Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İskender Mirza (1384-1415) Timurlu hanedanının bir üyesidir ve Orta Asya fatihi Timur'un torunudur. İskender, Timur'un ölümünün ardından tahta çıkmaya çalışan şehzadeler arasındaydı. Önde gelen bir hükümdardı ve kültür ile öğrenime olan güçlü ilgisiyle dikkat çekiyordu. Amcası Şahruh tarafından yenilgiye uğratıldı ve daha sonra bir isyan girişimi sırasında idam edildi.
İskender | |
|---|---|
| Doğum | 25 Nisan 1384 Uzkend, Fergana Vadisi, Timur İmparatorluğu |
| Ölüm | 1415 |
| Evlilik | Biki Sultan (Miranşah'ın kızı) Can Malik Şiraz Malik Mughul |
| Çocuk(lar) | Pir Ali Sultan Ali Mehdi Şehzade İsimsiz erkek çocuk |
| Ebeveyn(ler) | I. Ömer Şeyh Mirza |
| Aile | Timurlu Hanedanı |
İskender, 25 Nisan 1384'te doğdu ve I. Ömer Şeyh Mirza'nın eşi Moğol prensesi olan ikinci oğluydu. Babası Timur'un dört oğlundan en büyüğüydü ve annesi Doğu Çağatay Han'ı kızıydı.
Erken yaşamı
Babasının 1393'te Fars valisi olarak atanması üzerine İskender ve ailesi doğum yeri olan Uzkend'den Şiraz'daki Ömer Şeyh'in yanına nakledildi. Kısa süre sonra hem babası hem de ağabeyi , Timur ordusuna yeniden katılmak üzere çağrıldı ve genç İskender, Ömer Şeyh'in yerine geçici vali olarak bırakıldı. Ertesi yıl Şeyh'in ölümü üzerine bu görev Pir Muhammed'e verilirken İskender ve diğer aile üyeleri Ömer Şeyh'in Keş'te defnedilen cenazesine eşlik ettiler.
1397'de kuzeni Biki Sultan'la (Miranşah'ın eşi olan kızı) evlenmesinin ardından İskender ve emirler Fergana'ya tayin edildi. Buradan 1399/1400 kışında komşu Moğolistan'a izinsiz bir akın düzenledi. Bu akın başarılı olsa da İskender'e, büyük kuzeni veliaht Muhammed Sultan'ın düşmanlığını kazandırdı. Bunun nedeni, İskender'in Muhammed Sultan'ın planladığı sefere ara vermek zorunda kalarak onun birliklerinden yararlanmasıydı.
İki prens arasındaki bu kin ertesi yıl düpedüz düşmanlığa dönüştü. Dedeleri Timur seferdeyken onun vekili olarak görev yapan Muhammed Sultan, İskender ve beraberindekileri yakalatıp Semerkant'ta yargılattı. Bunun sonucunda İskender'in atabeği Bonyân Tîmûr ve yirmi altı arkadaşı idam edildi, şehzadenin kendisi de bir yıl hapsedildi. Timur'un dönüşünde bu gelişmelere verdiği tepkiye dair anlatılanlar çelişkilidir. Birine göre Timur, İskender'i desteklemiş ve anlaşmazlıktan Muhammed Sultan'ı sorumlu tutarak idam edilen soylulara tazminat ödenmesini emretmiştir. Bir diğeri ise Timur'un Muhammed'in tarafını tuttuğunu ve İskender'i bir kez daha yargılattıktan sonra ceza olarak ayaklarını kırbaçlattığını söyler. İskender daha sonra dedesine Anadolu ve Kafkasya'daki seferlerinde eşlik etmiş, ardından Hemeden ve Lor-i Küçek'in yönetimi kendisine verilmiştir.
