İran Hunları terimi bazen dördüncü ve yedinci yüzyıllar arasında Afganistan'da ve komşu bölgelerde yaşayan ve kuzeybatı Hindistan'a kadar genişleyen bir grup farklı kabile için kullanılır. Kabaca Hunalara karşılık gelirler. Ayrıca Sasani İmparatorluğunun kuzeydoğu sınırlarını tehdit ettiler ve Şahların onlara karşı eksik belgelenmiş birçok kampanya yürütmesine neden oldular.
Terim 1960'larda Robert Göbl tarafından ortaya atılmıştır ve madeni paraların incelemesine dayanmaktadır. Gobl tarafından icat dönem "İran Hunları" terimi bazen, özellikle Alman Akademik alanında, araştırma olarak kabul edildi ve Ak Hunların ve Kidarite Krallığının neden bazen isimlerde ve yazıtlarda İran dili kullandığını ve yönettikleri nüfusun bir kısmının neden İrani olduğunu açıklar. Kökenleri tartışmalıdır. Göbl dört grubu tanımlarken, son araştırmalar Xionitleri beşinci bir grup olarak tanımlar. Son araştırmalarda, yeni gelenlerin tek bir toplumdan oluşan bir dalga mı yoksa farklı gruplardan oluşan birden fazla dalga mı olduğu hakkında tartışmalar vardır.
"İran Hunları" terimi, Encyclopædia Iranica dışındaki İngilizce kaynaklarında genel olarak kullanılmamaktadır. Terimdeki "Hun" kısmı geniş bir anlamda kullanılır ve yine tabirdeki ''İran'' kısmına rağmen bu insanlar İranlı olmayabilir. İslam'ın yayılması ve Çinde MS 700 yıllarında Tang altında kaynakçaların yeniden ortaya çıkmasına kadar, Orta Asya tarihinin kaynakları zayıftır.
Kaynaklar ve adlarla ilgili sorunlar
İran Hunları, Hunlarla, yani Attilla'nın halkı ile karıştırılmamalıdır. Kaynaklar çok zayıftır. Geç antik çağlardan, Çin'den ve Hindistan'dan kalan bazı kaynaklarda Huna olarak adlandırılırlar. Bilgilerimizin çoğu, bulunan sikkeler üzerindeki çalışmalardan meydana gelir. Bu madeni paralar kronoloji ve yorumlamada birçok problem ortaya çıkarmaktadır. Dahası, İran Hunlarına ait paralar her zaman belirli bir hükûmete bağlanamaz.
Dördüncü yüzyılda çeşitli Orta Asya kabileleri Sasani İmparatorluğu'na saldırmaya başladı. Kaynaklar bazen saldıran bu insanlara 'Hunlar' derler, ancak kökenleri belirsizdir. Güney Rus bozkırlarında 375 civarında ortaya çıkan ve Roma İmparatorluğu'na saldıran Hunlarla alakasız olmaları muhtemeldir. Bu iki halk açıkça ayrılmalıdır. 'İskit' tabiri gibi, 'Hun' tabiri de eski tarihçiler tarafından az tanınan çeşitli bozkır kabilelerini tanımlamak için gelişigüzel bir şekilde kullanılmıştır. Modern araştırmalar gösteriyor ki, 'Hun' terimi şöhreti nedeniyle çeşitli karma gruplar için sıklıkla kullanılmıştır ve her zaman somut bir etnik grubun adı olarak anlaşılamaz.
Hunsular
Hunsular, Robert Göbl'in sınıflamasına dahil edilmediler çünkü onlara ait hiç para bulunamadı. Daha yakın tarihli araştırmalarla, Hunsuların de Göbl'in bahsettiği İran Hunları kavramıyla bağlantılı olduğu anlaşıldı.
