Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsin Krallığı (Arapça إيسن), İşan Krallığı veya İşan Bahriyat Krallığı, yaklaşık olarak, MÖ 1970 ile MÖ 1730'lu yıllar arasında, bugünkü Irak'ın Kadisiye ilinde bulunan İşan Bahriyat harabelerinin bulunduğu yerinde kurulan krallık.Üçüncü Ur Hanedanı son kralı 'in İsin valisi tarafından kurulmuş, , Elamlılar ve rakipleri olan ile mücadele etmişlerdir. Kendi dönemlerinde Üçüncü Ur Hanedanı'ndan sonra kısa süreli Mezopotamya birliğini sağlamış, döneminde hakimiyetine girmişlerdir. İsin Krallığı, Sümer kralları listesine göre MÖ 1730'lu yıllara kadar varlığını sürdürmüştür.
İsin İsin Krallığı | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| MÖ 1970-MÖ 1730 | |||||||||||
 Mezopotamya'nın MÖ 2000 ile MÖ 1000 yılları arasındaki durumu. | |||||||||||
| Başkent | İsin | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Sümerce | ||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||
| Kral | |||||||||||
| |||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Irak | ||||||||||
Tarihi
İsin Krallığının kurucusu Üçüncü Ur Hanedanı son kralı 'in İsin valisi 'dır. göçleri sonunda gerileyen Üçüncü Ur Hanedanının merkezi yönetimi zayıflamış, bunun neticesinde Ibbi-Sin'in iktidarının 10. yılında Ishbi-Erra belgelerde kendi adını kullanmaya başlayarak bağımsız davranmaya başlamıştır.
Amurru İstilaları ve Üçüncü Ur Hanedanının Yıkılışı
Amurrular Sümerce'de Martu, Akkadca'da ise Amurru olarak geçmektedir. İki anlamda kendi dillerinde "batı" veya "batıdan gelen" anlamlarına gelmektedir. Amurrular batıdan gelen göçebe bir halk olduğu, oluşturdukları yoğun göç ile başkent Ur şehri başta olmak üzere Sümer şehirlerinde ciddi bir nüfus artışına neden oldukları dönemin belgelerinden bilinmektedir. Oluşan nüfus yoğunluğu nedeni ile üretim ve kaynaklar nüfusa yetmeyerek ekonomik bozulmalara yol açmaya başlamıştır. Açlık ve kıtlıkların baş göstermesiyle Ur Hanedanlığına bağlı valilerin isyanlarına yol açmıştır.
Üçüncü Ur Hanedanının son Kralı , İsin şehrinin ayrılmasından sonra 15 yıl daha varlığını küçülerek devam ettirmiştir. Gücünü yitiren Üçüncü Ur Hanedanlığına, son olarak Elamlılar saldırmış, Ur şehri yağmalayıp yakmışlardır. Ibbi-Sin bu saldırıda ölmüştür.
Ishbi-Erra Dönemi
Sümer kral yıllıklarında Ishbi-Erra'nın ilk yılları, Orta Mezopotamya'da hem , hem de Sümerli rakipleri ile mücadele ederek geçmiştir. Daha sonraları başken İsin'in surlarını tamir ettirmiş ve bölgede güçlü bir hale gelmiştir. Elamlılar ve Hurriler ile mücadele etmiş, bu mücadelelerde kazandığı başarılarla Sümerlerin kahramanı unvanını almıştır. Buna rağmen Elamlılara hiçbir zaman mutlak üstünlük kurulamamıştır. Sümer kral yıllıklarına göre 35 yıl hüküm süren Ishbi-Erra, döneminin sonlarına doğru başkenti İsin'i, eski başkent Ur seviyesine getirmeyi başarmış ve egemen askeri bir güç haline getirmiştir. Amurru göçlerinin önünü kesmiş, Elamlıları Sümer topraklarından çıkarmıştır. Elamlılar, Ur'u yağmaladıktan sonra burada küçük bir birlik ayırıp bölgeden ayrılmışlardır. Ur'un yağmalanmasının beşinci yılında Ishbi-Erra Ur'u geri almıştır.