Timur'un 1405'te ölümü üzerine bölgedeki düzen bozulmaya başladı. İskender, artık Fars hükümdarı olan Pir Muhammed'e sığındı, Pir Muhammed de onu Yezd valisi olarak atadı ancak İskender'in Kirman'a bir saldırı başlatması kardeşini telaşlandırınca ikilinin arası açıldı. Daha sonra topraklarına el koyan Pir Muhammed tarafından yakalandı. İskender kısa süre sonra kaçtı ve diğer kardeşi ile ittifak kurarak Pir Muhammed'in başkenti Şiraz'a başarısız bir kuşatma başlattı. Pir Muhammed de Rüstem'in başkenti İsfahan'ı ele geçirerek iki şehzadeyi bölgeden sürmüştür. İskender bu olaydan sonra bir süre dolaşmış, sonunda yakalanarak Herat'taki Şahruh'un sarayına götürülmüştür. Kardeşlerin hem amcası hem de üvey babası olan Şahruh, İskender'i, Pir Muhammed'e genç şehzadenin affedilmesini talep eden bir mektupla Şiraz'a gönderdi.
Yükseliş ve hükümdarlık
1409'a gelindiğinde İskender, Pir Muhammed'le barışmış, kardeşine alt bir pozisyonda hizmet etmeyi ve Kirman'a karşı bir seferde ona eşlik etmeyi kabul etmişti ancak bu sırada Pir Muhammed bir darbe girişiminde öldürüldü. İskender aynı akıbete uğramamak için üzerinde sadece gömleği, bir şapkası ve tek bir çizmesi olduğu halde at sırtında Şiraz'a kaçtı. Şehrin soyluları onu hükümdar ilan etti ve o da Pir Muhammed'in katillerini idam ettirdi. İskender ajanlarını Yezd'e gönderdi ve birkaç ay süren kuşatmanın ardından şehri ele geçirdi. İsfahan'ı ele geçirmesi daha uzun sürdü çünkü şehrin kontrolü için Rüstem de dahil olmak üzere dönüşümlü olarak hükümdarlarla mücadele etti. Ancak 1411/12'de şehir teslim oldu. İskender, şehri yeni başkenti yaptı ve ertesi yıl sultan unvanını aldı. Aynı zamanda Kum ve Save şehirleri üzerindeki hakimiyetini genişletti ki bu seleflerinin başaramadığı bir başarıydı.
İskender, gerçek bir saltanat gücü elde etmeden önce bile geniş entelektüel ve kültürel ilgi alanlarına sahip bir kişi olduğunu gösterdi. Şiraz'ı 1409'da ilk kez ele geçirdiğinde ilahiyatçı Seyyid Şerîf Cürcânî ve şair Şah Ni‘metullāh-ı Velî gibi önde gelen dini şahsiyetleri sarayına topladı. Daha sonra, astronomi gibi diğer birçok konuda da seçkin kişileri davet etti. Aynı zamanda İskender, kitap üretimine yönelik kapsamlı bir himaye başlattı ve bunun sonucunda kitap albümleri, tarihi ve bilimsel yazı antolojileri ve Farsça, Türkçe ve Arapça şiirler oluşturuldu. Yönetimi sırasında büyük bir inşaat hareketi de başlatıldı.
Bu süre boyunca İskender, Şahruh'un sözde hükümdarlığı altında olsa da esasen bağımsız bir hükümdar olarak hareket etti. 1413/14'te gelindiğinde İskender'in hırsları onu Şahruh ile doğrudan çatışmaya sürükledi. Yeğeninin ülkesinden gelen raporlardan rahatsız olan Şahruh, İsender'in otoritesini tanıması için bir bahane olarak onu Karakoyunlulara karşı ortak bir sefere davet etmek üzere bir elçi gönderdi. Elçi bunun yerine şehzadenin kendi adına sikke bastırdığı haberini getirerek geri döndü. Bu sırada İskender, amcasına karşı mücadelede kendisini desteklemeleri için yerel yöneticileri bir araya getirmeye başladı. Buna karşılık Şahruh, İskender'in kardeşleri Rüstem ve da yanına alarak İskender'e karşı bir sefer düzenledi. 21 Temmuz 1414'te İskender İsfahan'da yenildi ve esir alındı, şehir kısa bir kuşatmadan sonra Şahruh'a teslim oldu. Şehzadenin toprakları aralarında Hemeden ve Luristan'ı alan Baykara ve İsfahan'ı kendisine iade edilen Rüstem'in de bulunduğu çeşitli Timurlular arasında paylaştırıldı. Rüstem'e daha sonra kör ettirdiği İskender'in velayeti de verildi.