MS 350'de Hunsular adlı bir grup Sasani İmparatorluğu'na saldırmaya başladı. Baktriya'yı fethettiler, ancak II.Şapur sonunda onları yendi. Daha sonra Perslerle ittifak kurdular, Roma-Pers Savaşları'nın bir parçası oldular ve Kral Grumbates altında Amida Kuşatması'na (359) katıldılar. Diğerlerinin yanı sıra Ammianus Marcellinus'da yazılı kaynaklar arasındadır. Orta Farsça "Xyon" terimi hem 'Hunsu' hem de 'Hun' ile ilişkili görünmektedir, ancak bu durum bu ada sahip tüm grupların birbiriyle ilişkili veya etnik olarak homojen olduğu anlamına gelmez. Hunsular dışında İran Hunları arasında, belirli İran unsurlarını, özellikle de Bakteriya dilini, görebiliriz.
Gobl'un listesindeki ilk grup Kidaritlerdi. Bunlar dördüncü yüzyılın sonlarına doğru Kuşan İmparatorluğunun yıkılmasıyla bağlantılı olan gruptu. Son zamanlarda yapılan araştırmalar Kidaritlerin Hunsuların bir klanı olduğunu ya da bir şekilde onlardan türetildiğini, böylece iki grubun kesin olarak ayırt edilemeyeceğini gösterdi. Her iki grubun da Perslerin ciddi muhalifleri olduğu açık. Priscus, Sasanilerin 'Kidarit Hunları' ile savaştığını söyledi. Bu savaş muhtemelen Bahram V (420-438) ve kesinlikle II. Yezdicerd (438-457) döneminde oldu. Perslerin Kidaritlere haraç verdikleri biliniyor.
Alkhonlar
İkinci dalga 400 civarında Kabil bölgesinde kurulmuş olan Alkhonlardı (Alchon, Alxon, Alkhan, Walxon). Onların tarihi neredeyse tamamen madeni paralardan yeniden yapılandırılması sonucu ortaya çıktı. Madeni paraları, muhtemelen Kabil'deki darphaneyi ele geçirdikleri için Sasani modellerine dayanarak bastılar. Baktriya dilinden bir kelime olan ve ''Alkhon'' kelimesinden türetilen "Alxanno" kelimesi, "Alkhon" madeni paralara damgalanmıştır. Bu kelimenin bir kabile ismi mi, bir yönetici ismi mi, yoksa bir kraliyet unvanı mı olduğu açık değildir.
Nezak Hunları
Göbl'un üçüncü grubu Kabil'in etrafına yerleşen Nezak Hunlarıydı. İlk bilginler onlara 'Napki' dediler. Kesin kronoloji belirsizdir. İlk yazılı kayırlar yedinci yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. Bazıları bunların temellerini altıncı yüzyılın sonlarında Ak Hunların yıkılmasından sonrasına yerleştirir. Madeni paraları beşinci yüzyılın sonlarındaki bir devletin kuruluşuna işaret eder. Bu erken tarihi kabul edersek, Ak Hunların baskısı altındaydılar, ancak daha sonraki tarihlemelerde anlaşıldı ki ile Ak Hunların çöküşünden kazanç elde ettiler.
Madeni paraları Sasani modellerine benzer, ancak madeni paraların üstündeki ayırt edici boğa başı figürleri ayırt edilebilmelerini sağlar.
Onların Gandhara'ya kadar genişledikleri ve orada da madeni para bastıkları kesindir. Yedinci yüzyılın başlarındaki Çin kaynakları, başkentlerinin Kapisa olduğunu kanıtlıyor.