Sümer kralları listesine göre Ishbi-Erra MÖ. 1939'da ölmüş, yerine oğlu (MÖ 1939 - 1929) geçmiştir. Shu-ilishu, Elamlılarla yapılan savaşlar sırasında Elamlılar tarafından alınan heykelini geri almıştır. Eşnunna kazılarında bu krala ait mührü ve kralın adıyla tarihlenmiş belgeler bulunmuştur.
Iddin-Dagan - Ishme-Dagan Dönemi
Shu-ilishu'dan sonra yerine oğlu (MÖ 1929 - 1909) ve torunu (MÖ 1909 - 1890) geçmişlerdir. Bu dönemde de İsin'in sınırlarını kuzeye doğru genişletmişlerdir. Iddin-Dagan zamanında alınmıştır. Ishme-Dagan zamanında ise Nippur'a hakim olunmuştur. Bu bilgiler, Nippurluların askerlik ve vergi yükümlülüğünden muaf tutan Ishme-Dagan fermanından öğrenilmektedir. Bu dönemde Asurlular ile mücadeleler başlamış, döneme ait kitabelerde, Nippur ve Der şehirleri de ait olmak üzere Asurluların Ur'a kadar birçok şehri ele geçirdiklerini ve Akkad oğullarına hürriyetini verdiği yazmaktadır.
Lipit-Eshtar Dönemi
Lipit-Eshtar (MÖ 1890 - 1879), Ishme-Dagan'ın oğludur. Onun döneminde kendisine karşı hoşnutsuzluklar oluşmuş, bu durumun önüne geçebilmek için ise kendi adıyla kanunlar çıkarmıştır. Bu kanunların dili Sümerceydi ve yapı olarak Sümer tarzını yansıtıyordu. Kanunların kısmında Nippur, İsin, Ur kentlerinde oturan Sümer ve Akkad oğullarını, köleliğin boyunlarına yüklediği angaryalardan kurtardığını, onlara hürriyetlerini verdiğini söyler. Lipit-Eshtar'ın saltanatının 11. senesinde rakip krallık olan kralı , İsin'e saldırmış, bu saldırı sonucunda Lipit-Eshtar hayatını kaybetmiş ve İsin Larsa Krallığı'na bağlı hale gelmiştir.
Diğer Krallar ve Larsa Mücadeleleri
(MÖ 1879 - 1851), Gungunum tarafından İsin krallığına getirilmiştir. Gungunum'un MÖ 1875 yılında ölmesinden sonra Ur-Ninurta, bazı şehirleri tekrar İsin hakimiyetine alarak Larsa etkisinden kurtulmaya çalışmıştır. Larsalılar bu saldırıları durdurmuş, yapılan savaşlarda Ur-Ninurta büyük bir yenilgiye uğrayarak İsin'de Larsa hakimiyeti devam etmiştir.
Ur-Ninurta'nın oğlu (MÖ 1851 - 1830), Larsa kralı karşısında başarılı olmuş ancak Abisare'den sonra Larsa tahtına geçen , İsin üzerinde tekrar hakimiyet kurarak bazı İsin şehirlerini ele geçirmiştir. Bur-sin'den sonra yerine oğlu (MÖ 1830 - 1825) beş yıl hüküm sürdüğü Sümer kralları listesinden bilinmektedir ancak dönemine ait bir bilgi bulunmamaktadır. Lipit-Enlil'in oğlu (MÖ 1825 - 1817) zamanında Nippur tekrar ele geçirilmiştir. (MÖ 1818 - 1794), Erra-Imitti'nin yerine geçmiş, Erra-Imitti'nin ölümünden sonra oluşan karışıklıklarla uğraşmıştır. Enlil-Bani döneminde krallıkta sosyal ve ekonomik reformlar yapıldığı dönemim kayıtlarında bulunmaktadır.
Yıkılış
Enlil-Bani döneminden sonra gelen krallar çoğunlukla kısa süreli tahtta kalmış, siyasi kargaşalarla boğuşmuş ve Larsalılarla mücadeleye devam etmişlerdir. Larsalılar ile olan mücadele hem İsin'i hem de Larsa'yı ekonomik yönden bozmuş ve güçsüzleşmiştir. Larsa kralı (MÖ 1771 - 1770) dönemine kadar İsin - Larsa mücadeleleri devam etmiştir. Silli-Adad döneminde Elamlılar, Larsa'ya yardım etmiş, çıkan savaşta İsin Krallığı yıkılmıştır (MÖ 1770). Ancak İsin'den sonra Larsalıar üzerinde de hakimiyet kurmaya çalışan Elam kralı , 'i kral olarak atamıştır. Warad-Sin'in 12 yıllık iktidarından sonra kardeşi Larsa tahtına geçmiş ancak Babil Kralı Hammurabi ile yapılan savaşta yenilmiştir. Bu savaştan sonra Larsa Krallığı MÖ 1699'da tamamen Babil egemenliğine girmiştir.