Ölümü
Şahruh'un emriyle İskender daha sonra Baykara'nın himayesine verildi. 1415'te İskender kendisini esir alan kişiyi amcasına karşı isyan başlatmaya ikna etti ancak bu isyan eylemi İskender için çok fazla oldu ve Gendoman yakınlarında Kaşkay göçebeleri tarafından yakalanıp Rüstem'e teslim edildi, Rüstem de onu o yılın Kasım ayında idam ettirdi.
Kaynakça
- ^ Woods (1990), ss. 2, 14, 23.
- ^ a b c d e f Soucek (1998).
- ^ Barthold (1963), s. 51.
- ^ Barthold (1963), s. 35.
- ^ Ferrier (1989), s. 205.
- ^ Manz (2007), s. 29.
- ^ Manz (2007), s. 157.
- ^ a b c d Manz (2007), s. 30.
- ^ a b c d e Glassen (1989).
- ^ Brend (2013), s. 44.
- ^ Manz (2007), s. 159.
- ^ Manz (2007), ss. 30-31.
- ^ a b Manz (2007), s. 31.
- ^ Manz (2007), s. 163.
Bibliyografya
- Barthold, Vasilii Vladimirovitch (1963), Four Studies on the History of Central Asia, 2, Leiden: E.J. Brill
- Brend, Barbara (2013), Perspectives on Persian Painting: Illustrations to Amir Khusrau's Khamsah, Routledge, s. 44, ISBN
- Ferrier, Ronald W. (1989), The Arts of Persia, Yale University Press, ISBN
- Glassen, E. (15 Aralık 1989), "BĀYQARĀ B. ʿOMAR ŠAYḴ", Encyclopaedia Iranica, Encyclopaedia Iranica Foundation, erişim tarihi: 25 Temmuz 2019
- (2007), Power, Politics and Religion in Timurid Iran, Cambridge University Press, ISBN
- Soucek, Priscilla (15 Aralık 1998), "ESKANDAR SOLṬĀN", Encyclopaedia Iranica, Encyclopaedia Iranica Foundation, erişim tarihi: 7 Aralık 2019
- (1990), The Timurid dynasty, Indiana University, Research Institute for Inner Asian Studies
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iskender Mirza 1384 1415 Timurlu hanedaninin bir uyesidir ve Orta Asya fatihi Timur un torunudur Iskender Timur un olumunun ardindan tahta cikmaya calisan sehzadeler arasindaydi Onde gelen bir hukumdardi ve kultur ile ogrenime olan guclu ilgisiyle dikkat cekiyordu Amcasi Sahruh tarafindan yenilgiye ugratildi ve daha sonra bir isyan girisimi sirasinda idam edildi Timur Sehzadesi IskenderDogum25 Nisan 1384 Uzkend Fergana Vadisi Timur ImparatorluguOlum1415EvlilikBiki Sultan Miransah in kizi Can Malik Siraz Malik MughulCocuk lar Pir Ali Sultan Ali Mehdi Sehzade Isimsiz erkek cocukEbeveyn ler I Omer Seyh MirzaAileTimurlu Hanedani Iskender 25 Nisan 1384 te dogdu ve I Omer Seyh Mirza nin esi Mogol prensesi olan ikinci ogluydu Babasi Timur un dort oglundan en buyuguydu ve annesi Dogu Cagatay Han i kiziydi Erken yasamiBabasinin 1393 te Fars valisi olarak atanmasi uzerine Iskender ve ailesi dogum yeri olan Uzkend den Siraz daki Omer Seyh in yanina nakledildi Kisa sure sonra hem babasi hem de agabeyi Timur ordusuna yeniden katilmak uzere cagrildi ve genc Iskender Omer Seyh in yerine gecici vali olarak birakildi Ertesi yil Seyh in olumu uzerine bu gorev Pir Muhammed e verilirken Iskender ve diger aile uyeleri Omer Seyh in Kes te defnedilen cenazesine eslik ettiler 1397 de kuzeni Biki Sultan la Miransah in esi olan kizi evlenmesinin ardindan Iskender ve emirler Fergana ya tayin edildi Buradan 1399 1400 kisinda komsu Mogolistan a izinsiz bir akin duzenledi Bu akin basarili olsa da Iskender e buyuk kuzeni veliaht Muhammed Sultan in dusmanligini kazandirdi Bunun nedeni Iskender in Muhammed Sultan in planladigi sefere ara vermek zorunda kalarak onun birliklerinden yararlanmasiydi Iki prens arasindaki bu kin ertesi yil dupeduz dusmanliga donustu Dedeleri Timur seferdeyken onun vekili olarak gorev yapan Muhammed Sultan Iskender ve beraberindekileri yakalatip Semerkant ta yargilatti Bunun sonucunda Iskender in atabegi Bonyan Timur ve yirmi alti arkadasi idam edildi sehzadenin kendisi de bir yil hapsedildi Timur un donusunde bu gelismelere verdigi tepkiye dair anlatilanlar celiskilidir Birine gore Timur Iskender i desteklemis ve anlasmazliktan Muhammed Sultan i sorumlu tutarak idam edilen soylulara tazminat odenmesini emretmistir Bir digeri ise Timur un Muhammed in tarafini tuttugunu ve Iskender i bir kez daha yargilattiktan sonra ceza olarak ayaklarini kirbaclattigini soyler Iskender daha sonra dedesine Anadolu ve Kafkasya daki seferlerinde eslik etmis ardindan Hemeden ve Lor i Kucek in yonetimi kendisine verilmistir Timur un 1405 te olumu uzerine bolgedeki duzen bozulmaya basladi Iskender artik Fars hukumdari olan Pir Muhammed e sigindi Pir Muhammed de onu Yezd valisi olarak atadi ancak Iskender in Kirman a bir saldiri baslatmasi kardesini telaslandirinca ikilinin arasi acildi Daha sonra topraklarina el koyan Pir Muhammed tarafindan yakalandi Iskender kisa sure sonra kacti ve diger kardesi ile ittifak kurarak Pir Muhammed in baskenti Siraz a basarisiz bir kusatma baslatti Pir Muhammed de Rustem in baskenti Isfahan i ele gecirerek iki sehzadeyi bolgeden surmustur Iskender bu olaydan sonra bir sure dolasmis sonunda yakalanarak Herat taki Sahruh un sarayina goturulmustur Kardeslerin hem amcasi hem de uvey babasi olan Sahruh Iskender i Pir Muhammed e genc sehzadenin affedilmesini talep eden bir mektupla Siraz a gonderdi Yukselis ve hukumdarlik Iskender denizkizlarinin yikanisini izliyor Iskender in hukumdarligi sirasinda resmedilen Iskender Antolojisi nden bir sayfa Siraz da MS 1410 yilinda boyanmistir Gulbenkyan Muzesi 1409 a gelindiginde Iskender Pir Muhammed le barismis kardesine alt bir pozisyonda hizmet etmeyi ve Kirman a karsi bir seferde ona eslik etmeyi kabul etmisti ancak bu sirada Pir Muhammed bir darbe girisiminde olduruldu Iskender ayni akibete ugramamak icin uzerinde sadece gomlegi bir sapkasi ve tek bir cizmesi oldugu halde at sirtinda Siraz a kacti Sehrin soylulari onu hukumdar ilan etti ve o da Pir Muhammed in katillerini idam ettirdi Iskender ajanlarini Yezd e gonderdi ve birkac ay suren kusatmanin ardindan sehri ele gecirdi Isfahan i ele gecirmesi daha uzun surdu cunku sehrin kontrolu icin Rustem de dahil olmak uzere donusumlu olarak hukumdarlarla mucadele etti Ancak 1411 12 de sehir teslim oldu Iskender sehri yeni baskenti yapti ve ertesi yil sultan unvanini aldi Ayni zamanda Kum ve Save sehirleri uzerindeki hakimiyetini genisletti ki bu seleflerinin basaramadigi bir basariydi Iskender gercek bir saltanat gucu elde etmeden once bile genis entelektuel ve kulturel ilgi alanlarina sahip bir kisi oldugunu gosterdi Siraz i 1409 da ilk kez ele gecirdiginde ilahiyatci Seyyid Serif Curcani ve sair Sah Ni metullah i Veli gibi onde gelen dini sahsiyetleri sarayina topladi Daha sonra astronomi gibi diger bircok konuda da seckin kisileri davet etti Ayni zamanda Iskender kitap uretimine yonelik kapsamli bir himaye baslatti ve bunun sonucunda kitap albumleri tarihi ve bilimsel yazi antolojileri ve Farsca Turkce ve Arapca siirler olusturuldu Yonetimi sirasinda buyuk bir insaat hareketi de baslatildi Bu sure boyunca Iskender Sahruh un sozde hukumdarligi altinda olsa da esasen bagimsiz bir hukumdar olarak hareket etti 1413 14 te gelindiginde Iskender in hirslari onu Sahruh ile dogrudan catismaya surukledi Yegeninin ulkesinden gelen raporlardan rahatsiz olan Sahruh Isender in otoritesini tanimasi icin bir bahane olarak onu Karakoyunlulara karsi ortak bir sefere davet etmek uzere bir elci gonderdi Elci bunun yerine sehzadenin kendi adina sikke bastirdigi haberini getirerek geri dondu Bu sirada Iskender amcasina karsi mucadelede kendisini desteklemeleri icin yerel yoneticileri bir araya getirmeye basladi Buna karsilik Sahruh Iskender in kardesleri Rustem ve da yanina alarak Iskender e karsi bir sefer duzenledi 21 Temmuz 1414 te Iskender Isfahan da yenildi ve esir alindi sehir kisa bir kusatmadan sonra Sahruh a teslim oldu Sehzadenin topraklari aralarinda Hemeden ve Luristan i alan Baykara ve Isfahan i kendisine iade edilen Rustem in de bulundugu cesitli Timurlular arasinda paylastirildi Rustem e daha sonra kor ettirdigi Iskender in velayeti de verildi OlumuSahruh un emriyle Iskender daha sonra Baykara nin himayesine verildi 1415 te Iskender kendisini esir alan kisiyi amcasina karsi isyan baslatmaya ikna etti ancak bu isyan eylemi Iskender icin cok fazla oldu ve Gendoman yakinlarinda Kaskay gocebeleri tarafindan yakalanip Rustem e teslim edildi Rustem de onu o yilin Kasim ayinda idam ettirdi Kaynakca Woods 1990 ss 2 14 23 a b c d e f Soucek 1998 Barthold 1963 s 51 Barthold 1963 s 35 Ferrier 1989 s 205 Manz 2007 s 29 Manz 2007 s 157 a b c d Manz 2007 s 30 a b c d e Glassen 1989 Brend 2013 s 44 Manz 2007 s 159 Manz 2007 ss 30 31 a b Manz 2007 s 31 Manz 2007 s 163 BibliyografyaBarthold Vasilii Vladimirovitch 1963 Four Studies on the History of Central Asia 2 Leiden E J Brill Brend Barbara 2013 Perspectives on Persian Painting Illustrations to Amir Khusrau s Khamsah Routledge s 44 ISBN 978 1 136 85411 8 Ferrier Ronald W 1989 The Arts of Persia Yale University Press ISBN 978 0 300 03987 0 Glassen E 15 Aralik 1989 BAYQARA B ʿOMAR SAYḴ Encyclopaedia Iranica Encyclopaedia Iranica Foundation erisim tarihi 25 Temmuz 2019 2007 Power Politics and Religion in Timurid Iran Cambridge University Press ISBN 978 1 139 46284 6 Soucek Priscilla 15 Aralik 1998 ESKANDAR SOLṬAN Encyclopaedia Iranica Encyclopaedia Iranica Foundation erisim tarihi 7 Aralik 2019 1990 The Timurid dynasty Indiana University Research Institute for Inner Asian Studies