kesilmez, emilmez vb.).
- Tıbbi yardım istenir (112).
Yılan sokma/ısırmalarında ilk yardım
- Hasta sakinleştirilip, dinlenmesi sağlanır.
- Yara soğuk su ile yıkanır.
- Yaraya yakın bölgedeki baskı yapabilecek takı ya da eşyalar çıkarılır (yüzük, bilezik, saat vb.).
- Yaraya soğuk uygulama yapılır.
- Yaralanan bölgenin dört parmak üst bölümüne dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj uygulanır.
- Turnike uygulanmaz.
- Yaralı mümkün olduğunca hareket ettirilmez.
- Yara üzerine hiçbir girişimde bulunulmaz (kesilmez, emilmez vb.).
- Yaralının yaşam bulguları izlenir.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Deniz canlıları sokmasında ilk yardım
- Kişi hareket ettirilmez.
- Temas eden ya da etkilenen vücut bölgesi ovulmaz.
- Batan diken varsa ve görünüyorsa çıkarılır.
- Bu hayvanların enzimleri sıcağa karşı dayanıksız olduğundan, temas edilen ya da etkilenen bölgeye sıcak uygulama yapılır.
- Kişi sağlık kuruluşuna sevk edilir.
Yaralanmalar
Şehirlerde veya çevresinde saldırı durumunda yüksek sesle polis diye bağırmalı ve hızlı hareketlerle saldırgan agresifleştirilmeden uzak tutulmalıdır.
Yara, kesici-delici aletlerle veya vurma, çarpma gibi künt travmalar sonucu deri ya da deri altı dokusunun bütünlüğünün bozulmasıdır.
Enfekte yara: Derin ve kirli yaralar, ısırma, sokma sonucu olan yaralardır.
Yaralanma belirtileri: ağrı, morarma, kanama, yara kenarlarının ayrılması vb. durumlardır.
Yaralanmalarda ilk yardım
- Kanama varsa durdurulur. Boğucu sargı (turnike) kullanımı Sağlık Bakanlığı'nın "İlk Yardım Yönetmeliği" uyarınca yasaklanmıştır. Bunun sebebi pek çok olayda boğucu sargının unutulması sonucu insanların uzuvlarını tamamen kaybetmiş olmasıdır.
- Kanamayı durdurmak için yara üzerine gazlı bez (eğer bulunmuyorsa herhangi bir bez -yaralının kan kaybından ölmemesi mikrop kapmasından daha önemlidir-) konarak parmak ya da avuç içi ile hafif baskı uygulanır.
- Kanama durmuyorsa yara üzerine konan sargı bezi kaldırılmadan üzerine bir yenisi eklenerek hafif baskı uygulamaya devam edilir.
- Batan cisim varsa çıkarılmaz.
- Yaralının sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
- Yaralı tetanostan korunmak için uyarılır.
- Delici göğüs yaralanmalarında, öncelikle göğüsteki açık yara birkaç kat temiz bez ya da plastik malzeme ile kapatılır. Yaralının bilinci yerindeyse yarı oturur şekilde oturması sağlanarak sırtı desteklenir ve ayakları 30 cm. yükseltilerek şok pozisyonu verilir.
- Delici karın yaralanmalarında hasta sırt üstü yatırılır. Dışarı çıkmış organlar deri altına itilmez, yara üzerinde toplanarak üzeri temiz ve nemli bezle örtülür.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Zehirlenmeler
Zehirlenme: Zehirleyici maddenin vücuda girmesi sonucu normal vücut fonksiyonlarının bozulmasıdır.
Zehirlenmelerde etkilenen sistemler ve görülen belirtiler
Sindirim sistemi: bulantı, karın ağrısı, kusma, ishal.
Sinir sistemi: rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk, havale, bilinç kaybı.
Solunum sistemi: nefes darlığı, morarma, solunum durması.
Dolaşım sistemi: nabız bozukluğu, kalp durması.
Zehirler vücuda sindirim, solunum ve cilt yoluyla girmektedir.
Sindirim yolu zehirlenmesi: Ev ya da bahçede kullanılan kimyasal maddeler, zehirli mantarlar, bozuk besinler, aşırı ilaç ve alkol alınması sonucu oluşur.
Solunum yolu zehirlenmesi: Genellikle karbonmonoksit gazı (tüp kaçakları, şofben, sobalar), lağım çukurunda biriken karbondioksit, klor, yapıştırıcılar, boyalar, ev temizleyicileri vb. maddelerin solunması sonucu oluşur.
Cilt yolu zehirlenmesi: Zehirli madde vücuda deri yoluyla girer. İlaç enjeksiyonu, zehirli bitkilere temas, zirai ilaçlar, zehirli hayvanların ısırması ve sokması sonucu oluşur.
Sindirim yolu ile zehirlenmede ilk yardım
- Kişinin bilinci kontrol edilir.
- Sadece ağız zehirli maddeyle temas etmiş ise su ile çalkalanır.
- Zehirli madde el ile temas etmişse el sabunlu su ile yıkanır.
- Hasta ya da yaralının yaşam bulguları değerlendirilir.
- Kusma, bulantı, ishal vb. belirtiler değerlendirilir.
- Özellikle, yakıcı maddenin alındığı ve hasta yaralının ne yiyip içtiğinin bilinmediği durumlarda hasta asla kusturulmaz.
- Bilinç kaybı varsa hasta ya da yaralıya koma pozisyonu verilir.
- Hasta ya da yaralının üzeri örtülür.
- Tıbbi yardım istenir (112).
- Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir (zehirli maddenin türü, kişi ilaç ya da uyuşturucu alıyor mu, hastanın bulunduğu saat, evde ne tür ilaçlar olduğu vb.).
Solunum yoluyla zehirlenmelerde ilk yardım
- Olay yeri güvenliği sağlanır (Gaz vanası kapatılır, olay yerine ateşle yaklaşılmaz).
- Cam, kapı vb. açılarak ortam havalandırılır ya da hasta temiz havaya çıkarılır.
- Hastanın bilinci kontrol edilir, solunum yolu açıklığı ve solunumu değerlendirilir.
- Hasta rahat nefes alabilmesi için yarı oturur pozisyonda tutulur.
- Hastanın bilinci kapalı ise koma pozisyonu verilir.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Deri yolu ile zehirlenmelerde ilk yardım
- Olay yeri güvenliği sağlanır.
- Yaşam bulguları değerlendirilir.
- Ellerin zehirli madde ile teması önlenir.
- Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır.
- Zehirle temas etmiş deri 15-20 dk. boyunca bol suyla yıkanır.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Zehirlenmelerde genel ilk yardım uygulamaları
- Olay yeri güvenliği sağlanır.
- Hastanın bilinci ve yaşam belirtileri değerlendirilir.
- Zehirlenmeye neden olan madde mümkün olduğunca kısa sürede ortamdan uzaklaştırılarak etki azaltılır.
- Hastanın yaşamsal fonksiyonlarının (solunum, dolaşım) devamı sağlanmaya çalışılır.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Zehir danışma merkezi (114): Zehir danışma merkezi 24 saat hizmet vermektedir. Zehirlenme vakalarında merkez aranarak, yapılabilecekler hakkında bilgi alınabilir.
Göze Yabancı Cisim Kaçmasında İlk Yardım
Göze toz, kirpik gibi madde kaçmış ise
- Toz ya da kirpik kaçan göz ışığa çevrilir, alt ve üst göz kapağına bakılır.
- Toz ya da kirpik nemli, temiz bir bezle çıkartılır.
- Kişiye gözünü kırpıştırması söylenir.
- Göz bol, temiz su ile yıkanır.
- Kişiye gözünü ovmaması söylenir.
- Göze kaçan toz ya da kirpik çıkmıyorsa kişinin sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
Göze metal ya da bir cisim batmış ise
- Gerekmedikçe hasta kımıldatılmaz.
- Göze hiçbir müdahale yapılmaz.
- Her iki göz üçgen sargı benzeri bir malzeme ile sarılarak kapatılır.
- Tıbbi yardım istenir (112).
- Hastanın göz uzmanlık dalı olan bir sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
Kulağa yabancı cisim kaçmasında ilk yardım
- Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle müdahale edilmez.
- Yabancı cisim kaçmış kulağa su değdirilmez.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Buruna yabancı cisim kaçmasında ilk yardım
- Burun duvarına bastırarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atılması sağlanır.
- Çıkmazsa tıbbi yardım sağlanır (112).
Hasta ve Yaralı Taşıma
Hasta ya da yaralı taşınmasında genel kurallar:
- Genel bir kural olarak, hasta ya da yaralının yeri değiştirilmemeli ve dokunulmamalıdır.
- Olağanüstü bir tehlike söz konusu ise (ortam güvenli değil ise ya da hasta ya da yaralıya temel yaşam desteği yapılması gerekiyor ise) taşıdığı her türlü riske rağmen acil taşıma zorunludur.
