Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsmail Hakkı Dümbüllü (1897, İstanbul - 5 Kasım 1973, İstanbul) Geleneksel Türk Tiyatrosunun son temsilcisi, orta oyunu ve tulûat sanatçısıdır.
İsmail Hakkı Dümbüllü | |
|---|---|
 İsmail Hakkı Dümbüllü | |
| Doğum | 1 Ocak 1897 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 5 Kasım 1973 (76 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Ölüm sebebi | Trafik kazası |
| Defin yeri | Karacaahmet Mezarlığı, İstanbul |
| Diğer ad(lar)ı | Halk komiği |
| Meslek | Oyuncu |
Yaşadığı dönemin en ünlü güldürü sanatçılarındandır. Kel Hasan Efendi'nin yanında çalışarak tulûat sanatını öğrendi. Sözlü kültür tiyatro geleneklerini radyo, sinema gibi mecralara da aktarıp geleneksel Türk tiyatro sanatının daha çok kişi tarafından bilinir hâle gelmesi ve orta oyunu türünün devamlılığını sağlamada etkili oldu.
Gözlemeci, Kavuklu'ya Hile, Çifte Hamamlar, Ters Biyav ve Kanlı Nigâr oynadığı oyunlar arasında en çok bilinenlerdir. 1940'lı yılların sonlarında sinemada bir ‘halk komiği’ tanımlamasıyla yıldızlaşan Dümbüllü; oynadığı filmlerde en çok Nasreddin Hoca tiplemesi ile özdeşleşmiştir.
Hocası Kel Hasan Efendi'nin orta oyununu temsil eden kavuğunu ve tuluat sanatının simgesi kabul edilen fesini devralmıştır.
Yaşamı
1897 yılında İstanbul’un Üsküdar semtinde doğdu. Babası padişah II. Abdülhamid'in silahşorlarından Zeynel Abidin Efendi, annesi Fatma Azize Hanım idi. Ailesi ona "İsmail Hakkı" adını verdi. Üsküdar İttihat-ı Terakki Mektebi’nde ilköğrenimini tamamladıktan sonra askeri ortaokula devam etti. Tiyatro merakı yüzünden askerî ortaokuldan atıldı.
Tiyatroya Karagöz Hüseyin'in sahnesinde amatör olarak başladı. 1917'den itibaren Kel Hasan Efendi'nin tiyatrolarında profesyonel olarak sahneye çıktı. 1926 yılına kadar Kel Hasan'ın yanında çalışarak tuluat geleneğini öğrendi. Kavuklu Hamdi, Komik Naşid Efendi, Küçük İsmail Efendi, Abdürezzak gibi dönemin ünlü orta oyuncuları ile çalışma fırsatı buldu. Kantocu Peruz Hanım'ın söylediği "Dümbüllü" kantosuna bir gazel ekleyerek söylemesi nedeniyle "Dümbüllü İsmail" olarak tanındı. Kel Hasan’ın bir konuşmasında, kardeşi Recep Sefa’ya “oğlum sen dramatik adamsın, hiçbir zaman komik olmazsın, işte komiklik bu adam mahsustur, benden sonra bu adam bu sanatın ehli gözüküyor” dediği aktarılmaktadır.
İsmail Dümbüllü, 1928'de Tevfik İnce ile Direklerarası'nda Hilal Tiyatrosunu kurdu. Kendisi orta oyunundaki Kavuklu'nun yeni şekli olan Uşak rolüne çıkarken, Tevfik İnce Pişekar karakterinin yeni şekli olan Jön (evin beyi) rolüne çıkıyordu. 1933’ten sonra birlikte Anadolu turnelerine çıktılar. Gezginci tiyatroyu geleneksel oyunla birleştirerek halka sundular. Gözlemeci, Kavuklu'ya Hile, Çifte Hamamlar, Ters Biyav ve Kanlı Nigâr oynadığı oyunlar arasında en çok bilinenlerdi.
