Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
17. yüzyıl Fransız edebiyatı, Fransa'da 1598-1715 yılları arasında yaşanan siyasi, entelektüel ve sanatsal değişimlere bağlı olarak biçimlenen edebiyat dönemidir. Bu tarihler IV. Henri'nin Nantes Buyruğu'nu yayınlayarak 16. yüzyıla damgasını vuran din savaşlarını sona erdirmesi ve Fransa'ya mutlak monarşi rejimini getiren Güneş Kral XIV. Louis'nin ölümü arasındaki döneme denk düşmektedir.
| Fransız edebiyatı |
|---|
|
|
| Fransız Edebiyatı Tarihi |
|
|
| Fransız yazarlar |
Bu yüzyıl Fransa'sında kültür-sanat alanındaki en önemli gelişme, giderek gücünü artıran kraliyet rejiminin, yani sarayın ve kralın sanatsal üretime verdiği destek olmuştur. Aynı zamanda zenginleşen kentsoylu takımı da sanat ve yazın alanında üretilen yapıtların yayılmasında büyük ölçüde etkili olmaya başlamıştır.
17. yüzyıl, Fransız dili ve yazını için en önemli dönemlerden biri olarak öne çıkar. Bilhassa, klasik tiyatro alanında Molière'in ; Corneille ve Racine'in ise tragedyaları en parlak yapıtlardır. Yüzyılın ikinci yarısına doğru, XIV. Louis'nin egemenliği sırasında, edebiyatta klasisizmin artan etkisi görülmeye başlansa da, (ahlakçı) yazarların ve La Fontaine gibi fabl yazarlarının eserleri de önemli bir yer tutar. Aynı şekilde, bu dönemde türeyen "roman" türünde, ve gibi alt türler gelişmiş; (Clèves Prensesi) adlı yapıtla, ilk psikolojik roman ortaya çıkmıştır. XIII. Louis döneminin barok şiirleri de 17. yüzyılın önemli yazınsal ürünleri arasında sayılabilir.
17. yüzyılda Fransa
Fransız tarihinde 17. yüzyıl, 1598 yılında IV. Henri tarafından yayınlanan ve Fransa'daki din savaşlarını sona erdiren Nantes Buyruğu ile; 1715'te XIV. Louis'nin ölümü arasındaki dönem olarak incelenir. Louis, uzun egemenliği süresince ülkeyi mutlak monarşiyle yönetmiş; yeni topraklar ele geçirerek, öldüğünde ardında büyük ve güçlü bir Fransa bırakmıştı. Bu tarihler arasında kraliyet, özellikle XIII. Louis ve başyardımcısı Richelieu ile ve başyardımcısı Mazarin döneminde güç kazandı.
Kraliyetin güçlenmesiyle Saray, ülke genelinde sanata ve sanatçıya büyük destekler verdi. Fransız Akademisi'nin (Académie française) kurulmasıyla Fransız dilinin sözvarlığı, sözdizimi ve Fransız şiiri belirli normlara bağlandı. Dildeki bu ölçünleştirme çabaları kimi sanatçıların gruplaşmasına ve çeşitli edebiyat topluluklarının doğmasına önayak oldu. Manastırı sâkinlerince hazırlanan Grammaire de Port-Royal adlı eser, Fransız dilinin ilk dilbilgisi kitabı olma özelliğini taşımaktadır. Günümüz Fransızcasının grameri, bu kitapta gösterilen kurallar çerçevesinde biçimlenerek günümüzdeki hâlini almıştır.
16. yüzyılda Fransızcayı kadim dillerle yarışır hâle getirmek için edebiyatçılar dili zenginleştirme kaygısı içine düşmüşlerdi. Bu dönemde dilde var olmayan birtakım kavramlar için yeni sözcükler türetilmesi çok yaygın bir hareketti. Ancak, 17. yüzyılda 'nın başı çektiği pek çok edebiyatçı dili arıtma ve yalınlaştırma çabası gösterdiler. 17. yüzyılın sonunda Fransız dilinin ilk sözlükleri ortaya çıktı. Bu sözlükler arasında en kayda değer olanlar 'nin (1680), 'in (1690'da ölümünden sonra yayınlanmıştır) ve Fransız Akademisi'nin (1698) sözlükleridir.