- Taşıma gerektiren durumlarda ilk yardımı yapan kişi kendi sağlığını asla riske sokmamalıdır.
- Gereksiz zorlama ve yeni yaralanmalardan kaçınılmalıdır.
Hasta ya da yaralı taşınırken dikkat edilmesi gereken kurallar:
- Baş-boyun-gövde ekseni esas alınmalı,
- Ekip çalışması yapılmalı,
- Hasta ya da yaralıya yakın mesafede çalışılmalı,
- Daha uzun ve kuvvetli kas grupları kullanılmalı,
- Sırtın gerginliğini korumak için dizler kalçadan bükülmeli,
- Yerden destek alacak şekilde, her iki ayak kullanılmalı ve biri diğerinden öne yerleştirilmeli,
- Omuzlar leğen kemiği hizasında tutulmalı,
- Ağırlık kaldırırken karın muntazam tutulup kalça kasılmalı,
- Kalkarken ağırlık kalça kaslarına verilmeli,
- Yavaş ve düz adımlarla yürünmeli (adımlar omuzdan geniş olmamalı),
- Ani dönme ve bükülmelerden kaçınılmalı, hasta ya da yaralı mümkün olduğunca hareket ettirilmemelidir.
Araç içindeki hasta ya da yaralıyı araçtan çıkarma
- Kaza geçirmiş yaralı bir kişi eğer olay yeri güvenliği sağlanamıyor (yangın, patlama tehlikesi vb.) ya da kişinin solunumu yok ise omuriliğine zarar vermeden çıkarılmalıdır. Aksi durumda yaralı kişiler araçtan çıkarılmamalı, olay yeri güvenliği sağlandıktan sonra tıbbi yardım istenerek tıbbi yardım gelene kadar olay yerinde beklenilmelidir.
- Hasta ya da yaralının araçtan çıkarılmasında Rentek Manevrası olarak adlandırılan teknikten yararlanılır.
Rentek Manevrası uygulama basamakları:
- Kaza ortamı değerlendirilerek olay yeri güvenlik önlemleri alınır.
- Hasta ya da yaralının bilinci kontrol edilir, bilinç yoksa 112 Acil Servis aranır.
- Hasta ya da yaralının solunumu değerlendirilir (Solunum yok ise hasta ya da yaralının araçtan çıkarılmasına karar verilir).
- Hasta ya da yaralının ayaklarının pedallara sıkışıp sıkışmadığı kontrol edilir.
- Emniyet kemeri bağlı ise açılır.
- Hasta ya da yaralının karşı taraftaki eli kemer ya da giysilerine sıkıştırılır.
- Hasta ya da yaralıya yan tarafından yaklaşılarak, bir eliyle hasta ya da yaralının yakın taraftaki kolu bilekten kavranır, diğer elle çenesi tutularak boynu desteklenir.
- Baş-boyun-gövde hizası bozulmadan tek hareketle araçtan dışarı çıkarılır.
- Hasta ya da yaralı yavaşça yere veya sedyeye yerleştirilir.
Boğulmalar
Boğulma, vücuttaki dokulara yeterli oksijen gitmemesi sonucu dokularda bozulma meydana gelmesidir. Suda boğulma riski tuz oranı düşük sularda, akıntıların olduğu yerlerde, su derinliği bilinmiyorsa, kişi yüzme bilmiyor, uzun saçlı ve kemik yoğunluğu yüksek ise orantısal olarak artar. Akıntıdan enine ve kıyıya paralel yüzülerek çıkılmalıdır. Kurtarıcı yüzme bilmiyorsa can kurtarma halatı, şişme kolluk, simit, deniz yatağı gibi gereçler atarak yardımcı olmaya çalışmalıdır.
Boğulmalarda ilk yardım
- Boğulma nedeni ortadan kaldırılır.
- Bilinç kontrolü yapılır.
- Hava yolu açıklığı sağlanır ve solunumu değerlendirilir.
- Temel Yaşam Desteği sağlanır.
- Tıbbi yardım istenir (112), yaşam bulguları izlenir.
Kalp krizi
Kalp krizi, her yaştaki insanda görülebilecek bir durumdur. Nedenleri sağlıksız beslenme, kolesterol, aşırı stres, aşırı üzüntü, bazı ekstrem durumlarda çarpışma ve ani korkulardır.
- Kalp krizi şüphesi olan bir kazazedeye ilk müdahaleyi yapmadan önce Bak-Dinle-Hisset yöntemiyle ön tetkik yapılır ve 112 Acil servis aranır.
- Kişinin kalp krizi esnasında duran kalbine yaşına göre uygulanacak basınç periyotları uygulanır.
- Yetişkinlerde otuz kan basıncına iki nefes, çocuklarda beş kalp basıncına iki nefes, bebeklerde 5 kan basıncına iki ağız boşluğundaki nefes verilir.
- Kriz gelmiş bir kişinin kalbi çalışana ve ileri sağlık ekipleri gelene kadar müdahaleye devam edilir. Eğer bu esnada solunum durursa suni solunum ve kalp masajına devam edilir.
- Kişinin kalp sistemi çalışırsa masaja son verilir ve eğer solunumu yoksa suni solunuma devam edilir.
- Solunum ve dolaşım geldiği andan itibaren müdahale kesilir ve göz temasıyla kişi kontrol altında tutulur.
Travma durumları
Travma durumları genellikle kafa travması şeklinde görülür. Bu durumda Bak-Dinle-Hisset ile kişinin dolaşım ve solunumu, ayrıca açık yara veya kanama kontrolü yapılır. Kişinin başı ve boynu stabilize edilir ve 112 Acil servis aranır. Kişinin ağzı, dilin geriye kaçması durumu var mı diye kontrol edilir, kişi gözetim altında tutulur. Solunum ve dolaşım sürekli kontrol edilir.
Kopmalar
Kopmalar, yarı kopma ve tam kopma olarak ikiye ayrılır:
- Yarı kopma: Kişinin kesilmiş uzvu, atel yardımıyla desteklenir, basınç noktalarına pres uygulanır ve ileri sağlık ekiplerinin gelmesi beklenir.
- Tam kopma: Uzuv tam anlamıyla kopmuş ise kopan parça temiz bir poşete konup ağzı sıkı sıkıya bağlanır ve soğuk suyla buz dolu ikinci bir poşete ya da kaba konur. Burada dikkat edilecek nokta, kopan parçanın direkt olarak soğuk suya ya da buzun içine atılmamasıdır. Bu durumda dokular şişer ve kopan parçanın tekrar dikimi imkânsız hale gelir. Kişinin kopan uzvundan akmakta olan kan, bir bezin şerit haline getirilerek sıkılması suretiyle o noktada kesilir ve bir kağıda ilk boğma işleminin yapıldığı dakika ve saat yazılır. Ardından her yedi dakikada bir boğulan nokta biraz gevşetilerek dokulara kan gönderilir ki dokular ölmesin. Bu işleme ileri sağlık ekipleri gelene kadar devam edilir.
Diğer Acil Durumlar
Havale: Adalelerin kontrol edilemeyen kasılmalarıdır. Sinir merkezindeki tahriş sonucu beyinde gerçekleşen elektriksel boşalmalardır.
Havalenin Nedenleri
- Beyinde yaralanma,
- Beyinde enfeksiyon,
- Yüksek ateş,
- Bazı hastalıklar (Sara).
Ateş nedenli havale herhangi bir hastalık sonucu vücut sıcaklığının 38 °C’nin üzerine çıkmasıyla oluşur.
Genellikle 6 ay ve 6 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır. İlk yardım olarak:
- Öncelikle hasta ılık suyla ıslatılmış havlu ya da çarşafa sarılır.
- Ateş bu yöntemle düşmüyorsa oda sıcaklığında küvete sokulur, duş alması sağlanır.
- Ateş düşmezse tıbbi yardım istenir.
Sara krizi
- Hastada var olmayan koku alma, adale kasılması vb. ön haberci denilen belirtiler görülebilir.
- Bazen hasta bağırır, şiddetli ve ani bir şekilde bilincini kaybederek yığılır.
- Yoğun ve genel adale kasılması görülür. 10-20 sn. kadar nefesi kesilir.
- Dudaklarda ve yüzde morarma gözlenir.
- Ardından kısa ve genel adale kasılması, sesli nefes alma, aşırı tükürük salgılanması, altına kaçırma görülebilir.
- Hasta dilini ısırabilir başını yere çarpıp yaralayabilir.
- Aşırı kontrolsüz hareketler gözlenebilir.
- Son aşamada hasta uyanır, şaşkındır, nerede olduğundan habersiz, uykulu hali vardır.
Sara krizinde ilk yardım
- Olayla ilgili güvenlik önlemleri alınır.
- Kriz kendi sürecine bırakılır.
- Hasta bağlanmaya çalışılmaz.
- Kilitlenmiş çene açılmaya çalışılmaz.
- Yabancı herhangi bir madde kullanılmaz (soğan, kolonya vb.).
