Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Blaise Pascal (d. 19 Haziran 1623 – ö. 19 Ağustos 1662), Fransız bilim adamı, mücit, Katolik düşünür ve dîni savunucusu.
| Blaise Pascal | |
|---|---|
 | |
| Tam adı | Blaise Pascal |
| Doğumu | 19 Haziran 1623 Clermont-Ferrand, Fransa |
| Ölümü | 19 Ağustos 1662 (39 yaşında) Paris, Fransa |
| Çağı | 17. yüzyıl felsefesi |
| Bölgesi | Batı felsefesi |
| İlgi alanları | Matematik Fizik Teoloji Felsefe |
| Önemli fikirleri | Pascal'ın Bahsi Pascal üçgeni Pascal kanunu Pascal teoremi |
Etkilendikleri | |
Biyografi
Gençliği ve Eğitimi
Pascal Clermont-Ferrand’da doğmuş ve annesi Antoinette Begon’u üç yaşındayken kaybetmiştir. Rouen’de vergi tahsildarı olan babası tarafından eğitilen bir çocuk dahiydi.
Bilim ve matematiğe de ilgisi olan babası Étienne Pascal (1588–1651), yerel bir hakim ve “Noblesse de Robe" üyesiydi. Pascal’ın Jacqueline adında bir kız kardeşi, Gilberte adında bir ablası vardı.
Étienne Pascal eşinin ölümünden 5 yıl sonra, 1631 yılında, çocuklarıyla beraber Paris’e taşınmıştır. Yeni taşınan aile, daha sonra ailenin önemli bir üyesi olacak olan Louise Delfault’u hizmetçi olarak işe almıştır. Yeniden evlenmeyen Étienne, çocukları, özellikle oğlu Blaise, üstün zihinsel yetenek gösterdikleri için onları sadece kendisinin eğitmesi gerektiğine karar vermiştir. Küçük Pascal’ın bilim ve matematiğe üstün bir becerisi ve eğilimi vardı.
Pascal’ın özellikle ilgisini çeken bir konu da Desargues’ın konik kesitler alanındaki çalışması olmuştur. 16 yaşındaki Pascal Desargues’ın yolundan ilerleyerek “Mystic Hexagram” denilen konu hakkında kısa bir tez yazmıştır ve matematik alanındaki ilk ciddi çalışması olan bu çalışmayı Paris’teki Père Mersenne’ye göndermiştir. Bu çalışma bugün hala olarak bilinmektedir. Teorem, eğer bir hexagon (6 köşeli yıldız) bir çemberin içine çizilirse zıt taraflardaki üç kesişim noktasının Pascal çizgisi denilen bir düz çizgi üzerinde olduğunu söyler.
Pascal’ın çalışması yaşına göre o kadar ileri seviyedeydi ki Descartes onu babasının yazdığından neredeyse emindi. Mersenne gerçekten de Pascal’ın kendisinin yazdığının garantisini verdiği zaman ise Descartes “Koniklerle ilgili ispatları diğer eski düşünürlerden daha uygun bir şekilde sunmasını ilginç bulmuyorum, ancak bu konudaki diğer hususlar pek 16 yaşındaki bir çocuğun aklına gelebilecek şeyler değil.” demiştir.
O zamanlar Fransa’da ofisler ve mevkiler alınıp satılabiliyordu. 1631 yılında Étienne Cour des Aides ikinci başkanlığı olan mevkisini 65,665 livre’ye satmıştır. Bu para bir devlet tahviline yatırılmıştır ve buradan çok fazla olmasa da oldukça rahat yaşamalarını sağlayacak bir gelir elde etmişlerdir. Böylelikle Paris’e taşınıp oranın keyfisi sürebilmişlerdir. Fakat 1638 yılında Richelieu Otuz Yıl Savaşı’nı devam ettirmeye çalıştığı için paraya ihtiyacı olmasından dolayı devlet tahvillerini temerrüt etmiştir. Bu nedenle Étienne Pascal’ın değerleri aniden neredeyse 66,000 livre’den 7,300 livrenin altına düşmüştür.
Birçok insan gibi sonunda Étienne de Kardinal Richelieu’nün mali politikalarına karşı duruşundan dolayı Paris’i terk etmek zorunda kaldı. Bu esnada üç çocuğunu muhteşem güzellikteki komşuları Madame Sainctot’un gözetimine bıraktı. Daha sonra ancak Jacqueline Richelieu’nün de seyircisi olduğu bir çocuk tiyatrosunda iyi oynadığı zaman Étienne’e af çıktı. Zamanla Étienne tekrar kardinal ile arasını düzeltti ve 1639 yılında vergi kayıtları tam bir kaos halinde olan Rouen şehrinde kralın vergi toplayıcılığına atandı.
1642 yılında, daha 19 yaşında bile değilken, babasının bitmek tükenmek bilmeyen, aşırı yorucu vergi hesaplamalarına yardımcı olmak için toplama ve çıkarma yapabilen mekanik bir hesap makinesi geliştirdi (Pascaline). Bu güne kadar gelmiş olduğu bilinen 8 Pascaline’den dördü Paris’teki ’de, biri Almanya’daki bulunmaktadır. Bu makineler 400 yıl boyunca mekanik metotla yapılan hesaplamalara, hatta sonra bilgisayar mühendisliğine öncülük edecek olmasına rağmen ticari açıdan başarılı olamamıştı. Bunun nedenlerinden biri pratikte kullanılmak için henüz elverişsiz olmasıydı, fakat asıl nedeni fazlasıyla pahalı olmasıydı. Pascal daha sonraki 10 yıl içerisinde de tasarımını geliştirmeye devam etti ve onun tasarımına dayanarak 50 civarı daha makine yapıldı.
Onun bilimsel çalışması
Pascal’ın ilk çalışmaları doğa bilimleri ve uygulamalı bilimler alanındaydı. Bu dönemde, akışkanlar ile ilgili çalışmalara büyük katkılarda bulunmuştur ve Evangelista Torricelli’nin çalışmalarını genelleştirerek basınç ve vakum kavramlarını açıklığa kavuşturmuştur. Aynı zamanda Pascal, bilimsel yöntemi savunmuştur.
16 yaşındayken konikler üzerine bir inceleme yazdı. 1642'de 19 yaşında iken vergi tahsildarı babasının işini kolaylaştıracak, dişliler ve tekerleklerden oluşan mekanik bir hesap makinesi tasarladı. Matematikle uğraşan babasıyla birlikte Paris 'ne kabul edildi.
1642 yılında gençliğine rağmen hesap makineleri üzerinde bazı çalışmalara öncülük etmiştir. Üç yıllık uğraştan ve elli prototipten sonra, mekanik hesap makinesinin ilk iki mucidinden biri olmuştur. Daha sonraki on yıl içinde, Pascal hesap makinesi daha sonra da Pascaline adı verilen bu makinelerden 20 tane daha yapmıştır. Pascal, iki ana araştırma konusu oluşturulmasında yardımı dokunan önemli bir matematikçiydi. 16 yaşındayken izdüşümsel geometri konusunda kayda değer bir bilimsel eser yazmıştır, daha sonra olasılık kuramı konusunda Pierre de Fermat ile benzeşmiştir ve modern ekonomi ile sosyal bilimlerin gelişmesinde büyük bir etkisi olmuştur. Galileo ve Torricelli gibi o da 1646’da “Kainat boşluk kabul etmez” ifadesini savunan Aristoteles’in takipçilerini çürütmüştür. Pascal’ın çalışmasının sonuçları kabul edilmeden önce çeşitli tartışmalara sebep olmuştur.
1646 yılında kardeşi Jacqueline ile beraber Katolik hareketlenmelerle özdeşleşmiştir. 1651 yılında babası ölmüştür. 1654 yılının sonlarına doğru dini tecrübelerini kullanarak felsefe ve teoloji alanında etkileyici çalışmalarda bulunmuştur. En çok bilinen ve Jansenizm müridi ile Cizvitler arasındaki çatışma hakkında olan iki eseri Lettres provinciales ve Pensées o döneme aittir. Aynı yıl aritmetik üçgen üzerine de önemli bir bilimsel eser yazmıştır. 1658 - 1659 yılları arasında sikloit ve katıların hacmini hesaplamakta kullanımı üzerine yazı yazmıştır.