17. yüzyılda düşünce dünyasında da değişimler göz çarpar. Felsefede, mantığı düşüncenin merkezine koyan dekartçı fikirlerin (Cogito ergo sum) etkileri açıkça görülür. Fransız klasisizmi bu etkiler doğrultsunda şekillenmiştir. Günümüz felsefesinde önemli bir yer tutan René Descartes'ın (1596-1650) şüphecilik anlayışı daha sonra, Aydınlanma Çağı sanatçılarının, düşünürlerinin ve bilim insanlarının vereceği çalışmalara temel teşkil etmiştir. Dönemin dekartçı (kartezyan) düşünceden en çok etkilenen düşünürler arasında Pierre Bayle ve ; bilimadamları arasında Kepler, Harvey, Blaise Pascal ve Newton sayılabilir. Tefekkürdeki bu özgürleşme, Kilise tarafından şiddetle eleştiriliyor olsa da maddeci ve duyumcu düşünür Pierre Gassendi eserlerinde ilk kez, alenen olmasa da tanrıtanımaz (ateist) fikirler savunmuştur.
Din dışı görüşler yaygınlaşmasına karşın, dinî düşünce ve hareketler 17. yüzyılda yine de önemli bir rol oynamıştır. Örneğin, 1598 yılında IV. Henri Nantes Buyruğu'nu yayınlayarak katolik ülkedeki protestanlara önemli hak ve özgürlükler vermiş ve ülkedeki mezheplerarası çatışmalara son vermiştir. Fakat XIV. Louis, 1685'te Fontainebleau Buyruğu ile bunu yürürlükten kaldırmış ve protestanlığı yasadışı ilan etmiştir. Cizvitlerin siyaset üzerindeki etkileri 17. yüzyıl düşüncesinin ve klasik tarzın oluşmasına yardımcı olmuştur. Buna göre, güzellik ve bilgelik kavramlarında model ve temel alınması gereken kadim kültürlerin sanat anlayışıdır.
Dönemin güzellik anlayışı, doğal olarak sanatçıların verdiği eserleri doğrudan etkilemiştir. 17. yüzyılda verilen eserlerin büyük çoğunluğu ya akımı ya da klasik akım içinde değerlendirilir. Barok edebiyat klasik anlayıştan daha önce türemiş, daha uzun sürmüş ve tüm Avrupa'ya yayılmıştır. Klasisizm ise Fransa ile sınırlı kalmış, daha kısa sürmüş ve "XIV. Louis dönemi edebiyatı" olarak değerlendirilegelmiştir.
Barok akımın güzellik anlayışı abartılı, dağınık ve serbest ögelerin birbiriyle uyum içinde olduğu sürece bir arada kullanılabileceğini savunuyordu. Fakat 17. yüzyılın ikinci yarısından sonra mutlak monarşinin doğrudan müdahalesiyle Fransız edebiyatında klasisizm etkileri ağır basmaya başladı. Bu akım, ölçülü, ağırbaşlı ve derli toplu bir güzellik anlayışındaydı. Kadim kültürlere duyulan bir hayranlığın sonucunda şekillenmişti. 1635 yılında Fransız felsefesine ve sanatına ev sahipliği yapması amacıyla kurulan Fransız Akademisi, 1665'te kurulan Fransa Bilim Akademisi ve 1666'da kurulan ile klasik düşünce Fransa'da daha da köklendi. 17. yüzyıl sonlarında Saray sanatın ve sanatçının başdestekçisi ve koruyucusu durumundaydı. Kraliyet desteğinin yanı sıra, kentsoylular da sağladığı ufak çaplı desteklerle sanatın daha geniş çevrelere yayılmasına aracılık ettiler.
Dilde ölçünleştirme
Edebiyat topluluklarının ve ünlü Fransız salonlarının oluşmaya başlamasıyla, Fransız dilinin belirli normlara bağlanarak düzenlenmesi ve dilde bir standart oluşturulması fikirleri ortaya atıldı. 16. yüzyıl edebiyatçıları dili zenginleştirmek adına Antik Yunancadan ve Latinceden kâh doğrudan kelime ödünç alarak kâh yeni sözcükler türeterek Fransızcanın sözvarlığını genişletmeye çalışmışlardı. Bunun sonucunda çoğu kimsenin anlamadığı kelimeler doğmuş, dil ağırlaşmıştı. 17. yüzyıl salonları ise dildeki bu ağırlıktan kurtulmak gerektiğini savunuyordu. Nitekim, bu dönemde pek çok edebiyatçı Fransızcanın arınması ve yalınlaşması için büyük çaba harcadı. Fransız Akademisi Fransızcanın sözvarlığının ve sözdiziminin ölçünleştirilmesinde büyük rol oynadı. Akademinin belirlediği "doğru" ve "yanlış" kavramları sayesinde dildeki bölgelerarası farklılıklar son bulmuş oldu. Merkeziyetçi politikanın sonucunda kültür ve sanatta klasik düşünce neredeyse tamamıyla egemen oldu. Ancak yüzyılın sonlarına gelindiğinde kadim kültürleri taklide varan edebî ve sanatsal üretime karşı ilk itiraz sesleri yükselmeye başladı. Çağdaşlığı ve değişimin gerekliliğini öne süren görüşler ilk kez ortaya atıldı.
