Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şabran – Azerbaycan'da tarihi bir eyelet ve burada V-XVIII yüzyıllarda var olmuş aynı adlı Orta Çağ şehri. Modern Azerbaycan'ın kuzeydoğu kesiminde, günümüz Şabran (2 Nisan 2010 tarihine kadar Deveçi adlanmış) şehri yakınlarda yer almıştı.
2010 yılında Azerbaycan Parlamentosunun kararı ile Deveçı şehri Şabran adlandırılmıştır.
Şabran sözcüyünün kökeni konusunda değişik görüşler bulunmaktadır. Arap ve Fars yazarlar kentin Sasani şahı I. Hüsrev Anuşirvan tarafından kurulduğunda ısrar ederler. Yazılı kaynakların tahlili, arkeolojik tetkik ve kazıların, yer adları bilgisinin verdiği sonuçlara göre, Şabran şehrinin 5-6. yüzyıllarda kuzeyden gelen Hunlar - Sabirler tarafından kurulduğu sanılmaktadır. Özellikle 6. yüzyılın 50-60'h senelerinde Türk boylarından Sabirlerin önemli bir kısmının Kuzey Kafkaslardan Şabran'a göçtükleri bilinmektedir.
Şabran'ın eski bir Türk şehri olmasına Firdevsî'nin Şehnâme'si de işaret etmektedir. 13. yüzyıl yazarı Zekeriya bin Mahmut el Kazvini Asar-ül Bilad adlı eserinde, :"Şabran, Bâb el-Ebvâb nahiyesinde küçük bir şehirdir, burada Bican kuyusu var; bu kuyu çok derindir. Türk hükümdarı Efrasiyab, İran hükümdarı Bican'ı mağlup etti; onu öldürmedi. Bican'dan çok azap eziyet çektiği için zincirletip hapsetti ve bu kuyuya attı. Kuyunun ağzına kaya parçası koydu. Bahadır Rüstem gizlice buraya geldi; kuyunun ağzındaki taşı kaldırarak onu kurtardı ve Farsların ülkesine geri götürdü."
Yazılı kaynaklarda Şabran şehrinin ismi Şabran, Şabaran,Şaberan,Şaporan biçimlerinde kaydedilmiştir.
Şabran şehrinin harabeleri Azerbaycan'ın kuzeydoğusunda, Şabrançayın her iki sahilinde, Deveçi (02 Nisan 2010 tarihinden Şabran adlandırılmış) bölgesinin , , , , , , ve s. köylerini kapsayan və Hazar denizine kadar uzanan geniş bir araziye yayılmıştır. Şabran'ın ilk olarak bir kale-şehir olduğu ve Arap istilaları zamanında yıkıldığı tahmin edilmektedir.
9-10. yüzyıllarda Şabran şehri kale-şehirden askeri-idari, içtimai-iktisadi ve kültürel bir merkeze çevrilerek bir feodal şehir olarak biçimlenmiştir.
10. yüzyıl öncesinde Şabran şehri Şirvanşahlar devletine katılmış ve Selçukluların gelişine kadar Şirvanşahların Derbent emirliği ile mücadelesinde mühim bir askeri-stratejik konuma sahip olmuştur.
11. yüzyıl sonu ve 12. yüzyılda Şabran'ın sosyo-ekonomik ve kültürel gelişmesi tüm Orta Çağ içinde en yüksek noktasına ulaşmıştır. Şehir, Şirvan'ın mühim bir merkezi olmak itibarıyla, devrin askeri ve siyasi olaylarında faal rol alıyordu ve bu sebepten zaman zaman düşman saldırılarına uğruyordu. 11. yüzyılın 80 ve 90'lı yıllarında Ruslar Şabran'ı ele geçirerek şehirde büyük bir vahşet sergilemişlerdir. 1124 yılında Gürcüler, Sultan Mahmud'un Şirvan'ı kaybetmesinden yararlanarak Şamahı ve Şabran'ı zaptetmişler, lakin burada kalamayıp geri dönmüşlerdir. 1173-74 senesinde kuzeyden Alan, Rus ve Kıpçaklar Şabran'a doğru hareket ederek şehri ele geçirmişler, Şirvanşah'ın askeri kuvvetleri bu defa Gürcülerle ittifak içinde onları yenerek şehirden kovmuşlardır. Şabran'ın sosyo-ekonomik ve kültürel kalkınması 13. yüzyılm ilk yarısında Moğol istilasıyla duraklamış oldu. Bir asırdan fazla devam eden Altın Orda ve İlhanlı devletleri arasındaki çekişmede savaş meydanına çevrilen Şabran şehri, elden ele geçtiği bu günlerde büyük dağıntılara ve soygunlara maruz kalmıştır.
