Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin listelenen bazıları olmayabilir. (Mayıs 2016) () |
İşlevsel sabitlik, kişiyi bir objeyi sadece geleneksel şekilde kullanmakla sınırlayan bilişsel önyargıdır. İşlevsel sabitlik kavramının temeli, psikolojide bütünsel işlemeyi vurgulayan Geştalt Psikolojisidir. Karl Duncker işlevsel sabitliği “bir objeyi problem çözmek için gerekli olacak şekilde yeni bir yöntemle kullanmaya karşı zihinsel tıkanıklık” olarak tanımlamıştır. Bu “tıkanıklık”, bireyin bir görevi tamamlaması için verilen bileşenleri kullanma becerisini, kişi bu bileşenlerin orijinal amacını yok sayamıyormuş gibi sınırlar. Örneğin, eğer biri kâğıtların uçmasını önleyecek bir ağırlığa ihtiyaç duyuyorsa ve elinde yalnızca bir çekiç varsa, çekicin nasıl kâğıt ağırlığı olarak kullanılabileceğini düşünemeyebilir. İşlevsel sabitlik, çekicin çivi çakmak dışındaki herhangi bir işlevini görememe durumudur; kişi çekici bilinen fonksiyonunun dışında bir şekilde kullanmayı düşünemez.
Yapılan araştırmada 5 yaşındaki çocuklarda işlevsel sabitlik gözlenmemiştir. Tartışmalara göre bunun sebebi, 5 yaş için bir obje ile ulaşılacak amaç herhangi bir amaçla denktir. Ancak 7 yaşındaki çocuklar objenin orijinal amacına özel bir anlam yükleme eğilimi edinmişlerdir.
Araştırmalardan Örnekler
Deneysel yaklaşımlar genellikle alışılmamış bir durumda deneklerin yabancı bir bağlamda tanıdık bir obje ile problem çözmek zorunda olmasını kapsar. Obje, deneklerin geçmiş deneyimlerinden veya deneyin önceki görevlerinden dolayı tanıdık olabilir.
Mum Kutusu
İşlevsel sabitliği gösteren klasik deneyde, Duncker (1945) katılımcılara bir mum, bir raptiye kutusu ve bir deste kibrit verir ve onlardan mumu duvara sabitlemelerini, böylece mumun alttaki masaya damlamayacağını söyler. Katılımcılar mumu direkt olarak duvara raptiyelemeye veya mumu eritip duvara yapıştırmaya çalışırlar. Pek azı kutunun içini mum kabı olarak kullanmayı ve onu duvara raptiyelemeyi düşünür. Duncker’in deyimiyle katılımcılar kutunun raptiye taşımasına, yani normal fonksiyonuna “sabitlenir” ve onu problem çözmek üzere yeniden kavramsallaştıramaz. Örneğin, katılımcılara boş bir raptiye kutusu sunulmuş olsaydı problemi çözme olasılıkları dolu kutu ile karşılaştıkları sefere kıyasla iki kat fazla olurdu.
Daha yakın zamanda, Frank ve Ramscar (2003) mum kutusu probleminin yazılı versiyonunu Stanford’da lisans öğrencilerine verirler. Problem orijinal deneydeki yönerge ile aynı verilir. Öğrencilerin %23’ü problemi çözmede başarılı olur. Başka bir öğrenci grubuna verilen görevde, “bir kutu kibrit” gibi isim ifadelerinin altı çizilidir ve üçüncü gruba verilen görevde yalnızca isimlerin (örneğin “kutu”) altı çizilidir. Bu iki grup problemi çözmede %55 ve %47 oranlarında başarılı olurlar. Sonraki deneyde, “kutu” hariç bütün isimlerin altı çizilidir ve benzer sonuçlar elde ederler. Yazarlar, öğrencilerin performanslarının bilgi vermedeki manipülasyonlardan ziyade, öğrencilerin zihinlerindeki “kutunun anlamsal simgesine bağlı olduğu sonucuna varır. İşlevsel sabitliğin üstesinden gelebilmek, öğrencilerin kutuyu mumu duvara sabitlerken kullanılabileceğini düşünmesini sağlayacak şekilde, kutu kelimesinin zihinde esnek bir simgeye sahip olmasına bağlıdır.