Matematiğe Katkıları
Pascal hayatı boyunca matematiği etkilemeye devam etmiştir. Pascal’ın 1653 yılındaki Traité du triangle arithmétique (Aritmetik üçgen üzerine inceleme) diye geçen Aritmetik üçgen üzerinde incelemesi, binom çarpanlarını uygun bir tablo halinde tanıtmıştır (Pascal üçgeni).
| 1 | |||||||
| 1 | 1 | ||||||
| 1 | 2 | 1 | |||||
| 1 | 3 | 3 | 1 | ||||
| 1 | 4 | 6 | 4 | 1 | |||
| 1 | 5 | 10 | 10 | 5 | 1 | ||
Tablodaki sayıları bir özyineleme formülü şeklinde belirtmiştir. (m + 1)inci satır ve (n + 1)inci sütundaki sayı tmn olsun. O zaman m = 0, 1, 2, ... ve n = 0, 1, 2, … olduğu durumlarda tmn = tm–1,n + tm,n–1 olur. Sınır koşulları tm,−1 = 0, t−1,n = 0,m = 1, 2, 3, ... ve n = 1, 2, 3, ... Üreteç t00 = 1’dir.
Pascal, bir ispat ile sonlandırmıştır:
1654 yılında kumar problemleri ile ilgilenen bir arkadaşının teşvik etmesi sonucu, bu konuda Fermat ile haberleşmiştir ve bu birlikte çalışma sonucu Olasılık Kuramı ortaya çıkmıştır. Arkadaşının adı Antoine Gombaud (lakabı Chevalier de Méré) idi ve belirtilen problem, iki kişinin bir şans oyunu oynarken oyunu birisi kazanmadan önce bitirmek istemesi ve o anki şartlara bakarak her birinin oyunu kazanma olasılığına göre ödülün adil olarak dağıtılması problemiydi (puanlar problemi). Bu tartışmadan itibaren olası değer kavramının tanımı yapılmıştır. Pascal daha sonra (Pensées adlı eserinde) Tanrı inancını ve namuslu bir yaşamı savunmak için olasılığa dayanan bir argüman kullanmıştır (Pascal’ın kumarı). Pascal ve Fermat’ın yaptığı olasılıklar hesaplaması çalışmaları, daha sonra Leibniz’in Kalkülüs formülasyonuna önemli bir temel oluşturmuştur.
1654 yılındaki dini bir tecrübesinden sonra Pascal matematik alanında çalışmayı bırakmıştır.
Matematik Felsefesi
Pascal, matematik felsefesine en büyük katkısını De l'Esprit géométrique ("Geometrik ruhun") eseri ile sağlamıştır. Bu eser aslında "Petites-Ecoles de Port-Royal" ("Little Schools of Port-Royal") isimli ünlü bir geometri kitabına giriş olarak yazılmıştır. Bu çalışması ölümünden ancak 1 asır sonra yayınlanmıştır. Burada Pascal, gerçeklerin keşfedilmesi meselesi için kullanılan metodun en ideal halinin daha önceden saptanmış gerçekler hakkındaki tüm önermelerin ortaya çıkarılması olduğunu savunmuştur. Aynı zamanda bunun imkânsız olduğunu iddia etmiştir çünkü önceden saptanmış gerçeklerin desteklenmesi için başka gerçeklere ihtiyaç vardır ve bu nedenle ilk ilkelere ulaşılamayacaktır. Buna dayanarak, Pascal geometride kullanılan prosedürün, bazı ilkelerin doğru varsayılması ve diğerlerinin onlara dayanılarak geliştirilmesi yoluyla da olsa, olabileceği en mükemmel durumda olduğunu savunmuştur. Buna rağmen varsayılan ilkelerin doğruluğunu test etmek için bir yol bulunmamaktadır.
Pascal, De l'Esprit géométrique eserini bir tanım teorisi geliştirmek için de kullanmıştır. Pascal, iki çeşit tanımı ayırmıştır: Yazar tarafından tanımlanan alışılagelmiş etiketler olarak geçen tanımlar ve dilin içerisinde olup, kastedilen şeyi doğallıkla belirttiği için herkes tarafından anlaşılan tanımlar. İkinci tip tanım, esasçılık felsefesinin ayırt edici özelliğidir. Pascal, bilim ve matematiğin biçimcilik felsefesini Descartes’ın formüle ettiği gibi kabul etmesi gerektiğini savunarak, sadece birinci tip tanımın bu alanlar için önemli olduğunu iddia etmiştir.
De l'Art de persuader ("İkna Sanatı Üzerine") eserinde Pascal geometrinin aksiyomatik metodunu, özellikle de sonuçların dayandırıldığı aksiyomlara insanların nasıl inandığı sorusunu daha derinden incelemiştir. Pascal, insan metodlarıyla bu aksiyomlarda ve sonuçlarda kesinliğe ulaşmanın imkânsızlığı konusunda Montaigne ile hemfikir olmuştur. Bu ilkelerin ancak sezgi yoluyla anlaşılabileceğini ve bu durumun gerçekleri ararken Tanrı’ya itaat etmenin gerekliliğini vurguladığını ileri sürmüştür.
Fiziki Bilimlere Katkıları
Pascal’ın hidrodinamik ve hidrostatik alanındaki çalışmaları hidrolik akışkanlar konusunda yoğunlaşmıştır. Hidrolik pres (hidrolik basınç kullanarak kuvveti arttırma) ve şırınga, icatları arasındadır. Hidrostatik basıncın sıvının ağırlığına değil yükselti farkına bağlı olduğunu kanıtlamıştır. Bu prensibi göstermek için su dolu bir fıçıya ince uzun bir tüp bağlayıp tüpü bir binanın üçüncü katının yüksekliğine kadar su ile doldurmuştur. Bu durum fıçıdan su sızmasına sebep olmuştur ve daha sonra bu deney Pascal’ın fıçı deneyi adını almıştır.
Pascal, 1646 yılı itibarıyla Evangelista Torricelli'nin barometrelerle olan deneyini öğrenmiştir. Cıva ile dolu bir tüpün cıva ile dolu bir kaba batırılması ile gerçekleşen bir deneyin benzerini yapmış biri olarak, nasıl bir gücün cıvanın bir kısmını tüpün içinde tuttuğunu ve tüpün üzerindeki boşluğu neyin doldurduğunu sorgulamıştır. O zamanlar çoğu bilim insanı orada vakum yerine görünmez bir maddenin olduğunu ileri sürmüştür. Bu düşünce, evrenin görünür ya da görünmez bir madde olduğunu ve bu maddenin daima hareket halinde olduğunu savunan Aristocu düşünceye dayanmaktadır. Hatta Aristoteles hareket eden her şeyin başka bir şey tarafından hareket ettirildiğini iddia etmiştir. Bu nedenle, Pascal’ın zamanında yaşamış ve Aristoteles’in fikirlerine göre eğitilmiş bilim adamlarına göre vakum imkânsızlıktır. Nasıl mı? Kanıt olarak şunlar gösterilmiştir:
● Cam tüpün içindeki vakum denilen şeyin içinden ışık geçebilmektedir.
● Aristo her şeyin hareket ettiğini ve bir şey tarafından hareket ettirildiğini yazmıştır.
● Sonuç olarak, ışığın cam tüpün içindeki hareketini sağlamak için tüpün içinde bir şey olması gerektiğine göre, tüpün içindeki vakum olamaz. Başka herhangi bir yerde de vakum olamaz. Vakum -her şeyin yokluğu, hiçbir maddenin var olmaması- düpedüz imkânsızdır.
Bu yolda başka deneylerle ilgilenirken, 1647 yılında Pascal Experiences nouvelles touchant le vide ("Boşluğa dokunan yeni deneyimler") adlı, çeşitli sıvıların hangi dereceye kadar hava basıncı ile desteklenebildiğinin basit kurallarını anlatan eserini çıkarmıştır. Aynı zamanda bu eserde, barometre tüpündeki boşluğun vakum olmasının da nedenlerini vermiştir.