17. yüzyıl edebiyatında çeşitlilik
17. yüzyıl Fransız edebiyatını en çok etkileyen iki yazınsal akım barok ve klasisizmdir. Bu iki kavram, var oldukları dönemden çok daha sonraları sistematik olarak incelenmiş ve bu şekilde adlandırılmışlardır. Edebiyat incelemelerinde barok ve klasik edebiyat birbirinden farklı ve hatta karşıt olarak ele alınsalar da, söz konusu dönemde eser vermiş yazarlarda her iki akımdan da izlere rastlanabilmektedir. Hatta zaman zaman tek bir eser de dahi, barok ve klasik ögeler bir arada yer alabilmektedir.
Barok edebiyat
Barok, 17. yüzyılda tüm Avrupa'da etkili olan bir akımdır. Yalnızca edebiyatı değil, hemen hemen tüm güzel sanatları etkilemiştir. 1598 - 1630 yılları arasında edebiyattaki İtalyan etkisiyle, Barok akımı Fransız edebiyatına giriş yapmıştır. Barok akım etkisindeki edebiyatın yoğunlaştığı konular arasında şehvet, abartılı süs, uç ve karşıt duygular, etkileyici dil kullanımı vardır. Barok edebiyatın öne çıkan türleri , ve 'ın eserleriyle zenginleşen şiir ve İspanyol yazarlardan fazlaca etkilenen tiyatrodur. Örneğin Pierre Corneille'in adlı eseri Barok türde verilmiş en önemli tiyatro eserlerindendir.
1630 - 1660 yılları arasındaki geçiş dönemi süresince Barok, klasisizm karşısında yavaş yavaş güç kaybetmiş; fakat yine de kimi edebiyatçılar Barok etkisinde eserler vermeye devam etmiştir. akımı, burlesk akım ve hareketi Barok etkisindeki edebî akımlar olarak değerlendirilebilir. Bu üç akım, barok ile karıştırılmamalı, barok etkisinde doğan ve gelişen ayrı akımlar olarak ele alınmalıdır.
Özenticilik akımı
Özenticilik akımı (Fransızca: préciosité) 1650-1660 yılları arasında Fransa'da doruk noktasına ulaşan bir edebiyat hareketidir. Özenticilik terimi bu dönemi tanımlamak amacıyla préciosité kelimesine karşılık Türk Dil Kurumu'nun önerdiği Türkçe sözcüktür. Bu akım, kendilerini sıradan ve bayağı olandan ayırmak isteyen soylular sınıfının estetik anlayışına uygun olarak kendi içinde geliştirdiği bir dil kullanım biçimidir. Bu akımla, soylu kesim arasında uç noktada bir şıklık ve nezaket anlayışı belirmiştir. Davranışlarda, jest ve mimiklerde hatta konuşma biçiminde yapmacıklığa varan bir sanatsallık egemendi. Bu akım aynı zamanda kadını entelektüel dünyada ve sanatçılar arasında kabul ettirmek amacı güden feminist bir hareket olma özelliği de taşıyordu.
Özenti sosyete Paris'in ünlü salonlarına da girmekten geri kalmadı. Özenticilik akımına kapılanların gittiği salonlar arasında ve 'nin salonları en ünlüleriydi. Önceleri yalnızca soylulara açık olan salonlar daha sonra kapılarını yavaş yavaş kentsoylulara da açmaya başladı. Soylu sınıf içinde yeni bir konuşma modası ortaya çıktı. Bu modaya göre konuşma içinde çok eskimiş veya aşağı tabaka tarafından kullanılan sözcükler kullanılmaz; çok sıradan nesneleri ya da kavramları karşılamak için dilde yerleşmiş kelimeler yerine akıl almaz dolaylamalar ve mecazlar kullanılırdı. Bu abartılı ve yapmacık konuşma biçimi daha sonra Molière'in (Türkçeye Dudukuşları ve Gülünç Kibarlar adlarıyla çevrilmiştir) adlı eserinde alay konusu olmuştur.
Paris salonlarında edebiyat en çok konuşulan konulardan biri olmuş, dönemin yazarları bu nazik insanları ve dünyalarını konu alan eserler vermişlerdir. Aşk teması ise en çok işlenen konulardan olmuştur.
Özenticilik akımının estetik anlayışına göre verilen edebî eserler arasında şiirin yanı sıra roman da öne çıkar. Özenticilik etkisindeki romanlar 17. yüzyılın başlarında 'nin pastoral romanı L'Astrée ile başlayıp, daha sonraları çeşitli kahramanlık romanlarıyla sürmüştür. Bu akım etkisinde eser veren edebiyatçılar arasında (1600 ?-1674) Carithée (1621) ve Polexandre (5 cilt, 1632-1637) adlı eserleriyle; (1614-1663), Cassandre (1642-1645)(10 cilt), Cléopâtre, la belle Égyptienne (1646-1658) (12 cilt) ve Faramond ou l’Histoire de France dédiée au Roy (1661-1670) (7 cilt/tamamlanmamış) adlı eserleriyle gösterilebilir.
Dönemin kaydedeğer yazarları arasında sayılabilecek ve 'nin (baba/kız) eserleri bu akım içinde ayrı bir yer tutar. Fransız edebiyat incelemelerinde bu iki yazarın romanları "özentici roman" (roman précieux) olarak tanımlanır. Ibrahim ou l’Illustre Bassa (1641-1642) ve Artamène ou le Grand Cyrus (1649-1653) özentici romanın önde gelen örneklerindendir. Madeleine'nin 1654 - 1660 yılları arasında yazdığı 10 ciltlik La Clélie ise içinde barındırdığı hayalî ülke Tendreın kurgusal haritasıyla Fransız edebiyatında ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Genellikle kahramanlık ve aşk temasını işleyen bu tür özentici romanlar çok geçmeden dönemin edebiyatçılarından tepki çekmeye başlamıştır. Kimi zaman tek bir romanın 10 cildi bulması; gösterişli söz sanatlarıyla, uzun uzadıya anlatılan kahramanlık maceralarının okuyucuyu sıktığı öne sürülerek ağır biçimde eleştirilmiştir. Özentici romanlara tepki olarak psikolojik roman türü gelişmiştir. 'in La Princesse de Clèves adlı eseri bu türün o dönemde verilmiş en önemli örneklerindendir.
Libertinage
Fransa'da libertinage akımı, 'nin materyalist felsefesinden doğan ideolojik bir harekettir. Kendilerini özgür düşünürler olarak adlandran bir grup, dönemin resmî dini Hristiyanlığı reddetmişler; ibadetleri ve inanç sistemini alaya almışlar ve düşünce özgürlüğünü savunmuşlardır. Onlara göre varlığın ve insanlığın kaynağı göksel değil; tümüyle dünyeviydi. Bu akım Fransız tefekkür tarihinde rönesans döneminin Hümanizm ilkesi ile Aydınlanma Çağı felsefesinin arasında bir geçiş dönemi olarak ele alınmaktadır. Gassendi'nin takipçilerinden Cyrano de Bergerac, liberten düşüncenin en önde gelen savunucularındandır. Liberten düşünceyi temel alarak verilen edebî eserler arasında Molière'in Dom Juan'ı ilk akla gelenler arasındadır.
Komedya ve satir
17. yüzyılda verilen edebî eserlerin bir kısmında alaycı ve teklifsiz bir dil kullanımı göze çarpar. Bu gelenek 16. yüzyıl hikâyelerinde kullanılan biçimle bir bakıma benzeşlik gösterir. Örneğin 17. yüzyılın satirik romanları gibi Marguerite de Navarre'ın Heptaméron'unda da bazı ciddi olaylar okuyucuyu güldürülecek biçimde anlatılıyordu. İspanyol edebiyatının pikaresk romanlarından da etkilenen bu tür, aristokrat kesime hitap etmiyor; kahramanlık romanlarını ve özenticilik akımını sarakaya alıyordu.
Realist ve burlesk bir karakteri olan komedya ve satir ögesi bu dönemde şiir ve tiyatrodan ziyade roman türünde önemli eserler vermiş; günlük gülünç olaylar karşısında sıradan kişilerin hikâyelerini okuyucuyu güldürme amacı güderek anlatmıştır. Bu dönemin ve akımın en önde gelen eserleri arasında 'in 1626'da yayınlanan adlı eseri, Paul Scarron'un 1651-1657 yılları arasında yayınlanan adlı eseri ve Antoine Furetière'in 1666'da yayınlanan Le Roman bourgeois adlı eseri sayılabilir. Histoire comique de Francion'da toplumsal sınıf ayrılıkları, paranın egemenliği ve iktidar kavramı zengin bir dil, güçlü bir anlatım ve öfkeli bir tonla alaya alınmıştır. ise Sorel'in bu eserinden daha sonra yazılmış; o dönemdeki ifade özgürlüğünün daha kısıtlanmış olmasından dolayı daha hafif bir tonalite kullanmak mecburiyetinde kalınmıştır. Scarron bu eserinde XIII. döneminde taşrada turneye çıkan bir tiyatro trupunın hikâyesini anlatır ve taşradaki örf ve âdetleri sarakaya alır.
Bunların yanı sıra, 1624'te yayınladığı Romant satirique adlı eserinde yine XIII. Louis egemenliğinde Fransa'da hüküm süren toplumsal çarpıklıkları ve bozuklukları göstermeye çalışmıştır.
Klasisizm akımı
Kaynakça
- ^ Louis XIII p. 154-164 / Louis XIV p. 164-204 - Pierre Goubert, Initiation à l'histoire de la France,éditions Fayard-Taillandier, 1984
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
17 yuzyil Fransiz edebiyati Fransa da 1598 1715 yillari arasinda yasanan siyasi entelektuel ve sanatsal degisimlere bagli olarak bicimlenen edebiyat donemidir Bu tarihler IV Henri nin Nantes Buyrugu nu yayinlayarak 16 yuzyila damgasini vuran din savaslarini sona erdirmesi ve Fransa ya mutlak monarsi rejimini getiren Gunes Kral XIV Louis nin olumu arasindaki doneme denk dusmektedir Fransiz edebiyatiKategorilerFransiz Edebiyati Tarihi 17 yy Fransiz yazarlarKronolojik liste Yazarlar Oyun yazarlari SairlerBu kutu goruntuletartisdegistir Bu yuzyil Fransa sinda kultur sanat alanindaki en onemli gelisme giderek gucunu artiran kraliyet rejiminin yani sarayin ve kralin sanatsal uretime verdigi destek olmustur Ayni zamanda zenginlesen kentsoylu takimi da sanat ve yazin alaninda uretilen yapitlarin yayilmasinda buyuk olcude etkili olmaya baslamistir 17 yuzyil Fransiz dili ve yazini icin en onemli donemlerden biri olarak one cikar Bilhassa klasik tiyatro alaninda Moliere in Corneille ve Racine in ise tragedyalari en parlak yapitlardir Yuzyilin ikinci yarisina dogru XIV Louis nin egemenligi sirasinda edebiyatta klasisizmin artan etkisi gorulmeye baslansa da ahlakci yazarlarin ve La Fontaine gibi fabl yazarlarinin eserleri de onemli bir yer tutar Ayni sekilde bu donemde tureyen roman turunde ve gibi alt turler gelismis Cleves Prensesi adli yapitla ilk psikolojik roman ortaya cikmistir XIII Louis doneminin barok siirleri de 17 yuzyilin onemli yazinsal urunleri arasinda sayilabilir 17 yuzyilda FransaXIV LouisRichelieu XIII LouisMazarin Fransiz tarihinde 17 yuzyil 1598 yilinda IV Henri tarafindan yayinlanan ve Fransa daki din savaslarini sona erdiren Nantes Buyrugu ile 1715 te XIV Louis nin olumu arasindaki donem olarak incelenir Louis uzun egemenligi suresince ulkeyi mutlak monarsiyle yonetmis yeni topraklar ele gecirerek oldugunde ardinda buyuk ve guclu bir Fransa birakmisti Bu tarihler arasinda kraliyet ozellikle XIII Louis ve basyardimcisi Richelieu ile ve basyardimcisi Mazarin doneminde guc kazandi Kraliyetin guclenmesiyle Saray ulke genelinde sanata ve sanatciya buyuk destekler verdi Fransiz Akademisi nin Academie francaise kurulmasiyla Fransiz dilinin sozvarligi sozdizimi ve Fransiz siiri belirli normlara baglandi Dildeki bu olcunlestirme cabalari kimi sanatcilarin gruplasmasina ve cesitli edebiyat topluluklarinin dogmasina onayak oldu Manastiri sakinlerince hazirlanan Grammaire de Port Royal adli eser Fransiz dilinin ilk dilbilgisi kitabi olma ozelligini tasimaktadir Gunumuz Fransizcasinin grameri bu kitapta gosterilen kurallar cercevesinde bicimlenerek gunumuzdeki halini almistir 16 yuzyilda Fransizcayi kadim dillerle yarisir hale getirmek icin edebiyatcilar dili zenginlestirme kaygisi icine dusmuslerdi Bu donemde dilde var olmayan birtakim kavramlar icin yeni sozcukler turetilmesi cok yaygin bir hareketti Ancak 17 yuzyilda nin basi cektigi pek cok edebiyatci dili aritma ve yalinlastirma cabasi gosterdiler 17 yuzyilin sonunda Fransiz dilinin ilk sozlukleri ortaya cikti Bu sozlukler arasinda en kayda deger olanlar nin 1680 in 1690 da olumunden sonra yayinlanmistir ve Fransiz Akademisi nin 1698 sozlukleridir 17 yuzyilda dusunce dunyasinda da degisimler goz carpar Felsefede mantigi dusuncenin merkezine koyan dekartci fikirlerin Cogito ergo sum etkileri