Adamson (1952) Duncker’ın kutu deneyini tekrarladığında, katılımcıları iki deneysel gruba ayırdı: önceden kullanma ve önceden kullanmama. Bu deneyde, önceden kullanma olduğunda, yani objeler katılımcılara alışılmış biçimde sunulduğunda (kutuda materyaller olması, böylece kutunun kap olarak kullanılması) katılımcılar kutuyu başka bir işlevde kullanmaya daha az eğilimliydiler, oysa önceden kullanma durumu olmadığında (kutu boş bir şekilde sunulduğunda) katılımcılar kutuyu farklı işlevlerde kullanma olasılıkları daha yüksekti.
İki-Kablo Problemi
Birch ve Rabinowitz (1951) iki-kablo problemini Norman Maier’dan (1930, 1931) deneklere bir odada tavandan sarkan iki kablo ve iki ağır obje sağlayarak adapte ederler. Katılımcılara kabloları bağlamaları söylenir, fakat kablolar birbirlerinden kolayca erişilemeyecek kadar uzaktadır. Çözüm, ağır objelerden birini bir kabloya ağırlık olarak bağlamak, kabloyu bir sarkaç gibi sallamak, kablonun birini tutarken diğer sallanan kabloyu yakalamak ve ikisini birbirine bağlamaktır. Katılımcıları üçe ayırırlar: Grup R: yedek malzeme kullanarak elektrik devresini tamamlama şeklinde bir ön görev tamamlarlar, Grup S: devreyi bir anahtarla bağlarlar, Grup C: ön test deneyimi olmayan kontrol grubu. Grup R katılımcıları anahtarı ağırlık olarak kullanmaya daha fazla eğilimli iken, Grup S yedek malzemeyi kullanmaya daha yatkındır. Grupların bu şekilde davranmalarının sebebi önceki deneyimlerinin objeleri belirli bir yönde kullanmalarına sebep olması ve işlevsel sabitliğin katılımcıların objelerin farklı bir amaçla da kullanıldığını düşünebilmesini engellemesidir.
Barometre Sorusu
Ana makale: Barometre Sorusu
Barometre sorusu, yanlış düzenlenmiş sınav sorularının sınavı yapan kişi için ahlaksal bir dilemmaya sebep olan bir örneğidir. Klasik şeklinde, Amerikalı test düzenleyicisi Alexander Calandra (1911-2006) tarafından halkın anlayabileceği şekilde kolaylaştırılan haliyle, soru öğrenciye “Bir barometre yardımıyla uzun bir binanın yüksekliği nasıl ölçülebilir?” şeklinde yöneltilir. Sınavı yapan kişi, yalnızca bir doğru cevap olduğundan emindir. Bu beklentinin aksine, öğrenci birbirinden tamamen farklı bir dizi cevap verir. Bu yanıtlar da doğrudur, yine de hiçbiri öğrencinin test edilen akademik alandaki yeterliliğini kanıtlamaz.
Calandra olayı Sputnik krizi esnasında yaşanmış olan gerçek hayat, birinci şahıs deneyimi olarak sunar. Calandra’nın makalesi “İğne Ucundaki Melekler”, 1959 yılında Pride’da (American College Public Association’a ait bir dergi) yayınlanmıştı. Current Science dergisinde 1964’te, Saturday Rewiev dergisinde 1968’de ve 1969’da Calandra’ya ait The Teaching of Elementary Science and Mathematics’te tekrar yayınlandı. Aynı yıl (1969) Calandra’nın makalesi bir akademik tartışmaya konu oldu. 1970’e kadar sıklıkla öğretme, yazma becerileri, işyeri danışmanlığı ve emlak yatırımından kimya endüstrisi, bilgisayar programlama ve bütünleşmiş devre tasarımına kadar pek çok konudaki kitapta tekrar basılmıştı.
Kaynakça
- ^ Duncker, K. (1945). "On problem solving". Psychological Monographs, 58:5 (Whole No. 270).
- ^ German, T.P., & Defeyter, M.A. (2000). "Immunity to functional fixedness in young children". Psychonomic Bulletin & Review, 7(4), 707-712.