Dümbüllü, sanatını tiyatro dışında radyoda da icra etti. Tuluat ve orta oyunu dağarcığından oyunları radyoda canlandırarak radyo yayınlarını geleneksel Türk tiyatrosunu halka anlatma aracı olarak kullandı. TRT İstanbul Radyosu’nda on beş günde bir yayımlanan ve sunuculuğunu Orhan Boran’ın yaptığı müzik eğlence programında Dümbüllü’nün Tevfik İnce ile birlikte rol aldıkları bölüm dinleyicilerden büyük ilgi gördü.
Dönemin ünlü komedyenlerinin âşık atışması gibi sahnede birbiriyle atıştıkları “Türkiye Komikler Müsabakası” adlı yarışmalarda sıklıkla Naşit Bey ile karşılaştı. Naşid Efendi'nin 1943 yılında ölümünden sonra orta oyunu geleneğini sürdüren en önemli isim Dümbüllü oldu.
1946 yılından itibaren elliye yakın sinema filminde rol aldı. Harman Sonu (1946), Keloğlan (1948), Dümbüllü Macera Peşinde (1948), İncili Çavuş (1951), Nasreddin Hoca (1965) gibi filmlerde rol aldı. Oynadığı filmlerde en çok Nasreddin Hoca tiplemesi ile özdeşleşti.
Türk tiyatrosunda geleneğin simgesi olan kavuğu ve fesi “Kanlı Nigar” oyununu Altan Karındaş’la birlikte Arena Tiyatrosu’nda sahneleyen Münir Özkul’a 17 Nisan 1968 tarihinde seyirci huzurunda sürpriz olarak teslim etti.
1968'den sonra zaman zaman sahneye çıkmaya, radyo oyunlarında yer almaya devam etti. 1970’te, Nurhan Damcıoğlu ve Halit Akçatepe ile birlikte Çalıkuşu Opereti’nde rol aldı.
Geçirdiği bir trafik kazasından sonra 5 Kasım 1973’te 75 yaşına öldü. Cenazesi, 30 Ekim 1973 tarihinde açılan Boğaziçi Köprüsü üzerinden geçirilen ilk kişi olan Dümbüllü Üsküdar daki Karacaahmet Mezarlığı'na defnedilmiştir.
Kel Hasan'ın fesi ve kavuğu
Dümbüllü'nün hocası Kel Hasan Efendi'den devralıp 1968'de Münir Özkul'a devretiği fesi ve kavuğu Türk tiyatro oyuncuları arasında geleneksel bir törende devredilmektedir. Bu fes ve kavuk Türk tiyatro oyunculuğu mirasını temsil eder.
Münir Özkul, Dümbüllü'den aldığı ve tuluat sanatının simgesi sayılan fesi Müjdat Gezen'e; Müjdat Gezen ise 2017'de Baba Sahne'nin açılışında Şevket Çoruh’a devretmiştir. Orta oyununu temsil eden kavuk ise Münir Özkul tarafından 1989’da Ortaoyuncular Tiyatro Topluluğu’nun kurucusu Ferhan Şensoy’a, 2016 yılında Ferhan Şensoy tarafından Rasim Öztekin'e devredilmiştir. Rasim Öztekin 2020 Ağustos ayı itibarıyla tiyatrodan emekli olmuş olması nedeniyle, Kavuk'u "Türkiye'deki sanat yapmanın zorluklarına karşı, sanatı ile kazandıklarını yine tiyatroya yatırarak Kadıköy'de Baba Sahne'yi kuran" Şevket Çoruh'a devredeceğini açıklamış, 20 Eylül 2020 tarihinde Harbiye Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosu’nda düzenlenen özel bir devir teslim töreniyle Kavuk, Çoruh'a devredilmiştir. Böylece 2020 yılında Fes ve Kavuk üçüncü kez tek bir sanatçıda buluşmuştur.