acikca gorulur Fransiz klasisizmi bu etkiler dogrultsunda sekillenmistir Gunumuz felsefesinde onemli bir yer tutan Rene Descartes in 1596 1650 suphecilik anlayisi daha sonra Aydinlanma Cagi sanatcilarinin dusunurlerinin ve bilim insanlarinin verecegi calismalara temel teskil etmistir Donemin dekartci kartezyan dusunceden en cok etkilenen dusunurler arasinda Pierre Bayle ve bilimadamlari arasinda Kepler Harvey Blaise Pascal ve Newton sayilabilir Tefekkurdeki bu ozgurlesme Kilise tarafindan siddetle elestiriliyor olsa da maddeci ve duyumcu dusunur Pierre Gassendi eserlerinde ilk kez alenen olmasa da tanritanimaz ateist fikirler savunmustur Din disi gorusler yayginlasmasina karsin dini dusunce ve hareketler 17 yuzyilda yine de onemli bir rol oynamistir Ornegin 1598 yilinda IV Henri Nantes Buyrugu nu yayinlayarak katolik ulkedeki protestanlara onemli hak ve ozgurlukler vermis ve ulkedeki mezheplerarasi catismalara son vermistir Fakat XIV Louis 1685 te Fontainebleau Buyrugu ile bunu yururlukten kaldirmis ve protestanligi yasadisi ilan etmistir Cizvitlerin siyaset uzerindeki etkileri 17 yuzyil dusuncesinin ve klasik tarzin olusmasina yardimci olmustur Buna gore guzellik ve bilgelik kavramlarinda model ve temel alinmasi gereken kadim kulturlerin sanat anlayisidir Chateau de Versailles XIV Louis ve Saray Donemin guzellik anlayisi dogal olarak sanatcilarin verdigi eserleri dogrudan etkilemistir 17 yuzyilda verilen eserlerin buyuk cogunlugu ya akimi ya da klasik akim icinde degerlendirilir Barok edebiyat klasik anlayistan daha once turemis daha uzun surmus ve tum Avrupa ya yayilmistir Klasisizm ise Fransa ile sinirli kalmis daha kisa surmus ve XIV Louis donemi edebiyati olarak degerlendirilegelmistir Barok akimin guzellik anlayisi abartili daginik ve serbest ogelerin birbiriyle uyum icinde oldugu surece bir arada kullanilabilecegini savunuyordu Fakat 17 yuzyilin ikinci yarisindan sonra mutlak monarsinin dogrudan mudahalesiyle Fransiz edebiyatinda klasisizm etkileri agir basmaya basladi Bu akim olculu agirbasli ve derli toplu bir guzellik anlayisindaydi Kadim kulturlere duyulan bir hayranligin sonucunda sekillenmisti 1635 yilinda Fransiz felsefesine ve sanatina ev sahipligi yapmasi amaciyla kurulan Fransiz Akademisi 1665 te kurulan Fransa Bilim Akademisi ve 1666 da kurulan ile klasik dusunce Fransa da daha da koklendi 17 yuzyil sonlarinda Saray sanatin ve sanatcinin basdestekcisi ve koruyucusu durumundaydi Kraliyet desteginin yani sira kentsoylular da sagladigi ufak capli desteklerle sanatin daha genis cevrelere yayilmasina aracilik ettiler Dilde olcunlestirme Edebiyat topluluklarinin ve unlu Fransiz salonlarinin olusmaya baslamasiyla Fransiz dilinin belirli normlara baglanarak duzenlenmesi ve dilde bir standart olusturulmasi fikirleri ortaya atildi 16 yuzyil edebiyatcilari dili zenginlestirmek adina Antik Yunancadan ve Latinceden kah dogrudan kelime odunc alarak kah yeni sozcukler tureterek Fransizcanin sozvarligini genisletmeye calismislardi Bunun sonucunda cogu kimsenin anlamadigi kelimeler dogmus dil agirlasmisti 17 yuzyil salonlari ise dildeki bu agirliktan kurtulmak gerektigini savunuyordu Nitekim bu donemde pek cok edebiyatci Fransizcanin arinmasi ve yalinlasmasi icin buyuk caba harcadi Fransiz Akademisi Fransizcanin sozvarliginin ve sozdiziminin olcunlestirilmesinde buyuk rol oynadi Akademinin belirledigi dogru ve yanlis kavramlari sayesinde dildeki bolgelerarasi farkliliklar son bulmus oldu Merkeziyetci politikanin sonucunda kultur ve sanatta klasik dusunce neredeyse tamamiyla egemen oldu Ancak yuzyilin sonlarina gelindiginde kadim kulturleri taklide varan edebi ve sanatsal uretime karsi ilk itiraz sesleri yukselmeye basladi Cagdasligi ve degisimin