- ^ Frank, Michael C., and Michael Ramscar. "How do Presentation and Context Influence Representation for Functional Fixedness Tasks?" Proceedings of the 25th Annual Meeting of the Cognitive Science Society, 2003.
- ^ Adamson, R.E. (1952). "Functional Fixedness as related to problem solving: A repetition of three experiments". , 44, 288-291.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin listelenen kaynaklarindan bazilari guvenilir olmayabilir Lutfen daha iyi daha guvenilir kaynaklar arayarak bu maddeye yardimci olun Guvenilir olmayan kaynaklar sorgulanabilir veya silinebilir Mayis 2016 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Islevsel sabitlik kisiyi bir objeyi sadece geleneksel sekilde kullanmakla sinirlayan bilissel onyargidir Islevsel sabitlik kavraminin temeli psikolojide butunsel islemeyi vurgulayan Gestalt Psikolojisidir Karl Duncker islevsel sabitligi bir objeyi problem cozmek icin gerekli olacak sekilde yeni bir yontemle kullanmaya karsi zihinsel tikaniklik olarak tanimlamistir Bu tikaniklik bireyin bir gorevi tamamlamasi icin verilen bilesenleri kullanma becerisini kisi bu bilesenlerin orijinal amacini yok sayamiyormus gibi sinirlar Ornegin eger biri kagitlarin ucmasini onleyecek bir agirliga ihtiyac duyuyorsa ve elinde yalnizca bir cekic varsa cekicin nasil kagit agirligi olarak kullanilabilecegini dusunemeyebilir Islevsel sabitlik cekicin civi cakmak disindaki herhangi bir islevini gorememe durumudur kisi cekici bilinen fonksiyonunun disinda bir sekilde kullanmayi dusunemez Yapilan arastirmada 5 yasindaki cocuklarda islevsel sabitlik gozlenmemistir Tartismalara gore bunun sebebi 5 yas icin bir obje ile ulasilacak amac herhangi bir amacla denktir Ancak 7 yasindaki cocuklar objenin orijinal amacina ozel bir anlam yukleme egilimi edinmislerdir Arastirmalardan OrneklerDeneysel yaklasimlar genellikle alisilmamis bir durumda deneklerin yabanci bir baglamda tanidik bir obje ile problem cozmek zorunda olmasini kapsar Obje deneklerin gecmis deneyimlerinden veya deneyin onceki gorevlerinden dolayi tanidik olabilir Mum Kutusu Islevsel sabitligi gosteren klasik deneyde Duncker 1945 katilimcilara bir mum bir raptiye kutusu ve bir deste kibrit verir ve onlardan mumu duvara sabitlemelerini boylece mumun alttaki masaya damlamayacagini soyler Katilimcilar mumu direkt olarak duvara raptiyelemeye veya mumu eritip duvara yapistirmaya calisirlar Pek azi kutunun icini mum kabi olarak kullanmayi ve onu duvara raptiyelemeyi dusunur Duncker in deyimiyle katilimcilar kutunun raptiye tasimasina yani normal fonksiyonuna sabitlenir ve onu problem cozmek uzere yeniden kavramsallastiramaz Ornegin katilimcilara bos bir raptiye kutusu sunulmus olsaydi problemi cozme olasiliklari dolu kutu ile karsilastiklari sefere kiyasla iki kat fazla olurdu Daha yakin zamanda Frank ve Ramscar 2003 mum kutusu probleminin yazili versiyonunu Stanford da lisans ogrencilerine verirler Problem orijinal deneydeki yonerge ile ayni verilir Ogrencilerin 23 u problemi cozmede basarili olur Baska bir ogrenci grubuna verilen gorevde bir kutu kibrit gibi isim ifadelerinin alti cizilidir ve ucuncu gruba verilen gorevde yalnizca isimlerin ornegin kutu alti cizilidir Bu iki grup problemi cozmede 55 ve 47 oranlarinda basarili olurlar Sonraki deneyde kutu haric butun isimlerin alti cizilidir ve benzer sonuclar elde ederler Yazarlar ogrencilerin performanslarinin bilgi vermedeki manipulasyonlardan ziyade ogrencilerin zihinlerindeki kutunun anlamsal simgesine bagli oldugu sonucuna varir Islevsel sabitligin ustesinden gelebilmek ogrencilerin kutuyu mumu