19 Eylül 1648’de, Pascal’ın arkadaşça ama ısrarcı kışkırtmalarından sonra Pascal’ın ablası Gilberte’nin eşi Florin Périer, Pascal’ın teorisi için büyük önem taşıyan gerçekleri bulma görevini gerçekleştirebilmiştir. Périer tarafından yazılan rapor der ki:
“Geçen Cumartesi hava biraz şüpheliydi… ...ama o sabah saat 5 civarında… ...Puy-de-Dôme görülebiliyordu… ...ben de denemeye karar verdim. Clermont şehrinden bir takım önemli insanlar yükselmeyi yapacağım zaman onlara haber vermemi istemişti… ...Bu büyük çalışmada onların yanımda olmasından mutluluk duymuştum…
...saat 8’de Minim Fathers bahçelerinde buluştuk, burası şehirdeki en düşük yükseltiye sahipti… ...önce 16 poundluk cıvayı kaba koydum… ...sonra birkaç cam tüp aldım… ...hepsi 4 feet uzunluğundaydı ve bir ucu hava geçirmez şekilde kapalı, bir ucu açıktı… ...sonra tüpleri kabın içine yerleştirdim… ...tüpteki cıvanın kaptakinden 26" ve 3½ çizgi daha yüksekte durduğunu gördüm… …Aynı deneyi iki kere daha aynı noktada tekrarladım… ...her seferinde aynı sonuca vardım…
Tüplerden birini kaba bağladım ve cıvanın yüksekliğini işaretledim… …Minim kardeşlerden biri olan Father Chastin’den gün içinde durumda herhangi bir değişiklik olursa diye izlemesini istedim… …Diğer tüpü ve cıvanın bir kısmını aldım… …Puy-de-Dôme’un tepesine yürüdüm… … Orası manastırdan yaklaşık 500 kulaç daha yüksekteydi… …orada deneyi tekrarladığımda tüpteki cıvanın sadece 23" ve 2 çizgi yüksekte olduğunu gördüm… ...Deneyi zirvenin değişik noktalarında 5 kez dikkatle tekrarladım… ...her seferinde aynı yüksekliği buldum...”
Pascal, deneyi Paris’te 50 metre yükseklikteki Saint-Jacques-de-la-Boucherie kilisesinin çan kulesinin tepesine bir barometre çıkararak tekrarlamış ve cıvanın 2 çizgi düştüğünü görmüştür.
Her boşlukta bir maddenin bulunmasının zorunlu olduğu eleştirisine karşı Pascal, Estienne Noel’e cevap olarak 17. yüzyılın en büyük ifadelerinden birini vermiştir. Karl Popper’ın popülerleştirdiği bu ifade, bilimsel teorilerin çürütülebilirliklerine göre karakterize edilmesi fikrinin dikkat çeken bir öngörüsüdür: “Bir hipotezin doğruluğunu göstermek için bütün olguların onu izlediğini göstertmek yeterli olmaz; fakat, eğer hipotez olgulardan herhangi birinin tersine bir yol izliyorsa bu onun yanlışlığını ortaya çıkarmak için yeterlidir.” Pascal’ın vakumun varlığı konusundaki ısrarı, Descartes da dahil olmak üzere diğer seçkin bilim adamları arasında çatışmaya yol açmıştır.
Pascal, “sürekli hareket makinesi” arayışındayken ruletin ve rulet tekerleğinin ilkel bir halini ortaya çıkarmıştır.
Yetişkin Hayatı, din, felsefe ve edebiyat
Zaten insan dediğin doğada nedir ki? Sonsuzluğun karşısında hiçbir şey, hiçliğin karşısında her şey, hiçbir şey ve her şey arasında bir orta nokta ve ikisini de anlamaktan son derece uzak. Bir şeylerin başlangıcı ve sonu ondan delinmez bir sırla ele geçirilemez bir şekilde saklanmış. İçine sürüklendiği hiçliği de, içinde kaybolduğu sonsuzluğu da görebilmekten eşit derecede aciz.
Blaise Pascal, Pensées No. 72
Din Değiştirme
1646 yılının kışında, Pascal’ın 58 yaşındaki babası Rouen’in buzlu bir sokağında kayıp düşerek kalçasını kırmıştır. Adamın yaşı ve 17. yüzyıl'da tıbbın durumuna bakılırsa, kırık bir kalça ciddi bir sağlık problemiydi, belki de ölümcüldü. Paris’teki en iyi iki doktor Rouen’de yaşıyordu: Monsieur Doctor Deslandes ve Monsieur Doctor de La Bouteillerie. Büyük Pascal “...kendine bu adamlardan başkasının tedavi etmesine izin vermezdi… bu iyi bir seçimdi çünkü yaşlı adam kurtuldu ve tekrar yürüyebildi...” Fakat tedavi ve eski haline gelmesi üç ay sürdü, bu esnada La Bouteillerie ve Deslandes evlerinde misafir oldu.
İkisi de Jansenizm denen bölücü bir Katolik grubun savunucusu olan Jean Guillebert’in takipçisiydi. Hala epey küçük olan bu grup o zamanlar Fransız Katolik topluluğuna şaşırtıcı baskınlar yapıyordu. Şiddetli Augustinizm’i destekliyordu. Blaise doktorlarla sık sık konuşuyordu ve babasının başarılı tedavisinden dolayı onlardan Jansenist yazarların çalışmalarını ödünç almıştı. Pascal bu dönemde bir “ilk dönüşüm” yaşadı ve takip eden yılda teolojik konular hakkında yazmaya başladı.
Pascal bu ilk dini bağlantısından uzaklaştı ve daha sonra birkaç yıllık bir, biyografi yazarlarının deyimiyle, “dünyevi dönem” yaşadı. (1648 - 1654) 1651 yılında babası öldü ve mirasını Pascal ve Pascal’ın vasiliğini yaptığı Jacqueline’e bıraktı. Jacqueline, yakında Port-Royal’ın Jansenist rahibe manastırına aday olacağını açıkladı. Pascal oldukça etkilenmiş ve üzülmüştü, fakat bunun sebebi kardeşinin seçimi değil, kendisinin sağlığının iyi olmamasıydı. Onun da Jacqueline’e ihtiyacı vardı.
“Bir anda Pascal evinde savaş çıkmıştı. Blaise Jacqueline’e gitmemesi için yalvarıyordu ama o son derece kararlıydı. Kalmasını emretti ama o da işe yaramadı. Bu durumun özünde... … Blaise’in terkedilme korkusu yatıyordu… … eğer Jacqueline Port-Royal’e girerse, mirasının geride bırakmak zorunda kalacaktı… … ama hiçbir şey fikrini değiştirmiyordu.”
1651 yılının sonuna doğru kardeşler arasında ateşkes yapıldı.Yeterli olacak kadar aylık cep harçlığına karşılık Jacqueline mirasını kardeşine devretti. Gilberte mirasının kendi kısmını zaten çeyiz (başlık parası) olarak vermişti. Ocak’ın başlarında Jacqueline Port-Royal’e gitmek üzere ayrıldı. O gün, kardeşi için endişelenen Gilberte’ye göre “salonda bekleyen Jacqueline’i görmeden, çok üzgün bir halde odasına çekildi…” 1653 Haziran’ının başlarında, görünüşe göre Jacqueline’in bitmeyen eziyetleri sonucu, Pascal kardeşinin tüm mirasını resmi olarak “tarikat kokuları almaya başladığı” Port-Royal’e devretti. Babasının mirasının üçte ikisinin gitmesiyle, 29 yaşındaki Pascal soylu yoksulluğa mahkûm oldu.
Bir süre bekar hayatı yaşadı. 1654 yılında, Port-Royal’deki kardeşine yaptığı ziyaretler sırasında dünya işleri onu iğrendirdi fakat Tanrı’ya yakınlaşmadı.
Ölümün Yakınından Geçme
23 Kasım 1654’te, gece 10:30 - 12:30 arası, Pascal yoğun bir dinsel imgelem görmüş ve bu deneyimi anında kendine kısa bir not olarak kaydetmiştir. Not şöyle başlar: “Ateş. Abraham’ın Tanrısı, Isaac’in tanrısı, Jacob’un tanrısı, bilim adamları ya da filozoflarınkiler değil…” ve Psalm 119:16’dan bir alıntıyla sonlanır: “Sözünü unutmayacağım. Amin.” Görünüşe göre bu belgeyi dikkatli bir şekilde ceketine dikmiş ve kıyafet değiştirdiğinde yeni kıyafetine aktarmıştır, hizmetçilerinden biri tesadüfen ölümünden sonra bunu fark etmiştir. Bu eser Memorial olarak bilinmektedir. İnancı ve dine bağlılığı canlanmıştır ve Pascal 1655 Ocak’ta Port-Royal’deki iki manastırdan eski olanını iki haftalığına inzivaya çekilmek için ziyaret etmiştir. Takip eden dört yıl boyunca düzenli olarak Port-Royal ile Paris arasında yolculuk etmiştir. Tam bu noktada, yani dönüşümünün hemen ardından, din üzerine yazdığı en büyük eseri olan Provincial Letters’ı yazmaya başlamıştır.
Les Lettres provinciales
Pascal 1656’dan başlayarak, modern çağların başlarında Katolik düşünürlerin (özellikle cizvitlerin) kullandığı etik bir method olan safsataya karşı unutulmaz saldırılarını yayımlamıştır. Pascal, safsatanın ahlaki gevşekliği ve diğer bütün günahları haklı çıkarmak için karışık muhakeme yapılmasından ibaret olduğunu ilan etmiştir. 18 mektup serisi 1656 - 1657 yılları arasında Louis de Montalte takma adı altında yayımlanmış ve XIV. Louis’yi öfkelendirmiştir. Kral, 1660 yılında kitabın parçalanıp yakılmasını emretmiştir. 1661 yılında, formüler tartışmanın ortalarında Port-Royal’deki Jansenist okula el koyulmuş ve kapatılmıştır; okul ile ilgisi olanlar da Jansen öğretilerini kafirlikle suçlayan 1656 papalık mühürlü belgeler imzalamıştır. 1657’deki son mektup, Papa VII. Alexander’a karşı gelmiştir. Papa Alexander bile resmi olarak onlara zıt düşse de Pascal’ın argümanları tarafından ikna edilmiştir.
Mektupların dini etkileri bir yana, Lettres provinciales edebi eser olarak popüler olmuştur. Pascal’ın mizahı, alayı ve saldırgan taşlamayı argümanlarında kullanması bu mektupları umumi kullanıma uygun hale getirmiş ve Voltaire ve Jean-Jacques Rousseau gibi ileri dönemlerde yaşamış Fransız yazarların düzyazılarını etkilemiştir.
Lettres provinciales aynı zamanda övgü de almıştır. Örneğin Charles Perrault mektuplar hakkında şunları yazmıştır: “Bir yazıda olması gereken her şey orada - dilin saflığı, düşüncenin asilliği, muhakemenin sağlamlığı, usta şakacılık ve baştan sona uyum başka yerde bulunamaz.”
Les Pensées (“Düşünceler”)
Pascal’ın ölümüden sonra Les Pensées olarak anılacak olan en etkileyici teolojik eseri ölümünden önce tamamlanmamıştı. Eser, Hristiyan inancının devamlı ve mantıklı incelemesi ve savunucusu olmuştur, zaten orijinal adı da Hristiyanlık dininin savunması anlamına gelen Apologie de la religion Chrétienne’dir. ("Hıristiyanlık savunması") Ölümünden sonra bulunan çok sayıda karalama, 1669 yılında kitap olarak bastırılmıştır. Kitabın adı Pensées de M. Pascal sur la religion, et sur quelques autres sujets ("Pascal’ın din ve bazı diğer konular üzerindeki düşünceleri”) olmuştur ve daha sonra yakın zamanda bir klasik haline gelmiştir. Apologie’nin başlıca stratejilerinden biri şüphecilik ve stoacılık felsefelerinin çatışıklığını kullanmaktır. Bir yanda Montaigne diğer yanda ise Epiktetos’un canlandırmalarıyla, inanmayan kişiyi çaresizlik ve kafa karışıklığına sürükleyerek onun Tanrı’yı benimsemesini sağlamaktır.
Pascal’ın Pensées’inin Fransız düzyazıları arasında ciddi anlamda bir başyapıt ve dönüm noktası olacağı düşünülüyordu. özellikle bir bölümden söz ederken (Düşünce #72), Fransız dilinde yazılmış en iyi sayfa diyerek övgüyle bahsetmiştir. ise “Fransız düzyazıları arasındaki en etkili ve güzel kitap” diyerek övmüştür. Pascal, Pensées’de birkaç felsefi paradoksu incelemiştir: sonsuzluk ve hiçlik, inanç ve neden, ruh ve madde, ölüm ve yaşam, anlam ve boşunalık - görünen o ki alçak gönüllülük, cahillik ve nezaket dışında kesin bir sonuca varamamıştır. Bunların hepsini birleştirerek Pascal’ın Kumarı’nı geliştirmiştir.
Son Çalışmaları ve Ölümü
T. S. Eliot hayatının bu döneminde Pascal’ı “Münzeviler arasında bir dünya adamı, dünya adamları arasında bir münzevi” şeklinde tanımlamıştır. Pascal’ın münzevi yaşam tarzı, insanın acı çekmesinin doğal ve gerekli olduğunu söyleyen bir inançtan türemiştir. 1659 yılında Pascal ciddi anlamda hastalanmıştır. Son yıllarında sık sık doktorlarının bakımını reddedip, “Hastalık Hristiyanların doğal halidir.” demiştir.
XIV. Louis, 1661 yılında Port-Royal’deki Jansenist hareketi bastırmıştır. Buna cevap olarak, Jansenistlerin pes etmemesini sağlamak için Pascal son eserlerinden biri olan Écrit sur la signature du formulaire‘i ("Form imzasında yazılı") yazmıştır. O yıl içinde kardeşi Jacqueline vefat etmiştir, bu durum Pascal’ın Jansenism üzerine yaptığı tartışmalara bir son vermeye ikna etmiştir. Pascal’ın son büyük başarısı, mekanik dahiliği sayesinde, belki de ilk otobüs hattını açarak, insanların Paris içinde birçok koltuğu olan bir taşıt ile yolculuk etmesini sağlamaktır.
1662 yılında Pascal’ın hastalığı daha şiddetli bir hale gelmiş ve duygusal durumu kardeşinin ölümünden beri ciddi bir şekilde kötüleşmiştir. Sağlığının hızlı bir şekilde kaybolduğunun farkında olarak hastanedeki çaresiz hastalıklar kısmına gitmek için bir yol aramıştır fakat doktorları taşınmak için durumunun fazla değişken olduğunu açıklamışlardır. 18 Ağustos 1662’de Paris’te, Pascal havale geçirmiştir ve ölmek üzere olan kişinin vücuduna rahibin kutsal bir yağ sürmesiyle yapılan "Kutsal yağ sürme gizemi" denilen Katolik Kilisesi ayini yapılmıştır. Ertesi sabah vefat etmiş ve Saint-Étienne-du-Mont mezarlığına gömülmüştür. Son sözleri “Tanrı’nın beni asla terk etmemesi dileğiyle...” olmuştur.
Yapılan otopsi sonucu midesinde ve karın bölgesindeki diğer organlarındaki ciddi problemlerin yanı sıra beyninde de hasar olduğu ortaya çıkmıştır. Otopsiye rağmen bozuk sağlığının nedeni hiçbir zaman tam olarak saptanamamıştır. Yapılan tahminlere göre verem, mide kanseri ya da ikisinin birleşimi olduğu söylenmektedir. Pascal’a eziyet eden baş ağrılarının da genel olarak beyin lezyonundan kaynaklı olduğu düşünülmektedir.
Mirası
Pascal’ın bilime katkılarının şerefine Pascal adı basınç birimine, bir programlama diline ve Pascal Kuralı’na (hidrostatikte önemli bir kural) verilmiştir. Ayrıca yukarıda bahsedildiği gibi Pascal üçgeni ve Pascal’ın kumarı da hala onun adını taşımaktadır.
Pascal’ın matematiğe yaptığı en etkileyici katkı olasılık kuramını geliştirmesi olmuştur. İlk olarak kumar oynanırken uygulanmıştır fakat günümüzde ekonomi alanında, özellikle aktüaryel bilimlerde, çok önemli bir yer kaplamaktadır. yazmıştır ki: “Olasılık kuramı ve onu takip eden buluşlar belirsizlik, risk, karar verme ve bireylerin ya da toplumun gelecekteki olayların gidişatını etkileme kabiliyetine bakış açımızı değiştirmiştir.” Fakat şu da bilinmelidir ki, Pascal ve Fermat olasılık kuramı ile ilgili oldukça önemli başlangıç çalışmaları yapmalarına rağmen, bu alanı çok fazla geliştirememişlerdir. Christiaan Huygens, Pascal ve Fermat ile haberleşmesi ile konuyu öğrenmiş ve bu konu ile ilgili ilk kitabı yazmıştır. Daha sonra kuramın geliştirilmesine katkıda bulunanlar arasında Abraham de Moivre ve Pierre-Simon Laplace da vardır.