İsin Kralları listesi
- Ishbi-Erra: 33 yıl
- Shu-ilishu: 20 yıl
- Iddin-Dagan: 20 yıl
- Ishme-Dagan: 20 yıl
- Lipit-Eshtar: 11 yıl
- Ur-Ninurta: 28 yıl
- Bur-Sin: 5 yıl
- Lipit-Enlil: 5 yıl
- Erra-Imitti: 8 yıl
- Enlil-Bani: 24 yıl
- Zambiya: 3 yıl
- Iter-Pisha: 4 yıl
- Ur-Dul-Kuga: 4 yıl
- Suen-magir: 11 yıl
- Damiq-ilicu: 23 yıl
Kralların iktidar süreleri Sümer kralları listesine göre verilmiştir.
Kaynakça
- ^ a b Memiş, Ekrem (2015). Eskiçağda Mezopotamya. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. ss. 89-123. ISBN .[]
- ^ a b c d e Kınal, Fürüzan (1983). Eski Mezopotamya Tarihi. Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basımevi. ss. 93-110. 5 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Nisan 2016.
- ^ Mieroop, Marc Van De (2006). Antik Yakındoğunun Tarihi. Ankara: Dost Kitabevi. s. 107. ISBN .[]
- ^ Haldar, Alfred (1971). Who were the Amorites?. Leiden: E. J. Brill. s. 60. 5 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Nisan 2016.
- ^ Memiş, Ekrem; Bülbül, Cemil (2012). Amurrular. Elazığ: Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yayını. s. 45. ISBN .[]
- ^ Kramer, Samuel Noah (2002). Sümerler. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. s. 101. ISBN .[]
- ^ a b c d Hamblin, William J. (2006). Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC. Utah: Routledge. ss. 160-161. ISBN .[]
- ^ Oates, Joan (2004). Babil. Ankara: Arkadaş Yayıncılık. s. 56. ISBN .[]
- ^ Tosun, Mebruhe; Yalvaç, Kadiriye (1975). Sumer, Babil, Assur kanunları ve Ammi-Ṣaduqa fermanı. Ankara: TTK Yayınları. ss. 49-71. ISBN .[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Isin Kralligi Arapca إيسن Isan Kralligi veya Isan Bahriyat Kralligi yaklasik olarak MO 1970 ile MO 1730 lu yillar arasinda bugunku Irak in Kadisiye ilinde bulunan Isan Bahriyat harabelerinin bulundugu yerinde kurulan krallik Ucuncu Ur Hanedani son krali in Isin valisi tarafindan kurulmus Elamlilar ve rakipleri olan ile mucadele etmislerdir Kendi donemlerinde Ucuncu Ur Hanedani ndan sonra kisa sureli Mezopotamya birligini saglamis doneminde hakimiyetine girmislerdir Isin Kralligi Sumer krallari listesine gore MO 1730 lu yillara kadar varligini surdurmustur IsinIsin KralligiMO 1970 MO 1730Mezopotamya nin MO 2000 ile MO 1000 yillari arasindaki durumu BaskentIsinYaygin dil ler SumerceHukumetMonarsiKral MO 1972 1939ilk kral MO 1730son kralTarihce KurulusuMO 1970 DagilisiMO 1730Onculler ArdillarUcuncu Ur Hanedani BabilGunumuzdeki durumuIrakTarihiIsin Kralliginin kurucusu Ucuncu Ur Hanedani son krali in Isin valisi dir gocleri sonunda gerileyen Ucuncu Ur Hanedaninin merkezi yonetimi zayiflamis bunun neticesinde Ibbi Sin in iktidarinin 10 yilinda Ishbi Erra belgelerde kendi adini kullanmaya baslayarak bagimsiz davranmaya baslamistir Amurru Istilalari ve Ucuncu Ur Hanedaninin Yikilisi Amurrular Sumerce de Martu Akkadca da ise Amurru olarak gecmektedir Iki anlamda kendi dillerinde bati veya batidan gelen anlamlarina gelmektedir Amurrular batidan gelen gocebe bir halk oldugu olusturduklari yogun goc ile baskent Ur sehri basta olmak uzere Sumer sehirlerinde ciddi bir nufus artisina