Ak Hunlar
Dördüncü ve en önemli grup beşinci yüzyılın ortalarına doğru gelen Ak Hun dalgasıydı. Gobl tarafından ''Hephthalites'' olarak adlandırıldılar Diğer gruplarda olduğu gibi kesin bir kronoloji oluşturmak zordur. El-Tabari gibi daha sonraki Pers-Arap kaynaklarından, beşinci yüzyılın ilk yarısında zaten Perslerin muhalifleri oldukları anlaşılıyor, ancak kaynaklar belirsiz “Türk” terimini kullanıyor. Doğudaki olaylar hakkında çok az bilgiye sahip olan Greko-Romen yazarların az sayıdaki raporu, farklı gruplar arasındaki ayrımı çok yapmıştır. Büyük ihtimalle Ak Hunlar daha sonra gelen diğer İran Hunlarına referans oldular ve diğerlerinin Hun olarak tanımlanmasına neden oldular. Procopius tarafından "Beyaz Hunlar" olarak adlandırıldılar. Madeni paraları mevcut Pers modellere dayanmaktadır.
Beşinci yüzyılın sonuna doğru doğu Toharistan'dan (Baktriya) yayıldılar ve birkaç komşu alanı kontrol altına aldılar. Hindistan'a değil, Mâverâünnehir'e doğru genişlediler. Hint kaynaklarında Hun olarak tanımlananlar muhtemelen Alkhon'lardır (yukarıya bakınız). Altıncı yüzyılın başlarında Baktriya ve Soğdiana'da önemli bir alanı kontrol ettiler.
Kaynaklar ve notlar
- Robert Göbl: Baktrien und Indien'deki Dokumente zur Geschichte der iranischen Hunnen. 4 Bände. Harrassowitz, Wiesbaden 1967.
- Christoph Baumer, Orta Asya Tarihi, cilt 2
- UNESCO, Orta Asya'da Medeniyetler Tarihi, Cilt III, sayfa 118-194 Kidaritler ve Heptalitler
- Diğer kaynaklar ve notlar : Iranische Hunnen
- notlar:
- ^ "GÖBL, ROBERT". Encyclopaedia Iranica. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2017.
- ^ Handbuch der Altertumswissenschaft: Alter Orient-Griechische Geschichte-Römische Geschichte. Band III,7: The History of Ancient Iran, Richard Nelson Frye, C.H.Beck, 1984 p.346 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Turko-Persia in Historical Perspective, Robert L. Canfield, Cambridge University Press, 2002 p.49 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Huns in Encyclopædia Iranica 23 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ Baumer, v2, p94, note 75
- ^ "Usual English sources" here means Grousset, Empire of the Steppes; Baumer, History of Central Asia, Sinor, Cambridge History of Early Inner Asia; UNESCO, History of Civilizations in Central Asia; Christian, History of Russia, Central Asia and Mongolia; Encyclopedia Iranica. Baumer, v2, p94 uses 'Hunnic peoples' which is perhaps better than Goebl's 'Hun'.
- ^ Cf. e.g. Boris A. Litvinsky (ed): The crossroads of civilizations. A.D. 250 to 750 (= History of Civilizations of Central Asia Bd. 3). Paris 1996, p. 120.
- ^ . CNG Coins. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2017.
- ^ The Cambridge Companion to the Age of Attila, Michael Maas, Cambridge University Press, 2014 p.284sq 11 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Daniel T. Potts: Nomadism in Iran. From Antiquity to the Modern Era. 2014, p. 129.
- ^ Daniel T. Potts: Nomadism in Iran. From Antiquity to the Modern Era. Oxford 2014, pp136 and 138. See also Nikolaus Schindel: The Sasanian Eastern Wars in the 5th Century. The Numismatic Evidence. In: A. Panaino, A. Piras (Hrsg.): Proceedings of the 5th Conference of the Societas Iranologica Europaea. Volume I. Mailand 2006, pp 675–689, here pp 678–680. Linked Wikipedia articles also call them 'Hephthalites' or 'Huns'
- ^ For coin interpretation see Michael Alram: Hunnic Coinage 26 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. In: Encyclopædia Iranica
- ^ See Klaus Vondrovec: Coinage of the Nezak. In: M. Alram, D. Klimburg-Salter, M. Inaba, M. Pfisterer (publisher): Coins, Art and Chronology II. The First Millennium C.E. in the Indo-Iranian Borderlands. Wien 2010, p 169–190, here pp 169 and 173f.