Filmografisi
- 1945: Bu Kadar
- 1946: Kızılırmak - Karakoyun
- 1947: Kılıbıklar
- 1948: Dümbüllü Macera Peşinde
- 1948: Keloğlan
- 1950: Harman Sonu Dönüşü
- 1950: Sihirli Define
- 1951: İncili Çavuş
- 1951: Ne Sihirdir Ne Keramet
- 1952: Dümbüllü Sporcu
- 1952: Vur Patlasın Çal Oynasın
- 1952: Yıldızlar Revüsü
- 1953: Kırk Gün Kırk Gece
- 1954: Bayram Gecesi
- 1954: Canlı Karagöz (Mihriban Sultan)
- 1954: Dümbüllü Tarzan
- 1954: Fındıkçı Gelin
- 1954: Nasreddin Hoca ve Timurlenk
- 1959: Şeytan Mayası
- 1962: Ekmek Parası
- 1962: Gol Kralı Cafer
- 1963: Temem Bilakis
- 1965: İstanbul Kazan Ben Kepçe
- 1965: Nasreddin Hoca
- 1965: Serseri Aşık
- 1965: Soytarı
- 1971: Nasreddin Hoca
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "TSA' da İsmail Hakkı Dümbüllü". tsa.org.tr. 19 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Haziran 2023.
- ^ Ünal, Murat. "Türk Halk Tiyatrosu'nun Sinemaya Etkileri". Art-Sanat Dergisi, Sayı 9, Yıl 2018. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
- ^ a b c d e f Asilyazıcı, Hayati. . Aydınlık gazetesi, 9 Ekim 2016. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
- ^ Karakuş, Damla. . Ensonhaber.com sitesi,. 3 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
- ^ a b c Durmaz, Uğur. . Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi Cilt 4, Sayı 9, Yıl:2018. 5 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.
- ^ "Dümbüllü'nün Fesi Artık Şevket Çoruk'ta". Ntv Sanat. 3 Nisan 2017. 26 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Şubat 2019.
- ^ "6. Kavuklu belli oldu". 27 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
Dış bağlantılar
- Beyazperde'de İsmail Hakkı Dümbüllü
- IMDb'de İsmail Hakkı Dümbüllü
- Sinemalar.com'da İsmail Hakkı Dümbüllü
- SinemaTürk'te İsmail Hakkı Dümbüllü
- TSA'de İsmail Hakkı Dümbüllü 19 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ismail Hakki Dumbullu 1897 Istanbul 5 Kasim 1973 Istanbul Geleneksel Turk Tiyatrosunun son temsilcisi orta oyunu ve tuluat sanatcisidir Ismail Hakki DumbulluIsmail Hakki DumbulluDogum1 Ocak 1897 1897 01 01 Istanbul Osmanli ImparatorluguOlum5 Kasim 1973 76 yasinda Istanbul TurkiyeOlum sebebiTrafik kazasiDefin yeriKaracaahmet Mezarligi IstanbulDiger ad lar iHalk komigiMeslekOyuncu Yasadigi donemin en unlu gulduru sanatcilarindandir Kel Hasan Efendi nin yaninda calisarak tuluat sanatini ogrendi Sozlu kultur tiyatro geleneklerini radyo sinema gibi mecralara da aktarip geleneksel Turk tiyatro sanatinin daha cok kisi tarafindan bilinir hale gelmesi ve orta oyunu turunun devamliligini saglamada etkili oldu Gozlemeci Kavuklu ya Hile Cifte Hamamlar Ters Biyav ve Kanli Nigar oynadigi oyunlar arasinda en cok bilinenlerdir 1940 li yillarin sonlarinda sinemada bir halk komigi tanimlamasiyla yildizlasan Dumbullu oynadigi filmlerde en cok Nasreddin Hoca tiplemesi ile ozdeslesmistir Hocasi Kel Hasan Efendi nin orta oyununu temsil eden kavugunu ve tuluat sanatinin simgesi kabul edilen fesini