neden olduklari donemin belgelerinden bilinmektedir Olusan nufus yogunlugu nedeni ile uretim ve kaynaklar nufusa yetmeyerek ekonomik bozulmalara yol acmaya baslamistir Aclik ve kitliklarin bas gostermesiyle Ur Hanedanligina bagli valilerin isyanlarina yol acmistir Ucuncu Ur Hanedaninin son Krali Isin sehrinin ayrilmasindan sonra 15 yil daha varligini kuculerek devam ettirmistir Gucunu yitiren Ucuncu Ur Hanedanligina son olarak Elamlilar saldirmis Ur sehri yagmalayip yakmislardir Ibbi Sin bu saldirida olmustur Ishbi Erra Donemi Sumer kral yilliklarinda Ishbi Erra nin ilk yillari Orta Mezopotamya da hem hem de Sumerli rakipleri ile mucadele ederek gecmistir Daha sonralari basken Isin in surlarini tamir ettirmis ve bolgede guclu bir hale gelmistir Elamlilar ve Hurriler ile mucadele etmis bu mucadelelerde kazandigi basarilarla Sumerlerin kahramani unvanini almistir Buna ragmen Elamlilara hicbir zaman mutlak ustunluk kurulamamistir Sumer kral yilliklarina gore 35 yil hukum suren Ishbi Erra doneminin sonlarina dogru baskenti Isin i eski baskent Ur seviyesine getirmeyi basarmis ve egemen askeri bir guc haline getirmistir Amurru goclerinin onunu kesmis Elamlilari Sumer topraklarindan cikarmistir Elamlilar Ur u yagmaladiktan sonra burada kucuk bir birlik ayirip bolgeden ayrilmislardir Ur un yagmalanmasinin besinci yilinda Ishbi Erra Ur u geri almistir Sumer krallari listesine gore Ishbi Erra MO 1939 da olmus yerine oglu MO 1939 1929 gecmistir Shu ilishu Elamlilarla yapilan savaslar sirasinda Elamlilar tarafindan alinan heykelini geri almistir Esnunna kazilarinda bu krala ait muhru ve kralin adiyla tarihlenmis belgeler bulunmustur Iddin Dagan KitabesiIddin Dagan Ishme Dagan Donemi Shu ilishu dan sonra yerine oglu MO 1929 1909 ve torunu MO 1909 1890 gecmislerdir Bu donemde de Isin in sinirlarini kuzeye dogru genisletmislerdir Iddin Dagan zamaninda alinmistir Ishme Dagan zamaninda ise Nippur a hakim olunmustur Bu bilgiler Nippurlularin askerlik ve vergi yukumlulugunden muaf tutan Ishme Dagan fermanindan ogrenilmektedir Bu donemde Asurlular ile mucadeleler baslamis doneme ait kitabelerde Nippur ve Der sehirleri de ait olmak uzere Asurlularin Ur a kadar bircok sehri ele gecirdiklerini ve Akkad ogullarina hurriyetini verdigi yazmaktadir Lipit Eshtar Donemi Lipit Eshtar MO 1890 1879 Ishme Dagan in ogludur Onun doneminde kendisine karsi hosnutsuzluklar olusmus bu durumun onune gecebilmek icin ise kendi adiyla kanunlar cikarmistir Bu kanunlarin dili Sumerceydi ve yapi olarak Sumer tarzini yansitiyordu Kanunlarin kisminda Nippur Isin Ur kentlerinde oturan Sumer ve Akkad ogullarini koleligin boyunlarina yukledigi angaryalardan kurtardigini onlara hurriyetlerini verdigini soyler Lipit Eshtar in saltanatinin 11 senesinde rakip krallik olan krali Isin e saldirmis bu saldiri sonucunda Lipit Eshtar hayatini kaybetmis ve Isin Larsa Kralligi na bagli hale gelmistir Hammurabi doneminde BabilDiger Krallar ve Larsa Mucadeleleri MO 1879 1851 Gungunum tarafindan Isin kralligina getirilmistir Gungunum un MO 1875 yilinda olmesinden sonra Ur Ninurta bazi sehirleri tekrar Isin hakimiyetine alarak Larsa etkisinden