- Hastanın kendini yaralamamasına dikkat edilir.
- Etraftaki zarar verebilecek malzemeler uzaklaştırılır.
- Sıkan giysiler gevşetilir.
- Kusma karşısında tetikte olunmalıdır.
- Düşme sonucu yaralanma varsa ilgilenilir.
- Tıbbi yardım istenir (112).
Kan şekeri düşüklüğü
Herhangi bir nedene bağlı olarak vücutta kan şekeri eksildiği zaman ortaya çıkan durumdur.
Kan şekeri düşüklüğü nedenleri:
- Şeker hastalığına bağlı
- Uzun süren egzersizler sonrası
- Uzun süre aç kalma sonrası
- Mide-bağırsak ameliyatı olmuş kişilerde yemek sonrası
Kan şekeri ani düşmüş kişide, terleme, hızlı nabız, titreme, yorgunluk, bulantı, aniden acıkma hissi görülür.
Kan şekeri yavaş yavaş ve uzun sürede düşerse kişide:
- Baş ağrısı,
- Konuşma güçlüğü,
- Görme bozukluğu,
- Uyuşukluk,
- Kafa karışıklığı,
- Şuur kaybı görülür.
Kan şekeri düşüklüğünde ilk yardım
- Hastanın genel durumu değerlendirilir.
- Bilinci yerindeyse şekerli su verilir.
- Belirtiler 15-20 dakikada geçmiyorsa sağlık kuruluşuna başvurulur.
- Bilinci kapalı ise koma pozisyonu verilerek yardım çağrılır.
- Kan şekeri düşük hastada 2 kesme şekerin alınması hayat kurtarıcı olabilir. Ayrıca kan şekeri yükselmiş hastaya yanlışlıkla verilecek 2 adet kesme şeker kişinin yaşam riskini önemli derecede etkilemez.
İlk Yardım ve HIV/AIDS
Güvenli bir ilk yardım uygulaması için:
- İlk yardım uygulamasına başlamadan önce imkânınız varsa eldiven, yoksa poşet giyiniz.
- Ellerinizi ilk yardım uygulamasından sonra bol su ve sabunla yıkayınız.
- Elinizde açık yara varsa vücut sıvıları ile temas etmemeye çalışınız.
- Yaralı kişinin yakınındaki cam kırıkları vb. maddelere dokunurken çok dikkatli olunuz.
- Derideki kesici ve delici yaraları mutlaka temiz bir bezle kapatınız.
- Kanamalı ve açık yarası olan kişilerle direkt temasta bulunmayınız.
- Suni solunum sırasında kullanılabilecek maske vb. malzemeyi bulundurunuz ve kullanmayı öğreniniz.
- Kendinizi koruyunuz. Unutmayın ki hasta olan kişiden alınan mikroplar ömür boyu kalıcı hastalık haline dönüşebilir.
Psikolojik İlk Yardım
Herhangi bir kaza, ani hastalık veya afet durumunun kişilerin üzerinde yarattığı olumsuz etkileri en aza indirgemek ve onların güçlüklerle baş edebilme ve normal yaşamlarını sürdürülebilmelerini sağlamak için bireylerin, ailelerin ve toplumun psikolojik ve sosyal anlamda güçlendirilmesini amaçlayan müdahalelerdir.
- Her şeyden önce duygudaşlık (empati) kurun.
- Hasta ya da yaralıya kendinizi tanıtın ve ilk yardım uygulamaları için izin alın.
- Hasta ya da yaralı ile göz teması kurun ve yumuşak ve sıcak bir konuşma yapın.
- Hasta ya da yaralıya duygusal destek verin.
- Hasta ya da yaralıya ön yargılı olmadan arkadaşça yaklaşın.
- Hasta ya da yaralıya dikkatli bir şekilde olayın ne olduğunu ve ne olacağını açıklayın.
- Ondan işbirliği desteği isteyin.
- Hasta ya da yaralıyı dinleyin ve sempatik olun.
- Eğer gerekliyse pratik bilgilerle yardım desteği verin.
- Hasta ya da yaralıya sağlık görevlileri olay yerine gelinceye kadar ağızdan yiyecek ya da içecek vermeyin.
Acil Durumlarda Aranması Gereken Numaralar
| İtfaiye Ambulans Polis Jandarma Sahil Güvenlik AFAD Orman Yangını | 112 |
|---|---|
| Zehir Danışma | 114 |
İlk Yardım Çantası
İlk yardım uygulamaları için evde, okulda, iş yerinde, arabalarda, fabrikada, hava alanında, tren istasyonlarında ve diğer tüm akla gelebilecek her yerde ilk yardım çantası bulundurulması gerekmektedir.
İlk yardım çantası direkt bir ısı kaynağından ve çocukların erişebileceği yerden uzak, ne çok nemli ne de kuru bir yerde tutulmalıdır. Mutfak ya da banyo ilk yardım çantasının bulundurulması için uygun bir ortam değildir.
Evde yaşayanların ilk yardım çantasının nerede olduğunu bilmeleri gerekir. Kullanılan malzemelerin sayılarını yeniden tamamlamak ve yerine koymak çok önemlidir. Son kullanma tarihi olan ve tüketilen malzemeleri yenilenmeli ve temiz bir şekilde muhafaza edilmelidir.
İLK YARDIM ÇANTASINDA BULUNMASI GEREKEN MALZEMELER
| Malzemenin Adı | Miktar | |
|---|---|---|
| 1 | Suni solunum maskesi | 1 Adet |
| 2 | Büyük sargı bezi (10 cmx3-5 cm) | 2 Adet |
| 3 | Steril hidrofil gaz bezi (10x10 cm 50'lik) | 1 Kutu |
| 4 | Üçgen sargı bezi | 3 Adet |
| 5 | Hidrofil pamuk (70 gr) | 1 Adet |
| 6 | Flaster | 1 Adet |
| 7 | Çengelli iğne | 10 Adet |
| 8 | Makas | 1 Adet |
| 9 | Elastik bandaj (6–8 cm enli) | 1 Adet |
| 10 | Yara bandı | 10 Adet |
| 11 | Tıbbi eldiven | 2 Çift |
| 12 | Açık renk plastik örtü | 1 Adet |
| 13 | Not defteri | 1 Adet |
| 14 | Kurşun kalem | 1 Adet |
| 15 | İlk yardım el kitabı | 1 Adet |
| 16 | El feneri | 1 Adet |
| 17 | Düdük | 1 Adet |
| 18 | Cımbız | 1 Adet |
| 19 | Malzeme listesi | 1 Adet |
| 20 | Alüminyum yanık örtüsü | 1 Adet |
Yara üzerine konulan pansuman malzemelerinin yerinde tutulmasında kullanılır. Ayrıca kırıklarda, bölgenin tespiti ve hareketsizliğini sağlamak için de kullanılır. Bunlardan başka yarayı dış etkilerden korumak, kol ve bacaklardaki kanamaları durdurmak ve şişlikleri önlemek amacıyla da kullanılır.
Üçgen sargı
Yaralı organı sarmak amacıyla kullanılır.
Steril gazlı bez
Yaralarda pansuman malzemesi olarak kullanılır. Ancak ambalajından çıkarılırken yaraya gelecek yüzeyine el sürülmemelidir.
Flaster
Yara üzerine konulan pansuman malzemesinin yerinde tutulmasında kullanılır.
İlk yardım el kitabı
Çeşitli ilk yardım uygulamalarının (suni teneffüs vb.), ilk yardımla ilgili daha fazla bilginin öğrenilmesi ve hasta veya yaralıya yardım etmek için kullanılır.
Buz torbası
Yaralı ya da hastanın eğer ateşi varsa ateşini düşürmek için kullanılır. Aynı zamanda vücudun herhangi zedelenen ya da bir yere çarpılan bir bölgesinin şişliğini indirmek için de uygulanır.
Kaynakça
- Türk Kızılayı İlk Yardım Eğitimi Resmi Sitesi
- T.C. Sağlık Bakanlığı, İlk Yardım Yönetmeliği
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mart 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Ilk yardim herhangi bir kaza ya da yasami tehlikeye dusuren bir durumda saglik gorevlilerinin yardimini saglanincaya kadar hayatin kurtarilmasi ya da durumun daha kotuye gitmesini onleyebilmek amaciyla olay yerinde tibbi arac gerec aranmaksizin mevcut arac gereclerle yapilan ilacsiz bir uygulamadir Ilk yardimin en onemli asamalarindan birisi solunumu kontrol etmektir Ilk yardim icin gelismis arac gerecler olmasi gerekmez Ilk yardim cantasi icindeki malzemeler yeterlidir Fakat ilk yardim kitabini okumadan mudahale yapmamaliyiz Amaclar Yasamsal fonksiyonlarin surdurulmesini saglamak Hasta ya da yaralinin durumunun kotulesmesini engellemek Iyilestirmeyi kolaylastirmak Ilk yardim temel uygulamalariIlk yardimda temel uygulamalar koruma bildirme ve kurtarma KBK olarak uce ayrilmaktadir Koruma Olay yerinde olasi tehlikeleri belirleyerek guvenli bir cevre olusturur Olay trafik kazasi ise Kazaya ugrayan arac mumkunse guvenli bir alana alinmalidir Olay yeri gorunebilir bicimde isaretlenmelidir Merakli kisiler uzaklastirilmalidir Kazaya ugrayan aracin motoru kontak anahtarindan durdurulup el freni cekilmelidir Arac yakininda sigara icilmemelidir Olay yerinde gaz ya da gaz kokusu varsa patlamalarin onlenmesi icin Gaz tupunun vanasi kapatilmali ortam havalandirilmalidir Kivilcim olusturacak isiklandirma ya da cagri araclarinin kullanimina izin verilmemelidir Bunlar disindaki olaylarda Oncelikle olay yeri guvenligi saglanmalidir Olay yeri guvenligi saglanabiliyorsa hasta ya da yaralilar kesinlikle yerlerinden kimildatilmamalidir Hasta ya da yaralilar yasam bulgulari yonunden degerlendirilmelidir Bilinc kaybi olanlar ile solunum dolasim kanama problemi olan hasta ya da yaralilar belirlenerek oncelikle mudahale edilmelidir Kanamali durumlarda Hepatit B C ve HIV AIDS gibi hastaliklara karsi korunmak icin mudahaleden once mutlaka eldiven giyilmelidir Gerekliyse suni teneffus ve kalp masaji yapilmalidir Bildirme Kaza ya da acil hastalik durumunda tibbi yardim icin 112 kurtarma ve yangin icin itfaiye 110 zehirlenmelerde zehir danisma merkezi 114 guvenlik icin polis 155 hangi numaradan aradigi nasil bir yardim alindigi ya da olay yerindeki olanaklar aciklanmalidir 112 tek hat olarak polis itfaiye jandarma gibi acil durumlarda kullanilacak numara olarak kullanilabilir Artik 112 Acil servis olarak kullanilmaktadir Aslinda yaninda her zaman bir adet duduk bulundurulmalidir Kurtarma Olay yerinde hasta yaralilara mudahale hizli ancak sakin ve bilincli bir sekilde yapilmalidir Hasta ya da yaralinin durumunun degerlendirilmesine bagli olarak ilk yardim yapilmalidir Eger ilk yardim bilinmiyorsa asla hasta ya da yaraliya dokunulmamali ve yarali kimildatilmamalidir Ilk yardimda yapilmasi gerekenlerHasta ya da yaralinin aciliyet durumunu degerlendirmek bilinc ve solunum Hasta ya da yaralinin korku ve endiselerini gidermek Hasta ya da yaraliya mudahalede yardimci olacak kisileri organize etmek Hasta ya da yaralinin durumunun agirlasmasini engellemek icin gerekli mudahalede bulunmak Hasta ya da yaralilarin en uygun yontemlerle en yakin saglik kurulusuna sevkini saglamak 112 Olay yeri guvenligi acisindan herhangi bir tehlike yoksa hasta ya da yaraliyi kesinlikle yerinden kimildatmamak kirik cikik burkulma gibi durumlarda yerinde mudahalede bulunarak kazazedeyi guvenli sekilde saglik kurumuna nakletmek Solunum yolu tikanikliklari Solunum yolunun solunumu gerceklestirmesi icin gerekli havanin gecmesine engel olacak sekilde tikanmasidir Iki turlu tikanma vardir Kismi tikanma Az da olsa bir miktar hava gecisinin oldugu duruma kismi tikanma denir Kismi tikanma durumunda kisi oksurur nefes alabilir konusabilir Ilk yardim olarak kisiye dokunulmaz ve oksurmeye tesvik edilir Tam tikanma Hava girisinin tamamen engellendigi duruma tam tikanma denir Tam tikanma durumunda kisi nefes alamaz aci ceker gibi ellerini boynuna goturur konusamaz rengi morarmistir Ilk olarak hastanin bilinci kontrol edilir yapilir Yetiskin ve Cocuklarda Heimlich Manevrasi Hastaya ayaktayken ya da oturur durumda arkadan sarilarak govdesi kavranir Bir el yumruk yapilarak basparmak cikintisi midenin ust kismina gogus kemigi altina gelecek sekilde yerlestirilir Diger el ile yumruk yapilan el kavranir Kuvvetle arkaya ve yukari dogru bastirilir Bu hareket 5 7 kez yabanci cisim cikincaya kadar tekrarlanir Kisi eger bayilip bilincini kaybederse boynu hemen hiperekstansiyon pozisyonuna getirilir ve 112 Acil servis aranir Bak Dinle Hisset yontemiyle kisinin solunum ve dolasim sistemi kontrol edilir Kisinin bayilma nedeni tikaniklik nedeniyle kesilen solunum ise erken mudahale ile kalp calismaya baslar Kurtarici kazazedeye ilk olarak nefes vermeden once eliyle kazazedenin bogazini kontrol eder Yabanci maddeye ulasilmaya calisilir eger ulasilamiyorsa iki adet kurtarici nefes verilir ve hemen kazazedenin karin kismina inilerek gobek deliginin iki parmak uzerine eller ust uste yumruk yapilarak konulur Diyafram yukari dogru ittirilir Her bes basinc sonrasi agiz kontrol edilir ve cisme ulasilmaya calisilir eger ulasilamadiysa iki adet nefes verilir ve ardindan tekrar karina basinc yapilir Ayni prosedur cocuklarda da uygulanir Bebeklerde ise durum farklidir Bebek kol uzerinde sirt ustu cevrilir iki kurek kemiginin arasina uc defa vurulur sonra agiz kontrolu yapilir ve agiz boslugundaki hava bebegin agzina dogru verilir Burada eger bebegin kalbi duracak olursa isaret orta ve yuzuk parmaklari birlestirilip bebegin gogus kafesine baski yapilarak kalp masaji uygulanir Bu soylenen islemler kisi kendine gelene kadar kisinin bogazindaki yabanci madde cikana kadar ya da saglik ekipleri gelene kadar devam eder Bilinc kaybinda ilk yardim Bilinc kaybi cok sik karsilasilan bir durumdur Nedenleri aclik tansiyon asiri stres herhangi bir ilacin yan etkisi beyinsel bozukluklar vb Bilinc kaybi olan bir kisiye once Nasilsin vb sorularla sozel ve omuzlarindan nazikce sarsarak fiziksel olarak bilinc kontrolu yapilir Yanit vermiyorsa once 112 aranarak Acil servis ekiplerine haber verilir Sonra hava yolu airway acilmasi icin pozisyon verilir ve solunumu breath Bak Dinle Hisset yontemiyle kontrol edilir Gozlerle gogusun hareketi izlenir Kulak ile nefes alisveris sesi duyulmaya calisilir Sonra yanak hastanin burnuna yakin mesafeye getirilerek solunumda disari verilen havanin sicakligi hissedilmeye calisilir Solunumu olmayan hastaya Temel Yasam Destegi baslatilir Yardimci biliyorsa nabiz kontrolu yapar Nabiz kontrolu kolun basparmak veya serce parmak hizasindaki damarlara hafif yaparak bakilir Kisinin solunum ve dolasimi yerinde fakat bilinci kapaliysa solunum ve dolasimin rahat surdurulebilecegi yan yatirma pozisyonuna alinir profesyonel ekiplerin gelmesi beklenir Yari baygin bir kisiyse yine 112 Acil servis aranir ve kisi pozisyon verilip profesyonel ekiplerin gelmesi beklenir Kisi kendine gelene kadar veya 112 Acil servis ekipleri gelene kadar basindan ayrilinmamalidir Kisiyle konusurken ulasilabilecek bir yakininin ev ya da cep telefonunun numarasi alinmaya calisilir Bilinc kaybi geciren kisiye bilinci tamamen yerine gelinceye kadar herhangi bir sivi ya da kati gida agiz yoluyla verilmez Bayilmalarda ilk yardim Etraftaki meraklilar uzaklastirilir Hasta ya da yarali sirt ustu yatirilir ve ayaklari 30 cm yukari kaldirilir sok pozisyonu Solunum yolu acikligi kontrol edilir ve korunur Sikan giysiler gevsetilir Kusma varsa yan pozisyonda tutulur Bilincin kapali olmasi durumunda ilk yardim Personel once kendini guvene almalidir Olay yeri guvenligi saglanir Solunum yolu acikligi saglanir Hasta ya da yaralinin solunumu degerlendirilir Koma pozisyonu verilir Tibbi yardim istenir 112 Saglik ekipleri gelene kadar hasta ya da yaralinin her 2 3 dakikada bir solunumu kontrol edilir Sok durumunda ilk yardim Hasta ya da yaralinin endise ve korkulari giderilir Mumkun oldugunca temiz hava solumasi saglanir Hava yolunun acikligi saglanir Kanama varsa hemen durdurulur Sok pozisyonu verilir Hasta ya da yarali sicak tutulur Gereksiz yere hasta ya da yarali hareket ettirilmez Tibbi yardim istenir 112 Kanamalar Damar butunlugunun bozulmasi sonucu kanin damar disina vucut icine ya da disina akmasina kanama denir Dis kanamalarda ilk yardim Amac kanamayi kisa zamanda kontrol altina almak ve yarayi temiz tutmaktir Yara uzerine temiz bir bez parcasi ya da gazli bezle direkt baski uygulanir Kanama durmazsa birinci bezi kaldirmadan ikinci bir bez konarak basinc arttirilir Gerekirse bandaj ile sarilarak kanlanmis bezler kaldirilmadan basinc artirilarak surdurulur Kanayan bolgeye en yakin basinc noktasina baski uygulanir Kanama kol ya da bacaklardaysa ve kirik suphesi yoksa kanama bolgesini kalp hizasindan yukarida tutulur Sok pozisyonu verilir Sik sik yasam bulgulari kontrol edilir 2 3 dk arayla Ic kanamalarda ilk yardim Hasta ya da yaralinin bilinci ve solunumu degerlendirilir Hasta ya da yarali sirt ustu yatirilarak uzeri ortulur ve ayaklari 30 cm kaldirilir sok pozisyonu Asla agizdan yiyecek icecek VERILMEZ Kapali kirik varsa kan damarlarinin yaralanmasini onlemek ve bir ic kanamaya sebep olmamak icin hasta ya da yaralinin hareketsiz kalmasi saglanir Hasta ya da yaralinin yasamsal degisimleri izlenir Tibbi yardim istenir 112 Burun kanamasinda ilk yardim Oncelikle sakin olunmalidir Hemen hasta ya da yaralinin basi one dogru egilir Hasta ya da yaralinin mumkunse oturmasi saglanir Hasta ya da yaralinin burun kanatlari iki parmakla sikistirilir Bu isleme yaklasik 5 dk kadar devam edilir Kanamanin durmamasi halinde hasta ya da yaralinin en yakin saglik kurulusuna goturulmesi saglanir Kulak kanamasinda ilk yardim Kanama hafifse Temiz bir bezle temizlenir Kanama ciddi ise Kulak tikanmadan gazli bezle kapatilir Hasta ya da yaralinin hareketsiz olarak kanayan kulak uzerine yan yatmasi saglanir Tibbi yardim istenir 112 Unutulmamalidir ki kulak kanamasi olasi bir beyin kanamasinin habercisi olabilir Yaniklar Ates radyasyon kizgin cisim vb cesitli fiziksel ve yakici kimyasal etkenlere maruz kalma sonucu olusan doku bozulmasina yanik denir 1 derece yaniklar Derinin yuzeyinde kizariklik pembe kirmizi arasi renk seklinde gorulen doku hasari vardir Agri vericidir Yanan bolgede hafif sislik vardir Genelde 48 saat icinde kendiliginden iyilesir 2 derece yaniklar Derinin 1 ve 2 tabakasi etkilenmistir En belirgin ozelligi deride ici su dolu kabarciklar bul olusmasidir Cok agrilidir 3 derece yaniklar Derinin tum tabakalari etkilenir Kaslar sinirler damarlar etkilenebilir Yanik bolgede beyaz kuru yaradan siyah renge kadar asamalari vardir Agrisizdir cunku butun sinirler zarar gormustur Yanigin vucutta olusturdugu olumsuz etkileri Derinligine yayginligina ve olustugu bolgeye bagli olarak organ ve sistemlerde isleyis bozukluguna yol acar Agri ve sivi kaybina bagli olarak sok meydana gelir Hasta ya da yaralinin kendi vucudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon riski olusur Isi ile olusan yaniklarda ilk yardim Kisi hala yaniyorsa panige engel olunur kosmasi engellenir Hasta ya da yarali islak battaniye vb ile sarilir ya da yuvarlanmasi saglanarak yanma durdurulmaya calisilir Hasta ya da yaralinin hava yolu acikligi ve solunumu AB degerlendirilir Yanik cok yaygin degilse yanan bolge en az 20 dk tazyiksiz ve bol soguk su altinda tutulur Sislik olusabileceginden saat yuzuk bilezik vb takilar cikarilir Yanan bolgedeki giysiler cikarilir giysi yanan bolgeye yapismissa etrafindan kesilerek cikarilmasi gerekir Yanan bolge sabunlu su ile dikkatlice temizlenir Su toplayan yerler patlatilmaz Yanan bolgelere el ayak gibi birlikte bandaj yapilmaz Yanik uzeri temiz ve nemli bezle ortulur yanik uzerine hicbir madde surulmez Hasta ya da yarali battaniye vb ile ortulur Yanan vucut bolgesi genis ve saglik kurumu uzaksa kusma yoksa bilinci aciksa sivi kaybini gidermek amaciyla hasta ya da yaraliya hazirlanan sivi 1 lt su 1 cay kasigi karbonat 1 cay kasigi tuz maden suyu vb icirilir Tibbi yardim istenir 112 Kimyasal yaniklarda ilk yardim Yanan bolgedeki giysiler cikarilarak kimyasal maddenin deriyle temasi kesilir Yanan bolge bol tazyiksiz akan suyla en az 20 25 dk yikanir Hasta ya da yarali battaniye vb ile ortulur Tibbi yardim istenir 112 Elektrik yaniklarinda ilk yardim Olabildigince sogukkanli ve sakin olunur Hasta ya da yaraliya dokunmadan once elektrik akimi kesilir Akimi kesme imkani yoksa yalitkan bir maddeyle tahta plastik kisinin elektrikle temasi engellenir Hasta ya da yaralinin solunum yolu acikligi ve solunumu degerlendirilmelidir Hasta ya da yarali kimildatilmamalidir Hasar goren vucut bolgesi ortulur Hasta ya da yaralinin bilinci acik ve kendini iyi hissediyorsa dahi tibbi yardim istenir Sicak carpmasinda ilk yardim Hasta serin ve havadar bir yere alinir Hastanin giysileri cikarilir Hasta sirt ustu yatirilarak kol ve bacaklar yukseltilir Bulanti yoksa ve bilinci aciksa su ve tuz kaybini gidermek icin hastaya su tuz karbonatla hazirlanan sivi ya da maden suyu icirilir Donmalar Asiri soguk nedeniyle soguga maruz kalan bolgeye yeterince kan gitmemesi ve kanin pihtilasmasiyla dokularda hasar olusmasina donma denir Birinci derece donmalar En hafif seklidir Deride solukluk sogukluk hissi Uyusukluk halsizlik Daha sonra kizariklik ve karincalanma hissi gorulur Ikinci derece donmalar Zarar goren bolgede gerginlik hissi Sislik agri ici su dolu kabarciklar Su toplanmasi iyilesirken siyah kabuklara donusur Ucuncu derece donmalar Dokularin geriye donulmez bicimde hasara ugramasidir Canli ve saglikli deriden kesin hatlari ile ayrilan siyah bir bolge olusur Donmalarda ilk yardim Hasta ya da yarali ilik bir ortama alinarak sogukla temasi kesilir Donmaya maruz kalan kisi sakinlestirilir Donan kisi hareket ettirilmez kesin istirahat etmesi saglanir Kuru giysiler giydirilir Bilinci aciksa sicak sekerli icecekler verilir Su toplamis bolgeler asla patlatilmaz ustu ortulur Donuk bolge asla ovulmaz kendiliginden isinmasi ya da cozunmesi saglanir El ve ayaklar dogal pozisyonda tutulur Hala halsizlik varsa bezle bandaj yapilir Tibbi yardim istenir 112 Kiriklar Kirik kemik butunlugunun bozulmasidir Kiriklar darbe sonucu ya da ileri derece kemik hastaliklarinda kendiliginden olusabilir Kirik cesitleri Kapali kirik Kemik butunlugu bozulmustur ancak deri saglamdir Acik kirik Deri butunlugu