Edebiyatta, Pascal Fransız klasik döneminin en önemli yazarlarından biri olarak kabul edilir ve bugün, Fransız düzyazısının en büyük ustalarından biri olarak okunmaktadır. Taşlamayı ve ince esprileri kullanım biçimi daha sonraki polemikçileri etkilemiştir. Edebi eserlerinin içeriği en iyi René Descartes’in rasyonalizmine karşı kuvvetli aykırılığıyla ve ana telafi edici felsefe olan empirizmin de önemli gerçekleri saptamadaki yetersizliği ile ilgili eş zamanlı iddialarıyla hatırlanmaktadır.
Fransa’da, Blaise Pascal Chair denilen prestijli senelik ödüller, araştırmalarının Ile de France bölgesinde yürütülmesi için olağanüstü uluslararası bilim adamlarına verilmektedir. Clermont-Ferrand’daki üniversitelerden birine onun adı verilmiştir. (Université Blaise Pascal) Ontario, Kanada’daki Pascal’ın adına her yıl matematik yarışması düzenlemektedir.
Roberto Rossellini, orijinali 1971 yılında İtalyan televizyonlarında yayınlanan Blaise Pascal isimli bir biyografik film yönetmiştir. Pascal, Don Cupitt tarafından sunulan 1984 yılındaki BBC Two belgeseli Sea of Faith’e de konu olmuştur. bir tür filozof olmuştur ve bunu bilen kimse olmamıştır
Çalışmaları
- Essai pour les coniques (1639)
- Experiences nouvelles touchant le vide (1647)
- Traité du triangle arithmétique (1653)
- Lettres provinciales (1656–57)
- De l'Esprit géométrique (1657)
- Écrit sur la signature du formulaire (1661)
- Pensées
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Blaise Pascal d 19 Haziran 1623 o 19 Agustos 1662 Fransiz bilim adami mucit Katolik dusunur ve dini savunucusu Blaise PascalTam adiBlaise PascalDogumu19 Haziran 1623 Clermont Ferrand FransaOlumu19 Agustos 1662 39 yasinda Paris FransaCagi17 yuzyil felsefesiBolgesiBati felsefesiIlgi alanlariMatematik Fizik Teoloji FelsefeOnemli fikirleriPascal in Bahsi Pascal ucgeni Pascal kanunu Pascal teoremiEtkilendikleri AugustinusMichel de MontaigneRene DescartesGerolamo CardanoEtkiledikleri William Lane CraigPierre DuhemWilliam JamesG W LeibnizAlexis de TocquevilleHenri BergsonBiyografiGencligi ve Egitimi Pascal Clermont Ferrand da dogmus ve annesi Antoinette Begon u uc yasindayken kaybetmistir Rouen de vergi tahsildari olan babasi tarafindan egitilen bir cocuk dahiydi Bilim ve matematige de ilgisi olan babasi Etienne Pascal 1588 1651 yerel bir hakim ve Noblesse de Robe uyesiydi Pascal in Jacqueline adinda bir kiz kardesi Gilberte adinda bir ablasi vardi Etienne Pascal esinin olumunden 5 yil sonra 1631 yilinda cocuklariyla beraber Paris e tasinmistir Yeni tasinan aile daha sonra ailenin onemli bir uyesi olacak olan Louise Delfault u hizmetci olarak ise almistir Yeniden evlenmeyen Etienne cocuklari ozellikle oglu Blaise ustun zihinsel yetenek gosterdikleri icin onlari sadece kendisinin egitmesi gerektigine karar vermistir Kucuk Pascal in bilim ve matematige ustun bir becerisi ve egilimi vardi Pascal in ozellikle ilgisini ceken bir konu da Desargues in konik kesitler alanindaki calismasi olmustur 16 yasindaki Pascal Desargues in yolundan ilerleyerek Mystic Hexagram denilen konu hakkinda kisa bir tez yazmistir ve matematik alanindaki ilk ciddi calismasi olan bu calismayi Paris teki Pere Mersenne ye gondermistir Bu calisma bugun hala olarak bilinmektedir Teorem eger bir hexagon 6 koseli yildiz bir cemberin icine cizilirse zit taraflardaki uc kesisim noktasinin Pascal cizgisi denilen bir duz cizgi uzerinde oldugunu soyler Pascal in calismasi yasina gore o kadar ileri seviyedeydi ki Descartes onu babasinin yazdigindan neredeyse emindi Mersenne gercekten de Pascal in kendisinin yazdiginin garantisini verdigi zaman ise Descartes Koniklerle ilgili ispatlari diger eski dusunurlerden daha uygun bir sekilde sunmasini ilginc bulmuyorum ancak bu konudaki diger hususlar pek 16 yasindaki bir cocugun aklina gelebilecek seyler degil demistir O zamanlar Fransa da ofisler ve mevkiler alinip satilabiliyordu 1631 yilinda Etienne Cour des Aides ikinci baskanligi olan mevkisini 65 665 livre ye satmistir Bu para bir devlet tahviline yatirilmistir ve buradan cok fazla olmasa da oldukca rahat yasamalarini saglayacak bir gelir elde etmislerdir Boylelikle Paris e tasinip oranin keyfisi surebilmislerdir Fakat 1638 yilinda Richelieu Otuz Yil Savasi ni devam ettirmeye calistigi icin paraya ihtiyaci olmasindan dolayi devlet tahvillerini temerrut etmistir Bu nedenle Etienne Pascal in degerleri aniden neredeyse 66 000 livre den 7 300 livrenin altina dusmustur Bircok insan gibi sonunda Etienne de Kardinal Richelieu nun mali politikalarina karsi durusundan dolayi Paris i terk etmek zorunda kaldi Bu esnada uc cocugunu muhtesem guzellikteki komsulari Madame Sainctot un gozetimine birakti Daha sonra ancak Jacqueline Richelieu nun de seyircisi oldugu bir cocuk tiyatrosunda iyi oynadigi zaman Etienne e af cikti Zamanla Etienne tekrar kardinal ile arasini duzeltti ve 1639 yilinda vergi kayitlari tam bir kaos halinde olan Rouen sehrinde kralin vergi toplayiciligina atandi 1642 yilinda daha 19 yasinda bile degilken babasinin bitmek tukenmek bilmeyen asiri yorucu vergi hesaplamalarina yardimci olmak icin toplama ve cikarma yapabilen mekanik bir hesap makinesi gelistirdi Pascaline Bu gune kadar gelmis oldugu bilinen 8 Pascaline den dordu Paris teki de biri Almanya daki bulunmaktadir Bu makineler 400 yil boyunca mekanik metotla yapilan hesaplamalara hatta sonra bilgisayar muhendisligine onculuk edecek olmasina ragmen ticari acidan basarili olamamisti Bunun nedenlerinden biri pratikte kullanilmak icin henuz elverissiz olmasiydi fakat asil nedeni fazlasiyla pahali olmasiydi Pascal daha sonraki 10 yil icerisinde de tasarimini gelistirmeye devam etti ve onun tasarimina dayanarak 50 civari daha makine yapildi Onun bilimsel calismasi Pascal in ilk calismalari doga bilimleri ve uygulamali bilimler alanindaydi Bu donemde akiskanlar ile ilgili calismalara buyuk katkilarda bulunmustur ve Evangelista Torricelli nin calismalarini genellestirerek basinc ve vakum kavramlarini acikliga kavusturmustur Ayni zamanda Pascal bilimsel yontemi savunmustur 16 yasindayken konikler uzerine bir inceleme yazdi 1642 de 19 yasinda iken vergi tahsildari babasinin isini kolaylastiracak disliler ve tekerleklerden olusan mekanik bir hesap makinesi tasarladi Matematikle ugrasan babasiyla birlikte Paris ne kabul edildi 1642 yilinda gencligine ragmen hesap makineleri uzerinde bazi calismalara onculuk etmistir Uc yillik ugrastan ve elli prototipten sonra mekanik hesap makinesinin ilk iki mucidinden biri olmustur Daha sonraki on yil icinde Pascal hesap makinesi daha sonra da Pascaline adi verilen bu makinelerden 20 tane daha yapmistir Pascal iki ana arastirma konusu olusturulmasinda yardimi dokunan onemli bir matematikciydi 16 yasindayken izdusumsel geometri konusunda kayda deger bir bilimsel eser yazmistir daha sonra olasilik kurami konusunda Pierre de Fermat ile benzesmistir ve modern ekonomi ile sosyal bilimlerin gelismesinde buyuk bir etkisi olmustur Galileo ve Torricelli gibi o da 1646 