devralmistir Yasami1897 yilinda Istanbul un Uskudar semtinde dogdu Babasi padisah II Abdulhamid in silahsorlarindan Zeynel Abidin Efendi annesi Fatma Azize Hanim idi Ailesi ona Ismail Hakki adini verdi Uskudar Ittihat i Terakki Mektebi nde ilkogrenimini tamamladiktan sonra askeri ortaokula devam etti Tiyatro meraki yuzunden askeri ortaokuldan atildi Tiyatroya Karagoz Huseyin in sahnesinde amator olarak basladi 1917 den itibaren Kel Hasan Efendi nin tiyatrolarinda profesyonel olarak sahneye cikti 1926 yilina kadar Kel Hasan in yaninda calisarak tuluat gelenegini ogrendi Kavuklu Hamdi Komik Nasid Efendi Kucuk Ismail Efendi Abdurezzak gibi donemin unlu orta oyunculari ile calisma firsati buldu Kantocu Peruz Hanim in soyledigi Dumbullu kantosuna bir gazel ekleyerek soylemesi nedeniyle Dumbullu Ismail olarak tanindi Kel Hasan in bir konusmasinda kardesi Recep Sefa ya oglum sen dramatik adamsin hicbir zaman komik olmazsin iste komiklik bu adam mahsustur benden sonra bu adam bu sanatin ehli gozukuyor dedigi aktarilmaktadir Ismail Dumbullu 1928 de Tevfik Ince ile Direklerarasi nda Hilal Tiyatrosunu kurdu Kendisi orta oyunundaki Kavuklu nun yeni sekli olan Usak rolune cikarken Tevfik Ince Pisekar karakterinin yeni sekli olan Jon evin beyi rolune cikiyordu 1933 ten sonra birlikte Anadolu turnelerine ciktilar Gezginci tiyatroyu geleneksel oyunla birlestirerek halka sundular Gozlemeci Kavuklu ya Hile Cifte Hamamlar Ters Biyav ve Kanli Nigar oynadigi oyunlar arasinda en cok bilinenlerdi Dumbullu sanatini tiyatro disinda radyoda da icra etti Tuluat ve orta oyunu dagarcigindan oyunlari radyoda canlandirarak radyo yayinlarini geleneksel Turk tiyatrosunu halka anlatma araci olarak kullandi TRT Istanbul Radyosu nda on bes gunde bir yayimlanan ve sunuculugunu Orhan Boran in yaptigi muzik eglence programinda Dumbullu nun Tevfik Ince ile birlikte rol aldiklari bolum dinleyicilerden buyuk ilgi gordu Donemin unlu komedyenlerinin asik atismasi gibi sahnede birbiriyle atistiklari Turkiye Komikler Musabakasi adli yarismalarda siklikla Nasit Bey ile karsilasti Nasid Efendi nin 1943 yilinda olumunden sonra orta oyunu gelenegini surduren en onemli isim Dumbullu oldu 1946 yilindan itibaren elliye yakin sinema filminde rol aldi Harman Sonu 1946 Keloglan 1948 Dumbullu Macera Pesinde 1948 Incili Cavus 1951 Nasreddin Hoca 1965 gibi filmlerde rol aldi Oynadigi filmlerde en cok Nasreddin Hoca tiplemesi ile ozdeslesti Antalya da bulunun Ismail Dumbullu kabartmasi Turk tiyatrosunda gelenegin simgesi olan kavugu ve fesi Kanli Nigar oyununu Altan Karindas la birlikte Arena Tiyatrosu nda sahneleyen Munir Ozkul a 17 Nisan 1968 tarihinde seyirci huzurunda surpriz olarak teslim etti 1968 den sonra zaman zaman sahneye cikmaya radyo oyunlarinda yer almaya devam etti 1970 te Nurhan Damcioglu ve Halit Akcatepe ile birlikte Calikusu Opereti nde rol aldi Gecirdigi bir trafik kazasindan sonra 5 Kasim 1973 te 75 yasina oldu Cenazesi 30 Ekim 1973 tarihinde acilan