- ^ Late date assumed by Frantz Grenet: Nezak 26 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. In: Encyclopædia Iranica
- ^ The Cambridge Companion to the Age of Attila by Michael Maas p.287 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . CNG Coins. 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2017.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iran Hunlari terimi bazen dorduncu ve yedinci yuzyillar arasinda Afganistan da ve komsu bolgelerde yasayan ve kuzeybati Hindistan a kadar genisleyen bir grup farkli kabile icin kullanilir Kabaca Hunalara karsilik gelirler Ayrica Sasani Imparatorlugunun kuzeydogu sinirlarini tehdit ettiler ve Sahlarin onlara karsi eksik belgelenmis bircok kampanya yurutmesine neden oldular Baktriya ve Hindukus Daglari Terim 1960 larda Robert Gobl tarafindan ortaya atilmistir ve madeni paralarin incelemesine dayanmaktadir Gobl tarafindan icat donem Iran Hunlari terimi bazen ozellikle Alman Akademik alaninda arastirma olarak kabul edildi ve Ak Hunlarin ve Kidarite Kralliginin neden bazen isimlerde ve yazitlarda Iran dili kullandigini ve yonettikleri nufusun bir kisminin neden Irani oldugunu aciklar Kokenleri tartismalidir Gobl dort grubu tanimlarken son arastirmalar Xionitleri besinci bir grup olarak tanimlar Son arastirmalarda yeni gelenlerin tek bir toplumdan olusan bir dalga mi yoksa farkli gruplardan olusan birden fazla dalga mi oldugu hakkinda tartismalar vardir Iran Hunlari terimi Encyclopaedia Iranica disindaki Ingilizce kaynaklarinda genel olarak kullanilmamaktadir Terimdeki Hun kismi genis bir anlamda kullanilir ve yine tabirdeki Iran kismina ragmen bu insanlar Iranli olmayabilir Islam in yayilmasi ve Cinde MS 700 yillarinda Tang altinda kaynakcalarin yeniden ortaya cikmasina kadar Orta Asya tarihinin kaynaklari zayiftir Kaynaklar ve adlarla ilgili sorunlarIran Hunlari Hunlarla yani Attilla nin halki ile karistirilmamalidir Kaynaklar cok zayiftir Gec antik caglardan Cin den ve Hindistan dan kalan bazi kaynaklarda Huna olarak adlandirilirlar Bilgilerimizin cogu bulunan sikkeler uzerindeki calismalardan meydana gelir Bu madeni paralar kronoloji ve yorumlamada bircok problem ortaya cikarmaktadir Dahasi Iran Hunlarina ait paralar her zaman belirli bir hukumete baglanamaz Dorduncu yuzyilda cesitli Orta Asya kabileleri Sasani Imparatorlugu na saldirmaya basladi Kaynaklar bazen saldiran bu insanlara Hunlar derler ancak kokenleri belirsizdir Guney Rus bozkirlarinda 375 civarinda ortaya cikan ve Roma Imparatorlugu na saldiran Hunlarla alakasiz olmalari muhtemeldir Bu iki halk acikca ayrilmalidir Iskit tabiri gibi Hun tabiri de eski tarihciler tarafindan az taninan cesitli bozkir kabilelerini tanimlamak icin gelisiguzel bir sekilde kullanilmistir Modern arastirmalar gosteriyor ki Hun terimi sohreti nedeniyle cesitli karma gruplar icin siklikla kullanilmistir ve her zaman somut bir etnik grubun adi olarak anlasilamaz HunsularHunsular Robert Gobl in siniflamasina dahil edilmediler cunku onlara ait hic para bulunamadi Daha yakin tarihli arastirmalarla Hunsularin de Gobl in bahsettigi Iran Hunlari kavramiyla baglantili oldugu anlasildi MS 350 de Hunsular adli bir grup Sasani Imparatorlugu na saldirmaya basladi Baktriya yi fethettiler ancak II Sapur sonunda onlari yendi Daha sonra Perslerle ittifak kurdular Roma Pers