gerekliligini one suren gorusler ilk kez ortaya atildi 17 yuzyil edebiyatinda cesitlilik17 yuzyil Fransiz edebiyatini en cok etkileyen iki yazinsal akim barok ve klasisizmdir Bu iki kavram var olduklari donemden cok daha sonralari sistematik olarak incelenmis ve bu sekilde adlandirilmislardir Edebiyat incelemelerinde barok ve klasik edebiyat birbirinden farkli ve hatta karsit olarak ele alinsalar da soz konusu donemde eser vermis yazarlarda her iki akimdan da izlere rastlanabilmektedir Hatta zaman zaman tek bir eser de dahi barok ve klasik ogeler bir arada yer alabilmektedir Barok edebiyat Barok 17 yuzyilda tum Avrupa da etkili olan bir akimdir Yalnizca edebiyati degil hemen hemen tum guzel sanatlari etkilemistir 1598 1630 yillari arasinda edebiyattaki Italyan etkisiyle Barok akimi Fransiz edebiyatina giris yapmistir Barok akim etkisindeki edebiyatin yogunlastigi konular arasinda sehvet abartili sus uc ve karsit duygular etkileyici dil kullanimi vardir Barok edebiyatin one cikan turleri ve in eserleriyle zenginlesen siir ve Ispanyol yazarlardan fazlaca etkilenen tiyatrodur Ornegin Pierre Corneille in adli eseri Barok turde verilmis en onemli tiyatro eserlerindendir 1630 1660 yillari arasindaki gecis donemi suresince Barok klasisizm karsisinda yavas yavas guc kaybetmis fakat yine de kimi edebiyatcilar Barok etkisinde eserler vermeye devam etmistir akimi burlesk akim ve hareketi Barok etkisindeki edebi akimlar olarak degerlendirilebilir Bu uc akim barok ile karistirilmamali barok etkisinde dogan ve gelisen ayri akimlar olarak ele alinmalidir Ozenticilik akimi Ozenticilik akimi Fransizca preciosite 1650 1660 yillari arasinda Fransa da doruk noktasina ulasan bir edebiyat hareketidir Ozenticilik terimi bu donemi tanimlamak amaciyla preciosite kelimesine karsilik Turk Dil Kurumu nun onerdigi Turkce sozcuktur Bu akim kendilerini siradan ve bayagi olandan ayirmak isteyen soylular sinifinin estetik anlayisina uygun olarak kendi icinde gelistirdigi bir dil kullanim bicimidir Bu akimla soylu kesim arasinda uc noktada bir siklik ve nezaket anlayisi belirmistir Davranislarda jest ve mimiklerde hatta konusma biciminde yapmacikliga varan bir sanatsallik egemendi Bu akim ayni zamanda kadini entelektuel dunyada ve sanatcilar arasinda kabul ettirmek amaci guden feminist bir hareket olma ozelligi de tasiyordu Ozenti sosyete Paris in unlu salonlarina da girmekten geri kalmadi Ozenticilik akimina kapilanlarin gittigi salonlar arasinda ve nin salonlari en unluleriydi Onceleri yalnizca soylulara acik olan salonlar daha sonra kapilarini yavas yavas kentsoylulara da acmaya basladi Soylu sinif icinde yeni bir konusma modasi ortaya cikti Bu modaya gore konusma icinde cok eskimis veya asagi tabaka tarafindan kullanilan sozcukler kullanilmaz cok siradan nesneleri ya da kavramlari karsilamak icin dilde yerlesmis kelimeler yerine akil almaz dolaylamalar ve mecazlar kullanilirdi Bu abartili ve yapmacik konusma bicimi daha sonra Moliere in Turkceye Dudukuslari ve Gulunc Kibarlar adlariyla cevrilmistir adli eserinde alay konusu olmustur L Astree Paris salonlarinda edebiyat en cok konusulan konulardan biri olmus donemin yazarlari bu nazik insanlari ve dunyalarini konu alan eserler vermislerdir Ask temasi ise en cok islenen konulardan olmustur Ozenticilik akiminin estetik anlayisina gore verilen edebi eserler arasinda siirin yani sira roman da one cikar Ozenticilik etkisindeki romanlar 17 yuzyilin baslarinda nin pastoral romani L Astree ile baslayip daha sonralari cesitli kahramanlik romanlariyla surmustur Bu akim etkisinde eser veren edebiyatcilar arasinda 1600 1674 Carithee 1621 ve Polexandre 5 cilt 1632 1637 adli eserleriyle 1614 1663 Cassandre 1642 1645 10 cilt Cleopatre