14. yüzyıl başlarında Şabran'da şehir hayatının dirilmesi kazılarda izlenmektedir. 14-15. yüzyılların abidevi içtimai ve dini yapılarını araştırmak bakımından Evliya Çelebi'nin kayıtları büyük ilgi uyandırmaktadır. Bu büyük Türk seyyahı Şabran şehrinden bahsederken onun 14-15. yüzyıl binalarına da değinir: "Meşhur camilerinden, Tokmak Han, Afşar Han, Uzun Hasan en meşhur camiler hesap olunur. Uzun Hasan camisinin tayı beraberi başka yerde yoktur. Hatta Özdemiroğlu Osman Paşa her Cuma hayli ordu hissesinin müşahidi ile buraya gelir, bu camide namaz kılıp, dua okumakla meşgul olurmuş. Temaşası vacip eski bir ibadethanedir. Onun dört duvarındaki ince, zarif, bukalemun derisi gibi bezekleri, süslemeleri, mermer taşlan üzerindeki nakışlan mimarlık sanatından anlayanları çok hayretlendirir." Orta Çağ'in son dönemleri Kızılbaşların sürekli Şirvan'a baskınları, Şirvanşahlar Devletinin yıkılması ve Safevi-Osmanlı savaşları ile, şehir ve köylerin yakılıp yıkılması ile yadda kaldı. Şabran şehri de bu olaylarda elden ele geçti ve çöküşe başladı.
"70 cami ve 70 mahallesi olan" Şabran şehri, 18. yüzyılm ilk çeyreğinde büyük bir facia ile karşılaştı. Askeri-siyasi gelişmeler 1720 senesinde Şabran'da kanlı bir kırgınla sonuçlandı. Müşkürlü Hacı Davud'un askerî birlikleri Şabran'ı zaptederek sakinlerini amansızca kılıçtan geçirdiler. Bu hadiseden sonra şehir tamamen çöktü.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sabran Azerbaycan da tarihi bir eyelet ve burada V XVIII yuzyillarda var olmus ayni adli Orta Cag sehri Modern Azerbaycan in kuzeydogu kesiminde gunumuz Sabran 2 Nisan 2010 tarihine kadar Deveci adlanmis sehri yakinlarda yer almisti 2010 yilinda Azerbaycan Parlamentosunun karari ile Deveci sehri Sabran adlandirilmistir Sabran sozcuyunun kokeni konusunda degisik gorusler bulunmaktadir Arap ve Fars yazarlar kentin Sasani sahi I Husrev Anusirvan tarafindan kuruldugunda israr ederler Yazili kaynaklarin tahlili arkeolojik tetkik ve kazilarin yer adlari bilgisinin verdigi sonuclara gore Sabran sehrinin 5 6 yuzyillarda kuzeyden gelen Hunlar Sabirler tarafindan kuruldugu sanilmaktadir Ozellikle 6 yuzyilin 50 60 h senelerinde Turk boylarindan Sabirlerin onemli bir kisminin Kuzey Kafkaslardan Sabran a goctukleri bilinmektedir Sabran in eski bir Turk sehri olmasina Firdevsi nin Sehname si de isaret etmektedir 13 yuzyil yazari Zekeriya bin Mahmut el Kazvini Asar ul Bilad adli eserinde Sabran Bab el Ebvab nahiyesinde kucuk bir sehirdir burada Bican kuyusu var bu kuyu cok derindir Turk hukumdari Efrasiyab Iran hukumdari Bican i maglup etti onu oldurmedi Bican dan cok azap eziyet cektigi icin zincirletip hapsetti ve bu kuyuya atti Kuyunun agzina kaya parcasi koydu Bahadir Rustem gizlice buraya geldi kuyunun agzindaki tasi kaldirarak onu kurtardi ve Farslarin ulkesine geri goturdu Yazili kaynaklarda Sabran sehrinin ismi Sabran Sabaran Saberan Saporan bicimlerinde kaydedilmistir Sabran sehrinin harabeleri Azerbaycan in kuzeydogusunda Sabrancayin her iki sahilinde Deveci 02 Nisan 2010 tarihinden Sabran