Savaslari nin bir parcasi oldular ve Kral Grumbates altinda Amida Kusatmasi na 359 katildilar Digerlerinin yani sira Ammianus Marcellinus da yazili kaynaklar arasindadir Orta Farsca Xyon terimi hem Hunsu hem de Hun ile iliskili gorunmektedir ancak bu durum bu ada sahip tum gruplarin birbiriyle iliskili veya etnik olarak homojen oldugu anlamina gelmez Hunsular disinda Iran Hunlari arasinda belirli Iran unsurlarini ozellikle de Bakteriya dilini gorebiliriz Kidaritler krali Kidara portresi yaklasik 350 386 Kidarit Hunlarinin sikkeleri Sasanilerin sakalli suratlari yerine temiz tirasli yuzler gostermeleri disinda Sasani imparatorluk sikkelerini taklit etti Gobl un listesindeki ilk grup Kidaritlerdi Bunlar dorduncu yuzyilin sonlarina dogru Kusan Imparatorlugunun yikilmasiyla baglantili olan gruptu Son zamanlarda yapilan arastirmalar Kidaritlerin Hunsularin bir klani oldugunu ya da bir sekilde onlardan turetildigini boylece iki grubun kesin olarak ayirt edilemeyecegini gosterdi Her iki grubun da Perslerin ciddi muhalifleri oldugu acik Priscus Sasanilerin Kidarit Hunlari ile savastigini soyledi Bu savas muhtemelen Bahram V 420 438 ve kesinlikle II Yezdicerd 438 457 doneminde oldu Perslerin Kidaritlere harac verdikleri biliniyor AlkhonlarIkinci dalga 400 civarinda Kabil bolgesinde kurulmus olan Alkhonlardi Alchon Alxon Alkhan Walxon Onlarin tarihi neredeyse tamamen madeni paralardan yeniden yapilandirilmasi sonucu ortaya cikti Madeni paralari muhtemelen Kabil deki darphaneyi ele gecirdikleri icin Sasani modellerine dayanarak bastilar Baktriya dilinden bir kelime olan ve Alkhon kelimesinden turetilen Alxanno kelimesi Alkhon madeni paralara damgalanmistir Bu kelimenin bir kabile ismi mi bir yonetici ismi mi yoksa bir kraliyet unvani mi oldugu acik degildir Nezak HunlariNezak Hun yoneticisi yaklasik 460 560 CE Gobl un ucuncu grubu Kabil in etrafina yerlesen Nezak Hunlariydi Ilk bilginler onlara Napki dediler Kesin kronoloji belirsizdir Ilk yazili kayirlar yedinci yuzyilin baslarinda ortaya cikmistir Bazilari bunlarin temellerini altinci yuzyilin sonlarinda Ak Hunlarin yikilmasindan sonrasina yerlestirir Madeni paralari besinci yuzyilin sonlarindaki bir devletin kurulusuna isaret eder Bu erken tarihi kabul edersek Ak Hunlarin baskisi altindaydilar ancak daha sonraki tarihlemelerde anlasildi ki ile Ak Hunlarin cokusunden kazanc elde ettiler Madeni paralari Sasani modellerine benzer ancak madeni paralarin ustundeki ayirt edici boga basi figurleri ayirt edilebilmelerini saglar Onlarin Gandhara ya kadar genisledikleri ve orada da madeni para bastiklari kesindir Yedinci yuzyilin baslarindaki Cin kaynaklari baskentlerinin Kapisa oldugunu kanitliyor Ak HunlarSasani Imparatoru I Firuz un tacini giyen Ak Hun krali MS 5 yuzyil sonlari Dorduncu ve en onemli grup besinci yuzyilin ortalarina dogru gelen Ak Hun dalgasiydi Gobl tarafindan Hephthalites olarak adlandirildilar Diger gruplarda oldugu gibi kesin bir kronoloji olusturmak zordur El Tabari gibi daha sonraki Pers Arap kaynaklarindan besinci yuzyilin ilk yarisinda zaten Perslerin muhalifleri olduklari anlasiliyor ancak kaynaklar belirsiz Turk terimini kullaniyor Dogudaki olaylar hakkinda cok az bilgiye sahip olan Greko Romen yazarlarin az sayidaki raporu farkli gruplar arasindaki ayrimi cok yapmistir Buyuk ihtimalle Ak Hunlar