da Kainat bosluk kabul etmez ifadesini savunan Aristoteles in takipcilerini curutmustur Pascal in calismasinin sonuclari kabul edilmeden once cesitli tartismalara sebep olmustur 1646 yilinda kardesi Jacqueline ile beraber Katolik hareketlenmelerle ozdeslesmistir 1651 yilinda babasi olmustur 1654 yilinin sonlarina dogru dini tecrubelerini kullanarak felsefe ve teoloji alaninda etkileyici calismalarda bulunmustur En cok bilinen ve Jansenizm muridi ile Cizvitler arasindaki catisma hakkinda olan iki eseri Lettres provinciales ve Pensees o doneme aittir Ayni yil aritmetik ucgen uzerine de onemli bir bilimsel eser yazmistir 1658 1659 yillari arasinda sikloit ve katilarin hacmini hesaplamakta kullanimi uzerine yazi yazmistir Matematige Katkilari Pascal hayati boyunca matematigi etkilemeye devam etmistir Pascal in 1653 yilindaki Traite du triangle arithmetique Aritmetik ucgen uzerine inceleme diye gecen Aritmetik ucgen uzerinde incelemesi binom carpanlarini uygun bir tablo halinde tanitmistir Pascal ucgeni 11 11 2 11 3 3 11 4 6 4 11 5 10 10 5 1 Tablodaki sayilari bir ozyineleme formulu seklinde belirtmistir m 1 inci satir ve n 1 inci sutundaki sayi tmn olsun O zaman m 0 1 2 ve n 0 1 2 oldugu durumlarda tmn tm 1 n tm n 1 olur Sinir kosullari tm 1 0 t 1 n 0 m 1 2 3 ve n 1 2 3 Uretec t00 1 dir Pascal bir ispat ile sonlandirmistir 1654 yilinda kumar problemleri ile ilgilenen bir arkadasinin tesvik etmesi sonucu bu konuda Fermat ile haberlesmistir ve bu birlikte calisma sonucu Olasilik Kurami ortaya cikmistir Arkadasinin adi Antoine Gombaud lakabi Chevalier de Mere idi ve belirtilen problem iki kisinin bir sans oyunu oynarken oyunu birisi kazanmadan once bitirmek istemesi ve o anki sartlara bakarak her birinin oyunu kazanma olasiligina gore odulun adil olarak dagitilmasi problemiydi puanlar problemi Bu tartismadan itibaren olasi deger kavraminin tanimi yapilmistir Pascal daha sonra Pensees adli eserinde Tanri inancini ve namuslu bir yasami savunmak icin olasiliga dayanan bir arguman kullanmistir Pascal in kumari Pascal ve Fermat in yaptigi olasiliklar hesaplamasi calismalari daha sonra Leibniz in Kalkulus formulasyonuna onemli bir temel olusturmustur 1654 yilindaki dini bir tecrubesinden sonra Pascal matematik alaninda calismayi birakmistir Matematik Felsefesi Pascal matematik felsefesine en buyuk katkisini De l Esprit geometrique Geometrik ruhun eseri ile saglamistir Bu eser aslinda Petites Ecoles de Port Royal Little Schools of Port Royal isimli unlu bir geometri kitabina giris olarak yazilmistir Bu calismasi olumunden ancak 1 asir sonra yayinlanmistir Burada Pascal gerceklerin kesfedilmesi meselesi icin kullanilan metodun en ideal halinin daha onceden saptanmis gercekler hakkindaki tum onermelerin ortaya cikarilmasi oldugunu savunmustur Ayni zamanda bunun imkansiz oldugunu iddia etmistir cunku onceden saptanmis gerceklerin desteklenmesi icin baska gerceklere ihtiyac vardir ve bu nedenle ilk ilkelere ulasilamayacaktir Buna dayanarak Pascal geometride kullanilan prosedurun bazi ilkelerin dogru varsayilmasi ve digerlerinin onlara dayanilarak gelistirilmesi yoluyla da olsa olabilecegi en mukemmel durumda oldugunu savunmustur Buna ragmen varsayilan ilkelerin dogrulugunu test etmek icin bir yol bulunmamaktadir Pascal De l Esprit geometriqueeserini bir tanim teorisi gelistirmek icin de kullanmistir Pascal iki cesit tanimi ayirmistir Yazar tarafindan tanimlanan alisilagelmis etiketler olarak gecen tanimlar ve dilin icerisinde olup kastedilen seyi dogallikla belirttigi icin herkes tarafindan anlasilan tanimlar Ikinci tip tanim esascilik felsefesinin ayirt edici ozelligidir Pascal bilim ve matematigin bicimcilik felsefesini Descartes in formule ettigi gibi kabul etmesi gerektigini savunarak sadece birinci tip tanimin bu alanlar icin onemli oldugunu iddia etmistir De l Art de persuader Ikna Sanati Uzerine eserinde Pascal geometrinin aksiyomatik metodunu ozellikle de sonuclarin dayandirildigi aksiyomlara insanlarin nasil inandigi sorusunu daha derinden incelemistir Pascal insan metodlariyla bu aksiyomlarda ve sonuclarda kesinlige ulasmanin imkansizligi konusunda Montaigne ile hemfikir olmustur Bu ilkelerin ancak sezgi yoluyla anlasilabilecegini ve bu durumun gercekleri ararken Tanri ya itaat etmenin gerekliligini vurguladigini ileri surmustur Fiziki Bilimlere Katkilari Pascal in hidrodinamik ve hidrostatik alanindaki calismalari hidrolik akiskanlar konusunda yogunlasmistir Hidrolik pres hidrolik basinc kullanarak kuvveti arttirma ve siringa icatlari arasindadir Hidrostatik basincin sivinin agirligina degil yukselti farkina bagli oldugunu kanitlamistir Bu prensibi gostermek icin su dolu bir ficiya ince uzun bir tup baglayip tupu bir binanin ucuncu katinin yuksekligine kadar su ile doldurmustur Bu durum ficidan su sizmasina sebep olmustur ve daha sonra bu deney Pascal in fici deneyi adini almistir Pascal 1646 yili itibariyla Evangelista Torricelli nin barometrelerle olan deneyini ogrenmistir Civa ile dolu bir tupun civa ile dolu bir kaba batirilmasi ile gerceklesen bir deneyin benzerini yapmis biri olarak nasil bir gucun civanin bir kismini tupun icinde tuttugunu ve tupun uzerindeki boslugu neyin doldurdugunu sorgulamistir O zamanlar cogu bilim insani orada vakum yerine gorunmez bir maddenin oldugunu ileri surmustur Bu dusunce evrenin gorunur ya da gorunmez bir madde oldugunu ve bu maddenin daima hareket halinde oldugunu savunan Aristocu dusunceye dayanmaktadir Hatta Aristoteles hareket eden her seyin baska bir sey tarafindan hareket ettirildigini iddia etmistir Bu nedenle Pascal in zamaninda yasamis ve Aristoteles in fikirlerine gore egitilmis bilim adamlarina gore vakum imkansizliktir Nasil mi Kanit olarak sunlar gosterilmistir Cam tupun icindeki vakum denilen seyin icinden isik gecebilmektedir Aristo her seyin hareket ettigini ve bir sey tarafindan hareket ettirildigini yazmistir Sonuc olarak isigin cam tupun icindeki hareketini saglamak icin tupun icinde bir sey olmasi gerektigine gore tupun icindeki vakum olamaz Baska herhangi bir yerde de vakum olamaz Vakum her seyin yoklugu hicbir maddenin var olmamasi dupeduz imkansizdir Bu yolda baska deneylerle ilgilenirken 1647 yilinda Pascal Experiences nouvelles touchant le vide Bosluga dokunan yeni deneyimler adli cesitli sivilarin hangi dereceye kadar hava basinci ile desteklenebildiginin basit kurallarini anlatan eserini cikarmistir Ayni zamanda bu eserde barometre tupundeki boslugun vakum olmasinin da nedenlerini vermistir 19 Eylul 1648 de Pascal in arkadasca ama israrci kiskirtmalarindan sonra Pascal in ablasi Gilberte nin esi Florin Perier Pascal in teorisi icin buyuk onem tasiyan gercekleri bulma gorevini gerceklestirebilmistir Perier tarafindan yazilan rapor der ki Gecen Cumartesi hava biraz supheliydi ama o sabah saat 5 civarinda Puy de Dome gorulebiliyordu ben de denemeye karar verdim Clermont sehrinden bir takim onemli insanlar yukselmeyi yapacagim zaman onlara haber vermemi istemisti