bozulmustur Kemik uclari disari cikmistir beraberinde kanama ve enfeksiyon riski tasirlar Parcali kirik Kemik birden fazla yerden kirilmistir Kirik belirtileri Bolgenin hareket ettirilmesi ile artan yogun agri Sekil bozuklugu diger saglam organ ile karsilastirilir Bolgede sislik ve kanama sonucu morarma Islev kaybi Hareketlerde kisitlanma Kirigin yol acabilecegi olumsuz durumlar Kirik yakinindaki damar sinir kaslarda yaralanma ve sikisma Kirik bolgede nabiz alinamamasi sogukluk solukluk asiri hassasiyet Kanamaya bagli sok Acik kiriklarda enfeksiyon riski gorulebilir Kiriklarda ilk yardim Yasami tehdit eden baska yaralanma varsa ona oncelik verilir Hasta ya da yarali hareket ettirilmez Ani hareketlerden kacinilir kirik kemik duzeltilmeye calisilmaz Kirik kolda ise sislik olusacagindan yuzuk saat vb takilar ya da esyalar cikartilir Kirik bolge hareket ettirilmez Acik kirik varsa tespitten once yara uzeri temiz bir bezle kapatilir Kirik olan bolge bir ust ve bir alt eklemi de icine alacak sekilde karton tahta vb sert cisimle tespit edilir saglik ekiplerinin ulasamayacaklari ve tasima yapilmasi gereken durumlarda Tespit edilen bolge yukarida tutularak dinlenmeye alinir Kirik bolgede 3 5 dk araliklarla nabiz ve deri rengi kontrol edilir Hasta sicak tutulur Tibbi yardim istenir 112 Burkulmalar Burkulma eklem yuzeylerinin anlik olarak ayrilmasidir Burkulmalarda ilk yardim Sikistirici bir bandajla burkulan eklem dolasimi engellemeyecek sekilde tespit edilir Sisligi azaltmak icin bolge yukari kaldirilir Soguk uygulama yapilir Hareket ettirilmez Uzun sure gecmiyorsa tibbi yardim saglanir Cikiklar Cikik eklem yuzeylerinin kalici olarak ayrilmasidir Cikiklarda ilk yardim Eklem bulundugu sekilde tespit edilir saglik ekiplerinin ulasamayacaklari ve tasima yapilmasi gereken durumlarda Cikik yerine asla oturtulmaya calisilmaz Hasta ya da yaraliya agizdan hicbir sey verilmez Cikik bolgesinde nabiz deri rengi isi kontrol edilir Tibbi yardim istenir 112 Hayvan Isiriklari ve Bocek Sokmalari Hayvan isirmalarinin onemi Kedi kopek vb hayvanlarin disleri sivri ve keskindir Agizlarinda ise daima mikrop vardir Isirmalari halinde derindeki dokulara kadar mikroplarin ulasmasina neden olurlar Ayrica birden fazla isirmalarinda ciddi yaralanmalara yol acabilirler Kedi kopek isirmalarinda ilk yardim hafif yaralanmalarda Yara 5 dk sureyle sabun ve soguk suyla yikanir Yaranin uzeri temiz bir bezle kapatilir Ciddi yaralanma ve kanama varsa Yaraya temiz bir bezle basinc uygulanarak kanama durdurulur Derhal tibbi yardim saglanir 112 Hasta kuduz asisi icin uyarilir Ari sokmasinda ilk yardim Arinin soktugu bolge yikanir Derinin uzerinden arinin ignesi gorunuyorsa cikarilir Soguk uygulama yapilir soguk su Amonyak vb kullanilmaz Eger agizdan sokmussa solunumu guclestiriyorsa kisinin buz emmesi saglanir Agiz ici sokmalarinda ve alerjisi olanlar icin tibbi yardim istenir Akrep sokmasinda ilk yardim Hasta sakinlestirilir Sokmanin oldugu bolge hareket ettirilmez Hasta ya da yarali yatar pozisyonda tutulur Sokulan bolgeye soguk uygulama yapilir Sokulan yerin dort parmak ust bolumune dolasimi engellemeyecek sekilde bandaj uygulanir Turnike uygulanmaz Yara uzerine hicbir girisimde bulunulmaz kesilmez emilmez vb Tibbi yardim istenir 112 Yilan sokma isirmalarinda ilk yardim Hasta sakinlestirilip dinlenmesi saglanir Yara soguk su ile yikanir Yaraya yakin bolgedeki baski yapabilecek taki ya da esyalar cikarilir yuzuk bilezik saat vb Yaraya soguk uygulama yapilir Yaralanan bolgenin dort parmak ust bolumune dolasimi engellemeyecek sekilde bandaj uygulanir Turnike uygulanmaz Yarali mumkun oldugunca hareket ettirilmez Yara uzerine hicbir girisimde bulunulmaz kesilmez emilmez vb Yaralinin yasam bulgulari izlenir Tibbi yardim istenir 112 Deniz canlilari sokmasinda ilk yardim Kisi hareket ettirilmez Temas eden ya da etkilenen vucut bolgesi ovulmaz Batan diken varsa ve gorunuyorsa cikarilir Bu hayvanlarin enzimleri sicaga karsi dayaniksiz oldugundan temas edilen ya da etkilenen bolgeye sicak uygulama yapilir Kisi saglik kurulusuna sevk edilir Yaralanmalar Sehirlerde veya cevresinde saldiri durumunda yuksek sesle polis diye bagirmali ve hizli hareketlerle saldirgan agresiflestirilmeden uzak tutulmalidir Yara kesici delici aletlerle veya vurma carpma gibi kunt travmalar sonucu deri ya da deri alti dokusunun butunlugunun bozulmasidir Enfekte yara Derin ve kirli yaralar isirma sokma sonucu olan yaralardir Yaralanma belirtileri agri morarma kanama yara kenarlarinin ayrilmasi vb durumlardir Yaralanmalarda ilk yardim Kanama varsa durdurulur Bogucu sargi turnike kullanimi Saglik Bakanligi nin Ilk Yardim Yonetmeligi uyarinca yasaklanmistir Bunun sebebi pek cok olayda bogucu sarginin unutulmasi sonucu insanlarin uzuvlarini tamamen kaybetmis olmasidir Kanamayi durdurmak icin yara uzerine gazli bez eger bulunmuyorsa herhangi bir bez yaralinin kan kaybindan olmemesi mikrop kapmasindan daha onemlidir konarak parmak ya da avuc ici ile hafif baski uygulanir Kanama durmuyorsa yara uzerine konan sargi bezi kaldirilmadan uzerine bir yenisi eklenerek hafif baski uygulamaya devam edilir Batan cisim varsa cikarilmaz Yaralinin saglik kurulusuna gitmesi saglanir Yarali tetanostan korunmak icin uyarilir Delici gogus yaralanmalarinda oncelikle gogusteki acik yara birkac kat temiz bez ya da plastik malzeme ile kapatilir Yaralinin bilinci yerindeyse yari oturur sekilde oturmasi saglanarak sirti desteklenir ve ayaklari 30 cm yukseltilerek sok pozisyonu verilir Delici karin yaralanmalarinda hasta sirt ustu yatirilir Disari cikmis organlar deri altina itilmez yara uzerinde toplanarak uzeri temiz ve nemli bezle ortulur Tibbi yardim istenir 112 Zehirlenmeler Zehirlenme Zehirleyici maddenin vucuda girmesi sonucu normal vucut fonksiyonlarinin bozulmasidir Zehirlenmelerde etkilenen sistemler ve gorulen belirtiler Sindirim sistemi bulanti karin agrisi kusma ishal Sinir sistemi rahatsizlik hissi hareketlerde uyumsuzluk havale bilinc kaybi Solunum sistemi nefes darligi morarma solunum durmasi Dolasim sistemi nabiz bozuklugu kalp durmasi Zehirler vucuda sindirim solunum ve cilt yoluyla girmektedir Sindirim yolu zehirlenmesi Ev ya da bahcede kullanilan kimyasal maddeler zehirli mantarlar bozuk besinler asiri ilac ve alkol alinmasi sonucu olusur Solunum yolu zehirlenmesi Genellikle karbonmonoksit gazi tup kacaklari sofben sobalar lagim cukurunda biriken karbondioksit klor yapistiricilar boyalar ev temizleyicileri vb maddelerin solunmasi sonucu olusur Cilt yolu zehirlenmesi Zehirli madde vucuda deri yoluyla girer Ilac enjeksiyonu zehirli bitkilere temas zirai ilaclar zehirli hayvanlarin isirmasi ve sokmasi sonucu olusur Sindirim yolu ile zehirlenmede ilk yardim Kisinin bilinci kontrol edilir Sadece agiz zehirli maddeyle temas etmis ise su ile calkalanir Zehirli madde el ile temas etmisse el sabunlu su ile yikanir Hasta ya da yaralinin yasam bulgulari degerlendirilir Kusma bulanti ishal vb belirtiler degerlendirilir Ozellikle yakici maddenin alindigi ve hasta yaralinin ne yiyip ictiginin bilinmedigi durumlarda hasta asla kusturulmaz Bilinc kaybi varsa hasta ya da yaraliya koma pozisyonu verilir Hasta ya da yaralinin uzeri ortulur Tibbi yardim istenir 112 Olayla