daha sonra gelen diger Iran Hunlarina referans oldular ve digerlerinin Hun olarak tanimlanmasina neden oldular Procopius tarafindan Beyaz Hunlar olarak adlandirildilar Madeni paralari mevcut Pers modellere dayanmaktadir Besinci yuzyilin sonuna dogru dogu Toharistan dan Baktriya yayildilar ve birkac komsu alani kontrol altina aldilar Hindistan a degil Maveraunnehir e dogru genislediler Hint kaynaklarinda Hun olarak tanimlananlar muhtemelen Alkhon lardir yukariya bakiniz Altinci yuzyilin baslarinda Baktriya ve Sogdiana da onemli bir alani kontrol ettiler Kaynaklar ve notlarRobert Gobl Baktrien und Indien deki Dokumente zur Geschichte der iranischen Hunnen 4 Bande Harrassowitz Wiesbaden 1967 Christoph Baumer Orta Asya Tarihi cilt 2 UNESCO Orta Asya da Medeniyetler Tarihi Cilt III sayfa 118 194 Kidaritler ve Heptalitler Diger kaynaklar ve notlar Iranische Hunnen notlar GOBL ROBERT Encyclopaedia Iranica 29 Nisan 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2017 Handbuch der Altertumswissenschaft Alter Orient Griechische Geschichte Romische Geschichte Band III 7 The History of Ancient Iran Richard Nelson Frye C H Beck 1984 p 346 7 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turko Persia in Historical Perspective Robert L Canfield Cambridge University Press 2002 p 49 7 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Huns in Encyclopaedia Iranica 23 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Baumer v2 p94 note 75 Usual English sources here means Grousset Empire of the Steppes Baumer History of Central Asia Sinor Cambridge History of Early Inner Asia UNESCO History of Civilizations in Central Asia Christian History of Russia Central Asia and Mongolia Encyclopedia Iranica Baumer v2 p94 uses Hunnic peoples which is perhaps better than Goebl s Hun Cf e g Boris A Litvinsky ed The crossroads of civilizations A D 250 to 750 History of Civilizations of Central Asia Bd 3 Paris 1996 p 120 CNG Coins 10 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2017 The Cambridge Companion to the Age of Attila Michael Maas Cambridge University Press 2014 p 284sq 11 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Daniel T Potts Nomadism in Iran From Antiquity to the Modern Era 2014 p 129 Daniel T Potts Nomadism in Iran From Antiquity to the Modern Era Oxford 2014 pp136 and 138 See also Nikolaus Schindel The Sasanian Eastern Wars in the 5th Century The Numismatic Evidence In A Panaino A Piras Hrsg Proceedings of the 5th Conference of the Societas Iranologica Europaea Volume I Mailand 2006 pp 675 689 here pp 678 680 Linked Wikipedia articles also call them Hephthalites or Huns For coin interpretation see Michael Alram Hunnic Coinage 26 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Encyclopaedia Iranica See Klaus Vondrovec Coinage of the Nezak In M Alram D Klimburg Salter M Inaba M Pfisterer publisher Coins Art and Chronology II The First Millennium C E in the Indo Iranian Borderlands Wien 2010 p 169 190 here pp 169 and 173f Late date assumed by Frantz Grenet Nezak 26 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde In Encyclopaedia Iranica The Cambridge Companion to the Age of Attila by Michael Maas p 287 7 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde CNG Coins 10 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Agustos 2017