Bu buyuk calismada onlarin yanimda olmasindan mutluluk duymustum saat 8 de Minim Fathers bahcelerinde bulustuk burasi sehirdeki en dusuk yukseltiye sahipti once 16 poundluk civayi kaba koydum sonra birkac cam tup aldim hepsi 4 feet uzunlugundaydi ve bir ucu hava gecirmez sekilde kapali bir ucu acikti sonra tupleri kabin icine yerlestirdim tupteki civanin kaptakinden 26 ve 3 cizgi daha yuksekte durdugunu gordum Ayni deneyi iki kere daha ayni noktada tekrarladim her seferinde ayni sonuca vardim Tuplerden birini kaba bagladim ve civanin yuksekligini isaretledim Minim kardeslerden biri olan Father Chastin den gun icinde durumda herhangi bir degisiklik olursa diye izlemesini istedim Diger tupu ve civanin bir kismini aldim Puy de Dome un tepesine yurudum Orasi manastirdan yaklasik 500 kulac daha yuksekteydi orada deneyi tekrarladigimda tupteki civanin sadece 23 ve 2 cizgi yuksekte oldugunu gordum Deneyi zirvenin degisik noktalarinda 5 kez dikkatle tekrarladim her seferinde ayni yuksekligi buldum Pascal deneyi Paris te 50 metre yukseklikteki Saint Jacques de la Boucherie kilisesinin can kulesinin tepesine bir barometre cikararak tekrarlamis ve civanin 2 cizgi dustugunu gormustur Her boslukta bir maddenin bulunmasinin zorunlu oldugu elestirisine karsi Pascal Estienne Noel e cevap olarak 17 yuzyilin en buyuk ifadelerinden birini vermistir Karl Popper in populerlestirdigi bu ifade bilimsel teorilerin curutulebilirliklerine gore karakterize edilmesi fikrinin dikkat ceken bir ongorusudur Bir hipotezin dogrulugunu gostermek icin butun olgularin onu izledigini gostertmek yeterli olmaz fakat eger hipotez olgulardan herhangi birinin tersine bir yol izliyorsa bu onun yanlisligini ortaya cikarmak icin yeterlidir Pascal in vakumun varligi konusundaki israri Descartes da dahil olmak uzere diger seckin bilim adamlari arasinda catismaya yol acmistir Pascal surekli hareket makinesi arayisindayken ruletin ve rulet tekerleginin ilkel bir halini ortaya cikarmistir Yetiskin Hayati din felsefe ve edebiyat Zaten insan dedigin dogada nedir ki Sonsuzlugun karsisinda hicbir sey hicligin karsisinda her sey hicbir sey ve her sey arasinda bir orta nokta ve ikisini de anlamaktan son derece uzak Bir seylerin baslangici ve sonu ondan delinmez bir sirla ele gecirilemez bir sekilde saklanmis Icine suruklendigi hicligi de icinde kayboldugu sonsuzlugu da gorebilmekten esit derecede aciz Blaise Pascal Pensees No 72 Din Degistirme 1646 yilinin kisinda Pascal in 58 yasindaki babasi Rouen in buzlu bir sokaginda kayip duserek kalcasini kirmistir Adamin yasi ve 17 yuzyil da tibbin durumuna bakilirsa kirik bir kalca ciddi bir saglik problemiydi belki de olumculdu Paris teki en iyi iki doktor Rouen de yasiyordu Monsieur Doctor Deslandes ve Monsieur Doctor de La Bouteillerie Buyuk Pascal kendine bu adamlardan baskasinin tedavi etmesine izin vermezdi bu iyi bir secimdi cunku yasli adam kurtuldu ve tekrar yuruyebildi Fakat tedavi ve eski haline gelmesi uc ay surdu bu esnada La Bouteillerie ve Deslandes evlerinde misafir oldu Ikisi de Jansenizm denen bolucu bir Katolik grubun savunucusu olan Jean Guillebert in takipcisiydi Hala epey kucuk olan bu grup o zamanlar Fransiz Katolik topluluguna sasirtici baskinlar yapiyordu Siddetli Augustinizm i destekliyordu Blaise doktorlarla sik sik konusuyordu ve babasinin basarili tedavisinden dolayi onlardan Jansenist yazarlarin calismalarini odunc almisti Pascal bu donemde bir ilk donusum yasadi ve takip eden yilda teolojik konular hakkinda yazmaya basladi Pascal bu ilk dini baglantisindan uzaklasti ve daha sonra birkac yillik bir biyografi yazarlarinin deyimiyle dunyevi donem yasadi 1648 1654 1651 yilinda babasi oldu ve mirasini Pascal ve Pascal in vasiligini yaptigi Jacqueline e birakti Jacqueline yakinda Port Royal in Jansenist rahibe manastirina aday olacagini acikladi Pascal oldukca etkilenmis ve uzulmustu fakat bunun sebebi kardesinin secimi degil kendisinin sagliginin iyi olmamasiydi Onun da Jacqueline e ihtiyaci vardi Bir anda Pascal evinde savas cikmisti Blaise Jacqueline e gitmemesi icin yalvariyordu ama o son derece kararliydi Kalmasini emretti ama o da ise yaramadi Bu durumun ozunde Blaise in terkedilme korkusu yatiyordu eger Jacqueline Port Royal e girerse mirasinin geride birakmak zorunda kalacakti ama hicbir sey fikrini degistirmiyordu 1651 yilinin sonuna dogru kardesler arasinda ateskes yapildi Yeterli olacak kadar aylik cep harcligina karsilik Jacqueline mirasini kardesine devretti Gilberte mirasinin kendi kismini zaten ceyiz baslik parasi olarak vermisti Ocak in baslarinda Jacqueline Port Royal e gitmek uzere ayrildi O gun kardesi icin endiselenen Gilberte ye gore salonda bekleyen Jacqueline i gormeden cok uzgun bir halde odasina cekildi 1653 Haziran inin baslarinda gorunuse gore Jacqueline in bitmeyen eziyetleri sonucu Pascal kardesinin tum mirasini resmi olarak tarikat kokulari almaya basladigi Port Royal e devretti Babasinin mirasinin ucte ikisinin gitmesiyle 29 yasindaki Pascal soylu yoksulluga mahkum oldu Bir sure bekar hayati yasadi 1654 yilinda Port Royal deki kardesine yaptigi ziyaretler sirasinda dunya isleri onu igrendirdi fakat Tanri ya yakinlasmadi Olumun Yakinindan Gecme 23 Kasim 1654 te gece 10 30 12 30 arasi Pascal yogun bir dinsel imgelem gormus ve bu deneyimi aninda kendine kisa bir not olarak kaydetmistir Not soyle baslar Ates Abraham in Tanrisi Isaac in tanrisi Jacob un tanrisi bilim adamlari ya da filozoflarinkiler degil ve Psalm 119 16 dan bir alintiyla sonlanir Sozunu unutmayacagim Amin Gorunuse gore bu belgeyi dikkatli bir sekilde ceketine dikmis ve kiyafet degistirdiginde yeni kiyafetine aktarmistir hizmetcilerinden biri tesadufen olumunden sonra bunu fark etmistir Bu eser Memorial olarak bilinmektedir Inanci ve dine bagliligi canlanmistir ve Pascal 1655 Ocak ta Port Royal deki iki manastirdan eski olanini iki haftaligina inzivaya cekilmek icin ziyaret etmistir Takip eden dort yil boyunca duzenli olarak Port Royal ile Paris arasinda yolculuk etmistir Tam bu noktada yani donusumunun hemen ardindan din uzerine yazdigi en buyuk eseri olan Provincial Letters i yazmaya baslamistir Les Lettres provinciales Pascal 1656 dan baslayarak modern caglarin baslarinda Katolik dusunurlerin ozellikle cizvitlerin kullandigi etik bir method olan safsataya karsi unutulmaz saldirilarini yayimlamistir Pascal safsatanin ahlaki gevsekligi ve diger butun gunahlari hakli cikarmak icin karisik muhakeme yapilmasindan ibaret oldugunu ilan etmistir 18 mektup serisi 1656 1657 yillari arasinda Louis de Montalte takma adi altinda yayimlanmis ve XIV Louis yi ofkelendirmistir Kral 1660 yilinda kitabin parcalanip yakilmasini emretmistir 1661 yilinda formuler tartismanin ortalarinda Port Royal deki Jansenist okula el koyulmus ve kapatilmistir okul ile ilgisi olanlar da Jansen ogretilerini kafirlikle suclayan 1656 papalik muhurlu belgeler imzalamistir 1657 deki son mektup Papa VII Alexander a karsi gelmistir Papa Alexander bile