duvara sabitlerken kullanilabilecegini dusunmesini saglayacak sekilde kutu kelimesinin zihinde esnek bir simgeye sahip olmasina baglidir Adamson 1952 Duncker in kutu deneyini tekrarladiginda katilimcilari iki deneysel gruba ayirdi onceden kullanma ve onceden kullanmama Bu deneyde onceden kullanma oldugunda yani objeler katilimcilara alisilmis bicimde sunuldugunda kutuda materyaller olmasi boylece kutunun kap olarak kullanilmasi katilimcilar kutuyu baska bir islevde kullanmaya daha az egilimliydiler oysa onceden kullanma durumu olmadiginda kutu bos bir sekilde sunuldugunda katilimcilar kutuyu farkli islevlerde kullanma olasiliklari daha yuksekti Iki Kablo Problemi Birch ve Rabinowitz 1951 iki kablo problemini Norman Maier dan 1930 1931 deneklere bir odada tavandan sarkan iki kablo ve iki agir obje saglayarak adapte ederler Katilimcilara kablolari baglamalari soylenir fakat kablolar birbirlerinden kolayca erisilemeyecek kadar uzaktadir Cozum agir objelerden birini bir kabloya agirlik olarak baglamak kabloyu bir sarkac gibi sallamak kablonun birini tutarken diger sallanan kabloyu yakalamak ve ikisini birbirine baglamaktir Katilimcilari uce ayirirlar Grup R yedek malzeme kullanarak elektrik devresini tamamlama seklinde bir on gorev tamamlarlar Grup S devreyi bir anahtarla baglarlar Grup C on test deneyimi olmayan kontrol grubu Grup R katilimcilari anahtari agirlik olarak kullanmaya daha fazla egilimli iken Grup S yedek malzemeyi kullanmaya daha yatkindir Gruplarin bu sekilde davranmalarinin sebebi onceki deneyimlerinin objeleri belirli bir yonde kullanmalarina sebep olmasi ve islevsel sabitligin katilimcilarin objelerin farkli bir amacla da kullanildigini dusunebilmesini engellemesidir Barometre Sorusu Ana makale Barometre Sorusu Barometre sorusu yanlis duzenlenmis sinav sorularinin sinavi yapan kisi icin ahlaksal bir dilemmaya sebep olan bir ornegidir Klasik seklinde Amerikali test duzenleyicisi Alexander Calandra 1911 2006 tarafindan halkin anlayabilecegi sekilde kolaylastirilan haliyle soru ogrenciye Bir barometre yardimiyla uzun bir binanin yuksekligi nasil olculebilir seklinde yoneltilir Sinavi yapan kisi yalnizca bir dogru cevap oldugundan emindir Bu beklentinin aksine ogrenci birbirinden tamamen farkli bir dizi cevap verir Bu yanitlar da dogrudur yine de hicbiri ogrencinin test edilen akademik alandaki yeterliligini kanitlamaz Calandra olayi Sputnik krizi esnasinda yasanmis olan gercek hayat birinci sahis deneyimi olarak sunar Calandra nin makalesi Igne Ucundaki Melekler 1959 yilinda Pride da American College Public Association a ait bir dergi yayinlanmisti Current Science dergisinde 1964 te Saturday Rewiev dergisinde 1968 de ve 1969 da Calandra ya ait The Teaching of Elementary Science and Mathematics te tekrar yayinlandi Ayni yil 1969 Calandra nin makalesi bir akademik tartismaya konu oldu 1970 e kadar siklikla ogretme yazma becerileri isyeri danismanligi ve emlak yatirimindan kimya endustrisi bilgisayar programlama ve butunlesmis devre tasarimina kadar pek cok konudaki kitapta tekrar basilmisti Kaynakca Duncker K 1945 On problem solving Psychological Monographs 58 5 Whole No 270 German T P amp Defeyter M A 2000 Immunity to functional fixedness in young children Psychonomic Bulletin amp Review 7 4 707 712 Frank Michael C and Michael Ramscar How do Presentation and Context Influence Representation for Functional Fixedness Tasks Proceedings of the 25th Annual Meeting of the Cognitive Science Society 2003 Adamson R E 1952 Functional Fixedness as related to problem solving A repetition of three experiments 44 288 291