ilgili bilgiler toplanarak kaydedilir zehirli maddenin turu kisi ilac ya da uyusturucu aliyor mu hastanin bulundugu saat evde ne tur ilaclar oldugu vb Solunum yoluyla zehirlenmelerde ilk yardim Olay yeri guvenligi saglanir Gaz vanasi kapatilir olay yerine atesle yaklasilmaz Cam kapi vb acilarak ortam havalandirilir ya da hasta temiz havaya cikarilir Hastanin bilinci kontrol edilir solunum yolu acikligi ve solunumu degerlendirilir Hasta rahat nefes alabilmesi icin yari oturur pozisyonda tutulur Hastanin bilinci kapali ise koma pozisyonu verilir Tibbi yardim istenir 112 Deri yolu ile zehirlenmelerde ilk yardim Olay yeri guvenligi saglanir Yasam bulgulari degerlendirilir Ellerin zehirli madde ile temasi onlenir Zehir bulasmis giysiler cikartilir Zehirle temas etmis deri 15 20 dk boyunca bol suyla yikanir Tibbi yardim istenir 112 Zehirlenmelerde genel ilk yardim uygulamalari Olay yeri guvenligi saglanir Hastanin bilinci ve yasam belirtileri degerlendirilir Zehirlenmeye neden olan madde mumkun oldugunca kisa surede ortamdan uzaklastirilarak etki azaltilir Hastanin yasamsal fonksiyonlarinin solunum dolasim devami saglanmaya calisilir Tibbi yardim istenir 112 Zehir danisma merkezi 114 Zehir danisma merkezi 24 saat hizmet vermektedir Zehirlenme vakalarinda merkez aranarak yapilabilecekler hakkinda bilgi alinabilir Goze Yabanci Cisim Kacmasinda Ilk Yardim Goze toz kirpik gibi madde kacmis ise Toz ya da kirpik kacan goz isiga cevrilir alt ve ust goz kapagina bakilir Toz ya da kirpik nemli temiz bir bezle cikartilir Kisiye gozunu kirpistirmasi soylenir Goz bol temiz su ile yikanir Kisiye gozunu ovmamasi soylenir Goze kacan toz ya da kirpik cikmiyorsa kisinin saglik kurulusuna gitmesi saglanir Goze metal ya da bir cisim batmis ise Gerekmedikce hasta kimildatilmaz Goze hicbir mudahale yapilmaz Her iki goz ucgen sargi benzeri bir malzeme ile sarilarak kapatilir Tibbi yardim istenir 112 Hastanin goz uzmanlik dali olan bir saglik kurulusuna gitmesi saglanir Kulaga yabanci cisim kacmasinda ilk yardim Kesinlikle sivri ve delici bir cisimle mudahale edilmez Yabanci cisim kacmis kulaga su degdirilmez Tibbi yardim istenir 112 Buruna yabanci cisim kacmasinda ilk yardim Burun duvarina bastirarak kuvvetli bir nefes verme ile cismin atilmasi saglanir Cikmazsa tibbi yardim saglanir 112 Hasta ve Yarali Tasima Hasta ya da yarali tasinmasinda genel kurallar Genel bir kural olarak hasta ya da yaralinin yeri degistirilmemeli ve dokunulmamalidir Olaganustu bir tehlike soz konusu ise ortam guvenli degil ise ya da hasta ya da yaraliya temel yasam destegi yapilmasi gerekiyor ise tasidigi her turlu riske ragmen acil tasima zorunludur Tasima gerektiren durumlarda ilk yardimi yapan kisi kendi sagligini asla riske sokmamalidir Gereksiz zorlama ve yeni yaralanmalardan kacinilmalidir Hasta ya da yarali tasinirken dikkat edilmesi gereken kurallar Bas boyun govde ekseni esas alinmali Ekip calismasi yapilmali Hasta ya da yaraliya yakin mesafede calisilmali Daha uzun ve kuvvetli kas gruplari kullanilmali Sirtin gerginligini korumak icin dizler kalcadan bukulmeli Yerden destek alacak sekilde her iki ayak kullanilmali ve biri digerinden one yerlestirilmeli Omuzlar legen kemigi hizasinda tutulmali Agirlik kaldirirken karin muntazam tutulup kalca kasilmali Kalkarken agirlik kalca kaslarina verilmeli Yavas ve duz adimlarla yurunmeli adimlar omuzdan genis olmamali Ani donme ve bukulmelerden kacinilmali hasta ya da yarali mumkun oldugunca hareket ettirilmemelidir Arac icindeki hasta ya da yaraliyi aractan cikarma Kaza gecirmis yarali bir kisi eger olay yeri guvenligi saglanamiyor yangin patlama tehlikesi vb ya da kisinin solunumu yok ise omuriligine zarar vermeden cikarilmalidir Aksi durumda yarali kisiler aractan cikarilmamali olay yeri guvenligi saglandiktan sonra tibbi yardim istenerek tibbi yardim gelene kadar olay yerinde beklenilmelidir Hasta ya da yaralinin aractan cikarilmasinda Rentek Manevrasi olarak adlandirilan teknikten yararlanilir Rentek Manevrasi uygulama basamaklari Kaza ortami degerlendirilerek olay yeri guvenlik onlemleri alinir Hasta ya da yaralinin bilinci kontrol edilir bilinc yoksa 112 Acil Servis aranir Hasta ya da yaralinin solunumu degerlendirilir Solunum yok ise hasta ya da yaralinin aractan cikarilmasina karar verilir Hasta ya da yaralinin ayaklarinin pedallara sikisip sikismadigi kontrol edilir Emniyet kemeri bagli ise acilir Hasta ya da yaralinin karsi taraftaki eli kemer ya da giysilerine sikistirilir Hasta ya da yaraliya yan tarafindan yaklasilarak bir eliyle hasta ya da yaralinin yakin taraftaki kolu bilekten kavranir diger elle cenesi tutularak boynu desteklenir Bas boyun govde hizasi bozulmadan tek hareketle aractan disari cikarilir Hasta ya da yarali yavasca yere veya sedyeye yerlestirilir Bogulmalar Bogulma vucuttaki dokulara yeterli oksijen gitmemesi sonucu dokularda bozulma meydana gelmesidir Suda bogulma riski tuz orani dusuk sularda akintilarin oldugu yerlerde su derinligi bilinmiyorsa kisi yuzme bilmiyor uzun sacli ve kemik yogunlugu yuksek ise orantisal olarak artar Akintidan enine ve kiyiya paralel yuzulerek cikilmalidir Kurtarici yuzme bilmiyorsa can kurtarma halati sisme kolluk simit deniz yatagi gibi gerecler atarak yardimci olmaya calismalidir Bogulmalarda ilk yardim Bogulma nedeni ortadan kaldirilir Bilinc kontrolu yapilir Hava yolu acikligi saglanir ve solunumu degerlendirilir Temel Yasam Destegi saglanir Tibbi yardim istenir 112 yasam bulgulari izlenir Kalp krizi Kalp krizi her yastaki insanda gorulebilecek bir durumdur Nedenleri sagliksiz beslenme kolesterol asiri stres asiri uzuntu bazi ekstrem durumlarda carpisma ve ani korkulardir Kalp krizi suphesi olan bir kazazedeye ilk mudahaleyi yapmadan once Bak Dinle Hisset yontemiyle on tetkik yapilir ve 112 Acil servis aranir Kisinin kalp krizi esnasinda duran kalbine yasina gore uygulanacak basinc periyotlari uygulanir Yetiskinlerde otuz kan basincina iki nefes cocuklarda bes kalp basincina iki nefes bebeklerde 5 kan basincina iki agiz boslugundaki nefes verilir Kriz gelmis bir kisinin kalbi calisana ve ileri saglik ekipleri gelene kadar mudahaleye devam edilir Eger bu esnada solunum durursa suni solunum ve kalp masajina devam edilir Kisinin kalp sistemi calisirsa masaja son verilir ve eger solunumu yoksa suni solunuma devam edilir Solunum ve dolasim geldigi andan itibaren mudahale kesilir ve goz temasiyla kisi kontrol altinda tutulur Travma durumlari Travma durumlari genellikle kafa travmasi seklinde gorulur Bu durumda Bak Dinle Hisset ile kisinin dolasim ve solunumu ayrica acik yara veya kanama kontrolu yapilir Kisinin basi ve boynu stabilize edilir ve 112 Acil servis aranir Kisinin agzi dilin geriye kacmasi durumu var mi diye kontrol edilir kisi gozetim altinda tutulur Solunum ve dolasim surekli kontrol edilir Kopmalar Kopmalar yari kopma ve tam kopma olarak ikiye ayrilir Yari kopma Kisinin kesilmis uzvu atel yardimiyla desteklenir basinc noktalarina pres uygulanir ve ileri saglik ekiplerinin gelmesi beklenir Tam kopma Uzuv tam anlamiyla kopmus ise kopan parca temiz bir posete konup agzi siki sikiya baglanir ve soguk suyla buz dolu ikinci bir posete ya da kaba konur Burada dikkat edilecek nokta kopan parcanin direkt