resmi olarak onlara zit dusse de Pascal in argumanlari tarafindan ikna edilmistir Mektuplarin dini etkileri bir yana Lettres provinciales edebi eser olarak populer olmustur Pascal in mizahi alayi ve saldirgan taslamayi argumanlarinda kullanmasi bu mektuplari umumi kullanima uygun hale getirmis ve Voltaire ve Jean Jacques Rousseau gibi ileri donemlerde yasamis Fransiz yazarlarin duzyazilarini etkilemistir Lettres provinciales ayni zamanda ovgu de almistir Ornegin Charles Perrault mektuplar hakkinda sunlari yazmistir Bir yazida olmasi gereken her sey orada dilin safligi dusuncenin asilligi muhakemenin saglamligi usta sakacilik ve bastan sona uyum baska yerde bulunamaz Les Pensees Dusunceler Pascal in olumuden sonra Les Pensees olarak anilacak olan en etkileyici teolojik eseri olumunden once tamamlanmamisti Eser Hristiyan inancinin devamli ve mantikli incelemesi ve savunucusu olmustur zaten orijinal adi da Hristiyanlik dininin savunmasi anlamina gelen Apologie de la religion Chretienne dir Hiristiyanlik savunmasi Olumunden sonra bulunan cok sayida karalama 1669 yilinda kitap olarak bastirilmistir Kitabin adi Pensees de M Pascal sur la religion et sur quelques autres sujets Pascal in din ve bazi diger konular uzerindeki dusunceleri olmustur ve daha sonra yakin zamanda bir klasik haline gelmistir Apologie nin baslica stratejilerinden biri suphecilik ve stoacilik felsefelerinin catisikligini kullanmaktir Bir yanda Montaigne diger yanda ise Epiktetos un canlandirmalariyla inanmayan kisiyi caresizlik ve kafa karisikligina surukleyerek onun Tanri yi benimsemesini saglamaktir Pascal in Pensees inin Fransiz duzyazilari arasinda ciddi anlamda bir basyapit ve donum noktasi olacagi dusunuluyordu ozellikle bir bolumden soz ederken Dusunce 72 Fransiz dilinde yazilmis en iyi sayfa diyerek ovguyle bahsetmistir ise Fransiz duzyazilari arasindaki en etkili ve guzel kitap diyerek ovmustur Pascal Pensees de birkac felsefi paradoksu incelemistir sonsuzluk ve hiclik inanc ve neden ruh ve madde olum ve yasam anlam ve bosunalik gorunen o ki alcak gonulluluk cahillik ve nezaket disinda kesin bir sonuca varamamistir Bunlarin hepsini birlestirerek Pascal in Kumari ni gelistirmistir Son Calismalari ve OlumuT S Eliot hayatinin bu doneminde Pascal i Munzeviler arasinda bir dunya adami dunya adamlari arasinda bir munzevi seklinde tanimlamistir Pascal in munzevi yasam tarzi insanin aci cekmesinin dogal ve gerekli oldugunu soyleyen bir inanctan turemistir 1659 yilinda Pascal ciddi anlamda hastalanmistir Son yillarinda sik sik doktorlarinin bakimini reddedip Hastalik Hristiyanlarin dogal halidir demistir XIV Louis 1661 yilinda Port Royal deki Jansenist hareketi bastirmistir Buna cevap olarak Jansenistlerin pes etmemesini saglamak icin Pascal son eserlerinden biri olan Ecrit sur la signature du formulaire i Form imzasinda yazili yazmistir O yil icinde kardesi Jacqueline vefat etmistir bu durum Pascal in Jansenism uzerine yaptigi tartismalara bir son vermeye ikna etmistir Pascal in son buyuk basarisi mekanik dahiligi sayesinde belki de ilk otobus hattini acarak insanlarin Paris icinde bircok koltugu olan bir tasit ile yolculuk etmesini saglamaktir 1662 yilinda Pascal in hastaligi daha siddetli bir hale gelmis ve duygusal durumu kardesinin olumunden beri ciddi bir sekilde kotulesmistir Sagliginin hizli bir sekilde kayboldugunun farkinda olarak hastanedeki caresiz hastaliklar kismina gitmek icin bir yol aramistir fakat doktorlari tasinmak icin durumunun fazla degisken oldugunu aciklamislardir 18 Agustos 1662 de Paris te Pascal havale gecirmistir ve olmek uzere olan kisinin vucuduna rahibin kutsal bir yag surmesiyle yapilan Kutsal yag surme gizemi denilen Katolik Kilisesi ayini yapilmistir Ertesi sabah vefat etmis ve Saint Etienne du Mont mezarligina gomulmustur Son sozleri Tanri nin beni asla terk etmemesi dilegiyle olmustur Yapilan otopsi sonucu midesinde ve karin bolgesindeki diger organlarindaki ciddi problemlerin yani sira beyninde de hasar oldugu ortaya cikmistir Otopsiye ragmen bozuk sagliginin nedeni hicbir zaman tam olarak saptanamamistir Yapilan tahminlere gore verem mide kanseri ya da ikisinin birlesimi oldugu soylenmektedir Pascal a eziyet eden bas agrilarinin da genel olarak beyin lezyonundan kaynakli oldugu dusunulmektedir MirasiPascal in bilime katkilarinin serefine Pascal adi basinc birimine bir programlama diline ve Pascal Kurali na hidrostatikte onemli bir kural verilmistir Ayrica yukarida bahsedildigi gibi Pascal ucgeni ve Pascal in kumari da hala onun adini tasimaktadir Pascal in matematige yaptigi en etkileyici katki olasilik kuramini gelistirmesi olmustur Ilk olarak kumar oynanirken uygulanmistir fakat gunumuzde ekonomi alaninda ozellikle aktuaryel bilimlerde cok onemli bir yer kaplamaktadir yazmistir ki Olasilik kurami ve onu takip eden buluslar belirsizlik risk karar verme ve bireylerin ya da toplumun gelecekteki olaylarin gidisatini etkileme kabiliyetine bakis acimizi degistirmistir Fakat su da bilinmelidir ki Pascal ve Fermat olasilik kurami ile ilgili oldukca onemli baslangic calismalari yapmalarina ragmen bu alani cok fazla gelistirememislerdir Christiaan Huygens Pascal ve Fermat ile haberlesmesi ile konuyu ogrenmis ve bu konu ile ilgili ilk kitabi yazmistir Daha sonra kuramin gelistirilmesine katkida bulunanlar arasinda Abraham de Moivre ve Pierre Simon Laplace da vardir Edebiyatta Pascal Fransiz klasik doneminin en onemli yazarlarindan biri olarak kabul edilir ve bugun Fransiz duzyazisinin en buyuk ustalarindan biri olarak okunmaktadir Taslamayi ve ince esprileri kullanim bicimi daha sonraki polemikcileri etkilemistir Edebi eserlerinin icerigi en iyi Rene Descartes in rasyonalizmine karsi kuvvetli aykiriligiyla ve ana telafi edici felsefe olan empirizmin de onemli gercekleri saptamadaki yetersizligi ile ilgili es zamanli iddialariyla hatirlanmaktadir Fransa da Blaise Pascal Chair denilen prestijli senelik oduller arastirmalarinin Ile de France bolgesinde yurutulmesi icin olaganustu uluslararasi bilim adamlarina verilmektedir Clermont Ferrand daki universitelerden birine onun adi verilmistir Universite Blaise Pascal Ontario Kanada daki Pascal in adina her yil matematik yarismasi duzenlemektedir Roberto Rossellini orijinali 1971 yilinda Italyan televizyonlarinda yayinlanan Blaise Pascal isimli bir biyografik film yonetmistir Pascal Don Cupitt tarafindan sunulan 1984 yilindaki BBC Two belgeseli Sea of Faith e de konu olmustur bir tur filozof olmustur ve bunu bilen kimse olmamistirCalismalari Essai pour les coniques 1639 Experiences nouvelles touchant le vide 1647 Traite du triangle arithmetique 1653 Lettres provinciales 1656 57 De l Esprit geometrique 1657 Ecrit sur la signature du formulaire 1661 PenseesKaynakca a b c d Hiristiyanlik Tarihi Paul Bechtel Yeni Yasam Yayinlari 2004 s 490 ISBN 975 8318 86 1 Mehmet Guven GUNVER Prof Dr Mustafa Sukru SENOCAK Doc Dr Suphi VEHID Istatistikte Altin Oran Turkmen Kitabevi 2014 ISBN 9786054749409