la belle Egyptienne 1646 1658 12 cilt ve Faramond ou l Histoire de France dediee au Roy 1661 1670 7 cilt tamamlanmamis adli eserleriyle gosterilebilir Donemin kaydedeger yazarlari arasinda sayilabilecek ve nin baba kiz eserleri bu akim icinde ayri bir yer tutar Fransiz edebiyat incelemelerinde bu iki yazarin romanlari ozentici roman roman precieux olarak tanimlanir Ibrahim ou l Illustre Bassa 1641 1642 ve Artamene ou le Grand Cyrus 1649 1653 ozentici romanin onde gelen orneklerindendir Madeleine nin 1654 1660 yillari arasinda yazdigi 10 ciltlik La Clelie ise icinde barindirdigi hayali ulke Tendrein kurgusal haritasiyla Fransiz edebiyatinda ayricalikli bir yere sahiptir Genellikle kahramanlik ve ask temasini isleyen bu tur ozentici romanlar cok gecmeden donemin edebiyatcilarindan tepki cekmeye baslamistir Kimi zaman tek bir romanin 10 cildi bulmasi gosterisli soz sanatlariyla uzun uzadiya anlatilan kahramanlik maceralarinin okuyucuyu siktigi one surulerek agir bicimde elestirilmistir Ozentici romanlara tepki olarak psikolojik roman turu gelismistir in La Princesse de Cleves adli eseri bu turun o donemde verilmis en onemli orneklerindendir Libertinage Fransa da libertinage akimi nin materyalist felsefesinden dogan ideolojik bir harekettir Kendilerini ozgur dusunurler olarak adlandran bir grup donemin resmi dini Hristiyanligi reddetmisler ibadetleri ve inanc sistemini alaya almislar ve dusunce ozgurlugunu savunmuslardir Onlara gore varligin ve insanligin kaynagi goksel degil tumuyle dunyeviydi Bu akim Fransiz tefekkur tarihinde ronesans doneminin Humanizm ilkesi ile Aydinlanma Cagi felsefesinin arasinda bir gecis donemi olarak ele alinmaktadir Gassendi nin takipcilerinden Cyrano de Bergerac liberten dusuncenin en onde gelen savunucularindandir Liberten dusunceyi temel alarak verilen edebi eserler arasinda Moliere in Dom Juan i ilk akla gelenler arasindadir Komedya ve satir 17 yuzyilda verilen edebi eserlerin bir kisminda alayci ve teklifsiz bir dil kullanimi goze carpar Bu gelenek 16 yuzyil hikayelerinde kullanilan bicimle bir bakima benzeslik gosterir Ornegin 17 yuzyilin satirik romanlari gibi Marguerite de Navarre in Heptameron unda da bazi ciddi olaylar okuyucuyu guldurulecek bicimde anlatiliyordu Ispanyol edebiyatinin pikaresk romanlarindan da etkilenen bu tur aristokrat kesime hitap etmiyor kahramanlik romanlarini ve ozenticilik akimini sarakaya aliyordu Paul Scarron Realist ve burlesk bir karakteri olan komedya ve satir ogesi bu donemde siir ve tiyatrodan ziyade roman turunde onemli eserler vermis gunluk gulunc olaylar karsisinda siradan kisilerin hikayelerini okuyucuyu guldurme amaci guderek anlatmistir Bu donemin ve akimin en onde gelen eserleri arasinda in 1626 da yayinlanan adli eseri Paul Scarron un 1651 1657 yillari arasinda yayinlanan adli eseri ve Antoine Furetiere in 1666 da yayinlanan Le Roman bourgeois adli eseri sayilabilir Histoire comique de Francion da toplumsal sinif ayriliklari paranin egemenligi ve iktidar kavrami zengin bir dil guclu bir anlatim ve ofkeli bir tonla alaya alinmistir ise Sorel in bu eserinden daha sonra yazilmis o donemdeki ifade ozgurlugunun daha kisitlanmis olmasindan dolayi daha hafif bir tonalite kullanmak mecburiyetinde kalinmistir Scarron bu eserinde XIII doneminde tasrada turneye cikan bir tiyatro trupunin hikayesini anlatir ve tasradaki orf ve adetleri sarakaya alir Bunlarin yani sira 1624 te yayinladigi Romant satirique adli eserinde yine XIII Louis egemenliginde Fransa da hukum suren toplumsal carpikliklari ve bozukluklari gostermeye calismistir Klasisizm akimiKaynakca Louis XIII p 154 164 Louis XIV p 164 204 Pierre Goubert Initiation a l histoire de la France editions Fayard Taillandier 1984