kurtulmaya calismistir Larsalilar bu saldirilari durdurmus yapilan savaslarda Ur Ninurta buyuk bir yenilgiye ugrayarak Isin de Larsa hakimiyeti devam etmistir Ur Ninurta nin oglu MO 1851 1830 Larsa krali karsisinda basarili olmus ancak Abisare den sonra Larsa tahtina gecen Isin uzerinde tekrar hakimiyet kurarak bazi Isin sehirlerini ele gecirmistir Bur sin den sonra yerine oglu MO 1830 1825 bes yil hukum surdugu Sumer krallari listesinden bilinmektedir ancak donemine ait bir bilgi bulunmamaktadir Lipit Enlil in oglu MO 1825 1817 zamaninda Nippur tekrar ele gecirilmistir MO 1818 1794 Erra Imitti nin yerine gecmis Erra Imitti nin olumunden sonra olusan karisikliklarla ugrasmistir Enlil Bani doneminde krallikta sosyal ve ekonomik reformlar yapildigi donemim kayitlarinda bulunmaktadir Yikilis Enlil Bani doneminden sonra gelen krallar cogunlukla kisa sureli tahtta kalmis siyasi kargasalarla bogusmus ve Larsalilarla mucadeleye devam etmislerdir Larsalilar ile olan mucadele hem Isin i hem de Larsa yi ekonomik yonden bozmus ve gucsuzlesmistir Larsa krali MO 1771 1770 donemine kadar Isin Larsa mucadeleleri devam etmistir Silli Adad doneminde Elamlilar Larsa ya yardim etmis cikan savasta Isin Kralligi yikilmistir MO 1770 Ancak Isin den sonra Larsaliar uzerinde de hakimiyet kurmaya calisan Elam krali i kral olarak atamistir Warad Sin in 12 yillik iktidarindan sonra kardesi Larsa tahtina gecmis ancak Babil Krali Hammurabi ile yapilan savasta yenilmistir Bu savastan sonra Larsa Kralligi MO 1699 da tamamen Babil egemenligine girmistir Isin Krallari listesiIshbi Erra 33 yil Shu ilishu 20 yil Iddin Dagan 20 yil Ishme Dagan 20 yil Lipit Eshtar 11 yil Ur Ninurta 28 yil Bur Sin 5 yil Lipit Enlil 5 yil Erra Imitti 8 yil Enlil Bani 24 yil Zambiya 3 yil Iter Pisha 4 yil Ur Dul Kuga 4 yil Suen magir 11 yil Damiq ilicu 23 yil Krallarin iktidar sureleri Sumer krallari listesine gore verilmistir Kaynakca a b Memis Ekrem 2015 Eskicagda Mezopotamya Bursa Ekin Basim Yayin Dagitim ss 89 123 ISBN 9786053270959 olu kirik baglanti a b c d e Kinal Furuzan 1983 Eski Mezopotamya Tarihi Ankara Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Basimevi ss 93 110 5 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Nisan 2016 Mieroop Marc Van De 2006 Antik Yakindogunun Tarihi Ankara Dost Kitabevi s 107 ISBN 9789752982055 olu kirik baglanti Haldar Alfred 1971 Who were the Amorites Leiden E J Brill s 60 5 Agustos 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Nisan 2016 Memis Ekrem Bulbul Cemil 2012 Amurrular Elazig Firat Universitesi Ortadogu Arastirmalari Merkezi Yayini s 45 ISBN 9789753940719 olu kirik baglanti Kramer Samuel Noah 2002 Sumerler Istanbul Kabalci Yayinevi s 101 ISBN 9786059872140 olu kirik baglanti a b c d Hamblin William J 2006 Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC Utah Routledge ss 160 161 ISBN 9780415255882 olu kirik baglanti Oates Joan 2004 Babil Ankara Arkadas Yayincilik s 56 ISBN 9789755093901 olu kirik baglanti Tosun Mebruhe Yalvac Kadiriye 1975 Sumer Babil Assur kanunlari ve Ammi Ṣaduqa fermani Ankara TTK Yayinlari ss 49 71 ISBN 9789751601940 olu kirik baglanti