Bogazici Koprusu uzerinden gecirilen ilk kisi olan Dumbullu Uskudar daki Karacaahmet Mezarligi na defnedilmistir Kel Hasan in fesi ve kavuguDumbullu nun hocasi Kel Hasan Efendi den devralip 1968 de Munir Ozkul a devretigi fesi ve kavugu Turk tiyatro oyunculari arasinda geleneksel bir torende devredilmektedir Bu fes ve kavuk Turk tiyatro oyunculugu mirasini temsil eder Munir Ozkul Dumbullu den aldigi ve tuluat sanatinin simgesi sayilan fesi Mujdat Gezen e Mujdat Gezen ise 2017 de Baba Sahne nin acilisinda Sevket Coruh a devretmistir Orta oyununu temsil eden kavuk ise Munir Ozkul tarafindan 1989 da Ortaoyuncular Tiyatro Toplulugu nun kurucusu Ferhan Sensoy a 2016 yilinda Ferhan Sensoy tarafindan Rasim Oztekin e devredilmistir Rasim Oztekin 2020 Agustos ayi itibariyla tiyatrodan emekli olmus olmasi nedeniyle Kavuk u Turkiye deki sanat yapmanin zorluklarina karsi sanati ile kazandiklarini yine tiyatroya yatirarak Kadikoy de Baba Sahne yi kuran Sevket Coruh a devredecegini aciklamis 20 Eylul 2020 tarihinde Harbiye Cemil Topuzlu Acik Hava Tiyatrosu nda duzenlenen ozel bir devir teslim toreniyle Kavuk Coruh a devredilmistir Boylece 2020 yilinda Fes ve Kavuk ucuncu kez tek bir sanatcida bulusmustur Filmografisi1945 Bu Kadar 1946 Kizilirmak Karakoyun 1947 Kilibiklar 1948 Dumbullu Macera Pesinde 1948 Keloglan 1950 Harman Sonu Donusu 1950 Sihirli Define 1951 Incili Cavus 1951 Ne Sihirdir Ne Keramet 1952 Dumbullu Sporcu 1952 Vur Patlasin Cal Oynasin 1952 Yildizlar Revusu 1953 Kirk Gun Kirk Gece 1954 Bayram Gecesi 1954 Canli Karagoz Mihriban Sultan 1954 Dumbullu Tarzan 1954 Findikci Gelin 1954 Nasreddin Hoca ve Timurlenk 1959 Seytan Mayasi 1962 Ekmek Parasi 1962 Gol Krali Cafer 1963 Temem Bilakis 1965 Istanbul Kazan Ben Kepce 1965 Nasreddin Hoca 1965 Serseri Asik 1965 Soytari 1971 Nasreddin HocaAyrica bakinizTuluat tiyatrosuKaynakca TSA da Ismail Hakki Dumbullu tsa org tr 19 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 19 Haziran 2023 Unal Murat Turk Halk Tiyatrosu nun Sinemaya Etkileri Art Sanat Dergisi Sayi 9 Yil 2018 7 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Eylul 2020 a b c d e f Asilyazici Hayati Aydinlik gazetesi 9 Ekim 2016 11 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Eylul 2020 Karakus Damla Ensonhaber com sitesi 3 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Eylul 2020 a b c Durmaz Ugur Uluslararasi Beseri Bilimler ve Egitim Dergisi Cilt 4 Sayi 9 Yil 2018 5 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Eylul 2020 Dumbullu nun Fesi Artik Sevket Coruk ta Ntv Sanat 3 Nisan 2017 26 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Subat 2019 6 Kavuklu belli oldu 27 Agustos 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Agustos 2020 Dis baglantilarBeyazperde de Ismail Hakki Dumbullu IMDb de Ismail Hakki Dumbullu Sinemalar com da Ismail Hakki Dumbullu SinemaTurk te Ismail Hakki Dumbullu TSA de Ismail Hakki Dumbullu 19 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde