Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İspanyol gribi ya da İspanyol nezlesi, 1918 - 1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı grip salgınıdır. İspanyol gribi, 500 milyondan fazla kişiye bulaşması sonucu 18 ay içinde 50 milyon dolayında insanın ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgınlardan biri olmuştur. Salgın ılımlı ilk dalga, şiddetli ikinci dalga ve artçı üçüncü dalga olmak üzere üç dalga hâlinde seyretmiştir. İspanyol gribinin bir özelliği; zayıf, yaşlı ve çocuklardan çok, sağlıklı genç erişkinleri etkilemesidir. I. Dünya Savaşı'nın son aylarında tüm dünyayı etkisi altına almış hatta kimi tarihçilere göre dört yıl süren savaşın sona ermesinde önemli bir etken olmuştur.[]
Türkçede 1918'den itibaren "İspanyol nezlesi" sözcük grubu kullanılmıştır. Yıllar sonra açılan bazı toplu mezarlardan alınan örnekler sonucunda domuz gribine sebep olan H1N1 virüsünden (birkaç ufak farklılık haricinde aynı) kaynaklandığı anlaşılan hastalık, İngilizceden tercümeden dolayı "İspanyol gribi" olarak anılmaya başlanmıştır. Salgın İspanya'da başlamamasına rağmen İspanyol nezlesi olarak adlandırılmasının sebebi ise İspanya'nın I. Dünya Savaşı'nda yer almaması ve askerî sansür nedeniyle diğer Avrupa devletlerinde salgından söz edilmezken İspanyol basınının salgın konusunu ilk kez gündeme getirmesidir.
Bu salgın hastalığın kesin olarak nereden çıktığı konusunda kesin bir mutabakat olmasa da üç görüş bulunmaktadır. İlk görüş, bu salgının ilk olarak Çin’de görüldüğü ve buradan da tüm dünyaya sirayet ettiğini öne sürer. Çin'de hayvan ve insan popülasyonunun yoğun olması yüzünden sık sık lokal düzeyde salgınlar görülüyordu. American Medical Association'ın yapmış olduğu çalışmalar bu görüşün aslında temelsiz olduğunu kısmen de olsa ortaya koydu. İkinci görüş ise hastalığın Birinci Dünya Savaşı'nın en kanlı muharebelerinin cereyan ettiği Batı Cephesi üzerinden tüm dünyaya yayıldığını öne sürer. Yine benzer şekilde burada da yoğun bir insan ve hayvan nüfusu bulunmaktaydı. Üçüncü görüş ise salgının kökeninin ABD olduğuna işaret eder. Bu ülkenin 1917'de savaşa iştirak etmesiyle milyonlarca asker Atlantik Okyanusu'nun öteki yakasından Avrupa'ya nakledildi. Salgın, birçok tarihçi tarafından Amerika menşeli olarak değerlendirilmektedir.
Belirtiler
Burun kanaması, zatürre, ensefalit, 40 dereceyi (⁰C) geçen ateş, nefritik sendrom gibi böbrek problemleri ve koma.
Tarihçe
İspanyol gribi salgını, Eylül-Kasım 1918'de zirve noktasına ulaşmış ve tüm dünya ülkelerini etkilemiştir. Hindistan'da yaklaşık 17 milyon kişi yani ülke nüfusunun %5'i bu hastalıktan ölmüştür. ABD'de nüfusun yaklaşık %28'i hastalığa yakalanmış ve 500.000-675.000 kişi ölmüştür. Britanya'da yaklaşık 250.000, Fransa'da yaklaşık 400.000 kişinin öldüğü tahmin edilmektedir. Fiji adalarında nüfusun %14'ü iki haftalık bir süre içinde İspanyol nezlesinden ölmüştür.[] Hastalığa dönemin önemli isimlerinden de yakalananlar olmuştur. Max Weber, Ressam Gustav Klimt, İspanya Kralı XIII. Alfonso ve bu kişiler arasında sayılabilir.
Osmanlı Devleti'nde
İspanyol gribi bütün dünyayı kasıp kavurduğu gibi İstanbul'u da etkilemiştir. Metin Özata’nın yazdığı kitaba göre Mustafa Kemal Atatürk de Samsun'a hareket etme hazırlıkları içerisindeyken bu hastalığa yakalanmış ve hastalığı Beşiktaş'taki evinde atlatmıştır.Nâzım Hikmet dizelerinde İspanyol gribine şöyle yer verir:
Biz ki İstanbul şehriyiz,
Seferberliği görmüşüz:
Kafkas, Galiçya, Çanakkale, Filistin,
Vagon ticareti, tifüs ve İspanyol nezlesibir de İttihatçılar, bir de uzun konçlu Alman çizmesi 1914’ten 1918’e kadar yedi bitirdi bizi.
— Nâzım Hikmet, Kuvâyi Milliye Destanı
Notlar
- İspanyol gribinden Nazım Hikmet'in Kuvayı Milliye Destanı ve Metin Eloğlu'nun, şiirlerinde bahsedilir.[]
- Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın "Hakka Sığındık" romanı İspanyol nezlesi salgınının anlatılmasıyla başlar.[]
- İlk başlarda hayvanlardan insanlara bulaştığı düşünülen hastalığın daha sonraları hava yolu ile bulaştığı fark edilmiş ve korunmak için maske takmanın önemi anlaşılmıştır.
- Ünlü düşünür Max Weber de 1920 yılında bu hastalık nedeniyle ölmüştür.
- Avusturyalı dışavurumcu ressam Egon Schiele 31 Ekim 1918 tarihinde 28 yaşında bu hastalık sebebiyle eşiyle beraber ölmüştür.
- Fenerbahçe Spor Kulübü’nün 2 numaralı kurucu üyesi Şevkipaşazade Ayetullah Bey, 1919 yılının eylül ayında 31 yaşındayken bu hastalık sonucu ölmüştür.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ 1918 Flu Resulted In Current Lineage Of H1N1 Swine Influenza Viruses 3 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ScienceDaily.com. Erişim: 2 Temmuz 2009
- ^ M. Kemal Temel. Gelmiş Geçmiş En Büyük Katil: 1918 "İspanyol" Gribi. İstanbul: BETİM Kitaplığı; 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Nisan 2020.
- ^ Temel, Mustafa Kemal. 1918 Grip Pandamesi. İstanbul. s. Özet bölümü.
- ^ . Science Friday (İngilizce). 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022.
- ^ Murat Yolun, Tarihin En Ölümcül Virüsünün Yeniden Hatırlanması: İspanyol Gribinin Kısa Bir Öyküsü (PDF). s. 76. 23 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 23 Aralık 2021.
- ^ . www.medicalpark.com.tr. 18 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2021.
- ^ Özata M. 2007. Atatürk ve Tıbbiyeliler
- ^ Hikmet N. 1965. Kuvayi Milliye Destanı
- ^ . 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2016.
- ^ Milyonların Katili İspanyol Gribi, Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ispanyol gribi ya da Ispanyol nezlesi 1918 1920 yillari arasinda H1N1 virusunun olumcul bir alt turunun yol actigi grip salginidir Ispanyol gribi 500 milyondan fazla kisiye bulasmasi sonucu 18 ay icinde 50 milyon dolayinda insanin olumune sebep olarak insanlik tarihinde bilinen en buyuk salginlardan biri olmustur Salgin ilimli ilk dalga siddetli ikinci dalga ve artci ucuncu dalga olmak uzere uc dalga halinde seyretmistir Ispanyol gribinin bir ozelligi zayif yasli ve cocuklardan cok saglikli genc eriskinleri etkilemesidir I Dunya Savasi nin son aylarinda tum dunyayi etkisi altina almis hatta kimi tarihcilere gore dort yil suren savasin sona ermesinde onemli bir etken olmustur kaynak belirtilmeli Bir hastane kogusunda Ispanyol gribine yakalanan askerler Kansas Amerika Birlesik Devletleri 1918 Turkcede 1918 den itibaren Ispanyol nezlesi sozcuk grubu kullanilmistir Yillar sonra acilan bazi toplu mezarlardan alinan ornekler sonucunda domuz gribine sebep olan H1N1 virusunden birkac ufak farklilik haricinde ayni kaynaklandigi anlasilan hastalik Ingilizceden tercumeden dolayi Ispanyol gribi olarak anilmaya baslanmistir Salgin Ispanya da baslamamasina ragmen Ispanyol nezlesi olarak adlandirilmasinin sebebi ise Ispanya nin I Dunya Savasi nda yer almamasi ve askeri sansur nedeniyle diger Avrupa devletlerinde salgindan soz edilmezken Ispanyol basininin salgin konusunu ilk kez gundeme getirmesidir Bu salgin hastaligin kesin olarak nereden ciktigi konusunda kesin bir mutabakat olmasa da uc gorus bulunmaktadir Ilk gorus bu salginin ilk olarak Cin de goruldugu ve buradan da tum dunyaya sirayet ettigini one surer Cin de hayvan ve insan populasyonunun yogun olmasi yuzunden sik sik lokal duzeyde salginlar goruluyordu American Medical Association in yapmis oldugu calismalar bu