olarak soguk suya ya da buzun icine atilmamasidir Bu durumda dokular siser ve kopan parcanin tekrar dikimi imkansiz hale gelir Kisinin kopan uzvundan akmakta olan kan bir bezin serit haline getirilerek sikilmasi suretiyle o noktada kesilir ve bir kagida ilk bogma isleminin yapildigi dakika ve saat yazilir Ardindan her yedi dakikada bir bogulan nokta biraz gevsetilerek dokulara kan gonderilir ki dokular olmesin Bu isleme ileri saglik ekipleri gelene kadar devam edilir Diger Acil Durumlar Havale Adalelerin kontrol edilemeyen kasilmalaridir Sinir merkezindeki tahris sonucu beyinde gerceklesen elektriksel bosalmalardir Havalenin Nedenleri Beyinde yaralanma Beyinde enfeksiyon Yuksek ates Bazi hastaliklar Sara Ates nedenli havale herhangi bir hastalik sonucu vucut sicakliginin 38 C nin uzerine cikmasiyla olusur Genellikle 6 ay ve 6 yas arasindaki cocuklarda rastlanir Ilk yardim olarak Oncelikle hasta ilik suyla islatilmis havlu ya da carsafa sarilir Ates bu yontemle dusmuyorsa oda sicakliginda kuvete sokulur dus almasi saglanir Ates dusmezse tibbi yardim istenir Sara krizi Hastada var olmayan koku alma adale kasilmasi vb on haberci denilen belirtiler gorulebilir Bazen hasta bagirir siddetli ve ani bir sekilde bilincini kaybederek yigilir Yogun ve genel adale kasilmasi gorulur 10 20 sn kadar nefesi kesilir Dudaklarda ve yuzde morarma gozlenir Ardindan kisa ve genel adale kasilmasi sesli nefes alma asiri tukuruk salgilanmasi altina kacirma gorulebilir Hasta dilini isirabilir basini yere carpip yaralayabilir Asiri kontrolsuz hareketler gozlenebilir Son asamada hasta uyanir saskindir nerede oldugundan habersiz uykulu hali vardir Sara krizinde ilk yardim Olayla ilgili guvenlik onlemleri alinir Kriz kendi surecine birakilir Hasta baglanmaya calisilmaz Kilitlenmis cene acilmaya calisilmaz Yabanci herhangi bir madde kullanilmaz sogan kolonya vb Hastanin kendini yaralamamasina dikkat edilir Etraftaki zarar verebilecek malzemeler uzaklastirilir Sikan giysiler gevsetilir Kusma karsisinda tetikte olunmalidir Dusme sonucu yaralanma varsa ilgilenilir Tibbi yardim istenir 112 Kan sekeri dusuklugu Herhangi bir nedene bagli olarak vucutta kan sekeri eksildigi zaman ortaya cikan durumdur Kan sekeri dusuklugu nedenleri Seker hastaligina bagli Uzun suren egzersizler sonrasi Uzun sure ac kalma sonrasi Mide bagirsak ameliyati olmus kisilerde yemek sonrasi Kan sekeri ani dusmus kiside terleme hizli nabiz titreme yorgunluk bulanti aniden acikma hissi gorulur Kan sekeri yavas yavas ve uzun surede duserse kiside Bas agrisi Konusma guclugu Gorme bozuklugu Uyusukluk Kafa karisikligi Suur kaybi gorulur Kan sekeri dusuklugunde ilk yardim Hastanin genel durumu degerlendirilir Bilinci yerindeyse sekerli su verilir Belirtiler 15 20 dakikada gecmiyorsa saglik kurulusuna basvurulur Bilinci kapali ise koma pozisyonu verilerek yardim cagrilir Kan sekeri dusuk hastada 2 kesme sekerin alinmasi hayat kurtarici olabilir Ayrica kan sekeri yukselmis hastaya yanlislikla verilecek 2 adet kesme seker kisinin yasam riskini onemli derecede etkilemez Ilk Yardim ve HIV AIDSGuvenli bir ilk yardim uygulamasi icin Ilk yardim uygulamasina baslamadan once imkaniniz varsa eldiven yoksa poset giyiniz Ellerinizi ilk yardim uygulamasindan sonra bol su ve sabunla yikayiniz Elinizde acik yara varsa vucut sivilari ile temas etmemeye calisiniz Yarali kisinin yakinindaki cam kiriklari vb maddelere dokunurken cok dikkatli olunuz Derideki kesici ve delici yaralari mutlaka temiz bir bezle kapatiniz Kanamali ve acik yarasi olan kisilerle direkt temasta bulunmayiniz Suni solunum sirasinda kullanilabilecek maske vb malzemeyi bulundurunuz ve kullanmayi ogreniniz Kendinizi koruyunuz Unutmayin ki hasta olan kisiden alinan mikroplar omur boyu kalici hastalik haline donusebilir Psikolojik Ilk YardimHerhangi bir kaza ani hastalik veya afet durumunun kisilerin uzerinde yarattigi olumsuz etkileri en aza indirgemek ve onlarin gucluklerle bas edebilme ve normal yasamlarini surdurulebilmelerini saglamak icin bireylerin ailelerin ve toplumun psikolojik ve sosyal anlamda guclendirilmesini amaclayan mudahalelerdir Her seyden once duygudaslik empati kurun Hasta ya da yaraliya kendinizi tanitin ve ilk yardim uygulamalari icin izin alin Hasta ya da yarali ile goz temasi kurun ve yumusak ve sicak bir konusma yapin Hasta ya da yaraliya duygusal destek verin Hasta ya da yaraliya on yargili olmadan arkadasca yaklasin Hasta ya da yaraliya dikkatli bir sekilde olayin ne oldugunu ve ne olacagini aciklayin Ondan isbirligi destegi isteyin Hasta ya da yaraliyi dinleyin ve sempatik olun Eger gerekliyse pratik bilgilerle yardim destegi verin Hasta ya da yaraliya saglik gorevlileri olay yerine gelinceye kadar agizdan yiyecek ya da icecek vermeyin Acil Durumlarda Aranmasi Gereken NumaralarItfaiye Ambulans Polis Jandarma Sahil Guvenlik AFAD Orman Yangini 112Zehir Danisma 114Ilk Yardim CantasiIlk yardim uygulamalari icin evde okulda is yerinde arabalarda fabrikada hava alaninda tren istasyonlarinda ve diger tum akla gelebilecek her yerde ilk yardim cantasi bulundurulmasi gerekmektedir Ilk yardim cantasi direkt bir isi kaynagindan ve cocuklarin erisebilecegi yerden uzak ne cok nemli ne de kuru bir yerde tutulmalidir Mutfak ya da banyo ilk yardim cantasinin bulundurulmasi icin uygun bir ortam degildir Evde yasayanlarin ilk yardim cantasinin nerede oldugunu bilmeleri gerekir Kullanilan malzemelerin sayilarini yeniden tamamlamak ve yerine koymak cok onemlidir Son kullanma tarihi olan ve tuketilen malzemeleri yenilenmeli ve temiz bir sekilde muhafaza edilmelidir ILK YARDIM CANTASINDA BULUNMASI GEREKEN MALZEMELER Malzemenin Adi Miktar1 Suni solunum maskesi 1 Adet2 Buyuk sargi bezi 10 cmx3 5 cm 2 Adet3 Steril hidrofil gaz bezi 10x10 cm 50 lik 1 Kutu4 Ucgen sargi bezi 3 Adet5 Hidrofil pamuk 70 gr 1 Adet6 Flaster 1 Adet7 Cengelli igne 10 Adet8 Makas 1 Adet9 Elastik bandaj 6 8 cm enli 1 Adet10 Yara bandi 10 Adet11 Tibbi eldiven 2 Cift12 Acik renk plastik ortu 1 Adet13 Not defteri 1 Adet14 Kursun kalem 1 Adet15 Ilk yardim el kitabi 1 Adet16 El feneri 1 Adet17 Duduk 1 Adet18 Cimbiz 1 Adet19 Malzeme listesi 1 Adet20 Aluminyum yanik ortusu 1 Adet Buyuk sargi bezi Yara uzerine konulan pansuman malzemelerinin yerinde tutulmasinda kullanilir Ayrica kiriklarda bolgenin tespiti ve hareketsizligini saglamak icin de kullanilir Bunlardan baska yarayi dis etkilerden korumak kol ve bacaklardaki kanamalari durdurmak ve sislikleri onlemek amaciyla da kullanilir Ucgen sargi Yarali organi sarmak amaciyla kullanilir Steril gazli bez Yaralarda pansuman malzemesi olarak kullanilir Ancak ambalajindan cikarilirken yaraya gelecek yuzeyine el surulmemelidir Flaster Yara uzerine konulan pansuman malzemesinin yerinde tutulmasinda kullanilir Ilk yardim el kitabi Cesitli ilk yardim uygulamalarinin suni teneffus vb ilk yardimla ilgili daha fazla bilginin ogrenilmesi ve hasta veya yaraliya yardim etmek icin kullanilir Buz torbasi Yarali ya da hastanin eger atesi varsa atesini dusurmek icin kullanilir Ayni zamanda vucudun herhangi zedelenen ya da bir yere carpilan bir bolgesinin sisligini indirmek icin de uygulanir KaynakcaTurk Kizilayi Ilk Yardim Egitimi Resmi Sitesi T C Saglik Bakanligi Ilk Yardim Yonetmeligi