adlandirilmis bolgesinin ve s koylerini kapsayan ve Hazar denizine kadar uzanan genis bir araziye yayilmistir Sabran in ilk olarak bir kale sehir oldugu ve Arap istilalari zamaninda yikildigi tahmin edilmektedir 9 10 yuzyillarda Sabran sehri kale sehirden askeri idari ictimai iktisadi ve kulturel bir merkeze cevrilerek bir feodal sehir olarak bicimlenmistir 10 yuzyil oncesinde Sabran sehri Sirvansahlar devletine katilmis ve Selcuklularin gelisine kadar Sirvansahlarin Derbent emirligi ile mucadelesinde muhim bir askeri stratejik konuma sahip olmustur 11 yuzyil sonu ve 12 yuzyilda Sabran in sosyo ekonomik ve kulturel gelismesi tum Orta Cag icinde en yuksek noktasina ulasmistir Sehir Sirvan in muhim bir merkezi olmak itibariyla devrin askeri ve siyasi olaylarinda faal rol aliyordu ve bu sebepten zaman zaman dusman saldirilarina ugruyordu 11 yuzyilin 80 ve 90 li yillarinda Ruslar Sabran i ele gecirerek sehirde buyuk bir vahset sergilemislerdir 1124 yilinda Gurculer Sultan Mahmud un Sirvan i kaybetmesinden yararlanarak Samahi ve Sabran i zaptetmisler lakin burada kalamayip geri donmuslerdir 1173 74 senesinde kuzeyden Alan Rus ve Kipcaklar Sabran a dogru hareket ederek sehri ele gecirmisler Sirvansah in askeri kuvvetleri bu defa Gurculerle ittifak icinde onlari yenerek sehirden kovmuslardir Sabran in sosyo ekonomik ve kulturel kalkinmasi 13 yuzyilm ilk yarisinda Mogol istilasiyla duraklamis oldu Bir asirdan fazla devam eden Altin Orda ve Ilhanli devletleri arasindaki cekismede savas meydanina cevrilen Sabran sehri elden ele gectigi bu gunlerde buyuk dagintilara ve soygunlara maruz kalmistir 14 yuzyil baslarinda Sabran da sehir hayatinin dirilmesi kazilarda izlenmektedir 14 15 yuzyillarin abidevi ictimai ve dini yapilarini arastirmak bakimindan Evliya Celebi nin kayitlari buyuk ilgi uyandirmaktadir Bu buyuk Turk seyyahi Sabran sehrinden bahsederken onun 14 15 yuzyil binalarina da deginir Meshur camilerinden Tokmak Han Afsar Han Uzun Hasan en meshur camiler hesap olunur Uzun Hasan camisinin tayi beraberi baska yerde yoktur Hatta Ozdemiroglu Osman Pasa her Cuma hayli ordu hissesinin musahidi ile buraya gelir bu camide namaz kilip dua okumakla mesgul olurmus Temasasi vacip eski bir ibadethanedir Onun dort duvarindaki ince zarif bukalemun derisi gibi bezekleri suslemeleri mermer taslan uzerindeki nakislan mimarlik sanatindan anlayanlari cok hayretlendirir Orta Cag in son donemleri Kizilbaslarin surekli Sirvan a baskinlari Sirvansahlar Devletinin yikilmasi ve Safevi Osmanli savaslari ile sehir ve koylerin yakilip yikilmasi ile yadda kaldi Sabran sehri de bu olaylarda elden ele gecti ve cokuse basladi 70 cami ve 70 mahallesi olan Sabran sehri 18 yuzyilm ilk ceyreginde buyuk bir facia ile karsilasti Askeri siyasi gelismeler 1720 senesinde Sabran da kanli bir kirginla sonuclandi Muskurlu Haci Davud un askeri birlikleri Sabran i zaptederek sakinlerini amansizca kilictan gecirdiler Bu hadiseden sonra sehir tamamen coktu Kaynakca Caferov Y R Hunni i Azerbaydjan Baku 1985 Al Kazwin s Kosmographic Wiesbaden 1967 s 403