gorusun aslinda temelsiz oldugunu kismen de olsa ortaya koydu Ikinci gorus ise hastaligin Birinci Dunya Savasi nin en kanli muharebelerinin cereyan ettigi Bati Cephesi uzerinden tum dunyaya yayildigini one surer Yine benzer sekilde burada da yogun bir insan ve hayvan nufusu bulunmaktaydi Ucuncu gorus ise salginin kokeninin ABD olduguna isaret eder Bu ulkenin 1917 de savasa istirak etmesiyle milyonlarca asker Atlantik Okyanusu nun oteki yakasindan Avrupa ya nakledildi Salgin bircok tarihci tarafindan Amerika menseli olarak degerlendirilmektedir BelirtilerBurun kanamasi zaturre ensefalit 40 dereceyi C gecen ates nefritik sendrom gibi bobrek problemleri ve koma TarihceIspanyol gribi salgini Eylul Kasim 1918 de zirve noktasina ulasmis ve tum dunya ulkelerini etkilemistir Hindistan da yaklasik 17 milyon kisi yani ulke nufusunun 5 i bu hastaliktan olmustur ABD de nufusun yaklasik 28 i hastaliga yakalanmis ve 500 000 675 000 kisi olmustur Britanya da yaklasik 250 000 Fransa da yaklasik 400 000 kisinin oldugu tahmin edilmektedir Fiji adalarinda nufusun 14 u iki haftalik bir sure icinde Ispanyol nezlesinden olmustur kaynak belirtilmeli Hastaliga donemin onemli isimlerinden de yakalananlar olmustur Max Weber Ressam Gustav Klimt Ispanya Krali XIII Alfonso ve bu kisiler arasinda sayilabilir Osmanli Devleti nde Ispanyol gribi butun dunyayi kasip kavurdugu gibi Istanbul u da etkilemistir Metin Ozata nin yazdigi kitaba gore Mustafa Kemal Ataturk de Samsun a hareket etme hazirliklari icerisindeyken bu hastaliga yakalanmis ve hastaligi Besiktas taki evinde atlatmistir Nazim Hikmet dizelerinde Ispanyol gribine soyle yer verir Biz ki Istanbul sehriyiz Seferberligi gormusuz Kafkas Galicya Canakkale Filistin Vagon ticareti tifus ve Ispanyol nezlesi bir de Ittihatcilar bir de uzun konclu Alman cizmesi 1914 ten 1918 e kadar yedi bitirdi bizi Nazim Hikmet Kuvayi Milliye DestaniNotlarIspanyol gribinden Nazim Hikmet in Kuvayi Milliye Destani ve Metin Eloglu nun siirlerinde bahsedilir kaynak belirtilmeli Huseyin Rahmi Gurpinar in Hakka Sigindik romani Ispanyol nezlesi salgininin anlatilmasiyla baslar kaynak belirtilmeli Ilk baslarda hayvanlardan insanlara bulastigi dusunulen hastaligin daha sonralari hava yolu ile bulastigi fark edilmis ve korunmak icin maske takmanin onemi anlasilmistir Unlu dusunur Max Weber de 1920 yilinda bu hastalik nedeniyle olmustur Avusturyali disavurumcu ressam Egon Schiele 31 Ekim 1918 tarihinde 28 yasinda bu hastalik sebebiyle esiyle beraber olmustur Fenerbahce Spor Kulubu nun 2 numarali kurucu uyesi Sevkipasazade Ayetullah Bey 1919 yilinin eylul ayinda 31 yasindayken bu hastalik sonucu olmustur Ayrica bakinizSalginlar listesiKaynakca 1918 Flu Resulted In Current Lineage Of H1N1 Swine Influenza Viruses 3 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde ScienceDaily com Erisim 2 Temmuz 2009 M Kemal Temel Gelmis Gecmis En Buyuk Katil 1918 Ispanyol Gribi Istanbul BETIM Kitapligi 2015 ISBN 978 605 86957 2 6 Arsivlenmis kopya 21 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Nisan 2020 Temel Mustafa Kemal 1918 Grip Pandamesi Istanbul s Ozet bolumu Science Friday Ingilizce 29 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Eylul 2022 Murat Yolun Tarihin En Olumcul Virusunun Yeniden Hatirlanmasi Ispanyol Gribinin Kisa Bir Oykusu PDF s 76 23 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 23 Aralik 2021 www medicalpark com tr 18 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Subat 2021 Ozata M 2007 Ataturk ve Tibbiyeliler Hikmet N 1965 Kuvayi Milliye Destani 27 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Temmuz 2016 Milyonlarin Katili Ispanyol Gribi Prof Dr Ekrem Bugra Ekinci